Ανθολόγιον 329: Νίκος Ματσούκας

 

[...] Επιστήμη και τεχνολογία είναι πολιτισμός μόνο όταν υπηρετούν τον άνθρωπο. Αλλιώτικα πρόκειται για βαρβαρότητα. [...]

Νίκου Α. Ματσούκα, Νεοελληνικός πολιτισμός και διανόηση, εκδόσεις Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 83.

Ανθολόγιον 328: Νίκος Ματσούκας

 

[...] Εξάλλου εντυπωσιάζει το γεγονός ότι από την πλευρά των διανοουμένων παρατηρείται αδιαφορία ή καχυποψία ή κυρίως ασυγχώρητη α ν ε π ά ρ κ ε ι α σε ό, τι αφορά την επιστημονική γνώση εκκλησιαστικών και θεολογικών πραγμάτων. Δεν είναι νοητό, βέβαια, να απαιτεί κανείς να' ναι οι διανοούμενοι υποχρεωμένοι να ασχολούνται σοβαρώς με αυτά τα πράγματα. Ωστόσο εξάπαντος δικαιούται μια τέτοια απαίτηση, όταν οι Α ή Β διανοούμενοι αποφαίνονται με αξιώσεις για εκκλησιαστικά και θεολογικά θέματα. Λόγου χάρη, συνέχεται κανείς από ευφορία ή θ υ μ η δ ί α, καθώς ακούει ή διαβάζει μερικούς να απορρίπτουν το περιεχόμενο της χριστιανικής διδασκαλίας επικαλούμενοι ως γεγονός ότι στο Ευαγγέλιο υπάρχει η ρήση "πίστευε και μη ερεύνα". Αλλά μήτε στην Αγία Γραφή μήτε σ' όλα τα ιερά κείμενα, κατά την υπεύθυνη έρευνα, υφίσταται μια τέτοια ρήση. [...] Και από άλλα αστραφτερά μαργαριτάρια επιλέγω τούτω μόνο∙ η γνωστή σύνοδος της Εφέσου το 449, που έμεινε στην ιστορία ως ληστρική- όπως την αποκάλεσε ο πάπας Λέων ο Α' : latrocinium Ephesinum - αποδόθηκε από μεταφραστή στην ελληνική γλώσσα ως "Η αρπαγή της Εφέσου". [...] Εξάλλου διάβασα κάπου ότι εν έτει σωτηρίω 1870 κατέρρευσε (sic) το αλάθητο του πάπα, ενώ τότε θεσπίστηκε ως δόγμα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας από την πρώτη σύνοδο του Βατικανού. [...]

Νίκου Α. Ματσούκα, Νεοελληνικός πολιτισμός και διανόηση, εκδόσεις Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 36-37.

Ανθολόγιον 327: Νίκος Ματσούκας

[...] τίποτα στὸν κόσμο δὲν εἶναι ἀπολύτως ἐξαχρειωμένο, καὶ τίποτε ἀπολύτως ἐξιδανικευμένο. [...]

Νίκου Α. Ματσούκα, Νεοελληνικός πολιτισμός και διανόηση, εκδόσεις Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 14.

Διήμερον ἐν Θεσσαλονίκῃ

Κωνσταντίνος Κούκουνας,Διήμερον εν Θεσσαλονίκη, εκδόσεις Historia, Αθήνα 2022, ISBN: 978-618-5227-40-1.

«Διήμερον ἐν Θεσσαλονίκῃ»

Στο θέρος του 2020, ένας μοναχικός ταξιδιώτης από την Νότια Ελλάδα ανεβαίνει στην Θεσσαλονίκη για ένα βιαστικό πέρασμα δύο ημερών. Επωφελείται να περπατήσει μέσα στην ακριβή, σπάνια πόλη, να αντικρύσει τους βυζαντινούς της ναούς.

Είναι αρχές Αυγούστου, η πόλη έχει αδειάσει προσωρινά από τον ντόπιο πληθυσμό της. Ο αφηγητής νοιώθει για λίγο αφεντικό, «κυρίαρχος της λεωφόρου Τσιμισκή». Βλέπει και οράματα μπροστά στα μάτια του, όπως τον όσιο Δαβίδ τον δενδρίτη που φυλάει σκοπιά πάνω στα Κάστρα. Τολμά μάλιστα να κάνει και υποθέσεις για τον βίο του ασκητή:

«Το γραφτό τόν έστησε εδώ στην Άνω Πόλη, στους εξώστες. Παρέα με τα νυχτοπούλια, άγρυπνο φύλακα στα Κάστρα. Πάνω στα άκρα, θα προσφερόταν ωραία η θέα κι εκείνος όρθιος σαν το φανάρι. Οι περίπολοι περνάγαν με ακρίβεια κάτω απ´ τον κορμό της αμυγδαλιάς στις 2.30 τα χαράματα. Βάρβαρο μερίδιο της νύχτας. Αφήναν ένα ξερό παξιμάδι στο κρεμασμένο καλαθάκι, τού λέγαν «την ευχή σου, πάτερ», κι έτσι σπάγαν στα δύο την άχαρη βάρδια. Με το ξημέρωμα θα γυρίζαν σπίτι, κομμάτια από την κούραση. Αυτοί δεν ξέραν από αγιοσύνη και τέτοια, είχαν μέριμνες. Μια οικογένεια τούς περίμενε».

Έπειτα οραματίζεται μία επίσκεψη του αυτοκράτορα στο κέντρο της πόλης, κατά τον 10ο αιώνα μ.Χ. Κόσμος πολύς έχει έρθει για να τον υποδεχθεί μέσα σε πανηγυρικό κλίμα:

«Στην καρδιά των λαϊκών εορτασμών, κοντοκουρεμένοι νέοι, με γυμνασμένο στήθος, κρατάνε δαυλούς σαν καπνογόνα. Κι έτσι φωτίζεται ο αέρας, παρ᾽ όλο που δεν είναι ακόμα νύχτα. Και τα πόδια να σηκώνουν σκόνη, κι αυτή ανέβαινε ψηλά. Ένας τριαντάρης με φουσκωμένα μάγουλα, ιδρωμένος, δεν κουράζεται να βαράει το ταμπούρλο. Μπάμπα-μπούμπα χωρίς σταματημό. Κάποιοι κρυφογελάνε με την κοντόχοντρη φιγούρα ή τα τσουλούφια του, καθώς μάχεται και λαχανιάζει. Μα αφηνιασμένος, αυτός δίνει τον ρυθμό κι οι άλλοι ακολουθάνε. Ενθουσιώδης εξέδρα που τής αρέσει ο αυτοσχεδιασμός, μόλις φτιάξαν ένα πρόχειρο σύνθημα. Τό τραγουδούν κυματιστά, συλλαβή προς συλλαβή. Τούς ακούς να λένε με μια φωνή, σαν βροντερός άνθρωπος:

"Χαίρεις ὁ βασιλεὺς ἡμῶν.

Στέφανος ἰσχύος ἐπὶ τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ.

Ὡς τρομερός, ὡς δεινός, ὡς λέων ὀρεγόμενος.

Χαίρε και πάλι χαίρε.

Πολλὰ τὰ ἔτη τῆς δεσποτείας σου!".

Κι εκείνος, σε απάντηση, κουνά το σκήπτρο και τούς χαιρετά. Ύστερα ξαναστέκει για λίγο ακούνητος, περιβεβλημένος τον αστερόεντα μανδύα. Φλόγες, δεν τόν κοιτάμε κατά πρόσωπο, τα μάτια του καίνε. Είναι μονάρχης, δράκοντας».

Στην πρώτη του λογοτεχνική απόπειρα, ο Κωνσταντίνος Κούκουνας ξεκινά να πλέκει ένα εγκώμιο για το πόλισμα της Θεσσαλονίκης. Ναοί και κολώνες της πόλης αποτελούν την αφορμή, το υλικό πάνω στο οποίο χτίζονται αφηγηματικά συνομιλίες του παρόντος με το παρελθόν. Γύρω από τέτοια μνημεία εμφανίζονται φιγούρες που θίγουν τα μεγάλα ζητήματα της ταυτότητας, της σχέσης με την εξουσία, της πίστης σε θεία και ανθρώπινα ιδανικά.

