Κυριακή 30 Ιουνίου 2019

ΜΕ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΔΕΝ ΚΑΝΕΙΣ "ΠΛΑΚΙΤΣΑ"



Οἱ ὀβιδιακοῦ τύπου μεταμορφώσεις ἔνιων lifestyle καὶ πρώην ἀπολιτὶκ δημοσιολογούντων σὲ κανονικὲς συνθῆκες δὲν θὰ ἀφοροῦσαν κανέναν, παρὰ μόνον τοὺς ἴδιους καὶ τοὺς ὀπαδούς τους. Ὡστόσο, μὲ τὸ θάνατο δὲν παίζεις, δὲν κάνεις “πλακίτσα”, δὲν κάνεις “ἠλίθια ἀστεῖα”. Τὸ νὰ μὴ σέβεσαι τὸ θάνατο τοῦ ἄλλου συνιστᾶ ἀμετροέπεια.

Γ.Μ.Β.

Ἡράκλειο 30/6/2019



ΠΕΡΙ ΔΟΚΗΣΙΣΟΦΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΤΙΝΩΝ



Ὁ δοκησίσοφος -καὶ εἰδικότερα ὁ “δῆθεν” δηκτικὸς καὶ ἀπαξιωτικὸς ἔναντι τῆς πίστεως τῶν ἄλλων- καθίσταται κενὸς καὶ ἄγονος, ἀποδεικνύοντας σταθερὰ τὸ μέγιστο βαθμὸ τῆς ὑποκρισίας καὶ ἀδολεσχίας του.

Γ.Μ Β.

29/6/2019



φωτογραφήματα 285

φωτό: ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ



Πέμπτη 27 Ιουνίου 2019

Γ. Κοντογιώργης, Αποκωδικοποιώντας την ελληνική ιδιαιτερότητα

πηγή: slpress.gr
&
http://contogeorgis.blogspot.com/2019/06/blog-post_26.html


Η ελληνική ιδιαιτερότητα συνδέεται με τη θέση του Ελληνισμού στην κοσμοϊστορία, σε αναφορά με την σημειολογία της νεοτερικότητας. Εάν προσεγγίσει κανείς την κοσμοϊστορία υπό το πρίσμα της κοσμοσυστημικής ιδιοσυστασίας των κοινωνιών της, ο ελληνικός κόσμος θα καταλάβει μια, όχι απλώς κομβική, αλλά μοναδική θέση: οικοδόμησε για πρώτη φορά και διακίνησε στην ιστορία την ανθρωποκεντρική περίοδο της ανθρωπότητας, μέχρι που την οδήγησε στη μεγάλη κοσμοσυστημική κλίμακα της νεότερης εποχής.

Η ανθρωποκεντρική αυτή περίοδος της κοσμοϊστορίας, ενσωμάτωσε στους κόλπους της επίσης τη ρωμαϊκή Ευρώπη, έως τη στιγμή που αυτή αποσπάσθηκε από το ανθρωποκεντρικό γίγνεσθαι και περιήλθε εκ νέου στη δεσποτεία. Η ανθρωποκεντρική θητεία του Ελληνισμού συνεχίσθηκε εντούτοις με το προσωνύμιο της βυζαντινής οικουμένης και μάλιστα κατά τρόπο ομοθετικά ίδιο με εκείνον της ελληνιστικής περιόδου.

Από αυτήν θα μετακενωθούν στη δυτική παρειά της λατινικής Εσπερίας τα θεμέλια της ανθρωποκεντρικής επανεκκίνησής της. Ο ελληνικός κόσμος, αν και σε καθεστώς αιχμαλωσίας, θα εξακολουθήσει την ανθρωποκεντρική του θητεία, με πρόσημο τη μικρή κοσμοσυστημική κλίμακα (της πόλης/κοινού), έως την είσοδό του στο κράτος-έθνος. Με απλούστερη διατύπωση, το τέλος της ανθρωποκεντρικής/ελληνικής “αρχαιότητας” τοποθετείται στο τέλος του 19ου αιώνα. Υπό μιαν έννοια δε και για την Εσπερία, στο μέτρο που η μετάβασή της από τον Μεσαίωνα στο ανθρωποκεντρισμό θα επισυμβεί ουσιαστικά με όχημα τη μικρή κλίμακα της πόλης.

Η αντιστροφή και ο δίαυλος

Η δυτική ιστοριογραφία θα επιχειρήσει, εντούτοις, να αντιστρέψει την λογική της κοσμοϊστορίας, τοποθετώντας το τέλος της “αρχαιότητας”, δηλαδή το τέλος του ανθρωποκεντρικού κοσμοσυστήματος μικρής κλίμακας συνολικά, στο τέλος της δυτικής Ρώμης. Θα ταξινομήσει γι’ αυτό τον βυζαντινό και τον μεταβυζαντινό πολιτισμό ως “ξένο πολιτισμό” και κυριολεκτικά στη δεσποτική σημειολογία, που ορίζει η έννοια του Μεσαίωνα. Θα ισχυρισθεί ότι ο δίαυλος που συνέχει την “αρχαιότητα” με τη νεοτερικότητα, διέρχεται από τη μεσαιωνική Ευρώπη. Και όχι από το Βυζάντιο.

Η επινόηση αυτή της δυτικής ιστοριογραφίας, το μέτρο που τοποθετεί την ακραία δεσποτική απόκλιση (τη δυτική, ιδιωτική και στη συνέχεια κρατική δεσποτεία) ως μέτρο για την περιοδολόγηση της ανθρωποκεντρικής κοσμοϊστορίας, θα την οδηγήσει σε ακραίες επιλογές, οι οποίες δεν είναι χωρίς συνέπειες. Θα σταθώ όλως ενδεικτικά σε ορισμένες εξ αυτών που οδηγούν στην αντιστροφή του επιχειρήματος σε ό,τι αφορά στην πρόσληψη της τελευταίας περιόδου του οικουμενικού Ελληνισμού, δηλαδή της οθωμανοκρατίας, και στην αιτιολογία της νεοελληνικής κακοδαιμονίας.

Η νεοελληνική κακοδαιμονία θα αποδοθεί, πράγματι, στο γεγονός ότι ο Ελληνισμός δεν διήλθε από την Αναγέννηση, το Διαφωτισμό, τη Μεταρρύθμιση, την απολυταρχία και πολλά άλλα, που σηματοδοτούν τα στάδια της εσπεριανής (δυτικοευρωπαϊκής) μετάβασης στον ανθρωποκεντρισμό. Οι ηρακλείς της ιδεολογικής αυτής προσημείωσης της ιστορίας δεν ομολογούν, ωστόσο, ότι καταλογίζουν τελικά στην ελληνική κοινωνία ότι δεν περιήλθε, όπως η δυτική Ευρώπη, στη φεουδαρχία για να χρειασθεί να ακολουθήσει τα ομόλογα στάδια για την απόσειση της δεσποτείας.

Η πολιτεία του Ρήγα

Αρκεί ως προς αυτό να εντρυφήσει κανείς στο έργο του Ρήγα, σε συγκριτική αναφορά με το αντίστοιχο πρόταγμα των ακραίων, κατά τα λοιπά, στοιχείων της Γαλλικής Επανάστασης, με τα οποία συνομιλούσε, για να αντιληφθεί το μέγεθος της αυθαιρεσίας. Όντως, το πρόταγμα των Ιακωβίνων ήταν επαναστατικό, διότι προϋπέθετε την ολική ανατροπή της φεουδαρχίας, προκειμένου να εγκαθιδρυθεί ένα κοινωνικοοικονομικό και πολιτικό σύστημα, καθ’ ομολογίαν όμοιο με εκείνο του Σόλωνα και πράγματι αντίστοιχο εκείνου που έφερε τον Σόλωνα στην εξουσία.

Είναι το σύστημα που μόλις από τη δεκαετία του 1970 έγινε αδιαμφισβήτητο στη Δύση! Και το οποίο ευδοκιμεί μονοσήμαντα σήμερα στον πλανήτη. Στον αντίποδα, η πολιτεία του Ρήγα, της μεταοθωμανικής εποχής, ελάμβανε ως θεμέλιο την βιούμενη ήδη ελληνική/ανθρωποκεντρική οικουμένη (τα κοινά, τις συμπολιτειακές ενώσεις τους, την εταιρική οικονομία και αναντιλέκτως τη δημοκρατία), την οποία ενέτασσε σε ένα περιβάλλον κοσμόπολης, με ιδιοσυστασία μεγάλης κοσμοσυστημικής κλίμακας.

Πουθενά, στο έργο του Ρήγα δεν εμπεριέχεται ο παραμικρός υπαινιγμός για μια οποιαδήποτε ανατροπή μιας τυχόν ενυπάρχουσας φεουδαρχίας. Όχι γιατί το πρόταγμά του συναινούσε στη φεουδαρχία, αλλά επειδή ο ελληνικός κόσμος δεν αντιμετώπιζε το πρόβλημα αυτό. Ο επαναστατικός λόγος του Ρήγα εξαντλείται στην καταγγελία της οθωμανικής αυθαιρεσίας. Στην ίδια ακριβώς κατεύθυνση κινούνται και τα Συντάγματα της Επανάστασης.

Τα θεμέλια στοιχεία

Τι υποδηλώνει τελικά η διαπίστωση αυτή; Ότι για τις όποιες εξελίξεις και παρεκκλίσεις του νεοελληνικού κράτους υπόλογη είναι η ελληνική κοινωνία και οι κληρονομιές της. Όχι το απολυταρχικό δεσποτικό κράτος (αρχικά) και το κράτος-έθνος, που ενσαρκώνει το πολιτικό σύστημα (στη συνέχεια), τα οποία επιβλήθηκαν από τις Μεγάλες Δυνάμεις.

Εάν οδηγήσουμε ολίγον παραπέρα το συλλογισμό μας, θα παρατηρήσουμε ότι πολλά από τα θεμέλια στοιχεία που καθόρισαν την φυσιογνωμία του νεότερου κόσμου, ενυπήρχαν ήδη στον προεθνοκρατικό ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό, σ’ αυτόν που διέρχεται την εποχή του δυτικού Μεσαίωνα. Είναι εκείνα που εκκίνησαν την δυτικοευρωπαϊκή μετάβαση.

Είναι επίσης γνωστό ότι πολλά από τα θεμέλια στοιχεία που αποτέλεσαν την προμετωπίδα της δυτικής μετάβασης στον πρωτο-ανθρωποκεντρισμό, αποτέλεσαν εξαρχής κοινό τόπο στο περιβάλλον του νεοελληνικού κράτους-έθνους, έναν και πλέον αιώνα πριν επικρατήσουν στις χώρες της λεγόμενης πρωτοπορίας. Διαπιστώνουμε μάλιστα ότι εισήχθησαν χωρίς κοινωνικούς κλυδωνισμούς ή και αγώνες (η καθολική ψήφος, τα διαστρωμματικά κόμματα, η αρχή της δεδηλωμένης, κ.ά).




Γ. Κοντογιώργης, Ελληνισμός και Δύση κατά την τουρκοκρατία

πηγή: Ιστολόγιο Καθηγητού Γ. Κοντογιώργη
&
https://www.youtube.com/watch?time_continue=131&v=bkRNv50Mk6M

Ομιλία του Ομότιμου Καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης και πρώην Πρύτανη του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Γιώργου Κοντογιώργη με θέμα «Ελληνισμός και Δύση κατά την τουρκοκρατία: Ο ελληνικός οικουμενικός κόσμος αντιμέτωπος με την ανατολική και τη δυτική απολυταρχία», η οποία πραγματοποιήθηκε την 1.6.2019 στην Ένωση Σπάρτης Μικράς Ασίας, σε Ημερίδα με θέμα «Η Ανάκαμψη της Ρωμιοσύνης τους Αιώνες μετά από την Άλωση και η Αντίδραση της Δύσης: Οι σημερινές Προεκτάσεις» και διοργανώθηκε από την Οικουμενική Ομοσπονδία Κωνσταντινουπολιτών.





