Εκκλησιαστική Δικαιοσύνη και Εκκλησιαστικά δικαστήρια

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ ΛΑΡΙΣΗΣ, ΤΟΥ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΛΑΡΙΣΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

Η Ιερά Μητρόπολη Λαρίσης και Τυρνάβου, ο Δικηγορικός Σύλλογος Λάρισας και η Εταιρεία Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου συνδιοργανώνουν επιστημονική διημερίδα με θέμα «Εκκλησιαστική Δικαιοσύνη και Εκκλησιαστικά Δικαστήρια». Οι εργασίες της διημερίδας θα πραγματοποιηθούν στην αίθουσα εκδηλώσεων του οικείου Δικηγορικού Συλλόγου, επί της οδ. Δευκαλίωνος 18 και Πατρόκλου (στον 5ο όροφο) την ερχομένη Παρασκευή 15-11-2024 και ώρα 17.00 και το Σάββατο, 16-11-2024 και ώρα 09.00, σύμφωνα με το ακόλουθο πρόγραμμα:

Παρασκευή, 15 Νοεμβρίου 2024, 17.00

17.00: Έναρξη διημερίδας με χαιρετισμούς τους οποίους θα απευθύνουν ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Λαρίσης και Τυρνάβου κ. Ιερώνυμος, ο Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Λαρίσης κ. Τρύφων Τσάτσαρος, και ο Πρόεδρος της Εταιρείας Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου κ. Αθανάσιος Κόντης.

Ακολουθεί η Α΄ Συνεδρία με την εναρκτήρια ομιλία με θέμα «Πολύπαθη Εκκλησιαστική Δικαιοσύνη». Εισηγητής ο κ. Ιωάννης Μ. Κονιδάρης, Ομότιμος Καθηγητής του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Η Α΄ συνεδρία ολοκληρώνεται με συζήτηση-διάλογο.

Σάββατο, 16 Νοεμβρίου 2024, 09:00

Β΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ. Προεδρεύων: Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Λαρίσης και Τυρνάβου κ. Ιερώνυμος. Εισηγήσεις:

* 9.00-9.15: Η διαδικασία ενώπιον του Επισκοπικού Δικαστηρίου - Eισηγητής: Αρχιμ. Ιωαννίκιος Ζαμπέλης, Διδάκτωρ Εκκλησιαστικού Δικαίου - Ιεροκήρυκας Ι. Μητροπόλεως Λευκάδος και Ιθάκης,

* 9.15-9.30: Η διαδικασία ενώπιον των Συνοδικών Δικαστηρίων - Αρχιμ. Σεβαστιανός Σωμαράκης, Διδάκτωρ Κανονικού Δικαίου - Γραμματεύς Συνοδικών Δικαστηρίων Εκκλησίας Ελλάδος,

* 9.30-9.45: Τα Εκκλησιαστικά Δικαστήρια της Εκκλησίας Κρήτης - Εμμανουήλ Ανδρουλακάκης, Δικηγόρος - Mεταπτυχ. διπλ. Εκκλησιαστικού Δικαίου - Νομικός Σύμβουλος Ο.Δ.Μ.Π. Εκκλησίας της Κρήτης.

* 9.45-10.00: Παρεμβάσεις - συζήτηση

Γ΄ ΣYNΕΔΡΙΑ. Προεδρεύων: Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Λάρισας κ. Τρύφων Τσάτσαρος. Εισηγήσεις:

* 10.00-10.15: Εκκλησιαστική δίκη και νομική ορθότητα: δεδομένο ή ζητούμενο; - Γεώργιος Ανδρουτσόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Εκκλησιαστικού Δικαίου Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών - Δικηγόρος

* 10.15-10.30: Αυτοδιοίκηση της Εκκλησίας της Ελλάδος και εκκλησιαστική δικαιοσύνη: νόμος του Κράτους ή Κανονισμός; - Ελένη Παλιούρα, Δικηγόρος - Mεταπτυχ. δίπλωμα Εκκλησιαστικού Δικαίου - Υποψήφια Διδάκτωρ Νομικής

* 10.30-10.45: Επίσκοπος, διάδοχος Αποστόλων. Κατήγορος και Δικαστής - Ζωή Καραμήτρου, Διδάκτωρ Νομικής - Δικηγόρος - Ειδική Επιστήμονας στο Συνήγορο του Πολίτη - Μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας

10.45-11.00: Παρεμβάσεις – συζήτηση.

11.00-11.30: Διάλειμμα για καφέ.

Δ΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ. Προεδρεύων: Επίτιμος Εισαγγελέας Αρείου Πάγου κ. Παναγιώτης Αγγελόπουλος. Εισηγήσεις:

* 11.30-11.45: Η νομική φύση των εκκλησιαστικών δικαστηρίων - Σταύρος Μελιδώνης, Δικηγόρος - Mεταπτυχ. διπλ. Εκκλησιαστικού Δικαίου – Μεταπτυχ. Διπλ. Δημοσίου Δικαίου

* 11.45-12.00: Σχέση εκκλησιαστικής και ποινικής δίκης - Βασιλική Δημάκη, Δικηγόρος - Mεταπτυχ. διπλ. Εκκλησιαστικού Δικαίου

* 12.00-12.15: Η νομολογία του ΣτΕ ως εγγύηση μιας δίκαιης δίκης ενώπιον των Εκκλησιαστικών Δικαστηρίων - Ιωάννης Καστανάς, Δικηγόρος - Ε.ΔΙ.Π. Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Νεάπολις Πάφου (Neapolis University Pafos)

* 12.15-12.30: Η έκκλητος προσφυγή: Προνόμιο ή Πρόβλημα - Γεώργιος Ιατρού, Διδάκτωρ Νομικής – Δικηγόρος

* 12.30-12.45: Συζήτηση – Λήξη διημερίδας.

Ανασυγκρότηση στο Δ.Σ. της Εταιρείας Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου

 

Ανασυγκρότηση στο Δ.Σ. της Εταιρείας Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου

Η σύνθεση του 5μελούς Συμβουλίου της περιόδου 2024 - 2027

Σε ανασυγκρότηση του Διοικητικού της Συμβουλίου προχώρησε η Εταιρεία Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου, μετά την υποβολή παραιτήσεως για προσωπικούς λόγους του καθηγητού Εκκλησιαστικού Δικαίου στη Θεολογική του ΑΠΘ κ. Δημ. Νικολακάκη, από τη θέση του Προέδρου και του μέλους του Συμβουλίου ταυτόχρονα.

Κατόπιν αυτού εκλήθη ν΄ αναλάβει ως μέλος του Δ.Σ. ο πρώτος επιλαχών στις εκλογές του περασμένου Απριλίου κ. Χαρ. Ανδρεόπουλος, μετά δε από συνεδρία του οργάνου που συγκάλεσε ο κ. Αθαν. Κόντης, Αντιπρόεδρος της Εταιρείας, το Δ.Σ. (της περιόδου 2024 – 2027) συγκροτήθηκε σε σώμα, με ομόφωνη απόφαση, ως ακολούθως:

Πρόεδρος: Aθανάσιος Κόντης, Δρ. Νομικής – Δικηγόρος,

Αντιπρόεδρος: Γεώργιος Ιατρού, Δρ. Νομικής – Δικηγόρος,

Γενική Γραμματέας: Ζωή Καραμήτρου, Δρ. Νομικής - Δικηγόρος - Ειδική Επιστήμων στο "Συνήγορο τoυ Πολίτη",

Ταμίας: Δημ. Κρεμπενιός, Δρ. Νομικής - Δικηγόρος, και

Έφορος Δημοσίων Σχέσεων: Χαράλαμπος Ανδρεόπουλος, Δρ. Εκκλησιαστικής Ιστορίας - Διευθυντής του Προτύπου Γενικού Λυκείου Λαρίσης.

Το Δ.Σ. συζήτησε το θέμα της διοργανώσεως επιστημονικού συνεδρίου στη Λάρισα, όπως είχε προαναγγελθεί, με τη συμβολή της Ιεράς Μητροπόλεως Λαρίσης και Τυρνάβου και του οικείου Δικηγορικού Συλλόγου, με θέμα την «Εκκλησιαστική Δικαιοσύνη». Το Συνέδριο προγραμματίζεται να διεξαχθεί περί τα τέλη Οκτωβρίου με αρχές Νοεμβρίου.

* Σκοπός της Εταιρείας (http://www.etekkad.gr ), η οποία εδρεύει στην Αθήνα και στις τάξεις της καταλέγονται πανεπιστημιακοί, δικαστικοί, δικηγόροι και θεολόγοι αυξημένων ακαδημαϊκών προσόντων (M.Sc., Ph.D.), είναι η προώθηση και ο συντονισμός της επιστημονικής έρευνας στο χώρο του Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου. Στους ειδικότερους σκοπούς της περιλαμβάνεται η εξέταση γενικών ή ειδικών θεμάτων που άπτονται του Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου, ιδίως δε των σχετικών με τη θρησκευτική ελευθερία θεμάτων, των σχέσεων Κράτους – Εκκλησίας, της Εκκλησιαστικής Ιστορίας, καθώς και της νομικής, πολιτικής και πολιτιστικής θέσεως των θρησκευτικών συσσωματώσεων εντός και εκτός Ελλάδος, μέσω της διοργανώσεως συνεδρίων, σεμιναρίων ή επιστημονικών συμποσίων. Επιστημονικό όργανο της Εταιρείας είναι η εξαμηνιαία Επιθεώρηση Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου (τα) "Νομοκανονικά" που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.

Μοναστήρια και Δίκαιο

 

Μελέτη του καθηγητή της Νομικής Αθηνών κ. Γ. Ανδρουτσοπούλου για το αναμορφωμένο νομοθετικό πλαίσιο στις Ιερές Μονές και τα Hσυχαστήρια

Του Χάρη Ανδρεόπουλου*

Οι Ιερές Μονές δεν αποτελούν μόνο τόπο για την πνευματική άσκηση των μοναχών στο πλαίσιο της ησυχαστικής τους αφιερώσεως και τόπο προσευχής και περισυλλογής των (ως επισκεπτών) προσερχομένων πιστών, αλλά συγχρόνως, σύμφωνα με τη νομική τυποποίησή τους, στο πλαίσιο του υφισταμένου συστήματος της «νόμω κρατούσης πολιτείας» στις σχέσεις Πολιτείας - Εκκλησίας, συνιστούν οργανωτικές υποδιαιρέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας και ειδικότερα νομικά πρόσωπα που έχουν περιενδυθεί τη νομική προσωπικότητα δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ). Την ίδια στοχοθεσία υπηρετούν και τα Ιερά Ησυχαστήρια, τα οποία, όμως, ανήκουν στην κατηγορία των ΝΠΙΔ.

Η παρουσιαζομένη και αφορώσα στο θέμα του νομικού καθεστώτος των Ι. Μονών και Ι. Ησυχαστηρίων μελέτη του αναπληρωτή καθηγητή Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Σχολής Αθηνών κ. Γεωργίου Ανδρουτσοπούλου αποτελεί το πρώτο μέρος μιας πραγματείας, η οποία έχει ως σκοπό να αποτυπώσει και ανασυνθέσει κριτικά, αλλά και με προτάσεις de lege ferenda («θετέου δικαίου»), το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο που διέπει την οργάνωση και διοίκηση των Ιερών Μονών, ανεξαρτήτως νομικής μορφής, στην ελληνική επικράτεια, όπως αυτό συντίθεται από νέες νομοθετικές διατάξεις και κανονιστικές αποφάσεις, οι οποίες, σε συνδυασμό με τη νομολογιακή τους επεξεργασία, έχουν αναμορφώσει το σχετικό Δίκαιο.

Πρόκειται αναμφιβόλως για ένα έργο - σταθμό στο χώρο του Εκκλησιαστικού Δικαίου καθώς παρά την ύπαρξη των δημοσιευμένων (από το 2002) «Εσωτερικών Κανονισμών» των Μονών της Εκκλησίας της Ελλάδος, των ενταγμένων στις «Πηγές» της «Βιβλιοθήκης Εκκλησιαστικού Δικαίου» των εκδόσεων Σάκκουλα, είχε καταστεί εμφανής η ανάγκη της παρουσιάσεως του νομικού καθεστώτος που διέπει τις Ι. Μονές και τα Ι. Ησυχαστήρια υπό το φως των ισχυουσών νομοθετικών ρυθμίσεων. Την ανάγκη επέτεινε και το γεγονός ότι το τελευταίο συναφές έργο συστηματικής επεξεργασίας του νομικού καθεστώτος των Ι. Μονών, το οποίο είχε εκπονήσει ο καθ. Παν. Παναγιωτάκος (ΑΠΘ), αποτύπωνε το δίκαιο που ίσχυε το 1957 (έτος εκδόσεως του έργου του), ήτοι είκοσι χρόνια πριν τη ψήφιση του ισχύοντος Καταστατικού Χάρτου (Κ.Χ.) της Εκκλησίας της Ελλάδος (Ν. 590/1977). Άρα υπήρχε στο χώρο ένα κενό νομικής βιβλιογραφίας. Με πνεύμα σύγχρονο, γραφή περιεκτική και ουσιώδη, με κριτική αξιολόγηση / αποτίμηση και στοχευμένη νομολογιακή και θεωρητική επεξεργασία του εν λόγω αντικειμένου, το κενό αυτό ήλθε να καλύψει το παρόν πόνημα του κ. Ανδρουτσοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί από τις έγκυρες νομικές (για τον κλάδο και του Εκκλησιαστικού Δικαίου) και ευφήμως γνωστές εκδόσεις Σάκκουλα («Το νομικό καθεστώς Μονών και Ησυχαστηρίων στην ελληνική επικράτεια – Εκκλησία της Ελλάδος», Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2023, σσ. 424).