Ο ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗ (ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΚΩΣΤΗ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗ «ΓΕΙΑ ΣΟΥ, ΑΣΗΜΑΚΗ»)

 Κωστή Παπαγιώργη, Γειά σου, Ασημάκη, εκδόσεις Καστανιώτη, β’ έκδοση, Αθήνα 1994, ISBN: 960-03-1128-5.

Στον Ηλία Παπαγιαννόπουλο

Στο δοκίμιο του με τίτλο Γειά σου, Ασημάκη (εκδόσεις Καστανιώτη, β’ έκδοση, Αθήνα 1994) ο Κ. Παπαγιώργης ουσιαστικά γράφει έναν εκτεταμμένο επικήδειο για τον Χ. Βακαλόπουλο, στο γνωστό του ύφος, χωρίς φιοριτούρες ή άστοχες λεκτικές υπερβολές. Η ανάγνωση του Βακαλόπουλου από τον Παπαγιώργη γίνεται αρχικά μέσω της βιωματικής οδού: η απώλεια είναι σύστοιχη με μια οιονεί αποθέωση («ο δικός μας νεκρός […] μεταμορφώνεται σε άφαντο θεό», ό.π., σελ. 23). Ακολουθεί η γνωριμία τους στα στέκια της Καλλιδρομίου και η σκιαγράφηση της προσωπικότητας του Βακαλόπουλου. Το γεγονός ότι ο Βακαλόπουλος ήταν μοναχοπαίδι εξηγεί ίσως, εν μέρει, τον υφέρποντα ναρκισισμό και τον εστετισμό του: «Σαν ευπαθές θαύμα, ο μονογενής υιός βάζει χρόνια μέσα σε ένα εγωκεντρικό σύμπαν που κλώθει με τα γονικά χέρια όλα τα κεντρομόλα αισθήματα» (ό.π., σελ. 65). Εξηγεί προσέτι, κατά τον Παπαγιώργη, την ολοφάνερη κατάφαση του Βακαλόπουλου σε έναν sui generis παροντισμό: «…οι μονογενείς έχουν μεγάλη αδυναμία στο παρόν» (ό.π., σελ. 66).

Αναφερόμενος στα πρώτα, επιτυχημένα ομολογουμένως, βήματα του Βακαλόπουλου στο δημόσιο χώρο ο Παπαγιώργης θα σχολιάσει αποφθεγματικά: «Πάντως, αφού ό,τι σωστό κάνουμε στην ζωή μας είναι μια σειρά από λάθη, ο Βακαλόπουλος βρισκόταν στα πρόθυρα του “σωστού” δρόμου» (ό.π., σελ. 83-84). Μέχρι να φτάσει η «αποφασιστική στιγμή» της ανακάλυψης της αρρώστιας του, ο Βακαλόπουλος βιώνει την αυταπάτη της αέναης αχρονίας: «Το άχρονο γεύεται την αυταπάτη του όχι γιατί όντως στερείται ή αποτάσσει τον χρόνο, αλλά επειδή ακριβώς ταυτίζεται με τον εαυτό του» (ό.π., σελ. 107). Αυτό, κατά την ανάγνωση του Παπαγιώργη, οφείλεται στην εξής διαπίστωση: «Ό,τι διαρκεί πολύ είναι σαν να μην παρέρχεται» (ό.π., σελ. 108-109). Από την άλλη πλευρά, η ενδιάθετη ειρωνία του Βακαλόπουλου δεν είναι άμυνα αλλά επίκτητη κατάφαση στην υποκειμενικότητα: «Ό,τι στον αδύναμο γίνεται μνησικακία και αδιέξοδη εμπάθεια, στον αγχίνοα παίρνει τη μορφή αποφασιστικής αποθάρρυνσης. Με αυτόν τον τρόπο, παρότι ο είρωνας αφήνει την εντύπωση ότι μετέχει σε έναν πόλεμο, στην πραγματικότητα καθορίζει έμμεσα την υποκειμενικότητα του» (ό.π., σελ. 112). Ωστόσο, κατά τον Παπαγιώργη, παρά το γεγονός ότι είναι σχεδόν άδηλο τι είναι ο άλλος, ο Βακαλόπουλος είχε ως κύριο γνώρισμα «μια τεταμένη προσήνεια, που είχε σταθερή ανάγκη να συνέρχεται από τους περίπλοκους συνδυασμούς μιας άτονα αποθαρυμμένης οίησης» (ό.π., σελ. 127).

Το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου του Παπαγιώργη είναι αφιερωμένο στη Γραμμή του Ορίζοντος. Μόλις που χρειάζεται να αναφέρουμε ότι ο Παπαγιώργης θεωρεί αυτό το βιβλίο ως την κορωνίδα του όλου έργου του Βακαλόπουλου. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο λόγος αυτής της οιονεί απόφανσης: «Η Γραμμή του ορίζοντος ήρθε έτσι, σαν ξαφνική φώτιση, με την κατάπληξη που νιώθουμε όταν, απογοητευμένοι από την ειλικρίνεια πού πάντα ξεγελάει, βρίσκουμε παρηγοριά στο ψέμα – που ενίοτε αυτοχλευάζεται, λέγοντας την αλήθεια» (ό.π., σελ. 138). Με δεδομένο ότι «δεν μπορούμε να ζήσουμε τη στιγμή, αλλά μόνο τη διάρκεια» (ό.π., σελ. 144), ο Παπαγιώργης εξηγεί τον ιδιότυπο παροντισμό στο ύφος του Βακαλόπουλου, όπου ο ιστορικός οιονεί ενεστώτας γίνεται προοδευτικά αόριστος (αυτόθι). Κατά τον Παπαγιώργη, στη Γραμμή του Ορίζοντος «αλλάζει η στάση του Βακαλόπουλου απέναντι στον παρελθόντα χρόνο» (ό.π., σελ. 145), εξ ου και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του για το έργο αυτό.

Πολύ μπροστά από την εποχή του ο Παπαγιώργης, είχε σχεδόν προφητεύσει αυτό που συμβαίνει στις μέρες μας: κάποιοι εμπαθείς, ιδεοληπτικοί ή κοντόφθαλμοι, που δεν έχουν διαβάσει ούτε μια σελίδα από τον Βακαλόπουλο, με ευκολία, που εγγίζει τα όρια της αφέλειας, τον χαρακτηρίζουν “νεο-ορθόδοξο”! Τους πρόλαβε φυσικά ο Παπαγιώργης: «Κάποτε, που τον είπα “νεο-ορθόδοξο” για να τον πειράξω, η αντίδραση του ήταν πολύ καθαρή: “Απ’ όλα αυτά μου αρέσει η άσκηση, εκεί νομίζω ότι υπάρχει κάτι που με αφορά…”» (ό.π., σελ. 150). Για να καταλήξει ο Παπαγιώργης: «Η ορθοδοξία του, αν υπήρχε, ήταν εκτίμηση ανθρώπινων μεγεθών, όχι αποφασισμένη πίστη» (ό.π., σελ. 151). Κοντολογίς, με τα λόγια του Παπαγιώργη: «(…) το αληθινό είναι πάντα σαν ψεύτικο» (ό.π., σελ.51).

Ηράκλειο Κρήτης, 10 Οκτωβρίου 2024

Γ. Μ. Βαρδαβάς

https://vardavas.wordpress.com/2024/10/11/vakalop-papag/

Ανθολόγιον 326: Ευγένιος Αρανίτσης

Ὁ στόχος εἶναι νὰ γίνει τὸ ποίημα μιὰ χορδὴ ποὺ διαπερνᾶ τὸν ἴδιο της τὸν ἦχο∙ νὰ εἶναι μόνον τὸ ὄνομα, τὸ σημεῖο τῆς ἀπόλυτης ἐναρμόνισης Μορφῆς / Περιεχομένου. Τὸ παράδειγμα αὐτῆς τῆς λογοτεχνικῆς ούτοπίας ὑπάρχει ἤδη: εἶναι ἡ προσευχή.