Ελληνισμός και Δύση κατά την τουρκοκρατία

       Ο ελληνισμός της τουρκοκρατίας συνεχίζει να βιώνει την οικουμενική φάση της ιστορίας του που ξεκίνησε με τον Αλέξανδρο και συνεχίσθηκε έως και το Βυζάντιο, κατά το οποίο και ολοκληρώνεται με όχημα το κράτος της κοσμόπολης. Μάλιστα από τον 8ο -9ο αιώνα ο Βυζαντινός κόσμος με τον σταδιακό μετασχηματισμό του κοσμοπολιτειακού συστήματος σε κράτος της μεγάλης κλίμακας, σε ένα είδος κοσμοπολιτειακού κράτους έθνους. Η ολοκλήρωση της οικουμένης στο Βυζάντιο είχε ως συνέπεια ο καθόλα ανθρωποκεντρικός του κόσμος να απορρίψει επίσης τη δουλεία. Από την δουλοκτητική κοινωνία οδηγηθήκαμε έτσι στην πολιτειοτική κοινωνία Ο βασιλέας στο Βυζάντιο ήταν εκλεγμένος άρχοντας και μάλιστα εγγεγραμμένος σε ένα αντιπροσωπευτικό πολίτευμα. Η εκλογή του γινόταν από τη σύγκλητο και τον δήμο, από τους οποίους ελεγχόταν επίσης και εν ανάγκη ανακαλούνταν. Ώστε ο βασιλέας δεν ήταν αυτοκράτορας ούτε και το κράτος αυτοκρατορία όπως στη Δύση. Στον οικονομικό τομέα ήδη από το Βυζάντιο θα εφαρμοσθεί η δημοκρατική αρχή και το σύστημα θα συγκροτηθεί σε συντροφίες ή όπως θα αποκληθεί αργότερα συντεχνίες. Με τον τρόπο αυτόν διασφαλίσθηκε η κοινωνική ελευθερία. Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι το Βυζάντιο ταξινομείται όχι στο Μεσαίωνα, ως φεουδαρχία, αλλά ομοθετικά στην ελληνική αρχαιότητα, με θεμέλια κοινωνία την πόλη/κοινό. Από το μέσο Βυζάντιο που ξεκίνησε η διαδικασία μετάβασης στην εθνική κοσμόπολη, δηλαδή στη νεοτερικότητα. Η διαδικασία αυτή ανεκόπη με την άλωση του 1204, η οποία έδωσε την ευκαιρία στη δεσποτική Δύση να αναλάβει την πρωτοβουλία των κινήσεων και να ηγεμονεύσει στο νεότερο κόσμο. Παρόλα αυτά, η ανθρωποκεντρική εξέλιξη του ελληνισμού δεν ανεκόπη ούτε με την άλωση του 1453. Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ο ελληνικός κόσμος διατήρησε τα κύρια χαρακτηριστικά της οικουμένης, με θεμέλια κοινωνία την πόλη. Ώστε αυτό που αποκαλείται κοινότητα στην τουρκοκρατία είναι η ευθεία συνέχεια της αρχαίας πόλης με δημοκρατικά χαρακτηριστικά. Η ανθρωποκεντρική αντίθεση του ελληνισμού έναντι της φεουδαλικής Δύσης εξηγεί γιατί ο ρόλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας σε αντίθεση με την λατινική ομόλογή της στήριξε αδιατάρακτα την κοσμική νομιμότητα και την πολιτειακή δημοκρατία, ενώ η καθολική εκκλησία μεταβλήθηκε σε θεωρητικό της θεοκρατικής απολυταρχίας. Επομένως, ο Ελληνικός κόσμος κατά την Τουρκοκρατία κληρονόμησε και διατήρησε την παράδοση της Κοινωνικής του οργάνωσης που ξεκινάει από την αρχαιότητα με θεμέλιο την συγκρότησή του σε πόλεις κράτη.
        Αυτή η σημαίνουσα θέση του ελληνικού κόσμου στη διάρκεια της τουρκοκρατίας εξηγεί την ανάληψη της ηγεσίας των χριστιανών από αυτούς, το σημαντικό καθόλα κοσμικό εκπαιδευτικό σύστημα, μοναδικό στο είδος του, την παραγωγή και τη διάχυση ενός απαράμιλλου πνευματικού πολιτισμού, την κυριαρχία της ελληνικής γλώσσας, την ανάπτυξη μιας εξαιρετικής σε χαρακτηριστικά και επιρροή τέχνη που ήταν διάχυτη στο λαό. Διαπιστώνει κανείς την περίοδο αυτή ότι ο Ελληνισμός κυριαρχεί οικονομικά στο έδαφος τριών Αυτοκρατοριών: της Ρωσσικής, της Αυστρο-ουγγαρικής και της Οθωμανική και συνάμα στη Μεσόγειο. Η δημογραφική διάσταση του ελληνισμού είναι εξίσου σημαντική που εκτιμώταν ότι ο Ελληνικός πληθυσμός έφθανε τα 9 εκατομμύρια πριν την επανάσταση.
         Με αφετηρία την κρίσιμη αυτή θέση του ελληνισμού, και με δεδομένο ότι βίωνε ένα καθεστώς εθνικής κατοχής, οι πνευματικοί του ηγέτες προσδοκούσαν μια εθνεγερσία που θα ανακτούσε την οικουμενική του κοσμόπολη και θα αναλάμβανε πολιτικά τον ρόλο που του αναλογούσε στα λοιπά πεδίο του κόσμου της εποχής. Με επανάσταση ή διαδοχή ο ελληνισμός σχεδίαζε την οικειοποίηση του ουσιώδους της οθωμανικής αυτοκρατορίας και μια δημοκρατική πολιτεία.
       Η ανησυχία των Δυτικών Κρατών αλλά και της Ρωσίας είναι να μην αντικατασταθεί η διαλυόμενη Οθωμανική Αυτοκρατορία από μια Ελληνική που θα αποτελούσε μια ισχυρή δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο και πολύ επικίνδυνη για τα συμφέροντα των κρατών αυτών. Σε πολλές αναφορές προξενικών αρχών αναφέρεται ο κίνδυνος αυτός. Η οικονομική αντίληψη του Ελληνισμού όπως επίσης και η δημοκρατική του φιλοδοξία ήταν καρφί στο μάτι της ευρωπαϊκής απολυταρχίας. Η στρατηγική της χειραγώγησης του ελληνισμού επιβλήθηκε μετά από την δολοφονία του Καποδίστρια με την εκ των έξω επιβολή της απολυταρχίας της οποίας η πρώτη ενέργεια ήταν η κατάργηση του συστήματος των κοινών και της δημοκρατικής πολιτείας. Αντί επομένως να ιδωθεί το κοινό ως το ανάλογο του κράτους έθνους, και να προβληθεί σ’αυτό το δημοκρατικό του κεκτημένο καταργήθηκαν προκειμένου η ελληνική κοινωνία να εξευρωπαϊσθεί. Το απολυταρχικό αυτό κράτος εχθρευόταν τον μείζονα ελληνισμό και γι’αυτό ουδέποτε αντιμετώπισε σοβαρά την εθνική ολοκλήρωση. Διότι αυτή θα συνεπήγετο ένα βιώσιμο κράτος με δημοκρατικά χαρακτηριστικά, που θα ενσωμάτωνε στους κόλπους του έναν σφριγηλό και με οικουμενική ιδιοσυστασία κόσμο. Εάν όντως ο μείζων ελληνισμός ενσωματωνόταν στο έδαφος του ελληνικού κράτους, τα μέλη της πολιτικής τάξης του θα περιοριζόταν σε κοινοτάρχες ορεινών χωριών. Μπορούμε να αναλογισθούμε επομένως τι θα ήταν σήμερα ο ελληνισμός εάν είχε επιτευχθεί η εθνική ολοκλήρωση ή εάν έστω το νεοελληνικό κράτος είχε συγκροτηθεί γύρω από ένα από τα μεγάλα αστικά κέντρα του ελληνισμού. Ή με διαφορετική διατύπωση τι χάθηκε.
     Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει η ανάλυση αυτή απολήγει στη διαπίστωση ότι η απελευθέρωση όπως έγινε όχι μόνο δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και στους σχεδιασμούς του ελληνισμού της τουρκοκρατίας, αλλά και αποτέλεσε την εδραία βάση για την αποδόμηση του συνόλου ελληνισμού και για την κακοδαιμονία που τον συνοδεύει στη διάρκεια του μετεπαναστατικού του βίου μέχρι σήμερα. Με άλλα λόγια για την κακοδαιμονία αυτή δεν φταίει η ελληνική κοινωνία αλλά το καθόλα αναντίστοιχο προς αυτήν κράτος που επέβαλε η πρόσδεσή του στην δυτική πολιτειακή μοναρχία.



φωτογραφήματα 282: Άγιος Θεόδωρος Χόνδρου Βιάννου

Άγιος Θεόδωρος, Χόνδρος Βιάννου
φωτό: ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ



Τετάρτη 26 Ιουνίου 2019

π. Δ. ΜΠΟΚΟΣ, ΣΤΟΥΣ ΑΪ-’ΠΟΣΤΟΛΟΥΣ


ΣΤΟΥΣ ΑΪ-’ΠΟΣΤΟΛΟΥΣ 

π. Δημητρίου Μπόκου 

[Στους όπου γης συγχωριανούς μου, αγάπης ένεκεν] 

Κάθε χρόνο η μικρή μας συνοδεία ανέβαινε με κόπο πρωί-πρωί το φιδωτό μονοπάτι. Προορισμός μας τα Ταμπούρια, συνοικία του χωριού Τετρακώμου Άρτας, όπου γινόταν το πανηγύρι των Αγίων Αποστόλων (29-30 Ιουνίου). 

Στα 1000 μ. υψόμετρο, συντροφιά με τα πανύψηλα έλατα, στο σβήσιμο της δασωμένης κορυφογραμμής της Κρανούλας, ύψωνε το ταπεινό του ανάστημα το εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων, που έδινε και το όνομά του στην τοποθεσία. «Στους Άι-’Ποστόλους» λέγαμε. Το ιερό του αγνάντευε τις γυμνές γρανιτένιες κορφές των θεσσαλικών βουνών, φυσική προς τα νοτιοανατολικά συνέχεια της οροσειράς των Τζουμέρκων, με τον Ασπροπόταμο (Αχελώο) να φιδοσέρνεται ανάμεσά τους. Στα δυτικά, απέραντες λοφοσειρές, καταπράσινες, έφταναν ως εκεί που έσβηνε ο ορίζοντας. Πανοραμική απόλαυση, όπου κι αν έστρεφες το βλέμμα! 

Τα πανηγύρια ήταν τα πιο ευχάριστα γεγονότα στις παλιές μικρές κοινωνίες μας. Νοσταλγικά, επίμονα η μνήμη μου γυρνάει σε κείνον τον καιρό, που ήταν καλός για μας τα παιδιά, γιατί τον ζήσαμε χωρίς τις έγνοιες των μεγάλων. Ήταν τα χρόνια τα χρυσά της παιδικής μας ηλικίας. 

Κάθε χωριό είχε τα δικά του πανηγύρια, ανάλογα με τις εκκλησιές και τα ξωκκλήσια του. Τα πανηγύρια όμως δεν ήταν εσωτερικό θέμα του χωριού, αλλά υπόθεση και των γειτονικών χωριών. Έτρεχαν από παντού σ’ αυτά. Για τους περισσότερους ήταν η μοναδική διέξοδος απ’ τη ρουτίνα της καθημερινής βιοπάλης. 

Για μας τα παιδιά βέβαια ήταν το γεγονός της χρονιάς. Γυρολόγοι μικροπωλητές ξεφύτρωναν τη μέρα της γιορτής στο χωριό μας. Ένας τους μάλιστα, ρολογάς, -δεν θυμάμαι το όνομά του πιά-, είχε συνήθεια κάθε χρόνο να αριβάρει από βραδίς στο σπίτι μας, φορτωμένος με τον τεράστιο σάκο του. Του παρείχαμε χωρίς δεύτερη σκέψη την αυτονόητη την εποχή εκείνη φιλοξενία μας. Την άλλη μέρα στο πανηγύρι έστηνε τον μικρό του πάγκο με την πραμάτεια του, τα λογής-λογής ξυπνητήρια. Από αυτόν είδαμε, μάθαμε και πρωτοπήραμε ξυπνητήρι στο σπίτι μας. 

Περιμέναμε πώς και πώς το κάθε πανηγύρι μας, μαζεύοντας ολοχρονίς, δεκάρα τη δεκάρα, το χαρτζιλίκι μας. Το πρώτο που αγοράζαμε ήταν απαραιτήτως μια σφυρίχτρα. Όλη την ημέρα τα σφυρίγματά μας αντηχούσαν στην πανηγυρική ατμόσφαιρα, ξεκουφαίνοντας μικρούς και μεγάλους. Αν μάζευες 4 με 5 δραχμές το χρόνο, θεωρούνταν γερό χαρτζιλίκι. Με μια δραχμή έπαιρνες τότε δέκα καραμέλλες, με δυόμιση έπινες λεμονάδα ή γκαζόζα. Μεγάλες απολαύσεις για μας! Άλλες εποχές, άλλες καταστάσεις! 

Το πανηγύρι των Αγίων Αποστόλων ήταν απ’ τα αγαπημένα μας. Απ’ το χωριό μου (Καστανιά Άρτας) ανέβαιναν πολλοί ως εκεί. Τους ακολουθούσαμε κι εμείς από το σπίτι μας (οικισμός Μηλιάς) μέχρι τα Ταμπούρια, μέσω του Τετρακωμίτικου οικισμού Φρα(γ)μένο. Το δύσκολο μονοπάτι είχε μια κάθετη ανηφόρα (δύο χιλιόμετρα και βάλε), που σου έκοβε την ανάσα, από το ρέμα του Ντιχάλη χαμηλά (φυσικό όριο μεταξύ Καστανιάς-Τετρακώμου), μέχρι τη ράχη ψηλά, όπου έπιανες κάπως ομαλότερο δρόμο. Ανεβαίνοντας με τη γλώσσα έξω απ’ το αγκομαχητό θυμόσουν, θέλοντας και μη, την ιστορία με την καμήλα του Χότζα, που όταν τη ρώτησαν ποιο δρόμο θεωρεί καλύτερο, τον ανήφορο ή τον κατήφορο, απάντησε: 

-Χάθηκε το ίσιωμα, βρε παιδιά; 

Καλά τα έλεγε η καμήλα βέβαια, μα εμείς στον τόπο μας δεν είχαμε την πολυτέλεια να διαλέγουμε το ίσιωμα. Λαγκάδια και κατσάβραχα μας έκαναν να τρέχουμε αδιάκοπα σε ανηφόρες και κατηφόρες. Άγρια η φύση των βουνών μας, ανάγλυφο της ίδιας της ζωής μας. Σκαμπανεβάσματα στους δρόμους, σκαμπανεβάσματα και στη ζωή. Σαν νόμο φυσικό τα βλέπαμε κι αυτά τα τελευταία, κομμάτι αναπόσπαστο του ανηφορικού μας βίου, και δεν μας κακοφαίνονταν. Γι’ αυτό και στις κακοτοπιές της ζωής άκουγες μόνο: «Βόηθα, Παναγιά! Δόξα σοι, ο Θεός!» Όχι βρισίδι και γογγυσμό. 