H μονογραφία αυτή αποτελώντας, ως προς το περιεχόμενο, τον πρώτο τόμο της πραγματείας, αναφέρεται στην Εκκλησία της Ελλάδος, δηλ. τόσο στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος (όπως αυτή περιγράφεται στο αρθ. 11, § 1Α’, Ν. 590/1977), όσο και τις Μητροπόλεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου (αρθ. 11, § 1Β’, Ν. 590/1977), τις «επιτροπικώς» παραχωρηθείσες εκ μέρους του Οικ. Πατριαρχείου στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος, κατά τη διοίκηση, υπό τους Όρους της Πατριαρχικής και Συνοδικής Πράξεως (Π.Σ.Π.) του 1928. Ο δεύτερος τόμος που θ΄ ακολουθήσει θα αναφέρεται στα ιδιαίτερα εκκλησιαστικά καθεστώτα της Ορθόδοξης Εκκλησίας τα οποία συνυπάρχουν στην ελληνική επικράτεια, ήτοι στην ημιαυτόνομη Εκκλησία της Κρήτης, στις εκκλησιαστικές επαρχίες της Δωδεκανήσου, για τις οποίες τέθηκε προσφάτως σε ισχύ, για πρώτη φορά, νέος οιονεί «Καταστατικός Χάρτης» (αρθ. 317-346 Ν. 4957/2022), και, βεβαίως, στο συνταγματικώς αυτοδιοικούμενο Άγιον Όρος.

Η ιστορική προσέγγιση του θέματος ανάγεται στην πρωτοβουλία του Ιωάννη Καποδίστρια να συγκροτήσει το 1828, λίγες ημέρες μετά την άφιξή του στην Ελλάδα, την 5μελή εξ Αρχιερέων Επιτροπή για να διακριβώσει την κατάσταση των ναών και των μονών. Ακολούθως εξετάζεται ο σχεδιασμός της Αντιβασιλείας για τη διευθέτηση των εκκλησιαστικών πραγμάτων, ερευνάται η τύχη των ιδιοκτήτων Μονών και αναλύεται ο θεσμός της κτητορείας. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται η νομική τυποποίηση των Μονών ως ΝΠΔΔ, κατά το ισχύον Δίκαιο, και ιδίως μετά τη θέση σε ισχύ του αρθ. 68 Ν. 4235/2014 και γίνεται ειδική μνεία και ανάλυση των ερμηνευτικών ζητημάτων που προκαλεί ο 10ος Όρος της Π.Σ.Π. του 1928. Ακολουθεί στο τρίτο κεφάλαιο η οργάνωση και διοίκηση των Μονών με αναλυτική παρουσίαση του πλαισίου λειτουργίας τους, εκτενή αναφορά στο τρόπο αναδείξεως, αρμοδιότητας και λειτουργίας των οργάνων διοικήσεώς τους, ενώ παρουσιάζεται και ο ρόλος της επισκοπικής / μητροπολιτικής εποπτείας επί των Μονών, στις επιμέρους εκφάνσεις (πνευματική εποπτεία, έγκριση μοναχικής κουράς, έλεγχος νομιμότητας και οικονομικής διαχειρίσεως, κ.α.). Στο τέταρτο κεφάλαιο της μονογραφίας ξεδιπλώνεται ένα από τα πλέον φλέγοντα ζητήματα της πολιτικής και εκκλησιαστικής ζωής της χώρας, η μοναστηριακή περιουσία(τίτλοι κυριότητας, χρησικτησία, εκποίηση και εκμίσθωση μοναστηριακών ακινήτων, κ.λ.π.). Στο πέμπτο κεφάλαιο γίνεται λόγος για τα Ησυχαστήρια, άλλως ειπείν για τις «Μονές ιδιωτικού δικαίου» και εξετάζεται ο τρόπος λειτουργίας τους διαχρονικά, από το πρώτο νομοθετικό αποτύπωμα περί της συστάσεως και λειτουργίας τους με τον Κ.Χ. της δικτατορίας (Ν.Δ. 126 / 1969, αρθ. 33 και Καν. 39/1972), εν συνεχεία με τον Κ.Χ. της μεταπολιτεύσεως (Ν. 590/1977, αρθ. 39 § 10, η οποία όρισε τα Ησυχαστήρια ως sui generis εκκλησιαστικά ΝΠΙΔ), μέχρι – και ιδίως - το πρόσφατο νομικό (αρθ. 50 §2 Ν. 4559/2018) και κανονιστικό (Κανον. 337/2021) πλαίσιο που τα διέπει. Στο ακροτελεύτιο έκτο κεφάλαιο της μονογραφίας αναπτύσσονται αφενός οι εκφάνσεις της μοναστικής ζωής και οργανώσεως, ως μέρος της θρησκευτικής πολιτιστικής κληρονομιάς και αφετέρου η νέα νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα (Ν. 4624/2019), συναφώς δε εξετάζεται και ο νέος Κανονισμός (326/2021) για τα εκκλησιαστικά αρχεία.

Σημειωτέον ότι από το συγγραφέα της μελέτης έχει ληφθεί μέριμνα ώστε όλα τα αναλυόμενα ζητήματα να σχετίζονται με το έτερο σκέλος του στερεώματος κανόνων της Ανατολικής Ορθοδόξου του Χριστού Εκκλησίας, ήτοι το Κανονικό Δίκαιο αυτής, αφιερώνοντας μάλιστα στην Εισαγωγή του τόμου σχετικό υποκεφάλαιο (§ 2, «Η εκκλησιολογική και κανονική προσέγγιση των Μονών»). Το έργο κατακλείει εκτενής βιβλιογραφία, ελληνόγλωσση και ξενόγλωσση και παράρτημα με κατάλογο, κατά χρονολογική τάξη των Εσωτερικών Κανονισμών που έχουν εκδοθεί από τον Απρίλιο του 2002 έως τον Ιούλιο του 2022, ο οποίος περιλαμβάνει την επωνυμία της Μονής, τη Μητρόπολη στη δικαιοδοσία της οποίας ανήκει και την ακριβή παραπομπή δημοσιεύσεως του κάθε Κανονισμού στο περιοδικό «Εκκλησία».

Ευχής έργο είναι η συγγραφική παραγωγή του καθ. κ. Γ. Ανδρουτσοπούλου να ολοκληρωθεί σύντομα και να δημοσιευθεί / εκδοθεί και ο δεύτερος τόμος της εν θέματι πραγματείας ώστε να έχουμε ένα ολοκληρωμένο «έργο αναφοράς» για το ιδιαιτέρως ενδιαφέρον, εξ επόψεως τόσο θεωρίας, όσο και πράξεως του Εκκλησιαστικού Δικαίου, θέμα του νομικού καθεστώτος των Ι. Μονών στην ελληνική επικράτεια.

____________________________________

* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι Δρ. Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Α.Π.Θ., μέλος της Εταιρείας Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου. Υπηρετεί στη Β/θμια Εκπ/ση ως Σύμβουλος Εκπαίδευσης Θεολόγων (xaan@theo.auth.gr).

Τα «Νομοκανονικά» περί εκκλησιαστικής περιουσίας

 

Η συγκριτική θεώρηση των διαφορετικών νομικών καθεστώτων στις Εκκλησίες Κύπρου και Ελλάδος στο νέο τεύχος της Επιθεωρήσεως Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου

Του Χάρη Ανδρεόπουλου*

Με αφιέρωμα στην Ημερίδα που συνδιοργάνωσαν η Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και η Εταιρεία Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου με θέμα «Η Εκκλησιαστική περιουσία στις Εκκλησίες Κύπρου και Ελλάδος: Συγκριτική θεώρηση» κυκλοφορήθηκε το νέο τεύχος (1/2024) της εξαμηνιαίας Επιθεωρήσεως Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου (τα) «Νομοκανονικά».

Η Ημερίδα που ήταν αφιερωμένη στη μνήμη του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Κύπρου κυρού Χρυστοστόμου Β΄ πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Νοέμβριο στη Κυπριακή πρωτεύουσα με κεντρικό θεματικό άξονα τη συγκριτική θεώρηση ενός μείζονος ζητήματος, εκείνου της εκκλησιαστικής περιουσίας στο σύνολό της, μεταξύ δύο ομοδόξων και ομογλώσσων Ορθοδόξων Εκκλησιών, οι οποίες, όμως, διαφέρουν ριζικά στο εσωτερικό τους δίκαιο, όπως και στο θέμα της εκκλησιαστικής περιουσίας, καθώς ενεργούν εντός διαφορετικών συστημάτων σχέσεων Εκκλησίας και Πολιτείας.

Το τεύχος προλογίζει ο ιδρυτής και διευθυντής του περιοδικού, ομ. καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών κ. Ιωάννης Κονιδάρης, του οποίου η δημοσιευομένη εναρκτήρια ομιλία, με θέμα «Η εκκλησιαστική περιουσία στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Απόπειρα περιθριγκώσεως μιας αχανούς θεματικής», αποτελεί το προοίμιο των επιστημονικών παρεμβάσεων της ημερίδας στη διάρκεια της οποίας ειδικοί επιστήμονες του Εκκλησιαστικού Δικαίου, νομικοί, θεολόγοι και αξιωματούχοι της Εκκλησίας της Κύπρου εξέτασαν συγκριτικά σειρά επιμέρους θεματικών.

ΜΕΛΕΤΕΣ

Συγκεκριμένα, σε αντίστοιχες συνεδρίες αναλύθηκαν οι ακόλουθες ενότητες με τις σχετικές εισηγήσεις (οι οποίες και καταχωρίζονται στην ύλη του περιοδικού):

- «Δυνατότητα κρατικής παρέμβασης στη Εκκλησιαστική περιουσία»: Γεωρ. Ιατρού, Δρ. Νομικής, δικηγόρος, για την περίπτωση της Ελλάδος, Αχ. Αιμιλιανίδης, Κοσμήτωρ της Νομικής Σχολής Λευκωσίας, για την περίπτωση της Κύπρου,

- «Η εσωτερική διαχείριση της εκκλησιαστικής περιουσίας»: Γεωρ. Ανδρουτσόπουλος, αναπλ. καθηγητής Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής ΕΚΠΑ για τα εν Ελλάδι, Δημ. Δήμου, Οικονομικός Δ/ντής Ι. Αρχιεπισκοπής Κύπρου, για τα εν Κύπρω,

- «Η Εκκλησία ως επιχειρηματική οντότητα»: Zωή Kαραμήτρου, Δρ. Ν. - δικηγόρος, ειδική επιστήμων στην Ανεξάρτητη Αρχή «Συνήγορος του Πολίτη») για την Εκκλησία της Ελλάδος και Κων. Κατσαρός, δικηγόρος – Νομικός Σύμβουλος Ι. Αρχιεπισκοπής Κύπρου, για την οικεία Εκκλησία,

- «Μισθοδοσία του κλήρου»: Πρωτοπρεσβύτερος π. Βασίλειος Τρομπούκης, Ε.ΔΙ.Π. Νομικής Αθηνών (για τον κλήρο της Ελλάδος) και Ιωαν. Χαριλάου, Διευθυντής Εκκλησιαστικού Ταμείου Κύπρου (για τον κλήρο της μεγαλονήσου),

- «Δικαίωμα ιδιωτικής ιδιοκτησίας και ρυθμίσεις για την περιουσία κληρικών/μοναχών»: Aθ. Κόντης, Δρ. Ν., δικηγόρος (για τα εν Ελλάδι), Ιωαν. Καστανάς, Δρ. Ν, διδάσκων στη Νομική Λευκωσίας (για τα εν Κύπρω), και, τέλος,

- “Φορολογική μεταχείριση της Εκκλησίας»: Θεοδ. Τσιβόλας, Δρ. Ν., δικηγόρος (για Ελλάδα), Θεογνωσία Κούσπη, Δρ. Ν., διδάσκουσα στη Νομική Λευκωσίας (για Κύπρο).

ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ

Στο νέο τεύχος παρουσιάζονται και αναλύονται σημαντικές δικαστικές αποφάσεις που άπτονται ζητημάτων εκκλησιαστικής και ευρύτερα θρησκευτικής φύσεως, όπως οι αποφάσεις:

• 1536/2023 του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ, Ολομ.) περί του δικαιώματος απαλλαγής από τη διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών μέσω της επικλήσεως λόγων θρησκευτικής συνειδήσεως για μαθητές ετεροδόξους, αλλοθρήσκους, αθρήσκους, αθέους και αγνωστικιστές, δια της οποίας εκρίθη νόμιμη η αίτηση απαλλαγής - καθώς και η επεξεργασία των προσωπικών τους δεδομένων – προβλεπομένης για τους απαλλασσομένους μαθητές της θεσπίσεως και οργανώσεως, υπό του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, «ισότιμου εναλλακτικού μαθήματος συναφούς περιεχομένου» (ΣτΕ, 1478/2022, Ολομ.). [ανάλυση – σχολιασμός υπό Μιχ. Τσαπόγα, Διδάκτορος Νομικής – δικηγόρου, Ειδικού Επιστήμονα στην Ανεξάρτητη Αρχή «Συνήγορος του Πολίτη» και Ελένης Παλιούρα, δικηγόρου, Μ.Sc. και υποψ. Δρος Εκκλησιαστικού Δικαίου],

• 2137/2023 του ΣτΕ (Ολομ.) δια της οποίας εκρίθησαν ως ανεκτά κατά το Σύνταγμα, υπό προϋποθέσεις, μέτρα που συνιστούν σοβαρή επέμβαση στη θρησκευτική ελευθερία σε κατάσταση υγειονομικής κρίσεως. Πρόκειται για τη “νομολογία της πανδημίας” (κορωνοϊού / covid-19) που περιλαμβάνει ενδιαφέρουσες και πρωτοποριακές κρίσεις, τόσο εξ επόψεως δικονομίας, όσο και ουσίας, τις οποίες επισημαίνει και αναλύει σε εκτενές σχόλιό του ο κ. Γεώργιος Ανδρουτσόπουλος, αναπλ. καθηγητής Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Σχολής Αθηνών,

• 589/2023 του Τριμελούς Εφετείου Πειραιώς (Τμ. 2ο) με την οποία στην κατηγορία των εκτός συναλλαγής (res extra commercium) πραγμάτων θείου δικαίου (res divini iuris) των εξυπηρετούντων θρησκευτικούς σκοπούς κατατάσσονται και οι ιδιόκτητοι ναοί που ανήκουν στο σωματείο των ΓΟΧ («Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών», των λεγομένων “παλαιοημερολογιτών”) [ανάλυση – σχολιασμός υπό Δημ. Κρεμπενιού, Δρος Ν. – δικηγόρου). Για το ίδιο θέμα, αναφορικώς, με τους ναούς της Εκκλησίας της Ελλάδος, η υπ. αριθμ. 3567/2023 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς, στην οποία επιπροσθέτως, ορίζεται ότι οι αγνώστου ιδιοκτήτου ναοί και τα παρεκκλήσια ελλείψει νομίμου τίτλου ανήκουν στη κυριότητα του οικείου εκκλησιαστικού νομικού προσώπου και συγκεκριμένα στον πλησιέστερο ενοριακό ναό (ανάλυση-σχολιασμός υπό Ευαγ. Παπαηλία, Μ. Sc. Εκκλησιαστικού Δικαίου – δικηγόρου),

• 60/2023 του Μονομελούς Εφετείου Δωδεκανήσου αφορώσα σε περίπτωση διαφωνίας γονέων ως προς την επιλογή ονόματος και τόπου βαπτίσεως του ανηλίκου τέκνου τους, καθοριζομένων αμφοτέρων υπό του δικαστηρίου με γνώμονα το συμφέρον του τέκνου,

• 6170/2023 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης σύμφωνα με την οποία τα προ του Ν. 4301/2014 υφιστάμενα καθιδρύματα της (Ρωμαιο-) Καθολικής Εκκλησίας στην Ελλάδα αναγνωρίζονται αυτοδικαίως ως ίδια θρησκευτικά νομικά πρόσωπα, η λειτουργία των οποίων διέπεται από το Κανονικό Δίκαιο της εν λόγω Εκκλησίας (Codex Iuris Canonici), συνεπεία δε τούτων ο κάθε, εν Ελλάδι, Ηγούμενος Ιεράς Μονής Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας αποκτά δικαίωμα εκπροσωπήσεως με μόνο το διορισμό του κατά το Δίκαιο αυτό (ανάλυση – σχολιασμός υπό Ζωής Καραμήτρου, δικηγόρου, Δρος Ν., Ειδικής Επιστήμονος στην Ανεξάρτητη Αρχή «Συνήγορος του Πολίτη»).

Τέλος, δημοσιεύεται η υπ. αριθμ 140/2023 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Χανίων η οποία που αφορά στα κριτήρια για την επιλογή θρησκεύματος ανηλίκου σε περίπτωση διαφωνίας των αλλοθρήσκων γονέων του (ανάλυση-σχολιασμός υπό Γεωργίου Ζιαζοπούλου, Μ. Sc. Εκκλησιαστικού Δικαίου – δικηγόρου).

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ

Στη στήλη των Βιβλιoκρισιών του παρόντος τεύχους δημοσιεύονται οι ακόλουθες βιβλιοπαρουσιάσεις:

* του καθ. Ιωάννη Μ. Κονιδάρη για το βιβλίο του Μητροπολίτου Σελευκείας κ. Θεοδώρου (Μεϊμάρη) [του και καθηγητού Εκκλησιαστικής Ιστορίας της Πατριαρχικής Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Κρήτης], «Η αναδιοργάνωσις της Γεροντικής Μητροπόλεως Εφέσου. Το Εφεσιακόν ή Κυδωνιακόν Μητροπολιτικόν Ζήτημα (1905-1908)», Θεσσαλονίκη: Εκδ. οίκος Κ. & Μ. Σταμούλη, 2023, σσ. 364) και

* του Μητροπολίτου Μεσσηνίας κ. Χρυσοστόμου (Σαββάτου) [του και καθηγητού στο γνωστικό αντικείμενο «Ιστορία Δογμάτων και Συμβολική», της Θεολογικής του ΕΚΠΑ], για το βιβλίο του αναπλ. καθηγητή της Δογματικής στην ίδια Σχολή, κ. Σταύρου Γιαγκάζογλου «Θεολογία και Νεωτερικότητα. Δοκίμια για τη συνάντηση της Ορθόδοξης Θεολογίας με τον σύγχρονο κόσμο»: Aθήνα, Εκδ. Αρμός, 2023, σσ. 610,

* Τα «Νομοκανονικά» είναι η εξαμηνιαία Επιθεώρηση που επιδιώκει να καλύψει δύο σύνθετους και δυσχερείς επιστημονικούς κλάδους, το Εκκλησιαστικό και το Κανονικό Δίκαιο, τόσο σε επίπεδο θεωρίας όσο και δικαστηριακής πράξεως. Αποτελούν το επιστημονικό όργανο της Εταιρείας Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου (http://www.etekkad.gr), διευθύνονται υπό του ομ. καθηγητού Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Αθηνών και Προέδρου της Εταιρείας κ. Ιωαν. Μ. Κονιδάρη, εκδίδονται από τις ευφήμως γνωστές εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. (https://www.sakkoulas.gr) και κυκλοφορούν Νοέμβριο/Δεκέμβριο και Μάϊο/Ιούνιο κάθε έτους.

Απευθύνονται σε δικηγόρους, δικαστές, θεολόγους και σε ερευνητές επιστήμονες από τον χώρο των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών (ιστορικούς, κοινωνιολόγους, κ.λ.π.) οι οποίοι είτε εντρυφούν στο πεδίο των σχέσεων Πολιτείας – Εκκλησίας / θρησκευτικών κοινοτήτων, είτε ασχολούνται με θέματα της Εκκλησιαστικής Ιστορίας και δη της νεότερης. Εκδίδονται ανελλιπώς από τον Μάιο του 2002 και ήλθαν να καλύψουν την απουσία, που είχε από ικανού χρόνου καταστεί ευκρινώς ορατή, μιας περιοδικής εκδόσεως, η οποία να προάγει την επιστήμη στα ζητήματα του Εκκλησιαστικού και του Κανονικού Δικαίου και ευρύτερα τον δημόσιο διάλογο στα ζητήματα των σχέσεων Πολιτείας και Εκκλησίας.

____________________________________________

* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι Δρ. Εκκλησιαστικής Ιστορίας του ΑΠΘ (xaan@theo.auth.gr), μέλος της Εταιρείας Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου. Υπηρετεί στη Β/θμια Εκπ/ση ως Σχολικός Σύμβουλος Θεολόγων.

ΠΟΛΙΤΕΙΑ - ΕΚΚΛΗΣΙΑ: Η ΔΙΑΠΑΛΗ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΗΤΑΣ

 

Επανακυκλοφορεί εμπλουτισμένο το βιβλίο του καθηγητή Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Αθηνών κ. Ιωάννη Μ. Κονιδάρη

Ιωάννης Κονιδάρης, Η διαπάλη νομιμότητας και κανονικότητας και η θεμελίωση της εναρμονίσεώς τους, εκδόσεις Σάκκουλα, β' έκδοση, Αθήνα 2022, ISBN: 978-960-648-614-2.

Toυ Χάρη Ανδρεόπουλου*

Την τελευταία τριετία δύο ήταν τα μεγάλα ζητήματα που προκάλεσαν τριγμούς στις σχέσεις Πολιτείας και Εκκλησίας. Το πρώτο ήταν κατά την περίοδο της πανδημίας covid-19 όταν το Υπ. Υγείας, στο πλαίσιο των προληπτικών μέτρων που εισηγούνταν οι αρμόδιοι επιστήμονες, συμπεριέλαβε περιοριστικά μέτρα και στην άσκηση της ελευθερίας της λατρείας, ιδίως μάλιστα στη συλλογική έκφρασή της (περιορίζοντας τον αριθμό των πιστών στους ναούς) εν όψει της προστασίας ενός άλλου, επίσης σπουδαίου, συνταγματικώς κατοχυρωμένου εννόμου αγαθού, αυτού της δημόσιας υγείας.

Το δεύτερο ζήτημα που προκάλεσε, επίσης, ένταση στις σχέσεις Πολιτείας – Εκκλησίας ήταν πρόσφατο και συγκεκριμένα αυτό που αφορούσε στη ψήφιση του νομοσχεδίου για τη θεσμοθέτηση στην ελληνική έννομη τάξη του γάμου των ομοφύλων ζευγαριών. Eπρόκειτο για μια ενέργεια η οποία από την πλευρά της κυβερνήσεως θεωρήθηκε (ιδεολογικά) επιβεβλημένη με το (πολιτικό) σκεπτικό ότι προασπίζει και διασφαλίζει τη συνταγματική αρχή της ισότητας. Αντιθέτως, από την πλευρά της Εκκλησίας το περιεχόμενο της (ήδη ψηφισθείσης) διατάξεως του Υπ. Επικρατείας Άκη Σκέρτσου αποδοκιμάσθηκε εξ αρχής και καθ΄ ολοκληρίαν καθώς από θεολογικής σκοπιάς η ομοφυλοφιλία θεωρείται αμαρτία (Ρωμ. 1, 25-27), ενώ η έννοια του γάμου μπορεί να νοηθεί μόνο ως σχέση / συνάφεια άνδρα και γυναίκας. «Nuptiae sunt conjunctio maris et feminae consortium omni vitae, divini et humani juris communicatio…» (Γάμος εστίν ανδρός καί γυναικός συνάφεια και συγκλήρωσις του βίου παντός, θείου τε καί ανθρωπίνου δικαίου κοινωνία), σύμφωνα με τον επιγραμματικό ορισμό του σπουδαίου ρωμαίου νομικού του 3ου αι. μ.Χ, Μοδεστίνου περί του γάμου (Modestin, lib. I. Reg.1.1 Digest de ritu nupt 23,2), τον οποίο αποδέχεται η χριστιανική Εκκλησία και υπό την θεολογική / δογματική του διάσταση. Και οι δύο ενδεικτικές αυτές περιπτώσεις ανέδειξαν μια κρίσιμη παράμετρο που χαρακτηρίζει την αμφίθυμη σχέση Πολιτείας / Κράτους και Εκκλησίας˙ τη διαπάλη νόμων και κανόνων.

