Χρειάζεται μεταρρύθμιση η Ορθόδοξη Εκκλησία;

Του Θ. Ι. Ρηγινιώτη

Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν είναι στάσιμη. Οι άγιοι διδάσκαλοι του χριστιανικού αγώνα, όχι μόνο πάντα μιλούν τη γλώσσα της εποχής τους (τη γλώσσα που έχει ανάγκη ο άνθρωπος), αλλά πολλές φορές ξεπερνούν την εποχή τους. Αυτό το βλέπουμε και στα βυζαντινά χρόνια (με τον Μέγα Αντώνιο και τους Τρεις Ιεράρχες, που είναι οι πιο γνωστοί, αλλά και πολλούς άλλους), και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, με αγίους όπως η αγία Φιλοθέη η Αθηναία, ο άγ. Κοσμάς ο Αιτωλός κ.π.ά., αλλά και στα νεώτερα χρόνια, καθώς και σήμερα, που έχουμε επίσης πολλούς αγίους.

Έχουμε επίσης και πολλές περιπτώσεις πλάνης και πνευματικής σύγχυσης, επειδή βιαζόμαστε να νιώσουμε «τέλειοι» χωρίς πολύ κόπο και δεν έχουμε ούτε υπομονή, ούτε ταπεινότητα, την οποία χρειάζεται κάθε καλό έργο – από το να σπείρεις ένα χωράφι ή να ζυμώσεις ένα ψωμί, μέχρι να μεγαλώσεις τα παιδιά σου, και από το να φυτέψεις ένα δέντρο μέχρι να αγαπήσεις τον εχθρό σου (δηλ. να αγαπήσεις το Χριστό πρώτα και κατόπιν να προσπαθήσεις να κάνεις αυτό που ζητάει από όλους μας) και να γίνεις άγιος.

Ναι, υπάρχουν περιπτώσεις πλάνης (κυρίως σε διάφορα «πνευματικά» και «φιλοσοφικά» συστήματα, εκτός της Εκκλησίας), αλλά υπάρχουν και πολλοί άγιοι. Ερευνώντας με σοβαρότητα και χωρίς έπαρση περιπτώσεις αγίων, όπως η αγία Μαρία Σκόμπτσοβα, ο άγιος Λουκάς ο Ιατρός (της Κριμαίας), ο άγ. Ιωάννης Μαξίμοβιτς, η αγία Σοφία της Κλεισούρας, η αγία Ματρώνα η Αόμματη, ο άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης, ο άγιος Νεκτάριος, ο άγ. Ιουστίνος Πόποβιτς, οι νεομάρτυρες των ρουμανικών φυλακών Βαλέριος Γκαφένκου και Κωνσταντίν Οπρισάν, αλλά και η σύγχρονη γερόντισσα Γαλακτία της Μεσαράς ή η γερόντισσα Γαβριηλία, ο π. Σεραφείμ Ρόουζ κ.λ.π. και φυσικά οι πασίγνωστοι άγιοι Πορφύριος, Παΐσιος και Ιάκωβος της Εύβοιας (παρά το ότι συχνά παρερμηνεύονται, χλευάζονται και συκοφαντούνται), θα δούμε ότι υπάρχει κάτι βαθύ και πολύ ανθρώπινο σε αυτό που μας φαίνεται απολιθωμένο και «ξεπερασμένο».

Ας δούμε τη ζωή και το έργο των δύο σύγχρονων ορθοδόξων επισκόπων της Αγγλίας, Αντωνίου Μπλουμ (γιατρού επίσης) και Κάλλιστου Γουέαρ (καθηγητή της Οξφόρδης), ο οποίος κοιμήθηκε πρόσφατα. Παρακολουθήστε το έργο του π. Ειρηναίου Δεληδήμου, του π. Νικολάου Λουδοβίκου, του μακαριστού επισκόπου Σισανίου και Σιατίστης Παύλου και άλλων, και πιστεύω ότι θα διαπιστώσετε ότι βρίσκει κέντρο – είτε αυτό το κέντρο είναι η καρδιά του ανθρώπου, είτε ο νους. Αλλά χρειάζεται και διάθεση από τον κάθε άνθρωπο να ακούσει, και αυτή η διάθεση δεν υπάρχει πάντα.