Όταν μεγάλωσα, διάβασα στα βιβλία της Εκκλησίας μας ότι υπάρχει και μια μικρή νηστεία προς τιμήν των Αγίων Αποστόλων, από τη γιορτή των Αγίων Πάντων μέχρι τις 28 Ιουνίου. Η νηστεία αυτή θεωρείται ελαφριά. Επιτρέπεται, λέει, το ψάρι ως τη γιορτή του Άι-Γιάννη του Προδρόμου (24 Ιουνίου) και λαδερά ως τις 28. Μα αν ρωτούσες τότε τους χωριανούς μου για τη νηστεία αυτή, ίσως οι περισσότεροι να μην την ήξεραν καν. Γιατί η καθημερινή τους δίαιτα ήταν πιο αυστηρή απ’ ό,τι έλεγε η νηστεία. Το ψάρι ήταν άγνωστο στα ψηλά βουνά μας. Τόσο σπάνια έφτανε στα μέρη μας και τόσο λιγοστό, που ακόμα και του Ευαγγελισμού δεν πρόφταιναν μερικοί να το γευτούν. Αλλά και το λάδι στο ορεινό χωριό μας, που δεν σήκωνε την ελιά λόγω χειμώνα, ήταν μεγάλη πολυτέλεια τα δύσκολα μετακατοχικά εκείνα χρόνια. Για μικρούς και μεγάλους η διατροφή ήταν λιτότατη. Η ζωή μας ασκητική, καλογερική σχεδόν. Έτσι ο τρόπος σκέψης, η νοοτροπία μας, ήταν πιο κοντά στο σκεπτικό και τη φιλοσοφία των αγίων. Μπορούσαμε να καταλάβουμε καλύτερα τους αγώνες και τις θυσίες τους. 

Στα άγια βιβλία διάβασα ακόμα, ότι απ’ όλους τους αγίους, τις μεγαλύτερες θυσίες για το έργο του Θεού τις έκαμαν οι Άγιοι Απόστολοι. Οι κορυφαίοι Πέτρος και Παύλος, αλλά και οι υπόλοιποι. Κήρυξαν με αφάνταστες ταλαιπωρίες και βάσανα το Ευαγγέλιο. Θεώρησαν σκύβαλα τα πάντα. Όλα τα θυσίασαν για να κερδίσουν τον Χριστό. Στο τέλος έδωσαν γι’ αυτόν και τη ζωή τους. Δεν δίστασαν να διωχτούν και να περιφρονηθούν από τον κόσμο. Έζησαν όλη τους τη ζωή σαν μελλοθάνατοι, «καθ’ ημέραν αποθνήσκοντες», «ως περικαθάρματα του κόσμου», απόβλητοι της κοινωνίας, περιθωριακοί, «έσχατοι». Για να μας δείξουν, πως θυσιάζοντας για το θέλημα του Θεού τις μικροχαρές και μικροτιμές της ζωής, βρίσκουμε μια μόνιμη, αναφαίρετη, χαρά και μια τιμή και καταξίωση πολύ ανώτερη από αυτή που χάνουμε. 

Μα οι απλοϊκοί μου συγχωριανοί ούτε γράμματα μάθαιναν τότε, ούτε βιβλία είχαν για να διαβάσουν τους πνευματικούς αγώνες των Αγίων Αποστόλων. Κάθε χρόνο όμως, μετά την κοπιαστική πεζοπορία, έφταναν ψηλά στα Ταμπούρια και έσκυβαν ευλαβικά να φιλήσουν την παλιά τους εικόνα. Ατενίζοντας σ’ αυτήν τα λιπόσαρκα πρόσωπα των Αγίων, καταλάβαιναν πολύ καλά μέσα τους, έστω και αγράμματοι, το βαθύτερο νόημα της βιοτής τους. Ένοιωθαν το μεγαλείο τους, έβλεπαν ν’ αντιφεγγίζει στα μάτια τους το υπερκόσμιο φως μιας άλλης, ουράνιας, πραγματικότητας. Έπαιρναν έτσι κουράγιο να συνεχίσουν πρόθυμα και τη δική τους δύσκολη ζωή και να προσβλέπουν με γλυκειά προσμονή ο καθένας στο έσχατο κάλεσμα του Θεού. 

Ανακαινισμένο το ξωκκλήσι των Αγίων Αποστόλων, υψώνεται και σήμερα, όπως παλιά, στο ανάραχο των Ταμπουριών, μοναχικό, έρημο, ξεχασμένο στην ήρεμη σιγαλιά της παρθενικής ηπειρώτικης φύσης. Οι άνθρωποι που το αγάπησαν, που προσευχήθηκαν στην αγκαλιά του, που χάρηκαν στα πανηγύρια του, έφυγαν οι πιο πολλοί από κοντά μας. Μα οι Άγιοι Απόστολοι στο προσκυνητάρι τους παραμένουν. Με τα φωτεινά μάτια και τα ασκητικά τους πρόσωπα, δεν σταματούν να στέλνουν από την ταπεινή τους εικόνα σ’ όλους μας το μήνυμά τους αδιάκοπα: Να βλέπουμε, όπως εκείνοι, πιο πέρα απ’ τη ζωή αυτή. Στη Βασιλεία του Θεού. «Μη σκοπούντων ημών τα βλεπόμενα, αλλά τα μη βλεπόμενα». 

Ας μας φωτίζει η Χάρη τους «εις τρίβους ευθείας» και ας μας καθοδηγεί, μακριά από ριψοκίνδυνα σκαμπανεβάσματα, «εις οδούς λείας»! 

Σύναξη των Αγίων Αποστόλων 

30 Ιουνίου 2003


Περί πολιτικής αθλιότητας (σχόλιο στην επικαιρότητα)


Και ο νοών νοείτω!


Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Λήδδας ή Ρωμαίας (26 Ιουνίου)




Η εικόνα της Παναγίας της Μονής Νεάμτς, είναι γνωστή και ως Lidianca (από την Λήδδα δηλαδή) ή Romana (από την Ρώμη), ονομασίες που σχετίζονται με τα μέρη απ'όπου πέρασε η εικόνα.
Σύμφωνα με την παράδοση είναι αντίγραφο μιας εικόνας της Παναγίας η οποία εμφανίστηκε μόνη της (αχειροποίητος) πάνω σε μία κολώνα ενός ναού στην Λήδδα (τόπος μαρτυρίου του Αγ. Γεωργίου). Αυτό συνέβη όταν οι Άγιοι Απόστολοι κήρυτταν τον χριστιανισμό στα μέρη εκείνα.
Το 665,ο Άγ. Γερμανός-μετέπειτα πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως-είδε την μορφή της Παναγίας πάνω στην κολώνα και ζήτησε να του αγιογραφήσουν ένα αντίγραφο σε ξύλο.Στο πίσω μέρος ζήτησε να αγιογραφηθεί ο Άγ. Μεγαλομάρτυς Γεώργιος.


Έφερε την εικόνα στην Κωνσταντινούπολη και όταν οι εικονομάχοι τον έδιωξαν από τον θρόνο την πήρε μαζί του.
Προς το τέλος της επίγειας ζωής του -περίπου το 733-έστειλε αυτήν την εικόνα στην Ρώμη και έκρυψε σε κάποιο μέρος της εικόνας ένα γράμμα το οποίο απευθυνόταν στον πάπα Γρηγόριο τον ΙΙΙ, στον οποίο περιέγραφε τους διωγμούς όσων λάτρευαν τις εικόνες και την εικονομαχική πολιτική του Λέοντος Ισαύρου. Σημειώνεται ότι η εικόνα έφτασε μόνη της κατά θαυμαστό τρόπο στην Ρώμη. Ο πάπας διάβασε το γράμμα και τοποθέτησε την εικόνα στο ιερό της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου.
Όταν στο Βυζάντιο ήταν αυτοκράτορας ο Μιχαήλ ο ΙΙΙ μαζί με την μητέρα του την Αγία Θεοδώρα την Αυγούστα, η οποία αναστήλωσε τις εικόνες και επέτρεψε την λατρεία τους και στην Ρώμη πάπας ήταν ο Σέργιος ο ΙΙ,  η εικόνα της Παναγίας άρχισε να κινείται «κύριως κατά τον όρθρο και το εσπερινό, κάποιες φορές και κατά την Θεία Λειτουργία».
Μία φόρα άρχισε να αιωρείται πάνω από τα κεφάλια των ανθρώπων σαν να την κρατούσαν χέρια αγγέλων και σιγά-σιγά βγήκε έξω από την εκκλησία, ενώ την επόμενη ημέρα βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Η Αγία Θεοδώρα την τοποθέτησε στον Ναό της Χαλκοπράτειας.
Χάρη σε αυτό το θαύμα οι βυζαντινοί άρχισαν να τιμούν αυτήν την εικόνα-την οποία τώρα ονόμαζαν Ρωμαία-στις 8 Σεπτεμβρίου.

Η εικόνα έμεινε στην Κωνσταντινούπολη μέχρι τον 15ο αιώνα κι αυτό επειδή στις 31 Μαρτίου 1401 ο αυτοκράτορας Ιωάννης ο VII ο Παλαιολόγος την έστειλε ως δώρο στον ηγεμόνα Αλέξανδρο το Αγαθό, σφραγίζοντας έτσι την συμφιλίωση του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως με την Μολδαβία, στις σχέσεις των οποίων είχε επέλθει ρήξη. Αρχικά η εικόνα τοποθετήθηκε στο Μιραούτσι της Σουτσεάβα και λίγο αργότερα ο υιός του Αλεξάνδρου του Αγαθού,ο Στέφανος ο ΙΙ την δώρησε στην Μονή Νεαμτς. 
Παρότι η εικόνα πέρασε πολλές περιπέτειες -κάποια περίοδο την είχαν θάψει μάλιστα για να την προφυλάξουν από τους Τουρκους -η εικόνα διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση.

Της έχει δοθεί και το όνομα ''Προσκυνήτρια'' επειδή πολλές φορές έχει φύγει από τα χέρια των αρχιερέων ή των ιερέων που την κρατούσαν και άρχισε να αιωρείται στον αέρα. Πήρε λοιπόν την ονομασία επειδή τότε ο λαός ταπεινά γονάτιζε για να την προσκυνήσει.

Τιμάται στις 26 Ιουνίου


Ν. Γ. Πεντζίκης, Η Παναγία και το Βρέφος

Ν. Γ. Πεντζίκης, Η Παναγία και το Βρέφος (πηγή)



Τρίτη 25 Ιουνίου 2019

Ν. Γ. Πεντζίκης, Αγία Άννα

Ν. Γ. Πεντζίκης, Αγία Άννα
σινική και κραγιόνια, 1990 (πηγή)



Τα προσωπεία του προσώπου

Ανακοινώνεται η έντυπη έκδοση των πρακτικών Θεολογικής Επιστημονικής Ημερίδας υπό τον τίτλο "Τα προσωπεία του προσώπου" που διοργάνωσε ο σύλλογος θεολόγων "Μέθεξις".

Προλογίζει ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ Ιερώνυμος,

Από το οπισθόφυλλο της έκδοσης: 
Στην ορθόδοξη θεολογία, και ιδιαίτερα στην Τριαδολογία, δεν υπήρξε ποτέ το δίλημμα «ουσιοκρατία» ή «προσωποκρατία». Η εμπειρία της Εκκλησίας, στο θέμα της Τριαδολογίας, κατατίθεται συμπυκνωμένα στον λόγο του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, «μονάς ἐν Τριάδι καί Τριάς ἐν μονάδι, ἀσυγχύτως ἑνουμένη καί ἀμερίστως διαιρουμένη».




Κυριακή 23 Ιουνίου 2019

Ο Κληρικός στην Ινδονησία που διδάσκει Αρχαία Ελληνικά



Ο π. Χρυσόστομος Manalu, εδώ και δεκαοκτώ χρόνια επιτελεί ένα σημαντικότατο ιεραποστολικό έργο στη περιοχή Μεντάν στο νησί Σουμάτρα της Ινδονησίας.

Κατά το διάστημα αυτό έχει καταφέρει την ίδρυση ενός νοσοκομείου, δέκα ορθόδοξων ναών, έξι σχολείων και την θεολογική σχολή στην οποία διδάσκει ο ίδιος αρχαία ελληνικά.

Ακούστε τη συνέντευξη που παραχώρησε στο SBS και τον Σπύρο Παπαστεφάνου.