Ευγένιος Αρανίτσης, Φυσική, εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 1995, σελ. 42.

https://vardavas.wordpress.com/2022/09/11/eyg-ar-fys-2/

Ανθολόγιον 325: Διονύσης Χαριτόπουλος

(...) Η δυστοπία αρχίζει όταν οι άνθρωποι παύουν να ονειρεύονται. (...)

Διονύσης Χαριτόπουλος, Πολλά Μικρά Απλά, εκδόσεις Τόπος, Αθήνα 2024, σελ. 201.

Ανθολόγιον 324: Κωστής Παπαγιώργης

(...) Τα ποιήματα είναι σαν τον χορό - κάνουν ορατό το αόρατο και αόρατο το ορατό. (...)

Κωστής Παπαγιώργης, Τα βιβλία των άλλων - 1: Έλληνες συγγραφείς, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2020, σελ. 351.

Η.Χ.Παπαδημητρακόπουλος, [Η ελληνική κακοδαιμονία]

(...) Ζοῦμε αἰωνίως χωρίς πληροφόρηση, ἕρμαιοι παγίως κάθε παραπληροφόρησης, παρακολουθώντας ἀδιάφοροι τήν προϊούσα δῄωση καί τόν μόνιμο κατεξευτελισμό τοῦ τόπου καί τῶν ἀνθρώπων του - ὅλα αὐτά καί πάμπολλα ἄλλα, τά ὑφιστάμεθα ἀγογγύστως, τά ἀποδεχόμεθα, τά ἀνάγουμε σέ κανόνες ζωῆς. (...)

Ἠ. Χ. Παπαδημητρακόπουλος, Βουστροφηδόν, ἐκδόσεις ὕψιλον / βιβλία, Ἀθήνα 1987, σελ. 52.

Ανθολόγιον 323: Χρήστος Γιανναράς, Αόριστη Ελλάδα

(...) Δεν είναι σέκτα ο Ελληνισμός, γκέτο συντήρησης μπαλσαμωμένων παραδόσεων. Έλληνας θα πει, να αναλαμβάνεις δυναμικά και δημιουργικά την ευθύνη της παράδοσης σου μέσα στις οποιεσδήποτε συνθήκες πολιτισμού. (...)

Χρήστος Γιανναράς (1935-2024), Αόριστη Ελλάδα, εκδόσεις Δόμος, Αθήνα 1994, σελ.145.

Ανθολόγιον 322: Ευγένιος Αρανίτσης

 

Ἡ μεταμφίεση ἐκφράζει τὴ γνώμη τῶν ἄλλων.

Εὐγένιος Ἀρανίτσης, Φυσική, ἐκδόσεις Ἴκαρος, Ἀθήνα 1995, σελ. 49.

Ανθολόγιον 321: Ευγένιος Αρανίτσης

Ἡ ἑρμηνεία εἶναι ἡ ἀντίθεσή μας στὴν πείρα.

Ευγένιος Αρανίτσης, Φυσική, εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 1995, σελ. 25.

Ανθολόγιον 320: Χρῆστος Γιανναρᾶς

 

(...) Κένωση λοιπὸν θὰ πεῖ: παραδίνω τὸ πνεῦμα μου, τὸν ἑαυτό μου, τὴν ὕπαρξή μου στὸν Θεό. Ἀλλὰ αὐτὴ ἡ αὐτοπαράδοση δὲν εἶναι ἀτομικὸ κατόρθωμα τοῦ ἀνθρώπου — ἂν μποροῦσε νὰ εἶναι, θὰ περίττευε ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ, καὶ ἀντὶ γιὰ τὴν Ἐκκλησία θὰ χρειαζόμασταν ἁπλῶς μιὰ θρησκεία ποὺ νὰ ἠθικολογεῖ γιὰ νὰ μᾶς διδάξει τὴ γυμναστικὴ τῆς αὐτοπαραίτησης. Ἡ μετατροπὴ τῆς ἀδήριτης (λόγῳ κτιστότητας) ἀναγκαιότητας τοῦ θανάτου σὲ ἐλεύθερη, ἀγαπητικὴ αὐτοπαράδοση τοῦ ἀνθρώπου στὸν Θεό, εἶναι μιὰ καινούργια, ἐπιπλέον ὑπαρκτικὴ δυνατότητα ποὺ προσέδωσε στὴν ἀνθρώπινη φύση ὁ Υἱὸς μὲ τὴ σάρκωσή του καὶ τὸν σταυρικό του θάνατο: Νὰ μπορεῖ κάθε ἄνθρωπος, νὰ μεταποιεῖ τὸν φυσικὸ (τῆς φύσης του) θάνατο σὲ ζωτικὴ καὶ ζωοποιὸ σχέση μὲ τὸν Πατέρα — σχέση ποὺ ἐνεργεῖται πιὰ ὄχι μὲ τὶς ἐνέργειες τῆς κτιστῆς ἐφήμερης φύσης, ἀλλὰ μὲ τὶς ἐνέργειες τῆς Χάρης: Χάρη-χάρισμα εἶναι ἡ ἀγάπη τοῦ Πατρός, ἡ ἴδια ποὺ ὑποστασιάζει (κάνει πραγματικὴ ὕπαρξη) τὸν Υἱὸ καὶ τὸ Πνεῦμα. (...)

Χρῆστος Γιανναρᾶς, Ἐνθάδε -Ἐπέκεινα (ἀπόπειρες ὀντολογικῆς ἑρμηνευτικῆς), ἐκδόσεις Ἴκαρος, Ἀθήνα 2016, ISBN: 978-960-572-135-0, σελ. 48 (ἀπόσπασμα)

Μοναστήρια και Δίκαιο

 

Μελέτη του καθηγητή της Νομικής Αθηνών κ. Γ. Ανδρουτσοπούλου για το αναμορφωμένο νομοθετικό πλαίσιο στις Ιερές Μονές και τα Hσυχαστήρια

Του Χάρη Ανδρεόπουλου*

Οι Ιερές Μονές δεν αποτελούν μόνο τόπο για την πνευματική άσκηση των μοναχών στο πλαίσιο της ησυχαστικής τους αφιερώσεως και τόπο προσευχής και περισυλλογής των (ως επισκεπτών) προσερχομένων πιστών, αλλά συγχρόνως, σύμφωνα με τη νομική τυποποίησή τους, στο πλαίσιο του υφισταμένου συστήματος της «νόμω κρατούσης πολιτείας» στις σχέσεις Πολιτείας - Εκκλησίας, συνιστούν οργανωτικές υποδιαιρέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας και ειδικότερα νομικά πρόσωπα που έχουν περιενδυθεί τη νομική προσωπικότητα δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ). Την ίδια στοχοθεσία υπηρετούν και τα Ιερά Ησυχαστήρια, τα οποία, όμως, ανήκουν στην κατηγορία των ΝΠΙΔ.

Η παρουσιαζομένη και αφορώσα στο θέμα του νομικού καθεστώτος των Ι. Μονών και Ι. Ησυχαστηρίων μελέτη του αναπληρωτή καθηγητή Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Σχολής Αθηνών κ. Γεωργίου Ανδρουτσοπούλου αποτελεί το πρώτο μέρος μιας πραγματείας, η οποία έχει ως σκοπό να αποτυπώσει και ανασυνθέσει κριτικά, αλλά και με προτάσεις de lege ferenda («θετέου δικαίου»), το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο που διέπει την οργάνωση και διοίκηση των Ιερών Μονών, ανεξαρτήτως νομικής μορφής, στην ελληνική επικράτεια, όπως αυτό συντίθεται από νέες νομοθετικές διατάξεις και κανονιστικές αποφάσεις, οι οποίες, σε συνδυασμό με τη νομολογιακή τους επεξεργασία, έχουν αναμορφώσει το σχετικό Δίκαιο.

