Ανθολόγιον 108: Στέλιος Ράμφος (περι βυζαντινής εικόνος)

[...] Ἡ βυζαντινὴ εἰκόνα, ἀνήκει στὴν λειτουργικὴ τέχνη. Δὲν ἀπευθύνεται στὸ ἀνθρώπινο αἴσθημα γιὰ νὰ τὸ προκαλέσῃ ἀλλὰ γιὰ νὰ τὸ μεταπλάσῃ καὶ ὑπ' αὐτὴ τὴν ἔννοια δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι μία τέχνη μορφῆς σὰν τὴν ἀναπαραστατικὴ τέχνη. Ὅπως τονίζουν οἱ ἁγιογράφοι ἀποτελεῖ καθ' ἑαυτὴν συμβολικὴ παράστασι τοῦ ἀναπλασμένου κόσμου τῶν αἰσθήσεων μέσα ἀπὸ τὰ ἱερὰ γεγονότα καὶ πρὀσωπα ποὺ ἱστορεῖ. Ἐπειδὴ ἡ ἀλήθεια τῆς εἰκόνος εἶναι ὑπερβατικὴ γίνεται αἰσθητὴ ἐπάνω της ἡ παρουσία ἑνὸς ἄλλου κόσμου. Στὴν ἀλήθεια τούτη ὅλα περιχωροῦνται μεταξύ των καὶ κοινωνοῦν, τίποτε δὲν ὑπάρχει μόνο του. Ἐδῶ ἔγκειται ἡ καθολικότητά της. Ἡ ὡραιότης κατ' αὐτὴ τὴν ἔννοια ἐκφράζεται μὲ τὴν εἰρήνη, τὴν αὐστηρότητα, τὴν μεγαλοπρέπεια, τὴν πραότητα, τὴν ἐπιείκια τῶν μορφῶν, μὲ τὴν ἁγιότητα δηλαδὴ τοῦ πνεύματος καὶ ὄχι τὴν περίτεχνη ἀπόδοσι τῶν φυσικῶν χαρακτηριστικῶν. Οἱ εἰκονιζόμενοι ἅγιοι δὲν εἶναι ὅμως ἐκστατικὰ πλάσματα - ἡ ψυχὴ δραπετεύει στὴν ἔκστασι ἀφήνοντας τὸ σῶμα ἔκθετο στὸ ῥεῦμα τῆς φθορᾶς- εἶναι ἀνακαινισμένοι ψυχῇ τε καὶ σώματι ἄνθρωποι. Ὁ ἁγιογράφος συντηρεῖ καὶ μεταδίδει μιὰν ἀλήθεια τῆς ὁποίας δὲν εἶναι εὑρέτης, γιὰ νὰ προβάλλῃ ὡς ἀτομικὸς δημιουργὸς καὶ νὰ διεκδικῇ δικαιώματα. Μάλιστα ὅσο παραδίδεται στὴν καθολικὴ ἀλήθεια τόσο τὸ ἔργο του κερδἰζει σὲ ὡραιότητα. Τὸ ἀξίωμα τοῦτο τῆς ταπεινῆς ἀλλὰ μεγάλης τέχνης τῶν εἰκόνων δὲν προϋποθέτει ἀγκύλωσι τοῦ πνεύματος σὲ ὡρισμένο τύπο, προϋποθέτει ἀνάτασι τοῦ πνεύματος ἀπὸ δίψα πληρότητος. [...]

Στέλιος Ράμφος, Ὀνομάτων ἐπίσκεψις: Παιδεία ελληνική- Κυριακοδρόμιο, ἐκδόσεις Ἁρμός, Ἀθῆναι 2010, σελ. 266-267.