ΤΟ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΝΤΩΝ


Πρὸς Ἑβρ. ια' 33-ιβ' 2

Ἀδελφοί, οἱ Ἅγιοι πάντες διὰ πίστεως κατηγωνίσαντο βασιλείας, εἰργάσαντο δικαιοσύνην, ἐπέτυχον ἐπαγγελιῶν, ἔφραξαν στόματα λεόντων, ἔσβεσαν δύναμιν πυρός, ἔφυγον στόματα μαχαίρας, ἐνεδυναμώθησαν ἀπὸ ἀσθενείας, ἐγενήθησαν ἰσχυροὶ ἐν πολέμῳ, παρεμβολὰς ἔκλιναν ἀλλοτρίων· ἔλαβον γυναῖκες ἐξ ἀναστάσεως τοὺς νεκροὺς αὐτῶν· ἄλλοι δὲ ἐτυμπανίσθησαν, οὐ προσδεξάμενοι τὴν ἀπολύτρωσιν, ἵνα κρείττονος ἀναστάσεως τύχωσιν· ἕτεροι δὲ ἐμπαιγμῶν καὶ μαστίγων πεῖραν ἔλαβον, ἔτι δὲ δεσμῶν καὶ φυλακῆς· ἐλιθάσθησαν, ἐπρίσθησαν, ἐπειράσθησαν, ἐν φόνῳ μαχαίρας ἀπέθανον, περιῆλθον ἐν μηλωταῖς, ἐν αἰγείοις δέρμασιν, ὑστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι, ὧν οὐκ ἦν ἄξιος ὁ κόσμος, ἐν ἐρημίαις πλανώμενοι καὶ ὄρεσι καὶ σπηλαίοις καὶ ταῖς ὀπαῖς τῆς γῆς. Καὶ οὗτοι πάντες μαρτυρηθέντες διὰ τῆς πίστεως οὐκ ἐκομίσαντο τὴν ἐπαγγελίαν, τοῦ Θεοῦ περὶ ἡμῶν κρεῖττόν τι προβλεψαμένου, ἵνα μὴ χωρὶς ἡμῶν τελειωθῶσι. Τοιγαροῦν καὶ ἡμεῖς͵ τοσοῦτον ἔχοντες περικείμενον ἡμῖν νέφος μαρτύρων͵ ὄγκον ἀποθέμενοι πάντα καὶ τὴν εὐπερίστατον ἁμαρτίαν͵ δι΄ ὑπομονῆς τρέχωμεν τὸν προκείμενον ἡμῖν ἀγῶνα͵ ἀφορῶντες εἰς τὸν τῆς πίστεως ἀρχηγὸν καὶ τελειωτὴν Ἰησοῦν.


Σάββατο 22 Ιουνίου 2019

π. Π. Κρούσκος, Κυριακή μετά την Πεντηκοστή: Των Αγίων Πάντων


Μια Κυριακή μετά την αγία Πεντηκοστή καλούμαστε να εορτάσουμε την σύναξη των Αγίων Πάντων. Και αυτό διότι κάθε άγιος είναι μια εικόνα, ένας χώρος μιας νέας Πεντηκοστής, μιας νέας δόξας του Θεού μέσα στην ιστορία των ανθρώπων. Με απλά λόγια κάθε άγιος είναι ο ζωντανός χώρος που κατέρχεται ο Παράκλητος, το άγιον Πνεύμα και αγιάζει δηλαδή ξεχωρίζει αυτό το πρόσωπο από τον κόσμο της αμαρτίας και τον μεταμορφώνει σε στύλο πυρός, που φωτίζει την Εκκλησία με την μακρά και στενή έννοια της. Οι άγιοι είναι ο "αμάραντος καρπός του ευαγγελίου", είναι το αποτέλεσμα του κηρύγματος των αποστόλων μετά το θαύμα της Πεντηκοστής. Κατά την γλώσσα της Εκκλησίας, σπορέας ήταν ο Χριστός, εργάτες και θεριστές οι απόστολοι, καρπός και δόξα οι Άγιοι Πάντες. 

Η αγιότητα είναι θεϊκή εντολή αλλά και χάρη-δώρημα. Ο Ελεήμονας δια του προφήτου Του παραγγέλλει: να γίνετε άγιοι, γιατί και Εγώ άγιος είμαι. Άγιος κυριολεκτικά σημαίνει ο ξεχωρισμένος, ο εκλεκτός. Οι αρχαίοι ονόμαζαν "άγιον" το ζώο που ετοίμαζαν για θυσία, το οποίο έπρεπε να είναι άμωμο και καθαρό από κάθε ελάττωμα. Με αυτή την έννοια και ο Σωτήρας Χριστός ήταν ο αγιασμένος από τον Πατέρα, ο αναμάρτητος Αμνός που επιλέχθηκε προαιώνια να σηκώσει την ανθρώπινη αμαρτία και να την νεκρώσει με την θυσία Του πάνω στον βωμό του Σταυρού. Στο πρόσωπο του Χριστού σωθήκαμε όλοι μας, το Αίμα Του μας αγίασε, μας εξάγνισε, μας διέκρινε από τον κόσμο της φθοράς και του θανάτου. Εγκεντριστήκαμε σε Σώμα Άγιον και εκλεκτόν, βασιλείς και ιερείς ανάμεσα σ'αυτούς που επιλέγουν να ζουν νεκροί κάτω από την κυριαρχία του διαβόλου.

Γι'αυτό και το σημερινό ευαγγέλιο μας παρουσιάζει μια ευθύνη. Δεν είναι ευθύνη φορτίου και θανάτου, αλλά πρόσκληση και πρόκληση ελευθερίας: Η άρση του σταυρού ως συνώνυμη πορεία της αγιότητας. Κάθε άγιος στην Εκκλησία, είτε προφήτης, είτε απόστολος, είτε ιεράρχης, είτε μάρτυρας, θεωρείται και ονομάζεται μάρτυρας. Όχι μόνο για την ζωντανή μαρτυρία αλλά κυρίως για το διαρκές του μαρτύριο εν Χριστώ. Είναι ένας άνθρωπος που η ζωή του έχει ως γνωρίσματα: την αγάπη για Θεό και άνθρωπο, την διαρκή πάλη, την αγωνία της προσφοράς και της θυσίας, της μαρτυρίας ,της διακονίας, της λυτρωτικής και φοβεράς προσευχής. Αγιότητα σημαίνει να συμπορεύομαι διηνεκώς με τον Χριστό προς το Πάθος, να συμπάσχω και να συσταυρώνομαι μαζί Του, να νεκρώνω το εγώ μου και να ζει μέσα μου ο Χριστός, να βιώνω την ανάσταση μου. Αγιότητα σημαίνει να χάνω την ζωή μου, για να κερδίσω την ψυχή μου. Και αυτό κάθε ώρα στιγμή και λεπτό μέχρι την τελείωση μου. Γι' αυτό και άγιος δεν είναι κύρια αυτός που έφτασε στην τελείωση, αυτός που έμεινε πιστός άχρι τέλους και έλαβε τον στέφανον της ζωής. Άγιος κύρια είναι αυτός που βρίσκεται ακόμα στον δρόμο, ο αγωνιστής, ο παλαιστής, αυτός που όταν πέφτει γνωρίζει να σηκώνεται, όταν διώκεται ξέρει πώς να ωφελείται και όταν υποφέρει ακόμα και έως θανάτου, μπορεί ακόμα να είναι ερωτευμένος με τον Σταυρό Του, μπορεί ακόμα να έχει τέλεια πίστη έως μωρίας στον Χριστό.

Σε έναν κόσμο ανεντιμότητας και επιβολής του ισχυρού, όπου η αγιότητα είναι μωρία ή πολυτέλεια, η εκκλησία κάνει και πάλι την τομή, την επανάσταση και μας καλεί σε αγιασμό, σε συμπόρευση με τον αρχιμάρτυρα Χριστό και Κύριο μας. Αν ο δρόμος προς την αγιότητα είναι και μοιάζει δρόμος σταυρικός και ανηφορικός, εμείς όμως καλά γνωρίζουμε, έχοντας ως πρότυπο την περιπέτεια του Χριστού και των αγίων, πώς στην κορυφή της αγωνίας και του αγώνα βρίσκεται το θαύμα της ανάστασης. Μετά το πικρό ποτήρι, έρχεται η γλυκιά ηδονή. Μετά τα αίματα η αφθαρσία. Μετά την ταπείνωση η δόξα. Στην σπορά των δακρύων, στάχυα ζωής. Μετά την ατίμωση η συμβασιλεία. Και αν κάποιος δυσανασχετεί και δεν πείθεται ας θυμόμαστε πώς η Εκκλησία δεν μοιράζει εύκολες υποσχέσεις, η Εκκλησία αντί υποσχέσεων προτείνει θυσίες. Αυτό είναι το μεγάλο πείραμα, η μεγάλη πρόκληση. Και αν κάποιος θέλει, τέλος, αποδείξεις ζωντανές ας ψηλαφήσει τα θαυμάσια που περιέβαλλαν ακόμα και εν ζωή τους αγίους πάντες, με τον οποίων τις πρεσβείες ας αξιωθούμε όλοι εμείς την αιώνια ζωή και κοινωνία. ΑΜΗΝ.


π. Π. Κρούσκος 
 2013



Αρχιμανδρίτου Γρηγορίου Κωνσταντίνου, Γιόγκα και Ορθοδοξία: Δύο δρόμοι παράλληλοι ή αντίθετοι;

πηγή: ΡΟΜΦΑΙΑ, 17/6/2015

Με αφορμή την πρόσφατη καθιέρωση από τον ΟΗΕ της 21ης Ιουνίου ως «Παγκόσμιας Ημέρας Γιόγκα», θα θέλαμε με το άρθρο αυτό να καταθέσουμε, προς ενημέρωση όλων αυτών που θα κάνουν τον κόπο να το διαβάσουν, ορισμένες σκέψεις γύρω από το θέμα αυτό καθότι τις ημέρες αυτές παρουσιάζεται κάποια δραστηριότητα και ενδιαφέρον από τους ανυποψίαστους ανθρώπους, οι οποίοι από περιέργεια ή και ενδιαφέρον ψάχνουν να βρουν και να ενημερωθούν τα σχετικά με τη Γιόγκα.


Τι είναι Γιόγκα ;

Για πολλούς ανθρώπους στην Δύση και εδώ στην Ελλάδα οι θεωρήσεις για την Γιόγκα παρουσιάζονται σαν ένα απλό σύστημα σωματικής άσκησης, ένα καθαρά γύμνασμα του σώματος, που βοηθά δήθεν στην ηρεμία και την θεραπεία των ψυχικών και σωματικών παθήσεων.

Αλλά εάν δούμε όμως την ιστορία και την φιλοσοφία της Γιόγκα ανακαλύπτουμε ότι δεν αποτελεί μια πρακτική άσκησης του σώματος αλλά ένας παλαιός λανθασμένος τρόπος πνευματικής αναζήτησης.

Πέραν από την εξωτερική έμφαση ως ένα ξεκάθαρο σωματικό γύμνασμα, σε κάθε είδος και μορφή που παρουσιάζεται, πρέπει να έρθουν στην επιφάνεια οι ιστορικές ρίζες αυτής της πρακτικής.

Η Γιόγκα είναι η ένωση, η ένωση με το πεπερασμένο, το μεταβατικό, με το άπειρο, με το αιώνιο εγώ.

Ο όρος Γιόγκα εξαρτάται, στην ινδουιστική αντίληψη, με τον Βράχμα. Ο Βράχμα είναι μια απρόσωπη θεϊκή ουσία που είναι παντού σε όλα και κρυμμένη από όλα.

Αυτό που μας έρχεται δηλαδή ως αναζήτηση πνευματικής και σωματικής άσκησης της ινδουιστικής θρησκευτικής πίστης μας βοηθά να κατανοήσουμε τι συμβαίνει στην πραγματικότητα.

Στις Ουπανισάδες γίνεται αναφορά: «Ενωθείτε στο φως μέσα σας με το φως του Βράχμα». Το 150 μ.Χ. ο δάσκαλος της Γιόγκα συστηματοποίησε την Γιόγκα σε οκτώ σημεία ή άκρα.

Αυτά τα οκτώ σημεία, σαν μια σκάλα, υποτίθεται οδηγούν από την άγνοια στην φώτιση. Η Γιόγκα,κοντολογίς, αποτελεί μια πανάρχαια πνευματική άσκηση αναζήτησης ενός μεταφυσικού, που συναντάται στην Ινδουιστική Θρησκεία. Υπό τις συνθήκες αυτές και τις εν συντομία αναφορές της Γιόγκα, πρέπει να αναρωτηθούμε εάν πραγματικά ένας χριστιανός μπορεί να συμμετάσχει ή να ασκείται με το σύστημα της γιόγκα;

Θεός και άνθρωπος

Η έννοια του θεού στην Γιόγκα και στην Ορθοδοξία είναι τελείως διαφορετικές. Η ένωση με το θείο που προσκαλεί η Γιόγκα είναι η βίωση αυτής της ένωσης.

Αλλά όταν η Γιόγκα μιλά για το θεό ή το θείο ή τον βράχμα ταυτίζεται με όλες τις πρακτικότητες, αφού είναι απρόσωπο, μια πνευματική ουσία, μια άγνωστη και αόρατη δύναμη. Αυτό όμως είναι Πανθεϊσμός, τα πάντα είναι θεός.

Στον Χριστιανισμό ο Θεός είναι πρόσωπο και δημιουργός του σύμπαντος κόσμου. Υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ Δημιουργού και δημιουργίας, δεν ταυτίζονται. Ο Θεός είναι πρόσωπο που έρχεται σε σχέση με άλλα πρόσωπα, η δημιουργία είναι κτιστή.

Η άλλη βασική επίσης διαφορά είναι οι απόψεις για τον άνθρωπο. Η φιλοσοφία της Γιόγκα διδάσκει ότι τα πάντα είναι θεός, άρα και ο άνθρωπος.

Τα θεμελιώδη προβλήματα του ανθρώπου καθώς και οι λύσεις για την Γιόγκα βρίσκονται στη άγνοια. Η λύση είναι η φώτιση, μια εμπειρία. Αυτή η λύση, που είναι στόχος της Γιόγκα μπορεί να επιτευχθεί μόνο μετά από έντονη προσωπική προσπάθεια.

Η ορθόδοξη Εκκλησία και ο Χριστιανισμός επισημαίνουν πως το πρόβλημα δεν είναι η άγνοια αλλά η αμαρτία. Η αποτυχία του ανθρώπου να συμμορφωθεί κατά το αρχέτυπο πρότυπο.

Στο πρόσωπο του Χριστού λοιπόν ο Θεός και ο άνθρωπος συμφιλιώθηκαν, ο χριστός «αίρων την αμαρτία του κόσμου», η σωτηρία είναι δώρο όχι ανάγκη ή δεν μπορεί ποτέ να την κερδίσει, εφόσον στην Γιόγκα η κυκλική κίνηση είναι επ’ άπειρον.