Πρόκειται αναμφιβόλως για ένα έργο - σταθμό στο χώρο του Εκκλησιαστικού Δικαίου καθώς παρά την ύπαρξη των δημοσιευμένων (από το 2002) «Εσωτερικών Κανονισμών» των Μονών της Εκκλησίας της Ελλάδος, των ενταγμένων στις «Πηγές» της «Βιβλιοθήκης Εκκλησιαστικού Δικαίου» των εκδόσεων Σάκκουλα, είχε καταστεί εμφανής η ανάγκη της παρουσιάσεως του νομικού καθεστώτος που διέπει τις Ι. Μονές και τα Ι. Ησυχαστήρια υπό το φως των ισχυουσών νομοθετικών ρυθμίσεων. Την ανάγκη επέτεινε και το γεγονός ότι το τελευταίο συναφές έργο συστηματικής επεξεργασίας του νομικού καθεστώτος των Ι. Μονών, το οποίο είχε εκπονήσει ο καθ. Παν. Παναγιωτάκος (ΑΠΘ), αποτύπωνε το δίκαιο που ίσχυε το 1957 (έτος εκδόσεως του έργου του), ήτοι είκοσι χρόνια πριν τη ψήφιση του ισχύοντος Καταστατικού Χάρτου (Κ.Χ.) της Εκκλησίας της Ελλάδος (Ν. 590/1977). Άρα υπήρχε στο χώρο ένα κενό νομικής βιβλιογραφίας. Με πνεύμα σύγχρονο, γραφή περιεκτική και ουσιώδη, με κριτική αξιολόγηση / αποτίμηση και στοχευμένη νομολογιακή και θεωρητική επεξεργασία του εν λόγω αντικειμένου, το κενό αυτό ήλθε να καλύψει το παρόν πόνημα του κ. Ανδρουτσοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί από τις έγκυρες νομικές (για τον κλάδο και του Εκκλησιαστικού Δικαίου) και ευφήμως γνωστές εκδόσεις Σάκκουλα («Το νομικό καθεστώς Μονών και Ησυχαστηρίων στην ελληνική επικράτεια – Εκκλησία της Ελλάδος», Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2023, σσ. 424).

H μονογραφία αυτή αποτελώντας, ως προς το περιεχόμενο, τον πρώτο τόμο της πραγματείας, αναφέρεται στην Εκκλησία της Ελλάδος, δηλ. τόσο στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος (όπως αυτή περιγράφεται στο αρθ. 11, § 1Α’, Ν. 590/1977), όσο και τις Μητροπόλεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου (αρθ. 11, § 1Β’, Ν. 590/1977), τις «επιτροπικώς» παραχωρηθείσες εκ μέρους του Οικ. Πατριαρχείου στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος, κατά τη διοίκηση, υπό τους Όρους της Πατριαρχικής και Συνοδικής Πράξεως (Π.Σ.Π.) του 1928. Ο δεύτερος τόμος που θ΄ ακολουθήσει θα αναφέρεται στα ιδιαίτερα εκκλησιαστικά καθεστώτα της Ορθόδοξης Εκκλησίας τα οποία συνυπάρχουν στην ελληνική επικράτεια, ήτοι στην ημιαυτόνομη Εκκλησία της Κρήτης, στις εκκλησιαστικές επαρχίες της Δωδεκανήσου, για τις οποίες τέθηκε προσφάτως σε ισχύ, για πρώτη φορά, νέος οιονεί «Καταστατικός Χάρτης» (αρθ. 317-346 Ν. 4957/2022), και, βεβαίως, στο συνταγματικώς αυτοδιοικούμενο Άγιον Όρος.

Η ιστορική προσέγγιση του θέματος ανάγεται στην πρωτοβουλία του Ιωάννη Καποδίστρια να συγκροτήσει το 1828, λίγες ημέρες μετά την άφιξή του στην Ελλάδα, την 5μελή εξ Αρχιερέων Επιτροπή για να διακριβώσει την κατάσταση των ναών και των μονών. Ακολούθως εξετάζεται ο σχεδιασμός της Αντιβασιλείας για τη διευθέτηση των εκκλησιαστικών πραγμάτων, ερευνάται η τύχη των ιδιοκτήτων Μονών και αναλύεται ο θεσμός της κτητορείας. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται η νομική τυποποίηση των Μονών ως ΝΠΔΔ, κατά το ισχύον Δίκαιο, και ιδίως μετά τη θέση σε ισχύ του αρθ. 68 Ν. 4235/2014 και γίνεται ειδική μνεία και ανάλυση των ερμηνευτικών ζητημάτων που προκαλεί ο 10ος Όρος της Π.Σ.Π. του 1928. Ακολουθεί στο τρίτο κεφάλαιο η οργάνωση και διοίκηση των Μονών με αναλυτική παρουσίαση του πλαισίου λειτουργίας τους, εκτενή αναφορά στο τρόπο αναδείξεως, αρμοδιότητας και λειτουργίας των οργάνων διοικήσεώς τους, ενώ παρουσιάζεται και ο ρόλος της επισκοπικής / μητροπολιτικής εποπτείας επί των Μονών, στις επιμέρους εκφάνσεις (πνευματική εποπτεία, έγκριση μοναχικής κουράς, έλεγχος νομιμότητας και οικονομικής διαχειρίσεως, κ.α.). Στο τέταρτο κεφάλαιο της μονογραφίας ξεδιπλώνεται ένα από τα πλέον φλέγοντα ζητήματα της πολιτικής και εκκλησιαστικής ζωής της χώρας, η μοναστηριακή περιουσία(τίτλοι κυριότητας, χρησικτησία, εκποίηση και εκμίσθωση μοναστηριακών ακινήτων, κ.λ.π.). Στο πέμπτο κεφάλαιο γίνεται λόγος για τα Ησυχαστήρια, άλλως ειπείν για τις «Μονές ιδιωτικού δικαίου» και εξετάζεται ο τρόπος λειτουργίας τους διαχρονικά, από το πρώτο νομοθετικό αποτύπωμα περί της συστάσεως και λειτουργίας τους με τον Κ.Χ. της δικτατορίας (Ν.Δ. 126 / 1969, αρθ. 33 και Καν. 39/1972), εν συνεχεία με τον Κ.Χ. της μεταπολιτεύσεως (Ν. 590/1977, αρθ. 39 § 10, η οποία όρισε τα Ησυχαστήρια ως sui generis εκκλησιαστικά ΝΠΙΔ), μέχρι – και ιδίως - το πρόσφατο νομικό (αρθ. 50 §2 Ν. 4559/2018) και κανονιστικό (Κανον. 337/2021) πλαίσιο που τα διέπει. Στο ακροτελεύτιο έκτο κεφάλαιο της μονογραφίας αναπτύσσονται αφενός οι εκφάνσεις της μοναστικής ζωής και οργανώσεως, ως μέρος της θρησκευτικής πολιτιστικής κληρονομιάς και αφετέρου η νέα νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα (Ν. 4624/2019), συναφώς δε εξετάζεται και ο νέος Κανονισμός (326/2021) για τα εκκλησιαστικά αρχεία.

Σημειωτέον ότι από το συγγραφέα της μελέτης έχει ληφθεί μέριμνα ώστε όλα τα αναλυόμενα ζητήματα να σχετίζονται με το έτερο σκέλος του στερεώματος κανόνων της Ανατολικής Ορθοδόξου του Χριστού Εκκλησίας, ήτοι το Κανονικό Δίκαιο αυτής, αφιερώνοντας μάλιστα στην Εισαγωγή του τόμου σχετικό υποκεφάλαιο (§ 2, «Η εκκλησιολογική και κανονική προσέγγιση των Μονών»). Το έργο κατακλείει εκτενής βιβλιογραφία, ελληνόγλωσση και ξενόγλωσση και παράρτημα με κατάλογο, κατά χρονολογική τάξη των Εσωτερικών Κανονισμών που έχουν εκδοθεί από τον Απρίλιο του 2002 έως τον Ιούλιο του 2022, ο οποίος περιλαμβάνει την επωνυμία της Μονής, τη Μητρόπολη στη δικαιοδοσία της οποίας ανήκει και την ακριβή παραπομπή δημοσιεύσεως του κάθε Κανονισμού στο περιοδικό «Εκκλησία».