Η διαπλοκή δύo δικαίωv είvαι έvα θέμα oύτως ή άλλως ιδιαιτέρως εvδιαφέρoν, πoλύ περισσότερo όταv πρόκειται για δύo δικαιϊκά συστήματα τελείως διαφoρετικά μεταξύ τoυς, τόσο ως προς τη φύση τους, όσο και ως προς τα όρια της δεσμευτικότητάς τους όπως στηv περίπτωση τoυ δικαίoυ της Πoλιτείας (οι νόμοι της οποίας δεσμεύουν όλα τα υποκείμενα δικαίου που ευρίσκονται μέσα στα εδαφικά της όρια) και εκείνoυ των κανόνων της Ορθόδoξης Εκκλησίας (της οποίας οι κανόνες δεσμεύουν μόνο τα μέλη της, τους πιστούς της). Mε το θέμα αυτό της συγκρούσεως - διαπάλης Νόμων και Κανόνων έχει ασχοληθεί επισταμένως ο ομ. καθηγητής Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Αθηνών κ. Ιωάννης Μ. Κονιδάρης με το προ 30ετίας (1994) μνημειώδες έργο του «Η διαπάλη νομιμότητας και κανονικότητας και η θεμελίωση της εναρμονίσεώς τους». Το βιβλίο, εξαντλημένο από πολλού χρόνου στην 1η του έκδοση, επανακυκλοφορεί από τις ευφήμως γνωστές εκδόσεις Σάκκουλα (2022, σσ. 286) εμπλουτισμένο με ένα εκτεταμένο επίμετρο, όπου ερευνώνται οι εξελίξεις κατά τη διαρρεύσασα τριακονταετία στον τομέα αυτό για την εναρμόνιση νομιμότητας και κανονικότητας με την επισήμανση των μεταβολών που έγιναν, αλλά και των περιοχών εκείνων των σχέσεων που παραμένουν προβληματικές. Στη 2η αυτή έκδοση παρατίθεται, επίσης, στο τέλος του βιβλίου, επιλεγμένη (και απολύτως εξειδικευμένη θεματολογικά) νεότερη βιβλιογραφία (1994-2022).

Τo βασικό πόρισμα της μακρόχρoνης εvασχoλήσεως του συγγραφέα με τη διαπάλη πoυ εvδημεί στις σχέσεις Πoλιτείας και Εκκλησίας στη χώρα μας, όπως αναλύεται με εύληπτο τρόπο στο πρώτο μέρος του βιβλίου, είvαι ότι πoλλά από τα ζητήματα πoυ ταλάvισαv θεωρία και πράξη έχoυv δημιoυργηθεί εκ τoυ μη όvτoς και θα ήταv ευχερής η επίλυσή τoυς, ακόμη και υπό τo σύστημα σχέσεωv Πoλιτείας και Εκκλησίας πoυ καθιερώvει τo ισχύoν Σύvταγμα και στο πλαίσιο των διακριτών τους ρόλων.

Στο δεύτερο μέρος, που αναφέρεται στην εναρμόνιση νομιμότητας και κανονικότητας στις σχέσεις Πολιτείας και Εκκλησίας, προτείνονται λύσεις για μείζονα εκκρεμή ζητήματα, όπως η συνταγματική κατοχύρωση όλων των ιερών κανόνων (δογματικών τε και διοικητικών - καθώς νομολογιακώς υπάρχει κατοχύρωση μόνο των δογματικών, επί τη βάσει αποφάσεων του ΣτΕ), η συμμετοχή των λαϊκών στη διοίκηση της Εκκλησίας, η αναμόρφωση της εκκλησιαστικής Δικαιοσύνης (θέμα που θ΄ απασχολήσει και το Συνέδριο που προγραμματίζει για το ερχόμενο φθινόπωρο στη Λάρισα η Εταιρεία Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου σε συνεργασία με τον οικείο Δικηγορικό Σύλλογο και την Ιερά Μητρόπολη Λαρίσης και Τυρνάβου, βλ. σχετ. εις ''ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ'', 25.04.2024), κ.α.

Με τον καθηγητή κ. Κονιδάρη με συνδέει μια πολύχρονη, διττή σχέση μαθητείας: πρώτον και εμμέσως, υπό την προτέρα ιδιότητά μου ως δημοσιογράφου – εκκλησιαστικού συντάκτη που προσέτρεχα στα επιστημονικά - περί το Εκκλησιαστικό Δίκαιο - συγγράμματά του για να τεκμηριώσω νομοκανονικά τα (εκκλησιαστικά) ρεπορτάζ μου - ιδίως σε περιόδους εξημμένων παθών και συσσωρευμένων εντάσεων (όπως κατά τις αρχές της δεκαετίας του ΄90, οπότε την Εκκλησία ταλάνισε επί μακρόν η υπόθεση των 12 εκπτώτων – από το 1974 – “ιερωνυμικών” λεγομένων μητροπολιτών, μετά τη δικαιωτική γι΄ αυτούς - τον Οκτώβριο του 1990 - απόφαση του ΣτΕ) και δεύτερον, και αμέσως, υπό την σημερινή επαγγελματική μου ιδιότητα ως θεολόγου καθηγητή Β/θμιας και ιδίως στην περίπτωση της εκδόσεως σε εμπλουτισμένη μορφή της διδακτορικής μου διατριβής με θέμα που αφορά στο εκκλησιαστικό ζήτημα της Επταετίας (1967-1974).

Έχοντας προ πολλού ασχοληθεί και ο ίδιος ο κ. καθηγητής με το εν λόγω ζήτημα, από την 1η έκδοση (1994) του εν θέματι προαναφερθέντος μνημειώδους έργου του (το ειδικότερο μέρος του οποίου περί της Εκκλησίας κατά την Επταετία θεωρώ οιονεί πρόδρομο της δικής μου μελέτης), μου προσέφερε τις πολύτιμες επιστημονικές του συμβουλές για την έκδοση της διατριβής μου σε βιβλίο προσέτι δε μου έκαμε και την εξαιρετική τιμή να προλογίσει το υπό τον τίτλο «Η Εκκλησία κατά τη δικτατορία 1967-1974. Ιστορική και νομοκανονική προσέγγιση» (Θεσσαλονίκη: Εκδ. Επίκεντρο, 2017, σσ. 424) κυκλοφορηθέν βιβλίο μου. Το θεωρώ υψίστη τιμή από τη θέση αυτή το καταθέτω· εγκαρδίως και ευγνωμόνως.

* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι Σχολικός Σύμβουλος Θεολόγων (ΠΕ01), δρ. Εκκλησιαστικής Ιστορίας του ΑΠΘ και μέλος της Εταιρείας Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου (xaan@theo.auth.gr)

Νέο Δ.Σ. στην Εταιρεία Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου

 

Ο νέος Πρόεδρος της Εταιρείας Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου καθηγητής κ. Δημ. Νικολακάκης

* Συνέδριο της Εταιρείας το φθινόπωρο στη Λάρισα με θέμα την Εκκλησιαστική Δικαιοσύνη και συνδιοργανωτές την Ιερά Μητρόπολη Λαρίσης και Τυρνάβου και το Δικηγορικό Σύλλογο

Σε σώμα συγκροτήθηκε το νεοεκλεγέν Διοικητικό Συμβούλιο της Εταιρείας Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου που εδρεύει στην Αθήνα και στις τάξεις της καταλέγονται πανεπιστημιακοί, δικαστικοί, δικηγόροι και θεολόγοι αυξημένων ακαδημαϊκών προσόντων (M.Sc., Ph.D.).

Η απολογιστική Γενική Συνέλευση της Εταιρείας είχε πραγματοποιηθεί την περασμένη εβδομάδα (Πέμπτη, 18.04.2024) στην αίθουσα συνεδριάσεων των Εκδόσεων Σάκκουλα και στη διάρκειά της ο Πρόεδρος του απερχομένου – ήδη απελθόντος – Δ.Σ. και ιδρυτής (2014) της Εταιρείας, ομ. Καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ κ. Ιωάννης Μ. Κονιδάρης ανεκοίνωσε την απόφασή του να απόσχει από την υποβολή υποψηφιότητας προκειμένου ν΄ αναλάβουν τις τύχες της Εταιρείας επιστήμονες της νεώτερης γενιάς, τονίζοντας ότι η μέριμνά του για την Εταιρεία θα παραμείνει διαρκής και άγρυπνη και θα σταθεί μ΄ όλες του τις δυνάμεις στο πλευρό του νέου Δ.Σ. από τη θέση του απλού μέλους. Επίσης, ο κ. Κονιδάρης ενημέρωσε τα μέλη για τα βήματα που έχουν γίνει αναφορικώς με το προγραμματιζόμενο επιστημονικό Συνέδριο της Εταιρείας με κεντρικό θέμα την «Εκκλησιαστική Δικαιοσύνη» το ερχόμενο φθινόπωρο στη Λάρισα, με συνδιοργανωτές την Ιερά Μητρόπολη Λαρίσης και Τυρνάβου και τον Δικηγορικό Σύλλογο Λαρίσης.

Προχθές (Τρίτη, 23.04.2024) μετά από πρόσκληση του πλειονοψηφίσαντος στις αρχαιρεσίες της Εταιρείας Συμβούλου, καθηγητή Εκκλησιαστικού Δικαίου στη Θεολογική Σχολή του Α.Π.Θ. κ. Δημητρίου Νικολακάκη (φωτ.), συνήλθαν σε συνεδρία τα μέλη που εξελέγησαν στο νέο Δ.Σ. (για την τριετία 2024-2027) με θέμα τη συγκρότησή τους σε σώμα, το οποίο, μετά από συζήτηση, συγκροτήθηκε ομοφώνως ως ακολούθως:

Πρόεδρος: Δημ. Νικολακάκης, Αντιπρόεδρος: Αθαν. Κόντης, δικηγόρος, Δρ. Νομικής, Γενική Γραμματέας: Ζωή Καραμήτρου, δικηγόρος, Δρ. Νομικής, ειδική επιστήμων στον Συνήγορο του Πολίτη, Ταμίας: Δημ. Κρεμπενιός, δικηγόρος, Δρ. Νομικής και, τέλος, Έφορος Δημοσίων Σχέσεων: Γεωργ. Ιατρού, δικηγόρος, Δρ. Νομικής. Αντιστοίχως στην Εξελεγκτική Επιτροπή εξελέγησαν και ανέλαβαν καθήκοντα οι κ.κ. Θεοδ. Τσιβόλας, δικηγόρος, Δρ. Νομικής, Βασιλική Δημάκη, δικηγόρος, M.Sc. Νομικής και Χρ. Ξουρής, δικηγόρος, M.Sc. Νομικής.

Στα τακτικά μέλη της Εταιρείας καταλέγεται, εκ του χώρου της Β/θμιας Εκπαίδευσης, ο Σχολικός Σύμβουλος Θεολόγων Φθιώτιδος, Καρδίτσας και Ανατ. Αττικής κ. Χαράλαμπος (Χάρης) Ἀνδρεόπουλος, Δρ. Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας του Α.Π.Θ.

* Σκοπός της Εταιρείας είναι η προώθηση και ο συντονισμός της επιστημονικής έρευνας στο χώρο του Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου, ενώ στους ειδικότερους σκοπούς της περιλαμβάνεται η εξέταση γενικών ή ειδικών θεμάτων που άπτονται του Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου, ιδίως δε των σχετικών με τη Θρησκευτική Ελευθερία θεμάτων, των σχέσεων Κράτους – Εκκλησίας, της Εκκλησιαστικής Ιστορίας, καθώς και της νομικής, πολιτικής και πολιτιστικής θέσεως των θρησκευτικών συσσωματώσεων εντός και εκτός Ελλάδος, μέσω της διοργανώσεως συνεδρίων, σεμιναρίων ή επιστημονικών συμποσίων. Επιστημονικό όργανο της Εταιρείας είναι η εξαμηνιαία Επιθεώρηση Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου «Νομοκανονικά» που κυκλοφορεί από τις ευφήμως γνωστές Εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε.

Τα εκπαιδευτικά προγράμματα και οι δράσεις του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών

Mε μεγάλη επιτυχία το webinar των Συμβούλων Εκπαίδευσης κλ. ΠΕ01 Θεολόγων

Με μεγάλη επιτυχία υλοποιήθηκε την Τρίτη το απόγευμα (26.03.2024) το εξ αποστάσεως επιμορφωτικό σεμινάριο (Webinar) που οργάνωσαν οι Σύμβουλοι Εκπαίδευσης κλ. ΠΕ01 Δρ. Χαράλαμπος Ανδρεόπουλος, Δρ. Nικόλαος Παύλου, Δρ. Νικόλαος Ματθαίου και Όλγα Γκούμα, Μ.sc., για τους θεολόγους εκπαιδευτικούς των περιοχών ευθύνης τους (Στερεά Ελλάδα/Ανατ. Αττική – Θεσσαλία – Δυτ. Μακεδονία – Aνατ. Μακεδονία / Θράκη).