Η Ορθοδοξία δεν είναι στάσιμη. Η προσφορά της Μητρόπολής στην οποία ζείτε (όποια κι αν είναι) και κάθε Ορθόδοξης Μητρόπολης στις ανάγκες κάθε ταλαιπωρημένου ανθρώπου που ζητά βοήθεια, δείχνει με τον καλύτερο τρόπο πόσο κοντά είναι η καρδιά της Εκκλησίας στην καρδιά της κοινωνίας.

Η Ορθοδοξία δεν είναι στάσιμη. Δείτε πώς μπολιάζεται με τον πολιτισμό των Αφρικανών αδελφών μας, οι οποίοι βαπτίζονται ορθόδοξοι χριστιανοί επειδή ακριβώς διαπιστώνουν ότι είναι αυτό που έψαχναν τόσον καιρό. Προτείνω μια αναζήτηση (στο διαδίκτυο) των άρθρων «Ουγκάντα – Κένυα: Η συμβολή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον αγώνα για την ανεξαρτησία της Αφρικής» και «Η τιμή του Σίμωνος Κυρηναίου ως αγίου από τους Ορθοδόξους Αφρικανούς της Αμερικής».

Μήπως όμως χρειάζεται μεταρρύθμιση του τρόπου συμπεριφοράς της, του ύφους της, της προσέγγισής τους προς τους ανθρώπους;

Για να καταλάβουμε ότι τέτοια μεταρρύθμιση δεν μπορεί να γίνει, επειδή θα προκαλέσει μόνον αρνητικά αποτελέσματα αντί για θετικά, ας επισημάνουμε ότι η Εκκλησία διαθέτει τρία στοιχεία: το δόγμα (δηλ. τη διδασκαλία της για την ύπαρξη και την ταυτότητα του Θεού, για τον Ιησού Χριστό, για το τι είναι ο άνθρωπος κ.τ.λ.), τον ηθικό δρόμο και τις τελετές. Κάθε στοιχείο σε αυτά τα τρία είναι ακριβώς όπως πρέπει να είναι για να βοηθήσει κάθε άνθρωπο να φτάσει στον επιθυμητό στόχο, που είναι η ένωσή του με τον Θεό, η οποία φυσικά έχει ως συνέπεια και την ένωσή του με κάθε άνθρωπο – αφού ο Θεός, στον οποίο αναφερόμαστε, είναι ο Θεός της αγάπης.

Ο κόσμος έχει «εξελιχθεί» και αλλάζει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Όμως δεν φαίνεται να εξελίσσεται προς το καλύτερο, διότι οι άνθρωποι δεν αντιμετωπίζουμε τα πάθη μας, δηλ. τις σωματικές και πνευματικές (και ηθικές) εξαρτήσεις μας, που μας αποκόπτουν και από τον Θεό, και από τον συνάνθρωπο και από το περιβάλλον, αλλά και από τον εαυτό μας. Γι’ αυτό είναι πάντα επίκαιρο το Ευαγγέλιο φυσικά, αλλά και έργα όπως η «Κλίμαξ» του αγίου Ιωάννη του Σιναΐτη, αλλά ακόμη και οι Χαιρετισμοί της Θεοτόκου, η τελετή του γάμου και η νεκρώσιμη ακολουθία, έργα που αν καθόμασταν να τα μελετήσουμε, να συνειδητοποιήσουμε το νόημά τους, να βάλουμε στην καθημερινότητά μας την ομορφιά τους και να ακολουθήσουμε τα μηνύματά τους, κυριολεκτικά θα άλλαζε η ζωή μας προς το καλύτερο.

