Η συνέντευξη του καθηγητή Θ.Καρυώτη για την ΑΟΖ στο Ράδιο Νέο της Νέας Υόρκης

Κάντε κλίκ στον παρακάτω σύνδεσμο για να ακούσετε την ενδιαφέρουσα συνέντευξη του καθηγητή Θ. Καρυώτη για την ΑΟΖ στο Ράδιο Νέο της Νέας Υόρκης:

http://www.box.net/shared/8y0ralycsejeovvfz7vl

Μπράβο στα κορίτσια μας! Παγκόσμια πρωταθλήτρια στο πόλο η Εθνική Γυναικών

φωτό: Contra.gr

Η Εθνική Ελλάδος γυναικών στο πόλο αναδείχθηκε προ ολίγου παγκόσμια πρωταθλήτρια, νικώντας με 9-8 την Κίνα.

Περισσότερα εδώ.

Παναγιώτης Κονδύλης, Οι αιτίες της παρακμής της σύγχρονης Ελλάδας

Παναγιώτης Κονδύλης, Οι αιτίες της παρακμής της σύγχρονης Ελλάδας-
Η καχεξία του αστικού στοιχείου στη νεοελληνική κοινωνία και ιδεολογία, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 2011, ISBN 978-960-310-351-6.

Το δοκίμιο “Η καχεξία του αστικού στοιχείου στη νεοελληνική κοινωνία και ιδεολογία” γράφτηκε από τον Π. Κονδύλη το 1991, ως εισαγωγή στην ελληνική έκδοση του βιβλίου του Η Παρακμή του Αστικού Πολιτισμού. Φέτος κυκλοφόρησε και αυτοτελώς από τις εκδόσεις Θεμέλιο. Σχεδόν προφητικό φαντάζει στον αναγνώστη του σήμερα το παρακάτω απόσπασμα:

(…)Καθώς οι πελατειακές ανάγκες έπρεπε τώρα να ικανοποιηθούν σε καταναλωτικό επίπεδο ανώτερο από τις παραγωγικές δυνατότητες της χώρας, η συγκεκριμένη λειτουργία του ελληνικού πολιτικού συστήματος , η οποία, όπως είδαμε, ήταν εξαρχής αντιοικονομική, κατάντησε να αποτελέσει το βασικό εμπόδιο στην εθνική οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη- κάτι παραπάνω μάλιστα: έγινε ο αγωγός της εκποίησης της χώρας με μόνο αντάλλαγμα τη δική της διαιώνιση, δηλαδή τη δυνατότητα της να προβαίνει σε υλικές παροχές παίρνοντας παροχές ψήφου. Ακόμα και η απλούστερη σκέψη και γνώση φανερώνει ότι η εθνική ανάπτυξη μπορεί να γίνει μόνο με την αύξηση των παραγωγικών επενδύσεων, δηλαδή με τον αντίστοιχο περιορισμό της κατανάλωσης, προ παντός όταν τα καταναλωτικά αγαθά η χώρα δεν τα παράγει αλλά τα εισάγει, και για να τα εισαγάγει δανείζεται, δηλαδή εκχωρεί τις αποφάσεις για το μέλλον της στους δανειοδότες της. Ο δρόμος της ανάπτυξης είναι ο δρόμος της συσσώρευσης, της εντατικής εργασίας και της προσωρινής τουλάχιστον (μερικής) στέρησης, ενώ ο δρόμος της (βραχυπρόθεσμης μόνον) ευημερίας είναι ο δρόμος του παρασιτισμού και της εκποίησης της χώρας. Αυτή η άτεγκτη οικονομική αλήθεια ισχύει ανεξάρτητα από το κοινωνικό και ηθικό πρόβλημα της διανομής των βαρών και της ιεράρχησης των στερήσεων. Όσο άτεγκτη όμως κι αν είναι, οι πολιτικές και ψυχολογικές ανάγκες που την απωθούν είναι ακόμα ισχυρότερες(…)

Παναγιώτης Κονδύλης, Οι αιτίες της παρακμής της σύγχρονης Ελλάδας, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 2011,σελ. 62.