Το υπό τύπον και μορφή “Θεολογικού Εργαστηρίου” σεμινάριο που οργάνωσαν οι Σύμβουλοι Εκπαίδευσης ασχολήθηκε με τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τις δράσεις του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών – «Παράθυρο στον Πολιτισμό, στο Περιβάλλον, στον Άνθρωπο», με εισηγήτρια την υπεύθυνη των Προγραμμάτων θεολόγο εκπαιδευτικό κ. Ιωάννα Κλιάρη, η οποία παρουσίασε όλα τα προγράμματα που υλοποιούνται και τα οποία είναι ανηρτημένα στον ψηφιακό πίνακα ανακοινώσεων του Πατριαρχικού Ιδρύματος (https://padlet.com/jokliari/2020-4qrc5ljk5vjguaiy) μέσω του οποίου μπορούν τα σχολεία να αντλήσουν πληροφορίες για τα προγράμματα που ενδιαφέρουν τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές τους, αλλά και διδακτικό υλικό που μπορούν να χρησιμοποιήσουν σε δικά τους προγράμματα τηρώντας, φυσικά, την δεοντολογία της αναφοράς / παραπομπής στο Πατριαρχικό Ίδρυμα. Όπως τόνισε η κ. Κλιάρη τα προγράμματα και οι δράσεις του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών (http://www.pipm.gr) που υλοποιούνται κατ΄ έτος έχουν την έγκριση του Ινστιτούτου Εκπ/κής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) του Υπ. Παιδείας.

Προ της ενάρξεως του σεμιναρίου - στο οποίο συμμετείχαν 170 και πλέον θεολόγοι εκπαιδευτικοί - χαιρετισμό απηύθυνε ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Αμορίου κ. Νικηφόρος, Πρόεδρος του Δ.Σ. του Πατριαρχικού Ιδρύματος, Δρ. Θεολογίας και Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Βλατάδων στην οποία εδρεύει το Πατριαρχικό Ίδρυμα, στην περιοχή της Άνω Πόλης, στη Θεσσαλονίκη. Ο κ. Νικηφόρος τόνισε ότι είναι μεγάλη η χαρά του Πατριαρχικού Ιδρύματος να συνεργάζεται σε εκπαιδευτικά του προγράμματα και δράσεις με εκπαιδευτικούς απασών των ειδικοτήτων και των βαθμίδων εκπαίδευσης συνεπικουρώντας την διδακτική και παιδαγωγική προσπάθεια των λειτουργών της Α/βάθμιας (Νηπιαγωγείο, Δημοτικό), Β/βάθμιας (Γυμνάσια, ΓΕΛ), Επαγγελματικής (ΕΠΑΛ), Εκκλησιαστικής Εκπαίδευσης αλλά και της Ειδικής Αγωγής και κάλεσε τους Σχολικούς Συμβούλους και τους θεολόγους να αξιοποιήσουν τον πλούτο των εκπ/κών προγραμμάτων του Ιδρύματος, για την ωφέλεια των μαθητών τους.

* Το “Θεολογικό Εργαστήριο” (το οποίο λειτουργεί σε μηνιαία βάση και ανεξάρτητα από τις άλλες επιμορφωτικές δράσεις και πρακτικές των Συμβούλων Εκπαίδευσης) απευθύνεται στους θεολόγους εκπ/κούς (μονίμους και αναπληρωτές) των Νομών: Φθιώτιδας, Καρδίτσας, Ανατ. Αττικής (αρμοδιότητας του Σ.Ε. Χαρ. Ανδρεόπουλου) Λάρισας, Τρικάλων, Μαγνησίας (Σ.Ε. Νικ. Παύλου), Κοζάνης, Γρεβενών, Καστοριάς, Φλώρινας, Πιερίας και Ιωαννίνων (Σ.Ε. Νικ. Ματθαίου) και Ξάνθης, Έβρου, Ροδόπης, Δράμας και Καβάλας (Σ.Ε. Όλγας Γκούμα).

Οι διαδικτυακές συναντήσεις (μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας Cisco Webex) διεξάγονται εκτός ωραρίου λειτουργίας των σχολείων και η συμμετοχή των εκπ/κών σ΄ αυτές είναι προαιρετική. Η θεματολογία των συναντήσεων θα περιλαμβάνει θέματα Διδακτικής των Θρησκευτικών, δειγματικές διδασκαλίες, ζητήματα Διοίκησης της Εκπαίδευσης, εφαρμογές των Τ.Π.Ε. στα Θρησκευτικά, διαχείρισης της σχολικής τάξης, πληροφόρηση για νέες τάσεις και ρεύματα της θεολογικής επιστήμης, κ.α.

Η επόμενη (6η) διαδικτυακή συνάντηση με ένα εξίσου ενδιαφέρον και ελκυστικό θέμα, θα πραγματοποιηθεί τη τελευταία εβδομάδα του Απριλίου λίγες ημέρες προ των διακοπών των σχολικών μαθημάτων για τις εορτές του Πάσχα.

Κυκλοφόρησε το νέο τεύχος του περιοδικού "Νομοκανονικά" με αφιέρωμα στον αείμνηστο Μητροπολίτη Περγάμου κυρό Ιωάννη Ζηζιούλα

 

«Νομοκανονικά»: Επιθεώρηση

Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου

Κυκλοφορήθηκε το νέο τεύχος με αφιέρωμα στο μακαριστό Μητροπολίτη Περγάμου και πανεπιστημιακό Καθηγητή Ιωάννη Ζηζιούλα

Του Χάρη Ανδρεόπουλου*

Με ευλαβικό αφιέρωμα στη μνήμη του προσφάτως εκπλιπόντος Μητροπολίτου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, Γέροντος Περγάμου κυρού Ιωάννου Ζηζιούλα (10.01.1931-02-02.2023), καθηγητού Πανεπιστημίων (Εδιμβούργου, Γλασκώβης, Θεσσαλονίκης [ΑΠΘ], Γρηγοριανού της Ρώμης και Γενεύης) και διατελέσαντος Προέδρου της Ακαδημίας Αθηνών, κυκλοφορήθηκε το νέο τεύχος (1/2023) της εξαμηνιαίας Επιθεωρήσεως Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου (τα) «Νομοκανονικά».

Το τεύχος προλογίζει ο ιδρυτής και διευθυντής του περιοδικού, ομ. καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών κ. Ιωάννης Κονιδάρης με το «Εις μνημόσυνον αιώνιον» κείμενό του για τον αοίδιμο Ιεράρχη, την γνωριμία τους από το 1965 και για τη λαμπρή εξέλιξη του μακαριστού Ιεράρχη, τόσο ως διαπρεπούς θεολόγου και διακεκριμένου μέλους της Ιεραρχίας του Πανσέπτου Οικουμενικού Θρόνου, όσο και ως ακαδημαϊκού δασκάλου με την καθ΄ όλα επιτυχή σταδιοδρομία στο εξωτερικό και αργότερα στη χώρα μας, ως καθηγητής Πανεπιστημίου, μέλος (1993) και διατελέσας Πρόεδρος (ο πρώτος κληρικός Πρόεδρος, εν έτει 2002) της Ακαδημίας Αθηνών.

ΜΕΛΕΤΕΣ – ΑΡΘΡΑ

Ακολουθεί το κείμενο της ομιλίας του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου κατά το 40μερο μνημόσυνο του μακαριστού Ιωάννου Ζηζιούλα, που εκφωνήθηκε στην αίθουσα του Θρόνου, στο Φανάρι στις 11.03.2023, ο οποίος ευστόχως χαρακτηρίζει τον αείμνηστο Ιεράρχη ως το «σιδηρούν θεολογικό βραχίονα του Οικουμενικού Θρόνου». Εν συνεχεία τρείς διακεκριμένοι ακαδημαϊκοί δάσκαλοι, διαφορετικών γνωστικών αντικειμένων, συμβάλλουν με τα κείμενά τους - που συνέγραψαν ειδικώς για το αφιέρωμα αυτό - στην ανάδειξη πτυχών της πολυδιάστατης θεολογικής και όχι μόνο σκέψεως του μακαριστού Ιεράρχη. Ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου (ΑΠΘ) κ. Ευάγγελος Βενιζέλος επιχειρεί μια πολυσήμαντη, ξεχωριστή προσέγγιση με θέμα «Η ευχαριστιακή εκκλησιολογία του Ιωάννη Ζηζιούλα και οι σχέσεις Κράτους και Εκκλησίας». Ακολουθεί ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης (ΕΚΠΑ) κ. Πασχάλης Κιτρομηλίδης που αναπτύσσει το ζήτημα «Ελευθερία και διάλογος στη σκέψη του Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη», καταληκτικώς δε αναφέρεται και σε άγνωστα στοιχεία για την ιστορία της Μητροπόλεως Περγάμου. Τις συμβολές κατακλείει ο αναπλ. καθηγητής Δογματικής (ΕΚΠΑ) Σταύρος Γιαγκάζογλου, μαθητής και στενός συνεργάτης του αειμνήστου Ιεράρχου, με τη διεξοδική μελέτη του «“Η Κτίση ως Ευχαριστία”. Αναφορά στο έργο του Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη Ζηζιούλα για τη σχέση θεολογίας και φυσικού περιβάλλοντος».

ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ

Στο νέο τεύχος παρουσιάζονται και αναλύονται σημαντικές δικαστικές αποφάσεις που άπτονται ζητημάτων εκκλησιαστικής και ευθύτερα θρησκευτικής φύσεως, όπως:

•η υπ’ αριθμ. 1670/2021 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ, Τμ. Δ΄) περί της αναφοράς του όρου «ονοματοδοσία» στη ληξιαρχική πράξη γεννήσεως, ως αντικειμένης στο αρθ. 9 της Ε.Σ.Δ.Α. (Ευρωπαϊκής Συμβάσεως Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) [ανάλυση – σχολιασμός υπό Γεωργίου Κ. Ιατρού, δικηγόρου, Διδάκτορος Νομικής],

•η υπ΄αριθμ. 1752/2021 (ΣτΕ, Δ΄) περί ακυρώσεως υπουργικής αποφάσεως που ερρύθμιζε το ζήτημα της σφαγής ζώων στο πλαίσιο λατρευτικών τύπων, διότι κατά παράβαση της οικείας κοινοτικής νομοθεσίας δεν διελάμβανε προηγουμένη ρύθμιση μεταξύ της ορθής μεταχειρίσεως (αναισθητοποιήσεως) των ζώων προ της σφαγής τους και των αντιστοίχων δικαιωμάτων των θρησκευτικών κοινοτήτων (ανάλυση – σχολιασμός υπό Θεοδοσίου Χ. Τσιβόλα, δικηγόρου, Δρος Ν.),

•η υπ΄ αριθμ. 1478/2022 (Ολομ. ΣτΕ) που αφορά στην υποχρέωση της Πολιτείας (Υπ. Παιδείας και Θρησκευμάτων) να θεσπίσει ένα ισότιμο μάθημα συναφούς (“θρησκειολογικού” / “φιλοσοφικού”) περιεχομένου για τους μαθητές που απαλλάσσονται από το υποχρεωτικό (“oμολογιακού” περιεχομένου) μάθημα των Θρησκευτικών (ΜτΘ), παρεχομένου ως ευλόγου χρόνου για τη ρύθμιση του θέματος το διάστημα μέχρι το τέλος του σχολικού έτους 2022-2023 (ανάλυση – σχολιασμός υπό Ζωής Ι. Καραμήτρου, δικηγόρου, Δρος Ν., Ειδικής Επιστήμονος στην Ανεξάρτητη Αρχή «Συνήγορος του Πολίτη»),

•η υπ΄ αριθμ. Α336/2022 απόφαση του Διοκητικού Εφετείου Πειραιώς περί επιβολής της ποινής οριστικής παύσεως σε ιεροψάλτη ως ενεργείας ανηκούσης στην αρμοδιότητα και ανέλεγκτη κρίση του οικείου Μητροπολίτου (ανάλυση – σχολιασμός υπό Δημ. Γ. Κρεμπενιού, δικηγόρου, Δρος Ν.).

Τέλος, δημοσιεύεται η υπ΄ αριθμ. 2/2022 απόφαση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, βάσει της οποίας για την απαλλαγή μαθητή από τη διδασκαλία του ΜτΘ δεν απαιτείται η αναφορά των θρησκευτικών του πεποιθήσεων, αρκουμένης της επικλήσεως λόγων συνειδήσεως, γενικώς.

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ

Στη στήλη των Βιβλιoκρισιών του παρόντος τεύχους δημοσιεύονται οι ακόλουθες βιβλιοπαρουσιάσεις:

- του Ιωάννη Μ. Κονιδάρη για το βιβλίο του καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης (ΕΚΠΑ) Πασχάλη Μ. Κιτρομηλίδη «Θρησκεία και πολιτική στον Ορθόδοξο κόσμο. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο και οι προκλήσεις της νεωτερικότητας. Προλεγόμενα: Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης», Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Επίκεντρο, 2021 (σσ. 252) και

- του ιδίου, για το βιβλίο του αναπλ. καθηγητή Εκκλησιαστικού Δικαίου Νομικής (ΕΚΠΑ) Γεωργίου Ι. Ανδρουτσοπούλου, Το νομικό καθεστώς Μονών και Ησυχαστηρίων στην ελληνική επικράτεια. Ι. Εκκλησία της Ελλάδος [= Βιβλιοθήκη Εκκλησιαστικού Δικαίου. Σειρά Β΄: Μελέτες, 10]», Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Σάκκουλα, 2023 (σσ. 423).