Στην εποχή μας οι άνθρωποι, επειδή αντιλήφθηκαν σε μεγάλο βαθμό ότι η «εξέλιξη» δεν τους οδηγεί στην ευτυχία, ούτε στην ελευθερία, στρέφουν το βλέμμα στους αρχαίους πολιτισμούς και αναζητούν τη σοφία των Ιθαγενών της Αμερικής ή της Αφρικής, των Ινδών, των Κινέζων κ.τ.λ. Όμως ξεχνούν τη σοφία των δικών μας διδασκάλων, των αγίων. Ξεχνούν επίσης τη σοφία των άμεσων προγόνων μας, των παππούδων και γιαγιάδων μας, των γονιών μας, των ηλικιωμένων που πέρασαν μέσα από τις φλόγες πολέμων, ξεριζωμών, φτώχειας κ.τ.λ., αλλά επιβίωσαν, επειδή ήξεραν και να μαζεύουν άγρια χόρτα, να τα μαγειρεύουν νόστιμα και να τα τρώνε για μεσημεριανό, και να πολεμούν και να πεθαίνουν για την πατρίδα και την οικογένειά τους, αλλά και να νηστεύουν (βλ. τα χόρτα που λέγαμε) και να κάνουν το σταυρό τους πριν ζυμώσουν ψωμί, πριν σπείρουν το χωράφι τους (ή το μικροσκοπικό χωραφάκι τους), πριν φυτέψουν δέντρο, πριν κάνουν ερωτική σχέση (βλ. γάμος!), πριν γεννήσουν τα (πολλά) παιδιά τους, πριν κάνουν οτιδήποτε.

Τη σοφία αυτή δεν τη λογαριάζουμε, αλλά ζητάμε να προσαρμοστεί η Εκκλησία και να μοιάζει με το τρελοκομείο, που έχει καταντήσει η κοινωνία του δυτικού κόσμου, ή με το πολύχρωμο τσίρκο των δήθεν «χριστιανικών Εκκλησιών» Ευρώπης, Αμερικής κ.τ.λ., που δεν ξέρουν πλέον ούτε τι πιστεύουν οι ίδιες… Μάλλον θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε τον εαυτό μας και κάθε άλλο άνθρωπο γύρω μας αν αποφεύγουμε επίμονα ό,τι μπορεί να μας κάνει να μοιάζουμε με όλα αυτά (προσοχή: ό,τι καλό μπορεί να εντοπίσουμε στο σύγχρονο κόσμο, ό,τι κι αν είναι, ήδη υπάρχει στην Ορθόδοξη Εκκλησία και μάλιστα εδώ και πολλούς αιώνες).

Ήθελα να δώσω και παραδείγματα καταστάσεων, τις οποίες η Εκκλησία δεν πρέπει να αλλάξει (σε πείσμα των αξιώσεων κάποιων), αλλά έχω ήδη μακρηγορήσει ανεπίτρεπτα. Επιτρέψτε μου να πω μόνο τούτο: ας προσπαθήσουμε να πλησιάσουμε τον Θεό και τον συνάνθρωπο όπως τους πλησιάζουν ο άγιος Πορφύριος και η χριστιανή γιαγιά μας – με απλότητα, με καλοσύνη, με νηστεία, θεία κοινωνία, εξομολόγηση, καντήλι, θυμιατό κ.τ.λ. Στην αρχή ίσως νιώσουμε αποστροφή και ταραχή, γιατί ο εγωισμός μέσα μας ίσως επαναστατήσει και επειδή μας πολεμάει και κάποιος άλλος, «αόρατος» αντίπαλος (δεν θα πω ποιος είναι), αλλά, αν επιμείνουμε (με τη βοήθεια πνευματικού διδασκάλου φυσικά, δηλ. εξομολόγου), είμαι βέβαιος ότι θα δούμε τη ζωή μας να αλλάζει εκπληκτικά και η ζωή μας και η ζωή των παιδιών μας και η κοινωνία γύρω μας.

«Βρες την ειρήνη και χιλιάδες άνθρωποι θα ειρηνεύσουν μαζί σου» έλεγε ο Ρώσος άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ του 19ου αιώνα. «Αγάπησε τον Ένα και θα σε αγαπήσουν όλοι», πρόσθετε ο σύγχρονος άγιος της Πάτμου Αμφιλόχιος Μακρής. «Και δεν θα σε αγαπούν μόνον, αλλά και θα σε σέβονται – και μάλιστα, όχι μόνον οι άνθρωποι, αλλά και τα ζώα».

Ελπίζω να μου δοθεί η δυνατότητα, πρώτα ο Θεός, να επανέλθω για παραδείγματα. Ευχαριστώ για την αφορμή και τη φιλοξενία.