Λαμπρό επίτευγμα: Κριτική έκδοση των Ασκητικών Λόγων του αββά Ισαάκ του Σύρου από τον Ιβηρίτη μοναχό π. Μάρκελλο Πιράρ

Πηγή: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 2-6-2012

Σύνδεσμος άρθρου:  http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_1_02/06/2012_484137

Του Σπύρου Γιανναρά

Αββά Ισαάκ του Σύρου

Λόγοι Ασκητικοί

Κριτική έκδοση και εισαγωγή: Μάρκελλος Πιράρ

Εκδοση Ιεράς Μονής Ιβήρων Αγίου Oρους, σελ. 887

Εναν από τους μεγάλους θησαυρούς της ανθρωπότητας απ’ τον οποίο άντλησαν αναστήματα όπως ο Φίοντορ Ντοστογιέφσκι ή ο προτεστάντης θεολόγος Καρλ Μπαρτ, το corpus των «Ασκητικών Λόγων» του Αββά Ισαάκ του Σύρου (7ος αιώνας), αποκατέστησε στην πρώτη ελληνική κριτική τους έκδοση ο Ιβηρίτης μοναχός Μάρκελλος Πιράρ.

Ο πολύγλωσσος Βέλγος μοναχός, που περιδιαβαίνει με άνεση τη συριακή, αραβική, λατινική και ρωσική βιβλιογραφία, μας παρέδωσε την πρώτη ολοκληρωμένη υπομνηματισμένη ελληνική μετάφραση ενός θεμελιώδους κειμένου της ορθόδοξης Πατερικής γραμματείας, το οποίο γράφτηκε στα συριακά. Η 206 σελίδων εισαγωγή όπου περιγράφεται καταλεπτώς η περιπέτεια της γέννησης της επίτομης έκδοσης (της Ιεράς Μονή Ιβήρων του Αγίου Ορους), προκαλεί ίλιγγο ακόμα και στον ανυποψίαστο αναγνώστη.

Το δυσκολοκατόρθωτο επίτευγμα προκάλεσε τα αβίαστα εύγε των ελάχιστων (δαχτυλοδεικτούμενων) ανά τον κόσμο συριολόγων. Ο ομότιμος καθηγητής της Οξφόρδης Σεμπάστιαν Μπροκ σε επιστολή του προς τον γέροντα Πιράρ εκφράζει τον θαυμασμό του για το εκπληκτικό αυτό ακαδημαϊκό έργο. «Η έκδοσή σας είναι πράγματι κτήμα ες αεί», προσθέτει. Ανάλογα αντέδρασε και η καθηγήτρια της Λουβέν-λα Νεβ, Ταμάρα Παταρίντζε, που εκπονεί την αντίστοιχη γεωργιανή κριτική έκδοση.

Ο γέροντας Πιράρ αντέβαλλε την εγκυρότερη έως τώρα ελληνική έκδοση του Θεοτόκη (1770) με το συριακό κείμενο του 1909, και το συριακό με τα συριακά χειρόγραφα στη συρο-ιακωβιτική και κυρίως στη συρο-μελχιτική εκδοχή τους. Ομως ποιος ήταν ο Αγιος Ισαάκ ο Σύρος; Ο αββάς Ισαάκ γεννήθηκε τον 7ο αιώνα στα παράλια της αραβικής χερσονήσου. Χειροτονήθηκε επίσκοπος Νινευής μεταξύ 676-680. Μετά την πάροδο πενταμήνου αποσύρθηκε σε μοναστήρι του όρους Ματούτ και αφιερώθηκε στην προσευχή. Απέφυγε, όπως λέει ο αρχιμανδρίτης Βασίλειος ο Ιβηρίτης, τα ανθρώπινα για να βρει τους ανθρώπους. Εκεί συνέταξε πέντε τόμους διδαχών για τους μοναχούς. Από την εντατική μελέτη έχασε το φως του. «Ο Αββάς είναι κριτήριο και μέτρο για τούτη τη ζωή και την άλλη, για τη διαγωγή και το γράψιμο, για τη δράση και τη θεωρία, για την αντιμετώπιση κάθε ευτυχίας ή συμφοράς, για την αποκρυβή και τη φανέρωση, για τη σιωπή και τον λόγο», επισημαίνει ο Βασίλειος. Το έργο αυτό, το οποίο είχε στο προσκέφαλό του, σφράγισε το έργο του Ντοστογιέφσκι: «Η συνάντησή του με τη λαμπρή σκέψη και την -πολύ συγγενική με τη δική του- αγάπη του Ισαάκ του Σύρου που αντηχεί στα λόγια του, έδωσε τη δύναμη στον Ντοστογιέφσκι να αντιληφθεί σαφέστερα ό, τι έως τότε αισθανόταν μέσα του βαθιά, αλλά ακόμα μάλλον ακαθόριστα», σημειώνει η σλαβολόγος καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Κάλιαρι, Σιμονέτα Σαλβεστρόνι. «Εως αν ουν μη ταπεινωθή η καρδία, ού δύναται παύσασθαι του μετεωρισμού». Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που η φράση αυτή του Ισαάκ του Σύρου περιγράφει συνοπτικά αύτανδρο το λογοτεχνικό εγχείρημα του μεγάλου Ρώσου λογοτέχνη.