* Τα «Νομοκανονικά» είναι η εξαμηνιαία Επιθεώρηση που επιδιώκει να καλύψει δύο σύνθετους και δυσχερείς επιστημονικούς κλάδους, το Εκκλησιαστικό και το Κανονικό Δίκαιο, τόσο σε επίπεδο θεωρίας όσο και δικαστηριακής πράξεως. Αποτελούν το επιστημονικό όργανο της Εταιρείας Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου (http://www.etekkad.gr), διευθύνονται υπό του ομ. καθηγητού Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Αθηνών και Προέδρου της Εταιρείας κ. Ιωαν. Μ. Κονιδάρη, εκδίδονται από τις ευφήμως γνωστές εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. (https://www.sakkoulas.gr) και κυκλοφορούν Νοέμβριο/Δεκέμβριο και Μάϊο/Ιούνιο κάθε έτους.

Απευθύνονται σε δικηγόρους, δικαστές, θεολόγους και σε ερευνητές επιστήμονες από τον χώρο των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών (ιστορικούς, κοινωνιολόγους, κ.λ.π.) οι οποίοι είτε εντρυφούν στο πεδίο των σχέσεων Πολιτείας – Εκκλησίας / θρησκευτικών κοινοτήτων, είτε ασχολούνται με θέματα της Εκκλησιαστικής Ιστορίας και δη της νεότερης. Εκδίδονται ανελλιπώς από τον Μάιο του 2002 και ήλθαν, σύμφωνα με την πρόθεση του ιδρυτού και Διευθυντού τους να καλύψουν την απουσία, που είχε από ικανού χρόνου καταστεί ευκρινώς ορατή, μιας περιοδικής εκδόσεως, η οποία να προάγει την επιστήμη στα ζητήματα του Εκκλησιαστικού και του Κανονικού Δικαίου και ευρύτερα τον δημόσιο διάλογο στα ζητήματα των σχέσεων Πολιτείας και Εκκλησίας.

_______________________________________________

* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι Δρ. Εκκλησιαστικής Ιστορίας του ΑΠΘ (xaan@theo.auth.gr ), μέλος της Εταιρείας Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου. Υπηρετεί στη Β/θμια Εκπ/ση ως Σχολικός Σύμβουλος κλ. ΠΕ01 – Θεολόγων Ανατ. Αττικής, Φθιώτιδας & Καρδίτσας (https://blogs.sch.gr/xandreo).

Mια 20ετία «Νομοκανονικά»

 

Επετειακό τεύχος της Επιθεώρησης Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου

Toυ Χάρη Ανδρεόπουλου*

Με μελέτες και άρθρα επί ζητημάτων τα οποία αφορούν στις σχέσεις Κράτους και Εκκλησίας στην Ελλάδα, αλλά και με τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενώσεως επί σειράς θρησκευτικών ζητημάτων ευρύτερου κοινωνικού και πολιτικού ενδιαφέροντος, κυκλοφορήθηκε προσφάτως το νέο τεύχος (2/2022) της εξαμηνιαίας Επιθεώρησης Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου (τα) «Νομοκανονικά».

Πρόκειται για ένα τεύχος επετειακό - και εν ταυτώ πανηγυρικό - καθώς με αυτό συμπληρώνεται εικοσαετία από την έκδοση του εν λόγω επιστημονικού περιοδικού, του οποίου την πλούσια επιστημονική συγκομιδή αποτελούν τα σαράντα πυκνογραφημένα τεύχη με πάνω από 9.000 σελίδες, περισσότερες από εκατόν ογδόντα μελέτες από εκατό συγγραφείς, περισσότερες από τέσσερις εκατοντάδες αποφάσεις δικαστηρίων της Ελλάδος και της αλλοδαπής, από τις οποίες η πλειονότητα είναι υπομνηματισμένες.

Το τεύχος προλογίζει ο ιδρυτής και διευθυντής του περιοδικού, ομ. καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών κ. Ιωάννης Κονιδάρης έμπλεος συναισθημάτων δίκαιης εγκαυχήσεως και ευγνωμοσύνης καθώς, όπως σημειώνει, ο σπόρος που φύτεψε πριν από είκοσι έτη βλάστησε και αναπτύχθηκε δικαιώνοντας την προσδοκία του ν΄ αποτελέσουν τα «Νομοκανονικά» το βήμα εκείνο που θα επιτρέψει στις νέες δυνάμεις του κλάδου να εμφανισθούν στο προσκήνιο. Ευγνωμοσύνης δε, για όλους όσους πίστεψαν στο εγχείρημα και συνέδραμαν με κάθε τρόπο για την επιτυχία του.

Τη συμπλήρωση της εικοσαετίας από της εκδόσεως των «Νομοκανονικών» χαιρετίζει «μετ΄ ιδιαζούσης χαράς και πολλής συγκινήσεως» ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος ο οποίος, με σεπτό Πατριαρχικό Γράμμα του, το οποίο δημοσιεύεται στο περιοδικό, συγχαίρει και εύχεται «κατά πάντα καλλίκαρπον και ανοδικήν την συνέχισιν του εκδοτικού βίου του περιοδικού», επισημαίνοντας ότι τα «“Νομοκανονικά” κοσμούν την εν Φαναρίω Πατριαρχικήν Βιβλιοθήκην». Επίσης, με Επιστολή του ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερώνυμος Β΄ εύχεται τα «“Νομοκανονικά” να εξακολουθήσουν να αποτελούν κατά τα επόμενα έτη λίκνον επιστημονικής πρωτοπορίας», επισημαίνοντας εμφαντικώς ότι η παρουσία τους «συνιστά ανεξίτηλον βιβλιοθήκην επιστημονικής αναφοράς εις πείσμα του αϋλου, ασταθούς και χαώδους όγκου πληροφοριών της εποχής του διαδικτύου».

Τα «Νομοκανονικά» είναι η εξαμηνιαία Επιθεώρηση που επιδιώκει να καλύψει δύο σύνθετους και δυσχερείς επιστημονικούς κλάδους, το Εκκλησιαστικό και το Κανονικό Δίκαιο, τόσο σε επίπεδο θεωρίας όσο και δικαστηριακής πράξεως. Αποτελούν το επιστημονικό όργανο της Εταιρείας Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου (http://www.etekkad.gr), διευθύνονται υπό του ομ. καθηγητού Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Αθηνών και Προέδρου της Εταιρείας κ. Ιωαν. Μ. Κονιδάρη, εκδίδονται από τις ευφήμως γνωστές εκδόσεις Σάκκουλα Α.Ε. (https://www.sakkoulas.gr) και κυκλοφορούν Νοέμβριο/Δεκέμβριο και Μάϊο/Ιούνιο κάθε έτους. Απευθύνονται σε δικηγόρους, δικαστές, θεολόγους και σε ερευνητές επιστήμονες από τον χώρο των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών (ιστορικούς, κοινωνιολόγους, κ.λ.π.) οι οποίοι είτε εντρυφούν στο πεδίο των σχέσεων Πολιτείας – Εκκλησίας / θρησκευτικών κοινοτήτων, είτε ασχολούνται με θέματα της Εκκλησιαστικής Ιστορίας και δη της νεότερης. Εκδίδονται ανελλιπώς από τον Μάιο του 2002 και ήλθαν, σύμφωνα με την πρόθεση του ιδρυτού και Διευθυντού τους, ομ. καθηγητού κ. Κονιδάρη, να καλύψουν την απουσία, που είχε από ικανού χρόνου καταστεί ευκρινώς ορατή, μιας περιοδικής εκδόσεως, η οποία να προάγει την επιστήμη στα ζητήματα του Εκκλησιαστικού και του Κανονικού Δικαίου και ευρύτερα τον δημόσιο διάλογο στα ζητήματα των σχέσεων Πολιτείας και Εκκλησίας.

Στην ύλη του περιοδικού περιλαμβάνονται τρεις ενότητες, που περιέχουν άρθρα, μελέτες ή/και γνωμοδοτήσεις, αποφάσεις ελληνικών και διεθνών δικαστηρίων, ιδίως του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, κατά το δυνατόν με σχόλια και παρατηρήσεις, καθώς και βιβλιοκρισίες και βιβλιοπαρουσιάσεις. Καινοτομία της νέας περιόδου συνιστά η σχεδιαζόμενη νέα, τέταρτη ενότητα, η οποία θα περιέχεται στην Επιθεώρηση εφόσον συντρέχει λόγος και θα περιλαμβάνει βιβλιογραφική αποδελτίωση ή ενημέρωση επί της νεότερης εκκλησιαστικής νομοθεσίας, υπό την ευρύτατη έννοια του όρου, ή επιστημονικό διάλογο ή συνδυασμό τους. Με τον τρόπο αυτόν τα «Νομοκανονικά» ανταποκρίνονται πλήρως και σε βάθος σε κάθε ανάγκη ενημέρωσης σχετική με το Εκκλησιαστικό και το Κανονικό δίκαιο και συνεχίζουν να αποτελούν το εγκυρότερο βοήθημα του νομικού της πράξης, αλλά και ερευνητών από το χώρο των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών (θεολόγων, ιστορικών, κοινωνιολόγων, κ.α.).

Στο παρόν τεύχος δημοσιεύονται: Αρθρο – αφιέρωμα του καθηγητού κ. Κονιδάρη για τον αείμνηστο καθηγητή και ακαδημαϊκό Αμίλκα Αλιβιζάτο υπό τον τίτλο «Ενας ρηξικέλευθος Νομοκανονολόγος» και οι ακόλουθες τέσσερις μελέτες:

α) «Οργανικές θέσεις και μισθοδοσία του Κλήρου», μια ερμηνευτική προσέγγιση των μισθολογικών διατάξεων του Ν. 4957/2022, του κ. Θεοδ. Παπαγεωργίου, δικηγόρου LL.M., Ειδικού Νομικού Συμβούλου της Ι. Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος,

β) «Ο “Καταστατικός Χάρτης” των εκκλησιαστικών επαρχιών Δωδεκανήσου», υπό το πρίσμα των άρθρων 317-352 του Ν. 4957/2022, των κ.κ. Γεωργίου Ανδρουτσοπούλου Επικ. Καθηγητή Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Αθηνών και Αθαν. Κόντη, δικηγόρου, Δρ. Νομικής, και,

γ) «Η νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενώσεως επί θρησκευτικών ζητημάτων», με παρουσίαση αποφάσεων επί θρησκευτικών υποθέσεων βαρύνουσας σημασίας με έμφαση στην νομολογιακή πυκνότητα της τελευταίας πενταετίας (π.χ. υποθέσεις ίσης θρησκευτικής μεταχειρίσεως στον εργασιακό χώρο, διδασκαλίας των Θρησκευτικών, κ.α.), του κ. Θεοδ. Τσιβόλα, δικηγόρου, Δρ. Νομικής, και

δ) «Η συμμετοχή των λαϊκών στην διοίκηση των Ορθοδόξων Εκκλησιών», μια καταγραφή πορισμάτων ερεύνης διεξαχθείσης στο πλαίσιο εκπονηθείσης - και ήδη περατωθείσης - διδακτορικής διατριβής, του κ. Νικολάου Χαμάκου, Πρωτοδίκη Διοικητικών Δικαστηρίων, Δρ. Νομικής.

Στο τέλος του παρόντος τεύχους δημοσιεύονται, με ιδιαίτερη σελιδαρίθμηση, τα συγκεντρωτικά ευρετήρια συγγραφέων, δικαστικών αποφάσεων και πράξεων ανεξαρτήτων αρχών και όρων και ονομάτων, ευρετήρια για ολόκληρη τη εικοσαετία τα οποία επιμελήθηκε ο εκ των μελών της Συντακτικής Επιτροπής κ. Θεοδ. Τσιβόλας.

__________________________________________

* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι Δρ. Εκκλησιαστικής Ιστορίας του ΑΠΘ (xaan@theo.auth.gr ), μέλος της Εταιρείας Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου. Υπηρετεί στη Β/θμια Εκπ/ση ως Σχολικός Σύμβουλος κλ. ΠΕ01 – Θεολόγων Στερεάς Ελλάδος.

E, όχι και προαιρετικά τα Θρησκευτικά!

πηγή: orthodoxia.info

Του Χάρη Ανδρεόπουλου*

Στα μέσα της περασμένης εβδομάδας το μαντάτο που έγινε πρωτοσέλιδο (στα «ΝΕΑ» 26.08.2022, σ. 1η και 36η) ήρθε να (ξανα-) “ταράξει τα νερά”: «Μάθημα Θρησκευτικών: Δικαίωμα απαλλαγής και για Ορθοδόξους».