Με τον τρόπο αυτό, η Γιόγκα είναι μια θρησκευτική πρακτική που υποστηρίζει τον Παγανισμό ή τον Μονισμό.

Αυτό μας οδηγεί στην άρνηση της διάκρισης μεταξύ δημιουργίας και Δημιουργού, έως στο σημείο της άρνησης ενός Δημιουργού Θεού. Στις ημέρες μας αυτό αποκαλείται Νέα Εποχή, Νέα Πνευματικότητα ή Ολιστική Πνευματικότητα, που είναι απολύτως δεσμευμένες στον Πανθεϊσμό και τον Παγανισμό.

Το σύμπαν είναι ένας ζωντανός οργανισμός με πνευματική δύναμη προς τα πάντα. Έτσι, τα πάντα είναι αλληλένδετα με τη δύναμη της ζωής ή την ψυχή του κόσμου. Η δύναμη της ζωής εκδηλώνεται ως πνευματικά όντα (για τους χριστιανούς αυτά όλα είναι δαίμονες) που χειρίζονται την πορεία των γεγονότων παγκοσμίως.

Η αντίθεση και η άρνηση της πρακτικής της Γιόγκα είναι απορριπτέα, διότι:

1. Δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ Δημιουργού και δημιουργίας: «οἵτινες μετήλλαξαν τὴν ἀλήθειαν τοῦ θεοῦ ἐν τῷ ψεύδει, καὶ ἐσεβάσθησαν καὶ ἐλάτρευσαν τῇ κτίσει παρὰ τὸν κτίσαντα, ὅς ἐστιν εὐλογητὸς εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.» (Ρωμ. 1,25).

2. Ο Χριστός δεν είναι Σωτήρας και Θεός αλλά ένας απλώς διαφωτιστής.

3. Δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ του καλού και του κακού, αφού όλα είναι ένα. Αυτό βέβαια μας οδηγεί σε ένα θρησκευτικό πλουραλισμό και στην άρνηση της αλήθειας.

4. Κτίση και άνθρωπος είναι ένα. Με αυτό όμως μειώνεται η κορωνίδα της δημιουργίας που είναι ο άνθρωπος.

5. Δεν υπάρχει καμία διάκριση μεταξύ των θρησκειών και όλων των πνευματικοτήτων με αποτέλεσμα να μιλάμε για μια αόριστη πνευματικότητα.

Τα είδη της Γιόγκα

Bhakti Γιόγκα

Το σύστημα αυτό της γιόγκα επιδιώκει τη σωτηρία μέσω ενός. Ο τρόπος με τον οποίο η σωτηρία επιτυγχάνεται είναι μέσω πράξεων πάντα στο πλαίσιο της Γιόγκα, δεν είναι μια αφοσίωση σε μια προσωπική εμπειρία του Θεού μέσω του δώρου του Θεού της χάριτος, όπως αποκαλύπτεται στη Αγία Γραφή.

Η Bhakti Γιόγκα βασίζεται στην πεποίθηση ότι είμαστε εκδηλώσεις του Θεού, θολώνοντας τα όρια ανάμεσα στο Θεό και τον άνθρωπο. Σε αυτό το σύστημα, «ό,τι υπάρχει μέσα στο Θεό, αλλά όλα δεν είναι Θεός…Ο κόσμος και οι ψυχές είναι πραγματικές, αλλά είναι επίσης μέρος της ύπαρξης του Θεού, και όχι χωριστά από αυτόν». Αυτό φαίνεται καθαρά μέσα από ταινίες, όπως το Avatar.

Βρίσκεται επίσης σε αυτούς που πιστεύουν σε βράχους, δέντρα, νερό και άλλα μέρη της δημιουργίας. Η ιδέα ότι υπάρχει μια αόριστη πνευματικότητα που εκδηλώνεται μέσα από όλα τα δημιουργήματα είναι μια υποσυνείδητη πεποίθηση των περισσότερων νέων. Η φιλοσοφία αυτή στις ημέρες μας ενισχύεται μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλοί νέοι προτιμούν να αποκαλούν τους εαυτούς τους πνευματικούς και όχι να ταυτιστούν με μια θρησκεία.

Hatha Γιόγκα

Το σύστημα αυτό της γιόγκα στηρίζεται σε σωματική δραστηριότητα και είναι το είδος της γιόγκα που συχνότερα ασκείται στη Δύση. Πράγματι, οι περισσότερες δυτικές κοινωνίες σκέφτονται την Γιόγκα, μόνο ως μια σωματική άσκηση, αλλά η Hatha Γιόγκα είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια γυμναστική. Η πράξη αυτή της Γιόγκα στοχεύει στην επίτευξη μιας αλλαγμένης κατάστασης στην συνείδηση που επιτυγχάνεται με την μέθοδο της αναπνοής και εκπνοής.

Jnana Γιόγκα

Η Jnana γιόγκα θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως η Γιόγκα των διανοούμενων ή είναι αυτή που επιδιώκει τη σωτηρία μέσω της πνευματικής γνώσης και της διάκρισης για τους φιλοσόφους.

Αλλά αυτό δεν είναι το τέλος της Jnana παρά μόνο η αρχή. Ο τελικός στόχος της Jnana είναι αποστασιοποίηση από την αρετή.

Αυτή η μορφή της Γιόγκα που ριζώνει σε μια αισθητική αναπαράσταση του Χριστιανισμού, συνήθως αναφέρεται ως η θεολογία της φτώχειας.

Στον πυρήνα της, η θεολογία της φτώχειας αποφεύγει το υλικό χάριν του πνευματικού. Η γνώση είναι πιο ακριβό από το φυσικό. Η Αγία Γραφή όμως είναι σαφέστατη, πως τόσο η σωματική όσο και η πνευματική υπόσταση του κάθε ανθρώπου είναι δημιουργήματα του Θεού και μάλιστα «καλά λίαν»και όχι απόβλητα.

Karma Γιόγκα

Πολλοί άνθρωποι λειτουργούν με το σύστημα του κάρμα ακόμα και αν δεν ασκούν την πρακτική της Γιόγκα. Με απλά λόγια, το κάρμα είναι ένα σύστημα της Γιόγκα που βασίζεται στη σωτηρία μέσω των καλών έργων.

Kundalini Γιόγκα

Η Kundalini γιόγκα προσπαθεί να ξυπνήσει την θεία ενέργεια που είναι ανενεργή στην ανθρώπινη σπονδυλική στήλη, όπως ένα φίδι είναι κουλουριασμένο. Μέσω του ελέγχου του αναπνευστικού συστήματος η πρακτική αυτή στοχεύει στον έλεγχο του σώματος.

Ράτζα Γιόγκα

Η Ράτζα Γιόγκα διδάσκει,πως ο νους είναι το μεγαλύτερο μέρος του σώματος, και ότι από τον έλεγχο στο μυαλό μας, μπορεί ο καθένας μας να κυριαρχήσει στο σώμα του. Σε αυτό το σύστημα, οι έντονες ασκήσεις στοχεύουν στη βοήθεια του σώματος ώστε να το υποτάξει στο νου. Το σύστημα αυτό διακρίνεται στο γεγονός, πως για να ευημερήσει στην ζωή του κάποιος, πρέπει να κυριαρχήσει στο νου και να διώξει τις μικρές σκέψεις. Η πρακτική αυτή οδήγησε σε μια λατρεία της αυτοεκτίμησης που ενθαρρύνει τους ανθρώπους να παραγκωνίζουν κάθε αμφιβολία για τον εαυτό τους,ενισχύοντας την εμπιστοσύνη, πως το μόνο πράγμα που πρέπει να φοβόμαστε είναι ο ίδιος ο φόβος.

Η πρακτική της Γιόγκα σε σχέση με την ορθοδοξία, δεν είναι δύο παράλληλοι δρόμοι, αλλά εντελώς αντίθετοι.

Οι πρακτικές της αναπνοής, του φιδιού κ. ά. είναι όχι μόνο πνευματικά αλλά και σωματικά επικίνδυνες, ξένες προς την ορθόδοξη πνευματικότητα.

Ως πιστοί Χριστιανοί οφείλουμε, όχι μόνο να απέχουμε πλήρως από όλα όσα αναλυτικά εκθέσαμε στο παρόν άρθρο, αλλά και να διαμαρτυρόμαστε με Ορθόδοξο τρόπο ενημερώνοντας αυτούς που τυχόν ήθελαν να μάθουν τα σχετικά με τη Γιόγκα.

Σε εποχές ύπουλου, κρυμμένου προσηλυτισμού και ανατροπής των πνευματικών αξιών, ως ορθόδοξοι Χριστιανοί καλούμαστε σε εγρήγορση και προσευχή, βοηθώντας τον εαυτόν μας και τους αδελφούς που τυχόν οδηγήθηκαν σε αυτόν το λάθος δρόμο.

Η άσκησή μας τόσο η πνευματική όσο και η σωματική υπαγορεύεται με τον καλύτερο τρόπο, αυτόν που μας προσφέρουν το Ευαγγέλιο και οι άγιοι Πατέρες.


Σεβ. Μητροπολίτου Αλεξανδρουπόλεως κ. Ανθίμου, Ορθοδοξία και γιόγκα

πηγή-φωτό: ΡΟΜΦΑΙΑ, 6/4/2017

Για πολλούς ανθρώπους στη Δύση και εδώ στην Ελλάδα οι θεωρήσεις για τη Γιόγκα παρουσιάζονται σαν ένα απλό σύστημα σωματικής άσκησης, ένα καθαρά γύμνασμα του σώματος, που βοηθά δήθεν στην ηρεμία και τη θεραπεία των ψυχικών και σωματικών παθήσεων.

Συνήθως όσοι είναι σε καλοκαιρινή δίαιτα, κατά τη διάρκεια της ημέρας συγκρατούνται, αλλά η πιο επικίνδυνη ώρα να... κυλήσουν σε παχυντικές τροφές είναι το βράδυ. 

Έτσι, δεν είναι λίγοι οι γυμναστές και διαιτολόγοι που προτείνουν τη γιόγκα ως ένα καλό μέσο εξάσκησης του σώματος, αντιμετώπισης του άγχους και κατ’ επέκταση αποτροπής των νυχτερινών «επιδρομών» στο ψυγείο.

Αλλά δεν είναι μόνο αυτό η γιόγκα. Είναι κάτι πολύ περισσότερο. «Με το όνομα γιόγκα νοείται ένα από τα έξι συστήματα της ινδικής φιλοσοφίας. Πρεσβεύει την ένωση της ψυχής με τη θεία ενέργεια, μέσω μεθόδων και κυρίως του διαλογισμού», λέει η wikipedia.

Τα τελευταία χρόνια αυξάνονται στη χώρα μας τα διάφορα κέντρα «γιόγκα». Οι γνώσεις όμως γι’ αυτή παραμένουν πενιχρές, γενικές και συγκεχυμένες.

Δημόσια, η γιόγκα προβάλλεται σαν «είδος γυμναστικής» για τις ασκήσεις των μυϊκών και νευροφυτικών κέντρων, για τις ασκήσεις αναπνοής, ενώ μερικές φορές προχωρούν και στη συγκράτηση των αισθήσεων, τη συγκέντρωση της προσοχής.

Αρκετές ιδιωτικές σχολές προσπαθούν κάπως να αποθρησκευτικοποιήσουν τον ινδουϊστικό χαρακτήρα της, ώστε να γίνεται ευκολότερα αποδεκτή από τον μέσο, αδιάφορο πνευματικά αλλά ενδιαφερόμενο για την εξωτερική εικόνα του, Έλληνα.

Υπάρχουν διαβεβαιώσεις ότι η «γιόγκα» δεν είχε ποτέ ούτε και έχει θρησκευτικό χαρακτήρα. Είναι απλώς «επιστήμη», «πνευματική επίγνωση» και «ψυχοσωματική άσκηση».

Όσο όμως κι αν επιστρατεύονται ιδιόμορφες και μεγαλοπρεπείς λέξεις, για να καλύψουν την πραγματικότητα, γεγονός παραμένει, ότι ο προσανατολισμός της ινδικής αυτής τεχνικής ήταν και είναι θρησκευτικός.

Όσοι μυούνται στο "διαλογισμό" της γιόγκα καθοδηγούνται σε μια κατεύθυνση σαφώς ινδουϊστική.

Με οδηγούς τις Βέδες και τα άλλα ιερά ινδικά κείμενα (Ουπανισάντ, Πουράνας, Σούτρας, Τάντρας), έχοντας κυρίως ένα "δάσκαλο" (γκουρού), επιδιώκουν να αφομοιώσουν και να βιώσουν τις θεωρίες περί του νόμου του "κάρμα" (karma) βάσει του οποίου καθορίζεται η μετενσάρκωση, της "σαμσάρα" (samsara) δηλαδή της ανακυκλήσεως των μεταβιώσεων, αναζητώντας σε τελευταία ανάλυση τη λύτρωση "μόξα" (moksa), από αυτό τον κόσμο, τον μη πραγματικό (maya), σε "οδούς" που έχει καθορίσει η ινδουϊστική παράδοση.

Αυτόν τον "θρησκευτικό πυρήνα" αποσιωπούν και καλύπτουν τα διάφορα καταστατικά των Κέντρων Γιόγκα με γενικές φράσεις.

Ισχυρίζονται για παράδειγμα, ότι σκοπός τους είναι "η δημιουργία ολοκληρωμένων ανθρώπων διανοητικά και πνευματικά".