πηγή

π. Kων/νος Kαπετανόπουλος, Δεν μπορώ πια να σωπαίνω... Nτρέπομαι!

Ντρέπομαι, γιατί τὴν Πατρίδα μου, τὴν κυβερνοῦν ἐδῶ καὶ δεκαετίες τὰ γνωστὰ «τζάκια», τὰ ὁποῖα ἐναλλάσσονται στὴν ἐξουσία. Καραμανλῆδες-Μητσοτάκηδες-Παπανδρέηδες! Γιατί; Τί συμβαίνει;

Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ Ή ΕΔΩ (ΠΟΛΥΤΟΝΙΚΟ).

Ὁ Ἅγιος Παντελεήμων ὁ Μεγαλομάρτυρας καὶ Ἰαματικός

εικόνα από εδώ

Τὸν καιρὸ ποὺ τὰ μαῦρα σύννεφα τῆς εἰδωλολατρείας σκέπαζαν ἀπειλητικὰ ὅλη τὴν οἰκουμένη, στὰ τέλη δηλαδὴ τοῦ τρίτου αἰώνα μετὰ Χριστόν, γεννήθηκε στὴ Νικομήδεια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ὁ Ἅγιος μεγαλομάρτυρας Παντελεήμων. Τὴν ἐποχὴ ἐκείνη αὐτοκράτορας τῆς Ρώμης ἦταν ὁ φοβερὸς διώκτης τῶν Χριστιανῶν, ὁ Μαξιμιανός.

Ὁ πατέρας του λεγόταν Εὐστόργιος καὶ ἦταν εἰδωλολάτρης ἀξιωματοῦχος, μέλος τῆς συγκλήτου. Ἡ μητέρα του λεγόταν Εὐβούλη καὶ ἦταν θερμὴ Χριστιανή. Τὸ ὄνομα ποὺ ἔδωσαν στὸ παιδί τους ἦταν Παντολέον.

Ὁ Παντολέον ἦταν πολὺ ἔξυπνος, εὐγενικός, ἐπιμελής, ταπεινὸς καὶ πράος, γεμάτος ἀρετή, παρ’ ὅλο ποὺ ἀκόμη δὲν εἶχε βαπτιστεῖ Χριστιανός. Ὅταν μεγάλωσε, ὁ πατέρας του τὸν παρέδωσε σ’ ἕνα φημισμένο γιατρό, τὸν Εὐφρόσυνο , γιὰ νὰ τοῦ διδάξει τὴν ἰατρικὴ ἐπιστήμη. Σὲ λίγο καιρὸ ὁ Παντολέον ξεπέρασε ὅλους τους συνομήλικούς του στὴν μόρφωση καὶ ὅλοι μιλοῦσαν μὲ θαυμασμὸ γιὰ τὸ χαρακτήρα του. Ὁ ἴδιος ὁ αὐτοκράτορας, μαθαίνοντας γιὰ τὴν ἀρετὴ καὶ τὴν ἐξυπνάδα του, τὸν προόριζε γιὰ νὰ γίνει γιατρὸς στὸ παλάτι, ὁ γιατρὸς τῶν ἀνακτόρων.

Τὸν ἴδιο καιρὸ ὁ γέροντας ἱερέας τῆς Νικομήδειας Ἐρμόλαος, φωτισμένος ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα κάλεσε στὸ σπίτι ποὺ κρυβόταν τὸν Παντολέοντα γιὰ νὰ τὸν γνωρίσει. Ἀφοῦ συνομίλησαν γιὰ πολλὴ ὥρα, ὁ Ἐρμόλαος κατενθουσιάστηκε ἀπὸ τὶς ἀρετὲς ποὺ κοσμοῦσαν τὸ νέο καὶ ἀποφάσισε νὰ τοῦ γνωρίσει τὴν πίστη στὸ Χριστό. Ἔτσι ἀναπτύχθηκε ἀνάμεσά τους μιὰ ἄριστη πνευματικὴ σχέση. Ὁ Παντολέον ἐπισκεπτόταν καθημερινὰ τὸν Ἅγιο Ἐρμόλαο καὶ ἀπολάμβανε τοὺς Χριστιανικούς του λόγους. Στερεωνόταν ἔτσι, σιγὰ - σιγὰ,  στὴν ἀληθινὴ πίστη.