Στο ρεπορτάζ παρουσιαζόταν η Γνωμοδότηση 2/2022 (με ΑΠ 2092/22.08.2022) της ανεξάρτητης Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ – εφεξής: «Αρχή») βάσει της οποίας η δυνατότητα της απαλλαγής από την υποχρέωση παρακολούθησης του (ομολογιακού, με περιεχόμενο ορθοδόξου χριστιανικού χαρακτήρα) μαθήματος των Θρησκευτικών (εφεξής: «ΜτΘ»), η οποία παρέχεται σήμερα σε μη χριστιανούς Ορθόδοξους μαθητές (αλλοθρήσκους, ετεροδόξους, αθρήσκους, αθέους και αγνωστικιστές) με την επίκληση λόγων «θρησκευτικής συνείδησης», θα πρέπει τώρα να διευρυνθεί και παρασχεθεί και στους χριστιανούς Ορθοδόξους μαθητές.

Σύμφωνα με το σκεπτικό της Αρχής η απαλλαγή αυτή θα μπορούσε να ερείδεται στην επίκληση λόγων «συνείδησης» (γενικώς και όχι ρητώς της «θρησκευτικής») που ως τέτοιοι λόγοι, λέει η Γνωμοδότηση της Αρχής, μπορούν να νοηθούν οι «ευρύτερες συνειδησιακές πεποιθήσεις» στις οποίες περιλαμβάνονται και οι «κοσμοθεωρητικές αντιλήψεις, πέραν των αμιγώς θρησκευτικών (…)». Η Αρχή (όπως και με τις προηγηθείσες, σχετικές αποφάσεις της 28/2019 και 32/2020), θεωρώντας ότι η επίκληση λόγων «θρησκευτικής συνείδησης» συνιστά βαθεία επέμβαση στο «forum internum» (ενδιάθετο θρησκευτικό φρόνημα) του μαθητή, εισηγείται η απαλλαγή να δίνεται χωρίς διάκριση: σε μη χριστιανούς Ορθοδόξους, αλλά και σε χριστιανούς Ορθοδόξους – γενικώς προς πάντα ενδιαφερόμενo – με την επίκληση, γενικώς, λόγων «συνείδησης».

Επειδή, όμως, η λειτουργία του Κράτους διέπεται από ορισμένους βασικούς κανόνες θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι βάσει διατάξεως – και μάλιστα συνταγματικής (αρθ. 95) – η Διοίκηση έχει την υποχρέωση να συμμορφώνεται προς τις δικαστικές αποφάσεις και δη όταν αυτές προέρχονται από το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της χώρας, το Συμβούλιο της Επικρατείας (εφεξής: ΣτΕ). Για το θέμα του ΜτΘ έχουμε συγκεκριμένες και σαφείς, κρυσταλλίνης διαυγείας αποφάσεις τις οποίες (μας αρέσει – δεν μας αρέσει το διατακτικό τους) οφείλει ο Κράτος (η Διοίκηση) όχι απλώς να τις σεβασθεί, αλλά και να τις εφαρμόσει.

Υπενθυμίζουμε, λοιπόν, ότι με τις αποφάσεις Ολομ. ΣτΕ 660/2018 (για το Γυμνάσιο) και 926/2018 (για το Λύκειο) – για τις οποίες θα πρέπει να καταγραφεί ότι αποτέλεσαν την πρώτη νομολογιακή στιγμή που το ΣτΕ ασχολήθηκε ευθέως και όχι παρεμπιπτόντως με τον συνταγματικά θεμιτό χαρακτήρα του ΜτΘ – το δικαστήριο, θεωρώντας ότι το ΜτΘ είναι μάθημα (θρησκευτικής) ταυτότητας και όχι (διαχριστιανικής ή διαθρησκειακής) ενημέρωσης ή διαλόγου, επιβεβαίωσε, αλλά και εμπλούτισε την πάγια νομολογία του, συμπεραίνοντας ότι το ΜτΘ, κατά το Σύνταγμα, επιβάλλεται να είναι αφενός μεν ομολογιακό αφετέρου δε υποχρεωτικό για τους χριστιανούς ορθοδόξους μαθητές. Προκειμένου δε να προστατεύσει τη θρησκευτική ελευθερία όσων μαθητών δεν είναι χριστιανοί ορθόδοξοι, διέγνωσε το δικαίωμα των τελευταίων σε πλήρη απαλλαγή από τη σχετική διδασκαλία.

Ενεργώντας θετικά προς την κατεύθυνση υλοποίησης των εν λόγω δικαστικών αποφάσεων η Διοίκηση και εν προκειμένω το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων (εφεξής: ΥΠΑΙΘ), με τη συνδρομή και εποπτεία του αρμοδίου θεσμικού επιστημονικού οργάνου που λέγεται Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), εξέδωσε τα νέα Προγράμματα Σπουδών (Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου) για το ΜτΘ, τα οποία εφαρμόζονται ήδη σε πιλοτικό επίπεδο στα πρότυπα και πειραματικά σχολεία της χώρας, πρόκειται δε να εφαρμοσθούν σε καθολικό επίπεδο από τη μεθεπόμενη σχολική χρονιά (2023-2024). Εν τω μεταξύ επίκεινται οι επιμορφώσεις των εκπαιδευτικών (Θεολόγων-ΠΕ01, Δασκάλων-ΠΕ70) από τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, η έκδοση των νέων βιβλίων, ενώ έχει ήδη τεθεί (και εφαρμόζεται μετά θρησκευτικής ευλαβείας) και το (καθορισμένο από το ΣτΕ) πλαίσιο για το δικαίωμα απαλλαγής από την παρακολούθηση του ΜτΘ για τους μη χριστιανούς ορθόδοξους μαθητές.

Η Γνωμοδότηση της Αρχής είναι, κατά τη γνώμη μας, προδήλως αντισυνταγματική γιατί έρχεται σε κατάφωρη αντίθεση με το άρθρο αρθ. 16 § 2 του Συντάγματος με το οποίο ορίζεται ως ένα βασικό, δομικό στοιχείο της Παιδείας «η ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης», νοουμένης, εν προκειμένω, σύμφωνα με την ερμηνεία του ΣτΕ, ως «θρησκευτικής συνείδησης» της «ορθόδοξης χριστιανικής συνείδησης», ενώ έρχεται, επίσης, και σε αντίθεση με την υποχρεωτικότητα παρακολούθησης του ΜτΘ για τους χριστιανούς ορθοδόξους μαθητές , όπως αυτή κατοχυρώνεται με τις αποφάσεις του ΣτΕ, προτείνοντας επί της ουσίας – η Αρχή – την μετατροπή του ΜτΘ σε προαιρετικό! Βεβαίως δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό, καθώς το ίδιο εισηγείτο προ 14ετίας (το 2008) και η άλλη (ανεξάρτητη) Αρχή, αυτή του Συνηγόρου του Πολίτη (ΣτΠ), προτείνοντας (με την υπ. αριθμ. πρωτ. 15595.2/14.11.2008 «Σύστασή» του προς το ΥΠΑΙΘ) την απαλλαγή για όλους όσους ήθελαν να επικαλεσθούν λόγους «συνείδησης» (γενικώς) – είτε ήταν μη χριστιανοί ορθόδοξοι, είτε ήταν χριστιανοί ορθόδοξοι (βλ. «Ελευθερία» Λαρίσης, 19.11.2008, σ. 17).

Ο τότε Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων Ευριπίδης Στυλιανίδης, λαμβάνοντας υπόψη του την μέχρι τότε νομολογία του ΣτΕ, με την οποία προβλεπόταν η υποχρεωτικότητα παρακολούθησης του ΜτΘ (ΣτΕ 3356/1995 και 2176/1998), έθεσε την Σύσταση του ΣτΠ στο αρχείο. Πιστεύουμε – και θέλουμε να ελπίζουμε – ότι το ίδιο θα πράξει και η νυν Υπουργός Νίκη Κεραμέως με την τωρινή Γνωμοδότηση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων. Το ΣτΕ είναι υπεράνω της (εν λόγω και πάσης άλλης «ανεξάρτητης» ή «υπηρεσιακής») Αρχής και οι αποφάσεις του για το ΜτΘ (για την υποχρεωτικότητα παρακολούθησής του από τους χριστιανούς Ορθοδόξους μαθητές και το δικαίωμα απαλλαγής της παρακολούθησής του όλως περιοριστικώς για τους μη χριστιανούς ορθοδόξους μαθητές) είναι φρέσκιες, σαφείς και συγκεκριμένες.

* Στη κατακλείδα αυτού του άρθρου που αφορά στα Θρησκευτικά θα πρέπει να επισημάνουμε ότι το ζήτημα της απαλλαγής για λόγους (όχι «θρησκευτικής» – προσδιορισμός που έχει απαλειφθεί για την προτεινόμενη απαλλαγή από το ΜτΘ – ή «εθνικής» [σύμφωνα με με την ακριβή διατύπωση του 16 § 2 Σ], αλλά, σύμφωνα με τη διατύπωση της «Αρχής», γενικώς, «κοσμοθεωρητικής»…) «συνείδησης», μπορεί να ανοίξει τον «ασκό του Αιόλου» και για άλλα μαθήματα, όπως π.χ. για την Ιστορία – και δεν θα΄ ναι η πρώτη φορά. Σε ανύποπτο χρόνο είχαμε αναφερθεί τον Νοέμβριο του 2008 σε πληροφορίες ότι, με αφορμή την τότε «Σύσταση» του ΣτΠ να δοθεί το δικαίωμα της απαλλαγής για το ΜτΘ και στους χριστιανούς ορθοδόξους μαθητές, αλλοδαποί που διαμένουν στην Ελλάδα, δια υποβληθεισών αιτήσεών τους στην «Αρχή Προστασίας Δεδομένων», είχαν ζητήσει να δοθεί στα παιδιά τους που φοιτούσαν σε σχολεία της Β/θμιας εκπαίδευσης, το δικαίωμα της απαλλαγής από τη παρακολούθηση του μαθήματος της Ιστορίας, για λόγους «συνείδησης», όπως ακριβώς επρότεινε, τότε, ο ΣτΠ για το ΜτΘ (βλ. ιστοσελίδες, «Ζωηφόρος, https://www.zoiforos.gr [17.11.2008] και Θεολογικό ιστολόγιο Λάρισας, http://theologylar.blogspot.com [18.11.2008]). Ο «ασκός του Αιόλου» ξεφούσκωσε, τότε (για τα Θρησκευτικά και γενικώς για κάθε μάθημα στο οποίο θα μπορούσε να τεθεί ζήτημα απαλλαγής λόγω «συνείδησης»), με την πολιτική παρέμβαση του ΥΠΑΙΘ – στο οποίο εναπόκειται και η ευθύνη για το τώρα.

----------------------------------------------------

* Ο κ. Χάρης Ανδρεόπουλος είναι καθηγητής Β’/θμιας (ΠΕ01) και δρ. Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Α.Π.Θ.

Χ. ΑΝΔΡΕΟΠΟΥΛΟΣ, ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΩΝ "12"

 

Δρ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ Μ. ΑΝΔΡΕΟΠΟΥΛΟΥ

To ζήτημα των «12» 

Ιστορική και νομοκανονική προσέγγιση του προβλήματος των εκπτώτων Μητροπολιτών από την Επταετία (1967-1974) έως και τη Μεταπολίτευση (1990-1996), εκδ. Αιακός, Πειραιάς, 2022, σσ. 196.