Τα προσφερόμενα στη δημοσιότητα κείμενα συχνά εμφανίζονται κάτω από απλό κοινωνικό και φιλοσοφικό ένδυμα, συχνά μάλιστα επικαλύπτονται με αποφθέγματα αρχαίων ελλήνων σοφών, ή και ακόμη... πατέρων της Εκκλησίας.

Βαθύτερα όμως, αιτιαρχικά αυτής της σωματικής εκγύμνασης, υπάρχουν οι ιστορικές ρίζες αυτής της πρακτικής.

Ο όρος Γιόγκα εξαρτάται, στην ινδουιστική αντίληψη, με τον Βράχμα. Ο Βράχμα είναι μια απρόσωπη θεϊκή ουσία που είναι παντού σε όλα και κρυμμένη απ όλα.

Η Γιόγκα είναι η ένωση, η ένωση με το πεπερασμένο, το μεταβατικό, με το άπειρο, με το αιώνιο εγώ.

Η αναζήτηση της πνευματικής και σωματικής άσκησης είναι η ένωσή μας με τη ινδουιστική θρησκευτική πίστη: "Ενωθείτε στο φως μέσα σας με το φως του Βράχμα".

Στις "Ουπανισάδες" γίνεται η εξής αναφορά: Το 150 μ.Χ. ο δάσκαλος της Γιόγκα συστηματοποίησε την Γιόγκα σε οκτώ σημεία ή άκρα.

Αυτά τα οκτώ σημεία, σαν μια σκάλα, υποτίθεται οδηγούν από την άγνοια στη φώτιση. Η Γιόγκα, με απλά λόγια, αποτελεί μια πανάρχαια πνευματική άσκηση αναζήτησης ενός μεταφυσικού, που συναντάται στην Ινδουιστική Θρησκεία.

Υπό τις συνθήκες αυτές πρέπει να αναρωτηθούμε, εάν πραγματικά ένας χριστιανός μπορεί να συμμετάσχει ή να ασκείται με το σύστημα της γιόγκα. 

Γιόγκα - Ορθοδοξία: δρόμοι εκ διαμέτρου αντίθετοι

Όταν η Γιόγκα μιλά για το θεό ή το θείο ή τον βράχμα ταυτίζεται με κάτι απρόσωπο, μια πνευματική ουσία, μια άγνωστη και αόρατη δύναμη.

Στη Γιόγκα τα πάντα είναι θεός δηλαδή Πανθεϊσμός. Στον Χριστιανισμό ο Τριαδικός Θεός είναι Ένας. Έχει μία ουσία (φύση), και τρία πρόσωπα (υποστάσεις).

Τα τρία πρόσωπα ή υποστάσεις είναι Ο Πατήρ, Ο Υιός και Το Άγιο Πνεύμα, τα οποία είναι αδιαίρετα και ομοούσια κατά τη θεότητα, έχουν την ίδια δύναμη και κοινή Θεία ουσία.

Τα τρία πρόσωπα αυτά ή αλλιώς υποστάσεις, έχουν μοναδικές και αμεταβίβαστες ιδιότητες που προκύπτουν από τις αιώνιες (χωρίς χρονική αρχή) σχέσεις τους.

Υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ Δημιουργού και δημιουργίας. Δεν ταυτίζονται. Ο Θεός είναι άκτιστος, η δημιουργία κτιστή. 

Για μας τους χριστιανούς, ο Θεός είναι πρόσωπο, δημιούργησε από αγάπη τον άνθρωπο, ο οποίος είναι επίσης πρόσωπο.

Ο Θεός επίσης δημιούργησε από αγάπη τον κόσμο και ενδιαφέρεται γι' αυτόν, όπως βέβαια, και πολύ περισσότερο, ενδιαφέρεται για τον άνθρωπο.

Η φιλοσοφία της Γιόγκα διδάσκει ότι τα πάντα είναι θεός, άρα και ο άνθρωπος. Τα προβλήματα του ανθρώπου βρίσκονται στη άγνοιά του. 

Η λύση είναι η φώτιση, μια εμπειρία η οποία μπορεί να επιτευχθεί μόνο μετά από έντονη προσωπική προσπάθεια.

Η ορθόδοξη Εκκλησία και ο Χριστιανισμός επισημαίνουν πως το πρόβλημα δεν είναι η άγνοια αλλά η αμαρτία, η λάθος αντιμετώπιση που οδηγεί στη λάθος πράξη, στην αποτυχία δηλαδή του ανθρώπου να συμμορφωθεί κατά το αρχέτυπο πρότυπό του που είναι ο ίδιος ο Τριαδικός Θεός.

Με την ενσάρκωση του Δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος, ο άνθρωπος αποκτά τη δυνατότητα να ελευθερώνεται από την αμαρτία και έτσι η πολυπόθητη σωτηρία είναι δώρο του Θεού και όχι ανάγκη κάποιου "εγώ".

Είναι μια ευθεία πορεία ένωσης με τον Τριαδικό Θεό και όχι κάτι μη επιτυγχανόμενο (για τη Γιόγκα) εφόσον στη Γιόγκα η κυκλική κίνηση είναι επ’ άπειρον και ουσιαστικά άστοχη.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι αντίθετη στην πρακτική της Γιόγκα, επειδή στη Γιόγκα:

1. Δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ Δημιουργού και δημιουργίας.

2. Ο Χριστός για τους οπαδούς της Γιόγκα δεν είναι ο Σωτήρας και Θεός αλλά ένας απλώς διαφωτιστής.

3. Δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ των θρησκειών και όλων των πνευματικοτήτων, μεταξύ του καλού και του κακού, αφού όλα είναι ένα οδηγώντας τον άνθρωπο σε ένα θρησκευτικό πλουραλισμό, πανθεϊσμό.

4. Κτίση και άνθρωπος είναι ένα. Αντίθετα στην πίστη μας ο άνθρωπος είναι η κορωνίδα της Δημιουργίας, ο διαχειριστής και φρόνιμος οικονόμος της κτίσης.

Η δική του πτώση παρέσυρε και την κτίση στην πτώση, και η δική του ανόρθωση έλκει και την κτίση στο αρχικό στάδιο.

Και επειδή γίνεται λόγος για την «άσκηση» και αυτή η «άσκηση» είναι το προϊόν που η Γιόγκα μάς «σερβίρει», είναι καλό να θυμηθούμε τη δική μας διδασκαλία της ασκήσεως, η οποία προτείνεται στην περίοδο που διανύουμε, της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Η άσκηση νομοθετείται από τον ίδιο τον Κύριό μας. Είναι το μέσον για να φθάσει ο άνθρωπος στο σκοπό της χριστιανικής ζωής, που είναι η απαλλαγή από τα πάθη και η ένωση με το Θεό, η κατά χάριν θέωσή του.

Μορφές ασκήσεως είναι η νηστεία, η αγρυπνία, η προσευχή, η μη κατάκριση, η ειλικρινής μετάνοια και η εξομολόγηση, η ταπείνωση, η συγχώρεση.

Να προσπαθούμε να κόβουμε το δικό μας θέλημα, το εγώ μας, κάνοντας υπακοή στο θέλημα του Θεού. Να έχουμε εμπιστοσύνη, όχι στις δικές μας δυνάμεις αλλά στη δύναμη του Θεού.

Να έχουμε επίγνωση σε Ποιόν πρέπει να αποδώσουμε όλα τα καλά και την όποια πρόοδο μας στο δρόμο της αρετής, και φυσικά στον εαυτό μας να επιρρίπτουμε την ευθύνη για τις αμαρτίες μας, σε κανένα άλλο αίτιο.

Μελέτη του λόγου του Θεού, συνειδητή συμμετοχή στα μυστήρια της Εκκλησίας μας, στο μυστήριο της μετανοίας - εξομολογήσεως και στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.

Άσκηση σημαίνει να βάλει ο άνθρωπος από τη δική του πλευρά το "θέλω". Το "μπορώ" το βάζει από τη δική του πλευρά ο Θεός. Η άσκηση δεν είναι για τους μοναχούς και τους κληρικούς, αλλά για όλους τους χριστιανούς.

Αυτόν τον δρόμο της ασκήσεως βάδισαν τα εκατομμύρια των αγίων της πίστεώς μας. Οι ίδιοι οι πατεράδες και οι μανάδες μας, οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας, οι οποίοι μπορεί να μην ήξεραν Θεολογία, ήξεραν όμως να ζουν τη Θεολογία με μόνο οδηγό την ταπείνωση.

Έτσι σιγά-σιγά θεραπεύεται ο άρρωστος από την αμαρτία άνθρωπος. Και αυτή η θεραπεία γίνεται μόνο μέσα στο νοσοκομείο που λέγεται Εκκλησία. 

Η άσκηση στην ορθόδοξη παράδοση δεν είναι μια τεχνική. Είναι ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ. Δεν είναι σύνολο πρακτικών αλλά ανταπόκριση με φιλότιμο στην αγάπη του Θεού.

Εξάλλου ο Θεός κάνει το πρώτο βήμα, για να συναντήσει τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για να βρει το Θεό.

Από όσα ανεφέρθησαν μέχρι στιγμής, πιστεύω γίνεται φανερό ότι η Ορθοδοξία μας, η δική μας Ορθοδοξία της άσκησης και της προσευχής, δεν έχει καμία ομοιότητα και συγγένεια με τη Γιόγκα και το διαλογισμό που καλλιεργεί.

Όσοι λένε το αντίθετο, πλανούν τους ανθρώπους! Ο μόνος ασφαλής τρόπος για να μην πέσει κάποιος θύμα όλων αυτών των ψευτών, είναι να ανήκει συνειδητά στην Ορθόδοξη Εκκλησία μας, η οποία είναι η μοναδική κιβωτός σωτηρίας μας.

Σε λίγες μέρες θα γιορτάσουμε το Πάσχα. Το Πάσχα των Ορθοδόξων που το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου, όλοι μας θα δούμε ζωντανά από τις τηλεοράσεις μας, το αναστάσιμο ΦΩΣ να αναπηδά μέσα από το παγωμένο μάρμαρο του Τάφου.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόδειξη της Ζωής που όλους, μάς περιμένει, της Αιωνιότητας που όλοι καλούμαστε να ζήσουμε, όχι σε μια αόριστη και ακαθόριστη φωτεινή ενέργεια, αλλά μιας Αιώνιας Ζωής σε πλήρη κοινωνία και μέθεξη με το Αιώνιο Φως! Τον Αναστάντα Ιησού.


Φώτης Σχοινᾶς, Ἡ ἱστορία τῆς ἐπιβολῆς τοῦ Filioque: Οἱ θεολογικές, γλωσσικές καί πολιτικές προϋποθέσεις τῆς ἐπιβολῆς τοῦ Filioque

πηγή: ΑΝΤΙΦΩΝΟ


Τό Filioque, ὅτι δηλαδή τό Ἅγιον Πνεῦμα ἐκπορεύεται καί ἐκ τοῦ Υἱοῦ, συνιστᾶ αἱρετική ἀπόκλιση τῆς Δύσεως καί ὄχι ζήτημα θεολογούμενον, ὅπως ὑποστηρίζουν ὁρισμένοι σύγχρονοι θεολόγοι καί θεολογοῦντες. Λέγεται ὅτι τό πρῶτον ἐμφανίσθηκε σέ δύο συνόδους τοῦ Τολέδου τό 547 καί τό 589[1]. Οἱ σύνοδοι αὐτές πρόσθεσαν στό Σύμβολο τῆς Πίστεως τό Filioque. Πολλοί δογματολόγοι ἀμφισβητοῦν τό γεγονός αὐτό καί θεωροῦν ὅτι ἐμφανίσθηκε ἀργότερα σέ ἄλλες συνόδους τῆς Δύσεως[2]. Προτοῦ ὅμως προβοῦμε στήν ἱστορική πλευρά τοῦ ζητήματος, θεωροῦμε σκόπιμο νά ἐξετάσουμε ἐν ἄκρᾳ συντομίᾳ τίς θεολογικές, γλωσσικές καί πολιτικές προϋποθέσεις τοῦ Filioque στή Δύση.