Ἕνα ἐντυπωσιακὸ γεγονὸς κάνει τὸν Παντολέοντα νὰ πάρει τὴ σοβαρὴ καὶ γενναία ἀπόφαση νὰ δεχθεῖ τὸ Ἅγιο Βάπτισμα, νὰ γίνει Χριστιανός. Ἐνῶ περπατοῦσε στὸν δρόμο συνάντησε ἕνα παιδὶ ποὺ τὸ δάγκωσε μία ὀχιὰ καὶ πέθανε. Λέει λοιπὸν στὸν ἑαυτό του: Θὰ προσευχηθῶ στὸ Χριστὸ νὰ ἀναστήσει αὐτὸ τὸ παιδὶ καὶ ἂν πράγματι τὸ παιδὶ ἀναστηθεῖ, ἐγὼ πιὰ δὲν ὑπάρχει λόγος νὰ καθυστερῶ τὴν βάπτισή μου, θὰ γίνω Χριστιανός, θὰ πιστέψω ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ Θεὸς ὁ ἀληθινός, ὁ Σωτήρας τοῦ κόσμου. Αὐτὰ σκέφτηκε καὶ προσευχήθηκε θερμὰ στὸν Κύριο. Ἀμέσως τὸ παιδὶ ζωντάνεψε καὶ τὸ φίδι πέθανε.

Γεμάτος χαρὰ ὁ Παντολέον τρέχει στὸ γέροντα Ἐρμόλαο, τοῦ διηγεῖται τὸ θαῦμα καὶ τοῦ ζητᾶ νὰ τὸν βαπτίσει. Καὶ ὁ Ἐρμόλαος, ἐπειδὴ γνώριζε ποιὸς ὁδηγεῖται στὴν τελειότητα, γεμάτος συγκίνηση ὁδήγησε στὸ φωτισμὸ τοῦ Θείου Βαπτίσματος τὸν Παντολέοντα.

Ἀπὸ τότε ὁ Παντολέον ἔγινε ἀνάργυρος ἰατρός. Θεράπευε μὲ τὴ δύναμη τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοὺς ἀσθενεῖς, χωρὶς νὰ παίρνει καθόλου χρήματα. Ἀκόμη, ὅταν εὕρισκε φτωχοὺς τοὺς βοηθοῦσε ποικιλότροπα, δίνοντάς τους χρήματα καὶ ἄλλα ἀναγκαῖα εἴδη. Ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ ἐντυπωσιακὰ θαύματα τοῦ Ἁγίου ἦταν ἡ θεραπεία ἐνὸς τυφλοῦ, μὲ τὴ δύναμη καὶ πάλι τοῦ παντοδύναμου Θεοῦ μας, τοῦ Χριστοῦ.

Οἱ θαυμαστὲς θεραπεῖες τοῦ Ἁγίου προκάλεσαν τὸ θαυμασμὸ τῶν κατοίκων τῆς Νικομήδειας, ἀλλὰ καὶ τὸ μίσος καὶ τὸ φθόνο τῶν ἄλλων ἰατρῶν τῆς πόλης. Οἱ τελευταῖοι κατάγγειλαν τὸν Παντολέοντα στὸν αὐτοκράτορα Μαξιμιανό, τὸν φοβερὸ αὐτὸ διώκτη τοῦ Χριστιανισμοῦ.