[Διάθεση του e-Book μέσω της "Χριστιανικής".  Δωρεάν στους συνδρομητές της εφημερίδας]

Στην παρούσα μελέτη του Δρος Εκκλησιαστικής Ιστορίας του ΑΠΘ Σχολικού Συμβούλου Θεολόγων Στερεάς Ελλάδος Χαραλάμπους Μ. Ανδρεοπούλου αναπτύσσεται το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δημιουργήθηκε το εκκλησιαστικό πρόβλημα, το οποίο ταλάνισε την ελλαδική διοικούσα Εκκλησία εσωτερικά, αλλά και δημιούργησε τριβές στις σχέσεις της με την Πολιτεία, σχεδόν επί μια 30ετία. Συγκεκριμένα πρόκειται για την περίοδο από το 1967 (με τo διορισμό από τη δικτατορία – και σε αντικατάσταση της κανονικής 56μελούς Ιεραρχίας – της λεγομένης 8μελούς «Αριστίνδην» Συνόδου εκ της οποίας εξελέγησαν ο νέος Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος Κοτσώνης και 29 νέοι Μητροπολίτες) μέχρι το 1996 (οπότε το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της χώρας απέρριψε τις προσφυγές των λεγομένων «ιερωνυμικών» Mητροπολιτών, εκείνων που διεκδικούσαν την επάνοδό τους στις έδρες απ’ τις οποίες εξέπεσαν το 1974, μετά τη πτώση του Aρχιεπισκόπου Ιερωνύμου Κοτσώνη και την ανάρρηση στην Αρχιεπισκοπή του από Ιωαννίνων Μητροπολίτου Σεραφείμ Τίκα). Εξετάζονται και αναλύονται οι πολιτικές και εκκλησιαστικές συνθήκες που το προκάλεσαν. Παράλληλα με την ιστορική παράθεση των γεγονότων εξετάζονται υπό το πρίσμα των ιερών κανόνων και των νόμων οι πράξεις της κεντρικής (Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας) εκκλησιαστικής διοίκησης της επίμαχης περιόδου, χωριζομένης με αντίστοιχα κεφάλαια σε τρία διαστήματα:

α) από το 1967 – έτος κατά το οποίο δημιουργήθηκε το πρόβλημα με την ανάρρηση σε επισκοπικούς θρόνους υποψηφίων, όχι από κανονική Ιεραρχία, αλλά από τη λεγόμενη «Aριστίνδην» Ιερά Σύνοδο – μέχρι και το 1974, οπότε οι ούτω πως εκλεγέντες αρχιερείς (οι δέκα τον αριθμό «ιερωνυμικοί», απολέσαντες μαζί με τους δύο, επίσης, κηρυχθέντες εκπτώτους προϊερωνυμικούς Μητροπολίτες, την λεγόμενη ομάδα των «12») κηρύχθηκαν έκπτωτοι,

β) από το 1974 μέχρι το 1989, οπότε το πρόβλημα είχει μπεί στο αρχείο και, ουσιαστικά, τελούσε σε «λήθαργο», παρά τις παρασκηνιακές κινήσεις για επανεξέτασή του, η οποία επιδιώχθηκε μέσω επαφών των εκπτώτων – σχολαζόντων αρχιερέων με πολιτικούς και εκκλησιαστικούς παράγοντες, επί σκοπώ την επάνοδό τους στην ενεργό δράση και

γ) από το 1989 μέχρι το 1996, διάστημα, κατά τη διάρκεια του οποίου παραχωρήθηκε το δικαίωμα προσφυγής των εκπτώτων στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) και εκδόθηκε απόφαση που τους δικαίωνε (1990), ωστόσο, το 1996 εκδόθηκε (μέσω νομικών ελιγμών εκ μέρους της πολιτείας, συνεργούσης της τότε διοικήσεως της Εκκλησίας) νέα, καταδικαστική απόφαση από το ίδιο το δικαστήριο (ΣτΕ), που σήμανε ουσιαστικά την λήξη του ζητήματος από νομικής, τουλάχιστον, πλευράς, και την οριστικοποίηση της αρχικώς επιβληθείσας ποινής της έκπτωσης από το θρόνο των «12» (δύο «προ – ιερωνυμικών» και δέκα υπό της λεγομένης «Aριστίνδην» Συνόδου εκλεγέντων – επί Αρχιεπισκοπείας Ιερωνύμου) Μητροπολιτών.

Στη μελέτη έχουν περιληφθεί (μετά σχολιασμού και κριτικών παρατηρήσεων) και οι κύριες αποφάσεις των εκκλησιαστικών πειθαρχικών οργάνων της Εκκλησίας της Ελλάδος καθώς και του ανωτάτου διοικητικού δικαστηρίου της χώρας (ΣτΕ), οι οποίες εκδόθηκαν μ’ αφορμή το «πρόβλημα των δώδεκα» (1967 και εντεύθεν) και αποτελούν τη σύγχρονη νομολογία σε θέματα εκλογής, αναγνώρισης και κατάστασης αρχιερέων της Εκκλησίας της Ελλάδος. Aποτελεί, ουσιαστικά, πρόεκταση του σχετικού Κεφαλαίου 3 του βιβλίου Χαρ. Ανδρεόπουλου "H Eκκλησία κατά τη δικτατορία 1967-1974", Θεσσαλονίκη, 2017, εκδ. Επίκεντρο (σσ. 424), καθώς στη νέα αυτή έκδοση (e-Book) καταγράφεται και η πλέον πρόσφατη περίοδος 1990-1996 του Ζητήματος που ταλαιπώρησε εκ νέου την διοικούσα Εκκλησία και δοκίμασε τις σχέσεις της με την Πολιτεία.

To βιβλίο (σσ.196) έχει κυκλοφορήσει (Απρίλιος 2022) από τις Εκδόσεις «ΑΙΑΚΟΣ», οδ. Σουρή Γ. 20 – 18547 Πειραιάς. ISBN: 978-618-5666-48-4. Με την άδεια του συγγραφέα προσφέρεται σε ψηφιακή μορφή (e-Book), μέσω της εφημερίδας «Χριστιανική» («Χ»), δωρεάν στους συνδρομητές της εφημερίδας ενώ στους φίλους αναγνώστες της διατίθεται στη συμβολική τιμή των 5 ευρώ ως έσοδο-ενίσχυση για τη «Χ». Η προσφορά-διάθεση γίνεται σε μορφή CD-ROM. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνούν με τα Γραφεία της «Χ», στο τηλ.: 210-3806863 ή στο e-mail: efim.xristianiki@gmail.com

xristianiki.gr

Συλλογικός τόμος: «THE GREEK MILITARY DICΤATORSHIP. Revisiting a Troubled Past, 1967–1974», Berghahn Editions, New York – Oxford, 2021

 

Συλλογικός Τόμος διεπιστημονικής προσέγγισης από τον εκδοτικό οίκο «Berghahn Edition, New York-Oxford", με τη συμμετοχή του Σχολικού Συμβούλου/Συντονιστή Θεολόγων Στερεάς Ελλάδος, Δρ. Εκκλησιαστικής Ιστορίας του ΑΠΘ Χάρη Ανδρεόπουλου σε Κεφάλαιο για τις σχέσεις Εκκλησίας-Πολιτείας κατά την Επταετία

Για το παρουσιαζόμενο βιβλίο, το οποίο αφορά στην περίοδο της επτάχρονης στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα (1967-1974), δύο διακεκριμένοι διεθνώς στο χώρο τους επιστήμονες, Άγγλος ο ένας και Ελληνίδα η άλλη, έγραψαν: «Το βιβλίο αυτό που εκδόθηκε στα 200 χρόνια από την Επανάσταση που καθιέρωσε την Ελλάδα ως ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό Έθνος-Κράτος, εξετάζει σε πρωτοφανές βάθος και πλάτος ένα από τα πιο οπισθοδρομικά επεισόδια της ιστορίας της χώρας (…). Οι συντελεστές του εγχειρήματος προερχόμενοι από ένα εντυπωσιακό φάσμα επιστημονικών κλάδων χρησιμοποίησαν με άριστο τρόπο τις εξειδικευμένες γνώσεις τους για να κατανοήσουν, ερμηνεύσουν και αποδώσουν αυτήν την παράξενη ανωμαλία στην ιστορία τόσο της σύγχρονης Ελλάδας όσο και της δυτικής Συμμαχίας κατά τη διάρκεια της εποχής του “Ψυχρού Πολέμου”». Πρόκειται για δηλώσεις του Roderick Beaton, καθηγητή Νεοελληνικής Ιστορίας της έδρας «Κοραής» («Koraes») στο Βασιλικό Κολλέγιο του Λονδίνου (King's College London), τις οποίες έρχεται να υποστηρίξει το ίδιο εμφατικά και μια διακεκριμένη Ελληνίδα, η καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Ιndiana (U.S.A.) Neovi Karakatsanis, γράφοντας για το ίδιο πόνημα ότι «Κανένα άλλο βιβλίο για την ελληνική στρατιωτική δικτατορία δεν έχει υιοθετήσει μια τόσο διεπιστημονική προσέγγιση. Ο Τόμος είναι ουσιαστικά πλούσιος, εντυπωσιακά ποικίλος σε περιεχόμενο, με πολύ καλή έρευνα στα επιμέρους Κεφάλαιά του και ιδιαιτέρως επίκαιρος».

Πρόκειται για τον συλλογικό και αγγλόφωνης έκδοσης Τόμο «The Greek Military Dictatorship. Revisiting a Troubled Past, 1967–1974» (Berghahn Editions, New York – Oxford, 2021, pp. 362) ο οποίος προέκυψε ως προϊόν συνεργασίας και σύμπραξης δύο Ελλήνων πανεπιστημιακών που, επίσης, διαπρέπουν στο εξωτερικό και συγκεκριμένα της καθηγήτριας της Ιστορίας στο California State University Κaterina Lagos και του Διευθυντή Σπουδών Νοτιοανατολικής Ευρώπης της Οξφόρδης (South East European Studies at Oxford – SEES0X) Dr. Othon Anastasakis, oι οποίοι υπήρξαν και οι επιμελητές του βιβλίου που εκδόθηκε από τον περίφημο εκδοτικό οίκο πανεπιστημιακών βιβλίων και ακαδημαϊκών περιοδικών "Berghahn", New York-Oxford .

Από το 1967 έως το 1974, η στρατιωτική χούντα που κυβερνούσε την Ελλάδα επιχείρησε μια δραματική “αναμόρφωση” της χώρας, εφαρμόζοντας ιδέες και πολιτικές που άφησαν πίσω τους ένα διαρκές σημάδι τόσο στις εσωτερικές υποθέσεις όσο και στις διεθνείς σχέσεις. Συγκεντρώνοντας κορυφαίους μελετητές από μια σειρά επιστημονικών κλάδων, το βιβλίο διερευνά τις προσπάθειες της χούντας να επιβάλει αυταρχική διακυβέρνηση σε μια χώρα που εκσυγχρονιζόταν ταχέως ενώ βρισκόταν σε τροχιά ενός περίπλοκου διεθνούς τοπίου. Εστιάζοντας τόσο στις εξωτερικές σχέσεις όσο και σε εσωτερικά θέματα όπως η οικονομία, η ιδεολογία, η θρησκεία, ο πολιτισμός και η εκπαίδευση, αυτό το βιβλίο προσφέρει μια φρέσκια και καλά εμπεριστατωμένη μελέτη μιας καίριας περιόδου της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας. Στη μελέτη συγκαταλέγονται τα ακόλουθα δώδεκα Κεφάλαια (Chapters – ως προς τα οποία διατηρούμε την αγγλική αποτύπωση για λόγους αυθεντικότητας των εννοιών της [αγγλικής] διατυπώσεως):

* Μέρος (Part) Ι, Ιστορικό και ιδεολογικό υπόβαθρο - Kεφάλαια (Chapters): 1) «The Greek Army in Politics, 1909–67», Dr. André Gerolymatos (He was Professor of History the Director of the Stavros Niarchos Foundation, Centre for Hellenic Studies at Simon Fraser University. Died in 2019), 2) «The Political and Ideological Origins of the “Ethnosotirios Epanastasis”», Katerina Lagos, Professor of California State University.

* Mέρος ΙΙ, Eσωτερικές υποθέσεις - Κεφάλαια: 3) «Economic Policy under the Greek Dictatorship», Dr. Andreas Kakridis, Assistant Professor of Economic History, Ionian University, 4) . «Foreign Investment under the Greek Military Regime: The American Experience», Dr. Nicholas James Kalogerakos, Policy Adviser Minister's office, Canadian International Development Agency, 5) «Patient in a Cast”: How the Greek Military Regime Traumatized Education», Dr. Othon Anastasakis, Director of SEES0X, 6) «Can Dead Poets Speak Back? C. P. Cavafy, Cold War Propaganda, and the Greek Dictatorship», Dr. Foteini Dimirouli, postdoctoral research fellow at Princeton University, Hellenic Studies Programme, 7) «Religion Enchained: The Church of Greece under the Military Junta», Dr. Charalampos Andreopoulos, School Coordinator/ Counselor of Religious Studies course in Secondary Education and Dr. Athanasios Grammenos, Director of the Greek Program “Friedrich Naumann Foundation for Freedom”.

* Mέρος ΙΙΙ, Eξωτερικές υποθέσεις - Kεφάλαια: 8) «Uneasy Alliances: Archbishop Iakovos and the Greek Colonels’ Dictatorship», Αlexander Kitroeff, Professor of Haverford College (USA), 9) «Uncle Sam Regrets: The United States and the Greek Coup of April 1967», Dr. James Edward Miller, Chairman of Europian Studies programs at the Foreign Servich Institute at John Hopkins anh Georgetown Universities, 10) «Britain, Europe, and the Greek Junta: “Business as Usual"», Dr. Alexandros Nafpliotis, International relations specialist / Experienced in EU affairs, diplomacy & civil society, 11) «West Germany’s Policy toward Greece during the Junta Period in the Context of “Burden-Sharing”», Dr. Mogens Pelt, Director of the Danish Institute at Athens and Professor of International History at the Saxo Institute, University of Copenhagen, και 12) «The Greek Military Regime and the Cyprus Question», John Sakkas, Professor of Modern History at the University of Aegean.

Περισσότερες πληροφορίες και αναφορές για το βιβλίο και τα περιεχόμενά του στην ιστοσελίδα του εκδοτικού οίκου: https://www.berghahnbooks.com/title/AnastasakisGreek. Eντός του 2022 το βιβλίο θα κυκλοφορήσει και στα Ελληνικά.