Ευχής έργο είναι η συγγραφική παραγωγή του καθ. κ. Γ. Ανδρουτσοπούλου να ολοκληρωθεί σύντομα και να δημοσιευθεί / εκδοθεί και ο δεύτερος τόμος της εν θέματι πραγματείας ώστε να έχουμε ένα ολοκληρωμένο «έργο αναφοράς» για το ιδιαιτέρως ενδιαφέρον, εξ επόψεως τόσο θεωρίας, όσο και πράξεως του Εκκλησιαστικού Δικαίου, θέμα του νομικού καθεστώτος των Ι. Μονών στην ελληνική επικράτεια.

____________________________________

* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι Δρ. Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Α.Π.Θ., μέλος της Εταιρείας Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου. Υπηρετεί στη Β/θμια Εκπ/ση ως Σύμβουλος Εκπαίδευσης Θεολόγων (xaan@theo.auth.gr).

Παπαδιαμάντης λίαν ἐπίκαιρος κατά τῆς ματαιοδοξίας τοῦ νεοπλουτισμοῦ

πηγή: ΕΣΤΙΑ,8/8/2024

«Κάθε παρόν χάνει τήν σημασία του ἀπό τήν διαρκῆ προσδοκία τοῦ μέλλοντος – Καί στραγγίζει πρίν κἄν γεμίσει – Ἐξαντλούμαστε στήν ἀναζήτηση τοῦ μελλοντικοῦ “ἐπί πλέον” χάνοντας τήν ἀπόλαυση τοῦ τωρινοῦ ὑπαρκτοῦ – Τό νέο θάβεται πρίν προλάβει νά στεριώσει ἀπό τό ἑπόμενο καινούργιο – Νά ξυπνήσουμε ἀπό τόν λήθαργο τῆς ματαιοδοξίας, μέ ἁπλότητα καί λιτότητα»

(Ἡ «Ἑστία» βρίσκει ἐξαιρετικῶς ἐνδιαφέρουσα, πλήρη νοημάτων, τήν ὁμιλία τῆς δημοσιογράφου Μπήλιως Τσουκαλᾶ μέ τίτλο «Γιατί ἔχουμε ἀνάγκη τόν Παπαδιαμάντη σήμερα», ἡ ὁποία ἔγινε στό πλαίσιο τῆς παρουσιάσεως τοῦ βιβλίου τοῦ Γιώργου Πίττα «Καί ἔφαγον πάντες καί ηὐφράνθησαν-ἡ γαστρονομία τῆς Σκιάθου μέ τό βλέμμα τοῦ Παπαδιαμάντη» (ἐκδόσεις «Ἁρμός»). Γι’ αὐτό καί δημοσιεύουμε σήμερα ἐκτενές ἀπόσπασμά της. Τό Θέρος προσφέρεται ἄλλως τε γιά ἀναστοχασμό)

«Γιατί ἔχουμε ἀνάγκη τόν Παπαδιαμάντη σήμερα»

Τῆς Μπήλιως Τσουκαλᾶ

Ἡ χαρά καί ἡ ἀπόλαυση τῶν κοινῶν γευμάτων μιᾶς ἀνοικτῆς ὁμήγυρης στήν ὕπαιθρο ἀποκτᾶ ἄλλες διαστάσεις ἐλευθερίας καί ἴσως σέ συμβολική διάσταση παραπέμπει στήν ἀνάμνηση τῶν πρώτων γευμάτων τῶν ἀρχέγονων κοινοτήτων. Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι τά γεύματα αὐτά ἐμπεριέχουν χαρά καί γέλιο, γιατί διαχρονικά ἡ πράξη τοῦ φαγητοῦ καί ὁ ἀγῶνας γιά τήν ἱκανοποίηση τῆς πείνας παραπέμπουν πάλι συμβολικά στόν θρίαμβο τῆς ζωῆς ἐπί τοῦ θανάτου.

Τό βιβλίο μας κάνει λοιπόν τήν γνωριμία τῆς Σκιάθου ἐκείνης τῆς ἐποχῆς, ἀλλά ταυτόχρονα μᾶς ἀνοίγει διάπλατα τήν πόρτα σέ ἕνα σύμπαν, τό Παπαδιαμαντικό σύμπαν, ὅπου οἱ ἄνθρωποι, παρ’ ὅλο πού ζοῦν μέσα στήν ἀνέχεια καί τή στέρηση, ἀπολαμβάνουν τά ἀγαθά πού τούς προσφέρει ἡ φύση τοῦ νησιοῦ τους, γλεντοῦν, τό ρίχνουν ἔξω, ἔχουν τή σοφία νά μή στεροῦνται τή χαρά. Πῶς γίνεται; Καί πῶς μποροῦμε νά διδαχτοῦμε κάτι ἀπό αὐτό;

Ἐμεῖς, σήμερα, ζοῦμε μέσα σέ ἕναν κόσμο πού ἔχει ἀναδείξει τό χρῆμα σέ ὑπέρτατο θεό, καί σέ μιά ἐποχή ὅπου ἡ συσσώρευση πλούτου εἶναι τό ἅπαν καί τό μοναδικό πού θεωρεῖται ὅτι προσδίδει ἀξία στόν ἄνθρωπο. Καί ἔρχεται ὁ Παπαδιαμαντικός λόγος νά μᾶς ξυπνήσει ἀπό τόν λήθαργο τῆς ματαιοδοξίας. Νά μᾶς κάνει νά ἀναρωτηθοῦμε τά αὐτονόητα: Πῶς θά μπορέσει ἡ ἀνθρώπινη ὕπαρξη νά ἀγκαλιάσει τή χαρά τῆς συνύπαρξης μέ τόν Ἄλλον, νά ἀφεθεῖ σέ μιά συμβίωση παραμερίζοντας ἰδιοτέλεια ἤ συμφέρον, νά ἐκτιμήσει τήν ἐλευθερία τοῦ νά ζεῖς ἀπολαμβάνοντας αὐτά πού ἔχεις, ὅσα κι ἄν εἶναι αὐτά, δίνοντας ἔμφαση στά τόσο οὐσιαστικά πού σοῦ δίνει ἡ ζωή.

Σίγουρα θά ἀναρωτιέται κανείς τί εἶναι αὐτό πού μποροῦμε νά βροῦμε στή σημερινή ἐποχή καί νά μᾶς ἀγγίξει στό έργο τοῦ μεγάλου Σκιαθίτη. Ὅπως γράφει καί ὁ Πίττας στήν ἀρχή τοῦ βιβλίου του, «ἴσως εἶναι αὐτή ἡ φλογίτσα πού σιγοκαίει μέσα μας, μιά ἐλπίδα πού θά μᾶς βγάλει ἀπό τά ἀδιέξοδα τῆς καταναλωτικῆς κοινωνίας μας. Μιᾶς ἀλαζονικῆς κοινωνίας ὅπου τά πάντα μᾶς κατευθύνουν πρός τό συμφέρον, τόν καταναλωτισμό, τή δόξα, τήν ἐπίδειξη, τήν ἐξουσία. Τή σύγχρονη ζωή τοῦ ἀτομοκεντρισμοῦ καί τῆς μεζούρας, τοῦ ἔχειν καί τοῦ φαίνεσθαι. Τή ζωή πού πασχίζουμε νά γεμίσουμε μέ ἀγαθά, μέ ἀποτέλεσμα νά μή μᾶς μένει χρόνος νά γνωρίσουμε καί νά ἀγαπήσουμε τόν ἑαυτό μας καί νά δώσουμε νόημα στήν ὕπαρξή μας. Ἐξαντλούμαστε στή χωρίς σταματημό ἀναζήτηση τοῦ μελλοντικοῦ “ἐπί πλέον”, χάνοντας τήν ἀπόλαυση τοῦ τωρινοῦ ὑπαρκτοῦ. Κι ἔτσι, κάθε παρόν χάνει τή σημασία του ἀπό τή διαρκῆ προσδοκία τοῦ μέλλοντος καί “στραγγίζει πρίν κἄν γεμίσει”. Κι ὅταν ἡ ζωή κάθε καινούργιου μετρᾶ λίγες μέρες, μέχρι τήν ἐμφάνιση τοῦ ἑπόμενου καινούργιου, ὅταν κάθε νέο θάβεται πρίν προλάβει νά στεριώσει, χωρίς νά προλάβουμε νά γονιμοποιήσουμε τίς δημιουργικές του δυνατότητες».