Ὁ Μαξιμιανὸς κάλεσε τὸν Ἅγιο στὰ ἀνάκτορα γιὰ νὰ ζητήσει ἐξηγήσεις. Ὁ Ἅγιος ὁμολόγησε μὲ θάρρος ὅτι εἶναι Χριστιανός. Ὁ αὐτοκράτορας στὴν ἀρχὴ προσπάθησε νὰ τὸν πείσει μὲ διάφορες κολακεῖες καὶ ὑποσχέσεις νὰ ἀρνηθεῖ τὸ Χριστὸ καὶ νὰ θυσιάσει στὰ εἴδωλα. Ὁ Παντολέον ὅμως ἔμεινε πιστὸς καὶ ἀκλόνητος. Δὲν ἀρνήθηκε. Δὲν πρόδωσε τὸ Χριστό.

Ὁ αὐτοκράτορας ἐξαγριωμένος, διέταξε φοβερὰ βασανιστήρια, γιὰ νὰ κλονίσει τὸν Ἅγιο καὶ νὰ τὸν ἐξαναγκάσει νὰ θυσιάσει στὰ εἴδωλα.

Οἱ στρατιῶτες τοῦ αὐτοκράτορα, ἄρχισαν νὰ τοῦ ξέουν τὴ σάρκα μὲ μαχαίρια καὶ νὰ καῖνε τὶς πληγὲς μὲ λαμπάδες. Ὁ Χριστός, ὅμως, ἦλθε σὲ βοήθεια τοῦ Ἁγίου καὶ τοῦ θεράπευσε τὶς πληγές, φωτίζοντάς τον μὲ ἀστραπές. Στὴ συνέχεια ἔβαλαν τὸν Παντολέοντα μέσα σὲ ἕνα καζάνι ποὺ ἔβραζε. Μὲ τὴ βοήθεια ὅμως καὶ πάλι τοῦ Θεοῦ ὁ Ἅγιος ἔμεινε σῶος καὶ ἀβλαβὴς καὶ ἡ φωτιὰ θαυματουργικὰ ἔσβησε. Ἀκολούθως βύθισαν τὸν Ἅγιο στὰ βάθη τῆς θάλασσας, ἀφοῦ ἔδεσαν στὸ λαιμό του μιὰ τεράστια πέτρα. Ὁ Χριστός, ὅμως, ἔκανε τὴν πέτρα πιὸ ἐλαφριὰ ἀπὸ φύλλο καὶ ἔδωσε στὸν Παντολέων τὴν δύναμη νὰ περπατᾶ πάνω στὰ νερά. Ἔτσι σῶος καὶ ἀβλαβής, βγῆκε στὴ στεριά. Στὴ συνέχεια ἔρριξαν τὸν Ἅγιο σὲ πεινασμένα ἄγρια θηρία. Ὅμως τὰ ζῶα, ἀντὶ νὰ τὸν κατασπαράξουν, ἔγλειφαν ἤρεμα καὶ εἰρηνικὰ μὲ τὴ γλώσσα τους τὰ πόδια του, κουνόντας τὶς οὐρές τους.

Ἔκπληκτος ἀλλὰ καὶ ἐξαγριωμένος ὁ ἡγέμονας, διατάσσει τὸν ἀποκεφαλισμὸ τοῦ Ἁγίου. Θαυματουργικὸς τὸ ξίφος λυγίζει καὶ ἀντὶ αἷμα τρέχει γάλα. Λίγο πρὶν ἀπὸ τὸ μαρτυρικὸ διὰ ἀποκεφαλισμοῦ θάνατο τοῦ Ἁγίου, ἀκούσθηκε φωνὴ ἀπ’ τὸν οὐρανό. Ἦταν ἡ φωνὴ τοῦ Θεοῦ ποὺ τοῦ ἔδωσε τὸ ὄνομα Παντελεήμων, ποὺ σημαίνει τὸν Ἅγιο ποὺ ὅλους τους βοηθᾶ καὶ τοὺς ἐλεεῖ ἀκόμη καὶ τοὺς ἐχθρούς του.