Ὁ πρῶτος Πατέρας τῆς Δύσεως ὁ ὁποῖος ὑποστηρίζει καί διατυπώνει ρητά καί μέ σαφήνεια τό Filioque εἶναι ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος.[3] Ὅμως καί στήν προαγουστίνεια θεολογική παραγωγή τῆς Δύσεως ἀνιχνεύονται ὁρισμένες θεολογικές τάσεις πού ὁδηγοῦν στό Filioque. Ἡ κυριώτερη καί βασικώτερη θεολογική τάση εἶναι ἡ σύγχυση τῆς θεολογίας καί τῆς οἰκονομίας στήν Ἁγία Τριάδα. Συγκεκριμένα οἱ δυτικοί Πατέρες, ἅγιος Ἱλάριος Πουατιέ καί ὁ ἅγιος Ἀμβρόσιος Μεδιολάνων, μολονότι ἦσαν ὑπέρμαχοι τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως τῆς Α’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου τῆς Νικαίας καί τῆς Β’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί ἀκολουθοῦσαν τήν Τριαδολογία τοῦ Μ. Ἀθανασίου καί τῶν Καππαδοκῶν Πατέρων, κάνουν θεολογία ὅσον ἀφορᾶ τήν Ἀγία Τριάδα συγχέοντάς την μέ τήν οἰκονομία. Μέ ἄλλα λόγια συγχέουν τίς ἀΐδιες ἐνδοτριαδικές σχέσεις μέ τήν ad extra οἰκονομία τῆς Ἁγίας Τριάδος. Συνέπεια τούτου εἶναι ὅτι δέν κάνουν σαφῆ διάκριση ἀνάμεσα στήν ἀΐδια ὑπαρκτική ἐκπόρευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (πού γίνεται ἐκ μόνου τοῦ Πατρός) καί στήν ἐν χρόνῳ ἀποστολή τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (πού γένεται καί ἐκ τοῦ Υἱοῦ).[4] Στό σημεῖο αὐτό κρίνουμε ἀναγκαῖο νά διασαφηνίσουμε ὅτι κατά τήν ὈρθόδοξοΤριαδολογία ἡ προαιώνια ὑπαρκτική ἐκπόρευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος γίνεται ἐκ μόνου τοῦ Πατρός, ἐνῶ ἡ ἔγχρονος πέμψη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στόν κόσμο γίνεται καί ἐκ τοῦ Υἱοῦ. Μόνη θεογόνος πηγή καί ἀρχή στήν Ἁγία Τριάδα εἶναι ὁ Πατήρ, ὁ ὁποῖος προαιωνίως γεννᾶ τόν Υἱό καί ἐκπορεύει τό Ἅγιον Πνεῦμα. Ἄλλο πρᾶγμα ἡ προαιώνια ὑπαρκτική πρόοδος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἡ ἀΐδιος ἐκπόρευση τοῦ τρίτου Προσώπου τῆς Ἁγίας Τριάδος (ἰδιότητα μόνου τοῦ Πατρός) καί ἄλλο πρᾶγμα ἡ οἰκονομική ἔγχρονος ἀποστολή τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στόν κόσμο (ἰδιότητα καί τοῦ Υἱοῦ). Τοῦτο οἱ Δυτικοί Πατέρες δέν τό ἔκαναν σαφῶς καί κατηγορηματικῶς, χωρίς ὅμως καί νά φθάσουν στήν ὑποστήριξη τοῦ Filioque, καί ἔμειναν πιστοί στό Σύμβολο τῆς Νικαίας-Κωνσταντινουπόλεως καί τήν Καππαδοκική θεολογία. Τοὐναντίον ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος μή μπορώντας νά κατανοήσει τήν Καππαδοκική Τριαδολογία καί συγχέοντας θεολογία καί οἰκονομία στήν Ἁγία Τριάδα διετύπωσε ρητῶς καί σαφῶς τό Filioque. Ὁ μακαριστός π. Ἰωάννης Ρωμανίδης γράφει: «Κατά τόν ζ’ αἰῶνα ἐγένετο γνωστόν εἰς τήν Ἀνατολήν, ὅτι οἱ λατινόφωνοι Ρωμαῖοι ὡμίλουν περί ἐκπορεύσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐκ τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ. Ὡς ἔκφρασις ὑπάρχει εἰς τόν Ἀμβρόσιον καί ὡς διδασκαλία τό πρῶτον εἰς τόν Αὐγουστῖνον. Εἰς τόν Ἀμβρόσιον ἡ ἐκ τοῦ Υἱοῦ ἐκπόρευσις σημαίνει τήν ἐν χρόνῳ πέμψιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἀλλ̉ οὐχί τόν τρόπον τῆς ὑπάρξεως αὐτοῦ, ἐνῷ εἰς τόν Αὐγουστῖνον ἡ ἐκπόρευσις σημαίνει καί πέμψιν καί τρόπον ὑπάρξεως. Ἡ διδασκαλία τοῦ Ἀμβροσίου εἶναι ὀρθόδοξος, ἐνῷ τοῦ Αὐγουστίνου δέν εἶναι»[5]. Σημειωτέον ὅτι ὁ ὅρος «τρόπος ὑπάρξεως» δηλοῖ τά ἀκοινώνητα ὑποστατικά ἰδιώματα τῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ἔτσι τρόπος ὑπάρξεως τοῦ Πατρός εἶναι τό ἀγέννητον (ὁ Πατήρ ὑπάρχει ἀγεννήτως‒καί ἀναιτίως), τρόπος ὑπάρξεως τοῦ Υἱοῦ εἶναι τό γεννητόν (ὁ Υἱός ὑπάρχει γεννητῶς‒καί αἰτιατῶς), τρόπος ὑπάρξεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναι τό ἐκπορευτόν (τό Ἅγιον Πνεῦμα ὑπάρχει ἐκπορευτῶς‒καί αἰτιατῶς).

Πέρα ἀπό τήν θεολογική αὐτή σύγχυση ὑπάρχει καί ἡ γλωσσική σύγχυση. Ἡ λατινική γλῶσσα δέν μποροῦσε νά σημάνει μέ διαφορετικούς ὅρους τήν ἀΐδιο ὑπαρκτική ἐκπόρευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἀπό τήν ἔγχρονο ἀποστολή/πέμψη Του στόν κόσμο, ἀλλά τίς δήλωνε καί τίς δύο μέ τόν ἴδιο ὅρο/λέξη, «processio»(ρῆμα «procedere»). Ἀποτέλεσμα τούτου ἦταν νά ταυτίσουν τήν ἀΐδια ὑπαρκτική πρόοδο (ἐκπόρευση) τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέ τήν ἔγχρονο ἐκφαντορική πρόοδο (πέμψη/ἀποστολή) τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Καί ὡς ἐκ τούτου ἐπειδή ἡ δεύτερη γίνεται ἀπό τόν Υἱό, νά θεωρήσουν ἐσφαλμένως ὅτι καί ἡ πρώτη γίνεται καί αὐτή ἀπό τόν Υἱό. Οἱ Ἕλληνες Πατέρες αἰῶνες ἀργότερα ἔγραφαν ἐπί τούτου: «Οὔσης τῆς λατινίδος διαλέκτου στενῆς καί μή δυναμένης δι̉ ἄλλης μέν λέξεως δηλῶσαι τήν πρόεσιν ἤ ἔκπεμψιν, δι̉ ἄλλης δέ τήν ἐκπόρευσιν, ἐκάλεσαν οὗτοι ἀμφοτέρας processionem· διό καί ἔλαθον ὕστερον, ἀντί τῆς χρονικῆς προέσεως ἐκλαβόντες καί ἐννοήσαντες τήν ἄχρονον ἐκείνην ἐκπόρευσιν.Ὅθεν ἡμεῖς, ἵνα τήν ὁμωνυμίαν ταύτην ἐκφύγωμεν, τήν μέν καλοῦμεν ἐκπόρευσιν, τήν πρός τά ἔσω δηλαδή καί ἀΐδιον· τήν δέ ἔκπεμψιν ἤ πρόεσιν ἤ ἀποστολήν, δηλονότι τήν ἐν χρόνῳ καί πρός τά ἔξω, οὐ καλοῦμεν ἐκπόρευσιν»[6].

Γιά τίς θεολογικές καί γλωσσικές προϋποθέσεις τοῦ ἁγίου Ἀμβροσίου καί τῶν λοιπῶν Λατίνων Πατέρων πού ὁδήγησαν στό Filioque ὁ καθηγ.Γεώργιος Μαρτζέλος γράφει:«Ἡ διαφοροποίηση αὐτή τοῦ Ἀμβροσίου ἀπό τό Μ. Βασίλειο δέν εἶναι δύσκολο νά ἐξηγηθεῖ· ὀφείλεται πρῶτα-πρῶτα στήν ἀδυναμία τῆς λατινικῆς θεολογικῆς γλώσσας, κατά τήν ὁποία, ὅπως ἤδη εἴπαμε, τό ρῆμα prodecere τόσο στίς λατινικές μεταφράσεις τῆς Ἁγ. Γραφῆς ὅσο καί στή λατινική θεολογική παράδοση δηλώνει ὄχι μόνο τήν ἀΐδια προέλευση ἀλλά καί τήν οἰκονομική ἀποστολή τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Πνεύματος, καί ἔπειτα ‒ πράγμα πού εἶναι καί τό σημαντικότερο ‒ στό γεγονός ὅτι ὁ Ἀμβρόσιος συνεχίζει ἐν προκειμένῳ τήν παράδοση τῶν προηγούμενων Λατίνων πατέρων, κάνοντας Θεολογία μέσα στά πλαίσια τῆς Οἰκονομίας, χωρίς νά διακρίνει σαφῶς ἀνάμεσα στήν ἀΐδια ἐκπόρευση τοῦ Ἁγ. Πνεύματος καί τήν οἰκονομική ἀποστολή του στόν κόσμο»[7].

Πέραν ὅμως τούτων ὑφίστανται καί πολιτικές προϋποθέσεις τῆς ἐπιβολῆς τοῦ Filioque. Συγκεκριμένα ὁ αὐτοκράτωρ τῶν Φράγκων Κάρολος ὁ Μέγας ἵδρυσε τόν Η‘ μ.Χ. αἰώνα τήν Ἁγία Ρωμαϊκή αὐτοκρατορία τοῦ Γερμανικοῦ Ἔθνους. Ὁ Μέγας Κάρολος θεωροῦσε τήν ὑπ̉ αὐτοῦ ἱδρυθεῖσα αὐτοκρατορία ὡς τήν μόνη νόμιμη συνέχεια καί διάδοχο τῆς ἀρχαίας Ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας καί τήν μόνη ἐκπρόσωπο τοῦ οἰκουμενικοῦ Χριστιανισμοῦ. Ὡς ἐκ τούτου ἀμφισβητεῖ τήν νομιμότητα τῆς ἤδη ὑφισταμένης Ἀνατολικῆς Ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως-Νέας Ρώμης.Στά πλαίσια αὐτῆς τῆς ἀμφισβητήσεως ἀποκαλεῖ τούς ἀνατολικούς Ρωμαίους (τούς νῦν ἀποκαλουμένους Βυζαντινούς) ὡς Γραικούς καί τό κυριώτερο ἀμφισβητεῖ τήν νομιμότητα καί τήν δογματική ὀρθότητα τῆς Πατερικῆς θεολογικῆς παραδόσεως. Τώρα συντάσσονται ἀπό τούς Φράγκους θεολόγους οἱ πρῶτοι λίβελλοι contra errores Graecorum (=κατά τῶν πλανῶν τῶν Ἑλλήνων) καί ἀνασύρεται καί υἱοθετεῖται τό Filioque. Κατά τόν μακαριστό π. Σπυρίδωνα Μπιλάλη «εἶναι ὅμως πλέον ἤ βέβαιον, ὅτι τό Filioque εὗρε ἰσχυράν πολιτικήν προστασίαν ἐκ μέρους τοῦ πανισχύρου αὐτοκράτορος τῶν Γάλλων καί τῶν Γερμανῶν, Καρόλου τοῦ Μεγάλου. Ἡ αὐλή τοῦ Καρόλου ἀπετέλεσε θεολογικήν καί πολιτικήν στέγην τοῦ Filioque»[8]. Ἔτσι ὁ Μ. Κάρολος συγκαλεῖ τήν σύνοδο τῆς Φραγκφούρτης τό 794 ἡ ὁποία ὑπεστήριξε τό Filioque καί ἀπεκήρυξε τήν Ζ‘ οἱκουμενική Σύνοδο καί ἐπίσης συγκαλεῖ τήν σύνοδο τοῦ Ἀκυϊσγράνου (Ἄαχεν) τό 809, στήν ὁποία οἱ συμμετέχοντες διαιρέθηκαν σέ δύο παρατάξεις, αὐτήν τοῦ Μ. Καρόλου πού ὑπεστήριζαν τό Filioque καί αὐτή τοῦ πάπα Λέοντος τοῦ Γ‘ πού ἀντετίθεντο στήν νεωτερική προσθήκη τοῦ Filioque. Τίς Συνόδους αὐτές ὁ Μ. Φώτιος ἀπεκάλεσε «ἀγέλας δυσσεβούσας». Μάλιστα οἱ Φράγκοι θεολόγοι θεωροῦσαν ὅτι τό Filioque ἀποτελοῦσε πρόοδο ἔναντι τῆς Πατερικῆς θεολογίας στήν κατανόηση τοῦ μυστηρίου τῆς Ἁγίας Τριάδος.Ἔτσι λοιπόν βλέπουμε ὅτι ὁ Μ. Κάρολος χρησιμοποίησε τήν θεολογία κατά τό δοκοῦν γιά νά στηρίξει πολιτικές σκοπιμότητες. Ὁ μακαριστός π. Σπυρίδων Μπιλάλης γράφει χαρακτηριστικά: «Εἶναι ζήτημα, ἐάν καί αὐτός ὁ φανατικός ὑποστηρικτής τοῦ Filioque Κάρολος ὁ Μέγας ἐπίστευεν εἰς τό Filioque, τό ἐχρησιμοποίει ὅμως ὡς “παιγνιόχαρτον” ἐναντίον τῶν αὐτοκρατόρων τοῦ Βυζαντίου, τούς ὁποίους ἐπεδίωκε νά ἐμφανίσῃ ὡς αἱρετικούς, διά νά παρουσιάζεται αὐτός ὡς ὁ μόνος αὐτοκράτωρ, ὁ δυνάμενος νά ἐκπροσωπῇ ἅπαντα τόν Χριστιανικόν κόσμον»[9]. Τήν ἴδια πολιτική ἐφήρμοσαν καί οἱ διάδοχοι τοῦ Μ. Καρόλου στήν Δύση ἔτσι ὥστε «ὁ καισαροπαπισμός τῶν αὐτοκρατόρων τῆς Δύσεως ἐπέβαλε τελικῶς τήν δεινήν αἵρεσιν τοῦ Filioque, τήν ὁποίαν ἀπέρριπτε ἡ Βυζαντινή Ἐκκλησία καί ἠρνεῖτο ἐπί μακρόν καί αὐτή ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρώμης»[10].