Νά γιατί ἔχουμε ἀνάγκη τόν Παπαδιαμάντη σήμερα. Ὁ ἤρεμος καί βαθύτατα παρηγορητικός του λόγος λειτουργεῖ ὡς ψυχικό ἀντίβαρο ἀπέναντι σ’ ἕναν κόσμο πού δέν ἔχει στό λεξιλόγιό του ἔννοιες ὅπως ἀλληλεγγύη, συντροφικότητα, φιλαλληλία, γενναιοδωρία, ἀνιδιοτέλεια. Διαβάζοντας τά διηγήματά του συνειδητοποιοῦμε τήν πορεία τοῦ σύγχρονου δυτικοῦ ἀνθρώπου, πού ἔχοντας πάρει τόν μονόδρομο τῆς λογικῆς καί τῆς ἀνάλυσης, κατακερμάτισε τή γνώση τοῦ κόσμου σέ ἐπί μέρους γνώσεις, σέ ὀρθολογικές ἑρμηνεῖες καί σέ ὠφελιμιστικές στρατηγικές, ἐξοστρακίζοντας ἀπό τή ζωή του τήν τυχαιότητα, τόν ποιητικό ρεαλισμό, τήν ὑπερβατικότητα, τήν πίστη, τή μεταφυσική.

Τί σπουδαῖο δῶρο μᾶς κάνει ὁ μέγας Σκιαθίτης! Μᾶς δείχνει τόν δρόμο γιά νά ἀναστοχαστοῦμε τή ζωή μας, νά νοιώσουμε πόσο ἐγκλωβισμένοι εἴμαστε σέ πράγματα ἀνούσια, ἄχρηστα, ἄνοστα, πού δέν ἀφήνουν στό διάβα τους παρά μιά γεύση ἄσκοπου χρόνου, ματαιότητας καί ξοδεμένης ἐνέργειας.

Ὁ Παπαδιαμάντης ἀναγόρευσε τήν ἁπλότητα καί τή λιτότητα σάν στάση ζωῆς. Μέσα στόν ἀσκητισμό καί τή φτώχεια ἄρδευε τίς τεράστιες πνευματικές δυνάμεις γιά νά φτιάξει τά ἀριστουργήματά του. Ἦταν εὐτυχής ἀπολαμβάνοντας τό δῶρο τῆς ζωῆς, ἔτσι ὅπως τή βίωνε στήν οὐσία τῆς πνευματικότητας πού τῆς προσέδιδε. Ἔζησε ἀσκητικά καί ταπεινά σάν μοναχός, ἀρνιόταν κάθε ἐπίδειξη, δέν τόν ἐνδιέφερε νά δείξει σέ κανέναν τίποτα, ἔφτασε νά ἀπαρνηθεῖ τήν ἀρχοντική καταγωγή τῆς μητέρας του, τό γένος Μωραΐτη, μιᾶς ἀρχοντικῆς οἰκογένειας ἀπό τόν Μυστρᾶ, πού ἐγκαταστάθηκε στή Σκιάθο πρός τό τέλος τοῦ 18ου αἰῶνα.

Μακριά ἀπό τούς λογίους, τούς δημοσιογράφους καί τήν κοινωνία τῆς ἐποχῆς του, ἔζησε στά γραφικά ξωκκλησάκια, κοντά στούς ἁπλούς κι ἀδιάφθορους ἀνθρώπους τοῦ λαοῦ, μέσα στή φύση, στή μοναξιά καί τή σιωπή, στήν ψυχική καί πνευματική ἀπομόνωση, τίς στιγμές ἐκεῖνες πού θά ἀποτυπώσει ἀργότερα στά 175 διηγήματά του, ἀγγίζοντας μέ ἕναν μοναδικό τρόπο τήν οὐσία τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς. Τό καλό καί τό κακό γιά τό ὁποῖο εἶναι ἱκανός ὁ ἄνθρωπος, τό πιό θαυμαστό, ἀλλά καί τό πιό εἰδεχθές, πού κρύβει ὁ καθένας μας μέσα του.

Ὁ Παπαδιαμάντης, μέσα στήν ἀσκητική, λιτή καί μακριά ἀπό κάθε κοσμική ἀναζήτηση ζωή του, εἶχε ἕναν ἔμφυτο καί βαθύ σεβασμό γιά τήν ἀξία τῆς ζωῆς, αὐτῆς καθ’ αὑτῆς. Γιά τό μεγαλεῖο τῆς ὕπαρξης, ἐκεῖ πού τό ἀχανές σύμπαν συναντᾶ τόν μικροσκοπικό ἄνθρωπο, δίνοντάς του μιά οἰκουμενική ἀξία μέσα στή μικρότητα καί τήν ἀσημαντότητά του.

Τό βλέμμα του στέκεται μέ καταπληκτική διορατικότητα, ἐνσυναίσθηση καί τρυφεράδα, συχνά μέ χιοῦμορ (ναί, ναί, εἶχε καί χιοῦμορ ὁ Παπαδιαμάντης!), ἀλλά καί μέ ὀξύ κριτικό πνεῦμα καί ἀπαράμιλλη δεινότητα δημοσιογραφικῆς καταγραφῆς, σέ ὅσα συμβαίνουν γύρω του, καί σάν περισκόπιο τά ἐντοπίζει καί τά μεταφέρει στά διηγήματά του μέ ἐνάργεια πού κρύβει ὅμως βαθύτατη γνώση. Μέ μία ἀκρίβεια μοναδική, περιγράφει τά τοπία τῆς Σκιάθου, τίς ρεματιές, τά ρυάκια, τίς βρύσες, τίς τοποθεσίες μέ τά τοπωνύμιά τους, τή χλωρίδα, τήν πανίδα, τίς καλλιέργειες, τίς ἀγροτικές ἐργασίες, τά ψαρέματα, τά προϊόντα καί τά ἐδέσματα τοῦ νησιοῦ.

Γίνεται ἔτσι ταυτόχρονα χρονογράφος, λαογράφος καί ἠθογράφος τῆς ἐποχῆς του!

Ὅπως βλέπουμε στά σχετικά ἀποσπάσματα τῶν διηγημάτων του, πού ὑπάρχουν στά 30 κεφάλαια τοῦ βιβλίου τοῦ Γιώργου Πίττα, ὁ Παπαδιαμάντης γνωρίζει ἐξ ἴσου καλά τήν τέχνη τοῦ καραβομαραγκοῦ, κάνοντας λεπτομερέστατες περιγραφές τῆς μαστοριάς του καί τῶν ἐργαλείων του στούς ταρσανάδες τοῦ νησιοῦ, ἀπαριθμεῖ δεκάδες φυτά, βότανα καί δέντρα τῆς σκιαθίτικης φύσης, παρουσιάζει τρόπους καλλιεργειῶν καί ποτισμάτων, περιγράφει τήν παρασκευή σκιαθίτικων ἐδεσμάτων, ἐνῷ ἐκπληκτικῆς ὀμορφιᾶς εἶναι οἱ περιγραφές του ἀπό τσιμπούσια καί γλέντια στήν ὕπαιθρο, στίς ταβέρνες καί στά καφενεῖα.