Τὸ Τίμιο Σῶμα τοῦ Ἁγίου τάφηκε μὲ τιμὲς ἀπὸ τοὺς Χριστιανούς. Ἡ ἐκκλησία μας τιμᾶ τὴν μνήμη του τὴν 27^η Ἰουλίου.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ’.
Ἀθλοφόρε Ἅγιε καὶ ἰαματικὲ Παντελεῆμον, πρέσβευε τῷ ἐλεήμονι Θεῷ, ἵνα πταισμάτων ἄφεσιν, παράσχῃ ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν.

http://www.youtube.com/watch?v=RxM9O-ererA&feature=player_embeddedΨάλλει ο αρχ. π. Νικόδημος Καβαρνός

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.

Χάριν ἔνθεον εἰσδεδεγμένος, ῥῶσιν ἄφθονον ἀεὶ παρέχεις, καὶ ψυχῶν τε καὶ σωμάτων τὴν ἴασιν, τοῖς τῷ ἁγίῳ ναῷ σου προστρέχουσι, Παντελεῆμον ἐλέους θησαύρισμα. Μάρτυς ἔνδοξε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος.

Κοντάκιον. Ἦχος πλ. α’. Αὐτόμελον.
Μιμητὴς ὑπάρχων τοῦ ἐλεήμονος, καὶ ἰαμάτων τὴν χάριν παρ’ αὐτοῦ κομισάμενος, Ἀθλοφόρε καὶ Μάρτυς Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ, ταῖς εὐχαῖς σου, τὰς ψυχικὰς ἠμῶν νόσους θεράπευσον, ἀπελαύνων τοῦ ἀεὶ πολεμίου τὰ σκάνδαλα, ἐκ τῶν βοώντων ἀπαύστως· Σῶσον ἡμᾶς Κύριε.

Μεγαλυνάριον.
Ρεῖθρα ἰαμάτων ὡς ἐκ πηγῆς, χάριτι θαυμάτων, βλύζει χρήζουσι δωρεάν, ὁ Παντελεήμων, ὁ πάνσοφος ἀκέστωρ· οἱ ῥώσεως διψῶντες, δεῦτε ἀρύσασθε.

Πηγή: ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ

Ἡ Ἁγία Παρασκευὴ ἡ Ὁσιομάρτυς

Εικόνα από εδώ.

Ἡ Ἁγία Ὁσιομάρτυς Παρασκευή, καταγόταν ἀπὸ τὴν Ρώμη, οἱ δὲ γονεῖς της Ἀγάθων καὶ Πολιτεία ἦταν χριστιανοί.

Ἐπειδὴ ὅμως ἦταν ἄτεκνοι παρακαλοῦσαν τὸν Θεὸ νὰ τοὺς χαρίσει ἕνα παιδί. Πράγματι ὁ Θεὸς τοὺς ἄκουσε καὶ τοὺς χάρισε ἕνα παιδί. Καὶ ἐπειδὴ ὅταν γεννήθηκε ἦταν ἡ ἕκτη ἡμέρα τῆς ἑβδομάδος, τὴν ὀνόμασαν Παρασκευὴ καὶ ἀπὸ μικρὴ τὴν ἀφιέρωσαν στὸν Θεό. Ἡ Παρασκευή, ἔλαβε τὴν χριστιανικὴ μόρφωση ἀπὸ τὴν μητέρα της καὶ μάλιστα μελετοῦσε συνέχεια τὰ ἱερὰ γράμματα καὶ προσευχόταν πολλὲς ὧρες στὴν ἐκκλησία.

Μετὰ τὸν θάνατο τῶν δικῶν της μοίρασε ὅλα της τὰ ὑπάρχοντα στοὺς φτωχοὺς καὶ ἔγινε μοναχή. Ἔμεινε ἐκεῖ ἀρκετὸ χρονικὸ διάστημα καὶ μετὰ λαμβάνοντας τὴν εὐχὴ τῆς ἡγουμένης βγῆκε ἔξω στὸν κόσμο καὶ κήρυττε τὸν Χριστὸ προσελκύοντας πολὺ κόσμο στὸν χριστιανισμό.