Εἶναι γεγονός ὅτι οἱ πάπες τῆς Ρώμης ἀντέταξαν σθεναρή ἄρνηση καί ἐναντίωση στήν προσθήκη τοῦ Filioque στό Σύμβολο τῆς Πίστεως. Ὁ πάπας Λέων Γ’ κατά τήν σύνοδο τοῦ Ἀκυϊσγράνου τό 809 ἐχαρακτήρισε ὡς θρασεῖς τούς ἰσχυρισμούς τῶν Φράγκων γιά τό Filioque[11] καί διέταξε τήν ἀνάρτηση δύο ἀργυρῶν πλακῶν στό ναό τοῦ ἁγίου Πέτρου στή Ρώμη μέ τό Σύμβολο τῆς Πίστεως ἑλληνιστί καί λατινιστί χωρίς τό Filioque μέ τήν ἐπιγραφή «Λέων Γ’ κατά ζῆλον τε καί προφυλακήν τῆς ὀρθοδόξου πίστεως τάδ̉ ἐθέμην»[12].

Ὁ πρῶτος φιλόφραγκος πάπας ἦταν ὁ Νικόλαος Α’. Μέ τήν ἔνθερμη εὐλογία καί συγκατάθεσή του Φράγκοι ἱεραπόστολοι τό 866 εἰσήγαγαν τό Filioque στήν μόλις συσταθεῖσα Ἐκκλησία τῆς Βουλγαρίας. Σημειωτέον ὅτι ἡ ἀρτισύστατος Ἐκκλησία τῆς Βουλγαρίας ὑπήγετο στή δικαιοδοσία τοῦ πάπα Ρώμης. Σημειωτέον ἐπίσης ὅτι τό Σύμβολον τῆς Πίστεως ἀπαγγελόταν τήν ἴδια χρονική περίοδο χωρίς τήν προσθήκη τοῦ Filioque στή Ρώμη. Ὁ παποκαῖσαρ, ὅπως ἔχει ἀποκληθεῖ, Νικόλαος Α’ δέν ἐτόλμησε νά εἰσαγάγει τό Filioque στή Ρώμη. Ἡ ἀντίδραση τοῦ Μ. Φωτίου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, ὑπῆρξε κεραυνοβόλος σ̉ αὐτή τήν εἰσαγωγή τοῦ Filioque στή Βουλγαρική Ἐκκλησία. Ὁ Μ. Φώτιος ἔρριξε ὅλο τό βάρος τῆς πολεμικῆς του στήν αἱρετική καινοτομία τοῦ Filioque μέ ἀκαταμάχητη θεολογική ἐπιχειρηματολογία. Ἐπίσης στήν ἐγκύκλιο ἐπιστολή του πρός τούς «τῆς Ἀνατολῆς ἀρχιερατικούς θρόνους» καταδικάζει ἄμεσα τόν πάπα Νικόλαο Α’ὡς σιωπηρῶς εὐλογήσαντα τό Filioque. Ὁ Μ. Φώτιος συνεκάλεσε τό 867 μεγάλη Σύνοδο στήν Κωνσταντινούπολη, στήν ὁποία καταδικάσθηκε καί καθαιρέθηκε ὁ Νικόλαος Α’.Ἔτσι τό 867 ἔχουμε τό πρῶτο μεγάλο σχίσμα Ἀνατολικῆς καί Δυτικῆς Ἐκκλησίας ἐπί Φωτίου τοῦ Μεγάλου καί Νικολάου Α’ πάπα Ρώμης.

Τό σχίσμα αὐτό δέν διήρκεσε πολύ καθότι στή μεγάλη Σύνοδο, ἡ ὁποία συγκροτήθηκε στήν Κωνσταντινούπολη τό 879-880 καί στήν ὁποία προήδρευσε ὁ Μ. Φώτιος καί συμμετεῖχε δι̉ ἀντιπροσώπων ὁ πάπας Ρώμης Ἰωάννης Η’, ὁ ὁποῖος διεδέχθη τόν ἀποθανόντα πάπα Νικόλαο Α’, κατεδίκασε τούς μή ἀποδεχομένους τήν Ζ’ Οἰκουμενική Σύνοδο καί τούς προσθέσαντας ὁτιδήποτε στό Σύμβολον τῆς Νικαίας-Κωνσταντινουπόλεως. Οὐσιαστικά κατεδίκασε τούς Φράγκους, οἱ ὁποῖοι δέν δέχονταν τήν Ζ’ Οἰκουμενική Σύνοδο καί εἶχαν προσθέσει τό Filioque στό Σύμβολον τῆς Πίστεως.

Εἶναι ἐνδεικτικό τῆς ἀντιστάσεως πού προέβαλλε ἡ πρεσβυτέρα Ρώμη στήν προσθήκη τοῦ Filioque ὅτι «ἅπαντες οἱ πάπαι Ρώμης τῶν δέκα πρώτων αἰώνων ὡμολόγουν τό Σύμβολον τῆς πίστεως ἄνευ τοῦ Filioque»[13]. Μάλιστα ὅπως ἔχει γραφεῖ «Γενικώτερον, ἡ συμφωνία τῶν πρό τοῦ Σχίσματος (ἐνν. τοῦ ὁριστικοῦ σχίσματος τό 1054) παπῶν κατά τοῦ Filioque προσλαμβάνει τόν χαρακτῆρα ἀπολύτου ὁμοφωνίας. Καί αὐτός ἔτι ὁ παποκαῖσαρ Νικόλαος Α’, ὁ ἀνεχθείς τήν ὑπό τῶν Φράγκων ἱεραποστόλων τήν διδασκαλίαν τοῦ Filioque εἰς τήν νεοπαγῆ Ἐκκλησίαν τῆς Βουλγαρίας καί προκαλέσας τό Σχίσμα τοῦ 867, δέν ἀπετόλμησε τήν προσθήκην τοῦ Filioque εἰς τό σύμβολον τῆς πίστεως»[14].

Τελικά ὁ πάπας Ρώμης Σέργιος Δ’ τό 1009 στήν ἐνθρονιστική του ἐπιστολή παρέθεσε τό Σύμβολον τῆς Πίστεως μέ τήν προσθήκη τοῦ Filioque. Στό ἐπίσημο σύμβολο τῆς Ρωμαϊκῆς ἐκκλησίας ἡ προσθήκη τοῦ Filioque εἰσήχθη μετά πενταετία ἀπό τόν πάπα Βενέδικτο Η’ τό 1014 κατόπιν τῆς πιέσεως τοῦ αὐτοκράτορος τῆς Δύσεως Ἐρρίκου Β’[15]. Καί ὅπως ἔχει γραφεῖ «Προσωπικῶς, ὁ Βενέδικτος Η’ δέν ἦτο ὑπέρ τῆς προσθήκης τοῦ Filioque, ἐπιέσθη ὅμως εἰς τοῦτο ὑπό τοῦ αὐτοκράτορος τῆς Γερμανίας Ἑρρίκου Β’»[16].



Σημειώσεις

[1] Ἀρχιμ. Βασιλείου Στεφανίδου, Ἐκκλησιαστική ἱστορία, τρίτη ἔκδοσις, ἐκδ. Ἀστήρ, Ἀθῆναι 1970, σ. 344

[2] Ἀρχιμ. Σπυρίδωνος Σπ. Μπιλάλη, Ἡ αἵρεσις τοῦ Filioque, ἐκδ. Ὀρθοδόξου Τύπου, Ἀθῆναι 1972, σελ. 63 κ. ἑξ.

[3] Βλ. Ἰωάννου Ρωμανίδου, Δογματική καί Συμβολική θεολογία τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας, τόμος Α ́, ἐκδ. Π. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 1983, σσ. 379 κ. ἑξ.

[4] Γεωργίου Δ. Μαρτζέλου, Ὀρθόδοξο δόγμα καί θεολογικός προβληματισμός, ἐκδ. Π. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 1993, σελ. 101 κ. ἑξ.

[5] Ἰωάννου Ρωμανίδου, Ρωμῃοσύνη, ἐκδοσις τρίτη, ἐκδ. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 2002, σελ. 124-125

[6] Mansi, 37, 423

[7] Γεωργίου Δ. Μαρτζέλου, ὅ.π., σελ. 112

[8] Ἀρχιμ. Σπυρίδωνος Σπ. Μπιλάλη, ὅ.π., σελ. 78

[9] Ἀρχιμ. Σπυρίδωνος Σπ. Μπιλάλη, ὅ.π., σελ.79

[10] Ἀρχιμ. Σπυρίδωνος Σπ. Μπιλάλη, ὅ.π., σελ.79

[11] Ἰωάννου Ρωμανίδου, ὅ.π., σελ. 167

[12] Ἀρχιμ. Σπυρίδωνος Σπ. Μπιλάλη, ὅ.π., σελ.82

[13] Ἀρχιμ. Σπυρίδωνος Σπ. Μπιλάλη, ὅ.π., σελ.95

[14] Ἀρχιμ. Σπυρίδωνος Σπ. Μπιλάλη, ὅ.π., σελ. 96

[15] Ἀρχιμ. Βασιλείου Στεφανίδου,ὅ.π., σελ. 374

[16] Ἀρχιμ. Σπυρίδωνος Σπ. Μπιλάλη, ὅ.π., σελ.142



ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΕΙΣ

1. Οι ενυπόγραφες αναρτήσεις (άρθρα, ομιλίες, κριτικές βιβλίων, επιφυλλίδες, δοκίμια, μελετήματα κλπ) που φιλοξενούνται ή αναδημοσιεύονται στο ιστολόγιο «ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ» εκφράζουν κατά κύριο λόγο τους συγγραφείς τους και όχι απαραίτητα το ιστολόγιο «ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ».

2. Τα σχόλια των αναγνωστών του ιστολογίου «ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ» εκφράζουν τους ίδιους προσωπικά και όχι το ιστολόγιο «ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ». Σχόλια άσχετα με το περιεχόμενο των αναρτήσεων δεν θα δημοσιεύονται.

3. Υπάρχουν στο ιστολόγιο μας πολλές προτάσεις (σύνδεσμοι, links) προς άλλους δικτυακούς τόπους. Το ιστολόγιο μας δε φέρει καμία ευθύνη για το περιεχόμενο των αναρτήσεων ή των σχολίων που γίνονται εκεί.

Αρχείο

Φίλοι κι αδελφοί

Παναγία Οδηγήτρια του Balamand (Λίβανος)

Παναγία Οδηγήτρια του Balamand (Λίβανος)

ΣΥΝ-ΙΣΤΟΛΟΓΕΙΝ

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ένα ιστολόγιο αφιερωμένο στους 57 αη-Γιώργηδες της Ορθόδοξης Εκκλησίας

ΑΓΙΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΧΑΡΝΩΝ

Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, Ψυχὴ καὶ Χριστὸς σᾶς χρειάζεται...

Τοῦτο σᾶς λέγω πάλιν καὶ σᾶς παραγγέλλω: κἂν ὁ οὐρανὸς νὰ κατέβη κάτω κἂν ἡ γῆ νὰ ἀνέβη ἀπάνω κἂν ὅλος ὁ κόσμος νὰ χαλάση καθὼς μέλλει νὰ χαλάση σήμερον αὔριον, νὰ μὴ σᾶς μέλη τί ἔχει νὰ κάμη ὁ Θεός. Τὸ κορμὶ ἂς σᾶς τὸ καύσουν, ἂς σᾶς τὸ τηγανίσουν, τὰ πράγματά σας ἂς σᾶς τὰ πάρουν, μὴ σᾶς μέλη, δῶστε τα, δὲν εἶναι ἐδικά σας. Ψυχὴ καὶ Χριστὸς σᾶς χρειάζεται. Ἐτοῦτα τὰ δύο ὅλος κόσμος νὰ πέση, δὲν ἠμπορεῖ νὰ σᾶς τὰ πάρη, ἔξω ἂν τύχη καὶ τὰ δώσετε μὲ τὸ θέλημά σας. Αὐτὰ τὰ δύο νὰ τὰ φυλάγετε νὰ μὴν τύχη καὶ τὰ χάσετε.

Ἅγιος Κοσμᾶς Αἰτωλός, Διδαχὴ Γ' (ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Ἰωάννη Β. Μενούνου, Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ Διδαχὲς καὶ Βιογραφία, ἐκδόσεις Ἀκρίτας, ζ' ἔκδοση, Ἀθήνα 2004, σελ.154)

Επισκέπτες από 17/9/2009

Free counters!

ΠΕΡΙ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Περί θεολογίας

Περί θεολόγων και Θρησκευτικών

ΘΕΣΕΙΣ, ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΕΙΣ

ΘΕΣΕΙΣ, ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΕΙΣ
ΣΚΕΨΕΙΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ Θ. Ι. ΡΗΓΙΝΙΩΤΗ «ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΟ ΑΘΕΟ»

Κ. ΤΣΑΤΣΟΣ, ΠΕΡΙ "ΕΙΔΙΚΩΝ"

Τοῦτο εἶναι τὸ δρᾶμα τῆς ἐποχῆς μας: ὅτι ἡ πρόοδος της δὲν βρίσκεται στὰ χέρια τῶν πνευματικῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ τῶν εἰδικῶν, ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι πνευματικοὶ ἄνθρωποι.

Κωνσταντίνος Τσάτσος, Ἀφορισμοὶ καὶ διαλογισμοί, τέταρτη σειρά, εκδ. Βιβλ. τῆς Ἑστίας, Ἀθήνα 1972, σελ. 92.

台灣基督東正教會 The Orthodox Church in Taiwan

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

Μετεωρίτικη Βιβλιοθήκη

ΘΕΟΛΟΓΟΙ ΚΡΗΤΗΣ

ΕΛΛΟΠΟΣ

Αξίζει να διαβάσετε

9 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ: ΔΙΕΘΝΗΣ ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΤΙΣΗΜΙΤΙΣΜΟΥ

ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