Γράφει σχετικά ὁ Ζήσιμος Λορεντζᾶτος: «Ὁ Παπαδιαμάντης στό τιμόνι ξέρει τή γλῶσσα τοῦ τιμονιέρη, στή γέννα ξέρει τή γλῶσσα τῆς μαμῆς, στό ξόδι τή γλῶσσα τῆς μοιρολογήτρας, στό παιχνίδι τή γλῶσσα τῶν παιδιῶν, ὅλες τίς γλῶσσες αὐτές μιλημένες ἀπό πρῶτο χέρι καλύτερα ἀπό τόν τιμονιέρη, τή μαμῆ, τή μοιρολογήτρα, τά παιδιά, καί ὅλες φορεμένες πάντα τή δική του ἀπαρομοίαστη γλῶσσα πού δέν παραγνωρίζεται μέ τίποτα καί τήν ξεχωρίζεις ἀπό μακριά, σά μιά πολιτεία πού “οὐ δύναται κρυβῆναι ἐπάνω ὄρους κειμένη”».

Ὁ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης, γιά τόν ὁποῖον ὁ Μίλαν Κούντερα ἔγραψε πώς εἶναι ὁ σημαντικώτερος Ἕλληνας πεζογράφος, «δανείζεται» τό φυσικό περιβάλλον τοῦ νησιοῦ του, ψυχογραφῶντας τούς ἁπλούς, ταπεινούς ἀλλά καί ταλαιπωρημένους ἀπό τίς στερήσεις καί τά πάθη τους ἀνθρώπους, καί κάνει τόν μικρόν αὐτόν τόπον μέγαν, ἀποθησαυρίζοντας τόν παράξενο τρόπο ζωῆς τῶν Ἑλλήνων, τό κλειδί τῆς ἐθνικῆς μας ἰδιαιτερότητας.

Ὡστόσο, ὅπως ἐμφατικά σημειώνει ὁ Πίττας, τό ἔργο τοῦ Παπαδιαμάντη δέν μπορεῖς νά τό προσεγγίσεις ἀνέμελα, ἀντιμετωπίζοντάς το λογοτεχνικά, αἰσθητικά ἤ ἠθογραφικά, ὅπως ἕνα ὁποιοδήποτε ἄλλο λογοτεχνικό κείμενο. Γιά νά μπεῖς στόν «κόσμο τοῦ Παπαδιαμάντη» ἀπαιτεῖται νά προετοιμαστειῖς καταλλήλως, γιά παράδειγμα ὅπως εἰσέρχεται κανείς σ’ ἕνα ξωκκλήσι τοῦ Αἰγαίου, μέ ταπεινότητα καί εὐλάβεια. Εἶναι χαρακτηριστικά τά λόγια τοῦ Ἠλία Παπαδημητρακόπουλου: «Ἡ εἴσοδος στόν κόσμο τοῦ Παπαδιαμάντη ἀπαιτεῖ καί μιά ψυχική προετοιμασία, κάποιο εἶδος νηστείας καί προσευχῆς. Εἶναι ἕνας κόσμος πού ἐκ προοιμίου ἀποκλείει κάθε μορφή ἀλαζονείας: ὁ ἀναγνώστης εἰσέρχεται χάριν ταπεινώσεως…».

Ὁ Παπαδιαμάντης τελικά μέ τό έργο του καταφέρνει (ὅπως σχολιάζει ὁ Ὀδυσσέας Ἐλύτης στό δοκίμιό του «Ἡ μαγεία τοῦ Παπαδιαμάντη») νά μετατρέψει τήν πεζή καί ἄχαρη καθημερινότητα, τήν ταπεινή ζωή καί τό ἦθος τῶν κατοίκων τῆς Σκιάθου σέ ποίηση, αἰσθητικό καί πνευματικό γεγονός πανανθρώπινης ἀξίας, μέ ἀποτέλεσμα χάρη σ’ αὐτόν «τὰ ἑξήντα περίπου τετραγωνικὰ χιλιόμετρα τοῦ νησιοῦ του μὲ τὶς τρεῖς χιλιάδες ψυχὲς νὰ ἀποκτήσουν τὴ σημασία ὁλόκληρης ἠπείρου» καί ἔτσι μέ τόν τρόπο αὐτόν ἀπό παντογνώστης τῆς ἐντοπιότητας νά κερδίσει μιά ξεχωριστή θέση στό βάθρο τῆς οἰκουμενικότητας.

Γι’ αὐτό, ἄς κρατήσουμε σάν προσευχή τήν προτροπή τοῦ Ὀδυσσέα Ἐλύτη: «Ὅπου καὶ νὰ σᾶς βρίσκει τὸ κακό, ἀδελφοί, ὅπου καὶ νὰ θολώνει ὁ νοῦς σας, μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμὸ καὶ μνημονεύετε Ἀλέξανδρο Παπαδιαμάντη».

Μεταμοντέρνος σχετικισμός

Το χειρότερο χαρακτηριστικό του μεταμοντερνισμού είναι ο άκρατος σχετικισμός. Έχουμε πολλά να δούμε και να ακούσουμε. Τώρα μόλις, κάποιοι αποφάσισαν, για πέντε λεπτά δημοσιότητας, να επικρίνουν τον μέγιστο Χ. Βακαλόπουλο.

Φυσικά εκτίθενται ανεπανόρθωτα.

24/7/2024

Γ.Μ.Β.

"Ο Τεχνοπίθηκος και η αλήθεια": Το νέο βιβλίο του π. Ν.Λουδοβίκου

 

π. Νικόλαος Λουδοβίκος, Ο Τεχνοπίθηκος και η αλήθεια - Ερμηνευτική της Θρησκείας στον καιρό της τεχνητής νοημοσύνης, εκδόσεις Αρμός, Αθήνα 2024, ISBN: 978-960-615-709-7.

Το βιβλίο αυτό δεν ενδιαφέρεται για κανενός είδους Απολογητική της Θρησκείας απέναντι στην σύγχρονη Επιστήμη ή την Τεχνολογία. Θεωρεί μάλιστα ότι ο καιρός για ένα τέτοιο εγχείρημα παρήλθε ανεπιστρεπτί. Από την άλλη ωστόσο θεωρεί τις παραπάνω, εκ των οποίων, εάν πιστέψουμε τον όψιμο Heidegger (στη διάλεξή του για την «τεχνική γλώσσα», του 1962) είναι η πρώτη που προέρχεται από την δεύτερη και όχι, όπως οι περισσότεροι πιστεύουν, το αντίθετο, ως προνομιακούς, γόνιμους και απαραίτητους συνομιλητές της Θρησκείας (στην οποία ο συγγραφέας συμπεριλαμβάνει, κατά την ρητή υπόδειξη του Αριστοτέλη, και την φιλοσοφική Μεταφυσική). Τούτο σημαίνει μια αμφίδρομη νοηματοδοτούσα σχέση: η (πάντοτε, ούτως ή άλλως) θεολογική μεταφυσική και γλώσσα, προμηθεύει προνομιακά την πνευματική εμπλαισίωση των επιστημονικοτεχνικών εγχειρημάτων και της γλώσσας τους, αφενός, και αφετέρου χειρίζεται εννοιολογικά τις ανακαλύψεις και εφαρμογές τους, προκειμένου να βαθύνει και να εκσυγχρονίσει τις ενοράσεις της. Εάν λοιπόν, όπως πολλοί παραδεχόμαστε, η διυποκειμενικότητα υπήρξε η μεγαλύτερη ανακάλυψη του περασμένου αιώνα, τόσο για την Φιλοσοφία, όσο και για τις Επιστήμες του Ανθρώπου ταυτόχρονα, τότε το πλαίσιο παραγωγής και ανάπτυξης της διυποκειμενικότητας δεν είναι ακριβώς η ανθρώπινη κοινότητα; Και είναι δυνατόν να νοηθεί ανθρώπινη κοινότητα, όπως έλεγε ήδη ο Ηρόδοτος, «ανίερος», χωρίς δηλαδή πείρα Θεού; Ούτε η επιστημονική, ούτε η φιλοσοφική, ούτε η καλλιτεχνική, ούτε καν η πολιτική ή εθνική κοινότητα φαίνεται ιστορικά πως αφορούν τόσο μαζικά την ανθρωπότητα, όσο η θρησκευτική κοινότητα – γι’ αυτό και δεν είναι τυχαίο πως η Ιουδαιοχριστιανική σκέψη συνέβαλε ιδιαζόντως στην μεγάλη αυτή ανακάλυψη της διυποκειμενικότητας, από μέρους της Φιλοσοφίας και των παραπάνω επιστημών. Και είναι ακριβώς στον χώρο της ανθρώπινης διυποκειμενικότητας που αυτή η Ερμηνευτική της Θρησκείας που εγκαινιάζεται με τον τόμο αυτόν, επιχειρεί να τοποθετήσει την επιστημονικο-τεχνική συνείδηση.

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: (ΒΙΟ)ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΠΟΡΙΕΣ

• Κεφ. 1: Διαλογική (Βιο)τεχνολογία; Η οριστική και αμετάπτωτη ουτοπία και το σκοτεινό άστρο της Επιθυμίας
• Κεφ. 2: Ο Τεχνοπίθηκος και η αλήθεια: το ερώτημα για έναν νέο ανθρωπισμό
• Κεφ. 3: Το φάντασμα στη μηχανή

ΜΕΡΟΣ ΔΕYΤΕΡΟ: ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ

• Κεφ. 1: Ασκώντας το ομοούσιο: Η Θεοτόκος και Αειπάρθενος Μαρία μεταξύ Συνεργίας και Σοφίας, κατά τον άγιο Νικόλαο Καβάσιλα και τον Σέργιο Μπουλγκάκωφ και σε μια Μεταμοντέρνα Προοπτική
• Κεφ. 2: Εισαγωγικά στην Εκκλησιολογία: η έννοια του Πρωτείου στην Δυτική και Ανατολική Παράδοση
• Κεφ. 3: Μπορούμε να ξεπεράσουμε τον Προτεσταντισμό;
• Κεφ. 4: Η αγιότητα σήμερα
• Κεφ. 5: Ο άνθρωπος δύει
• Κεφ. 6: Πένθος και Ελευθερία: Η θεολογία του θανάτου
• Κεφ. 7: Η πνευματικότητα των αισθήσεων
• Κεφ. 8: Η Επανάσταση της Ηθικής του Γούστου
• Κεφ. 9: Ο Μάξιμος ο Ομολογητής μέσα στο τίποτα
• Κεφ. 10: Ο χρόνος, η εσχατολογία, το Είναι του Θεού, και το Είναι του ανθρώπου
• Κεφ. 11: Διαλογική φύση, ενούσιο πρόσωπο και μη εκστατικό θέλημα στον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή: Ο επίλογος μιας μακράς συζήτησης

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΟΛΟΓΙΑΣ

• Κεφ. 1: Ισλάμ: Mundus Imaginalis ή ηθικολογική τύρβη; Γρηγόριος Παλαμάς και Μολλά Σαντρά
• Κεφ. 2: Ερευνώντας τα βάθη του Ινδουϊσμού: Bhagavat Gita και Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, σε σημερινή προοπτική
• Κεφ. 3: «Άδεια Πρόσωπα»: Βουδισμός και η θεολογική έννοια του Εαυτού σε μια σύγχρονη προοπτική
• Κεφ. 4: Η Κινέζικη Φιλοσοφία, ο Κομφούκιος, ο Λάο Τσε και το ερώτημα για το Τάο
• Κεφ. 5: Τρόποι σχέσης με τον Θεό στην αρχαία φιλοσοφία, στους τρεις Ιεράρχες και σήμερα

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ: ΠΟΛΙΤΙΚΟ-ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ

• Κεφ. 1: Μικρό σχόλιο για την Ρωσική ιδεολογία: ο Πολιτικός Ησυχασμός και η Ρωσική κρατική αυτοσυνειδησία από το Μοσχοβιτικό Κράτος ως τον Αλεξάντρ Ντούγκιν
• Κεφ. 2: Η Ελλάδα ως Ανατολή της Δύσης και ως Δύση της Ανατολής, ο Ricoeur, ο Dugin, κι εμείς
• Κεφ. 3: Σε τι συνίσταται ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός
• Κεφ. 4: Ανθρωπολογικά και πολιτειολογικά μεγέθη της Ελληνικής Επανάστασης σε μια σύγχρονη προοπτική

ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ: ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ-ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΒΟΛΕΣ

• Κεφ. 1: Ορθόδοξη θεολογία και ψυχολογία του βάθους
• Κεφ. 2: Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία: μία εισαγωγή
• Κεφ. 3: Το πραγματικό σώμα και ο πραγματικός άλλος
• Κεφ. 4: Η υγεία ως θεμελιώδης πνευματική μεταφορά
• Κεφ. 5: Η φαντασίωση της ηδονής από τον Επίκουρο ως τον Μάξιμο τον Ομολογητή και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
• Κεφ. 6: Ιδιωτική νοηματοδότηση και σαδομαζοχισμός για καθημερινή χρήση

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Η ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΉ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΊΑΣ ΣΉΜΕΡΑ ΚΑΙ Η «ΤΕΧΝΙΚΉ ΓΛΩΣΣΑ» 

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

https://armosbooks.gr/shop/%ce%bd%ce%ad%ce%b5%cf%82-%ce%b5%ce%ba%ce%b4%cf%8c%cf%83%ce%b5%ce%b9%cf%82/o-texnopithikos-kai-i-alitheia/

"Οι απόρρητοι φάκελοι Καραμανλή" - Ομιλίες των Μ. Κοττάκη, Α. Σαμαρά, Κ. Καραμανλή (1/7/2024)

Παρουσίαση του βιβλίου του Μανόλη Κοττάκη, Οι απόρρητοι φάκελοι Καραμανλή – Η αθέατη συγκλονιστική διακυβέρνηση (εκδόσεις Λιβάνη), Πολεμικό Μουσείο, Αθήναι, 1/7/2024.

Οι ομιλίες των Μ. Κοττάκη, Α. Σαμαρά, Κ. Καραμανλή

πηγή: https://www.youtube.com/watch?v=k-gEd_kuDoo&t=21s

Ανθολόγιον 318: Σταύρος Ζουμπουλάκης, [Ο καλός δάσκαλος]

 

[…] Μπορεί οι τύποι του καλού δασκάλου να είναι πολλοί, το βέβαιο όμως είναι πως ο καλός δάσκαλος δεν είναι χειριστής ε ρ γ α λ ε ί ω ν και τ ε χ ν ι κ ώ ν, όπως θέλει να μας πείσει μια τρέχουσα αφιλοσόφητη άποψη. Καλός δάσκαλος είναι ή, ακριβέστερα, μπορεί να γίνει μόνο εκείνος που έχει παιδεία, που αγαπάει το αντικείμενο το οποίο διδάσκει και θέλει να το παραδώσει στα παιδιά που έχει απέναντι του, να τα πείσει και εκείνα να το αγαπήσουν. […]

Σταύρος Ζουμπουλάκης, 800 μετ’ εμποδίων – Μικρά δοκίμια, εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2024, σελ. 185.

Ανθολόγιον 317: Σταύρος Ζουμπουλάκης, [Περί ευθύνης]

(...) Η ευθύνη δεν είναι νομική έννοια, είναι ηθική, ευθυνόμαστε ακόμη και όταν δεν ευθυνόμαστε. (...)

Σταύρος Ζουμπουλάκης, 800 μετ' εμποδίων - Μικρά δοκίμια, εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2024, σελ. 81.