Γιὰ ὅλα αὐτὰ ὁδηγήθηκε στὸν βασιλιὰ Ἀντωνῖνο ὁ ὁποῖος θαμπωμένος ἀπὸ τὴν ὀμορφιά της καὶ τὴν σύνεσή της προσπάθησε νὰ τὴν πείσει νὰ θυσιάσει στὰ εἴδωλα καὶ θὰ τῆς ἔδινε ὅτι ἤθελε.
Ἡ Ἁγία ὅμως ἀρνήθηκε καὶ τότε διέταξε νὰ ἀρχίσουν τὰ βασανιστήρια. Μάλιστα τὴν ἔβαλαν μέσα σὲ ἕνα θερμασμένο λέβητα γεμάτο πίσσα καὶ λάδι. Μόλις ἔγινε αὐτὸ ἡ Ἁγία φαινόταν νὰ δροσίζεται μέσα σ’ αὐτὸ καὶ ὁ Ἀντωνῖνος ἐξοργισμένος ἔδωσε ἐντολὴ νὰ θανατωθεῖ, περνώντας καὶ αὐτὴ στὴν μεγάλη χορεία τῶν μαρτύρων τῆς ἐκκλησίας μας.

Ἀπολυτίκιο. Ἦχος α’.
Τὴν σπουδήν σου τῇ κλήσει κατάλληλον, ἐργασάμενη φερώνυμε, τὴν ὁμώνυμόν σου πίστιν, εἰς κατοικίαν κεκλήρωσαι, Παρασκευὴ Ἀθληφόρε· ὅθεν προχέεις ἰάματα, καὶ πρεσβεύεις ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.

http://www.youtube.com/watch?v=k47QuOVaIrU

Ψάλλει ο αρχ. π. Νικόδημος Καβαρνός

Κοντάκιον  Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.

Τῇ Ἀθληφόρῳ οἱ πιστοὶ τὸν ὑμνητήριον

Παρασκευῇ δεῦτε συμφώνως ἀναμέλψωμεν·

Ἀπαστράπτει γὰρ τοῖς θαύμασιν ἐν τῷ κόσμῳ

Ἀπελαύνουσα τῆς πλάνης τὴν σκοτόμαιναν

Καὶ παρέχουσα πιστοῖς τὴν χάριν ἄφθονον
Τοῖς κραυγάζουσι, χαίροι Μάρτυς πολύαθλε.

Μεγαλυνάριον.
Χαίροις Ἐκκλησίας ἡ λαμπηδών, καὶ τῶν ἰαμάτων, πολυχεύμων ὄντως κρουνός· χαίροις προστασία, καὶ σεπτὴ οὐρανία, Παρασκευὴ θεόφρον, τῶν εὐφημούντων σε.

Πηγή: ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ 

Δείτε επίσης:

οrthodoxwiki

http://www.matia.gr/7/72/7203/7203_1_9.html

ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΘΑΥΜΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΜΕ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΑΤΙΩΝ

 

Μουσικόραμα 14: Waterboys-Don't Bang The Drum

http://www.youtube.com/watch?v=Kfi6rSHSe0Y&feature=related

THE WATERBOYS - Don't Bang The Drum 

LP: This Is the Sea(1985)

photo by link

 

Well here we are in a special place
what are you gonna do here?
Now we stand in a special place
what will you do here?
What show of soul are we gonna get from you?
It could be deliverance, or history
under these skies so blue
could be something true,
But if I know you you'll bang the drum
like monkeys do

Here we are in a fabulous place
What are you gonna dream here?
We are standing in this fabulous place
What are you gonna play here?
I know you love the high life, you love to leap around
You love to beat your chest and make your sound
but not here man - this is sacred ground
with a Power flowing through
And if I know you you'll bang the drum
like monkeys do

Here we stand on a rocky shore
Your father stood here before you
I can see his ghost explore you
I can feel the sea implore you
Not to pass on by
Not to walk on by
and not to try
Just to let it come
Don't bang the drum
Just let it come
Don't bang the drum
Just let it come
Don't bang the drum
Do you know how to let it come now?
don't bang the drum now
Just let it come now come now come now come now ..
don't bang the drum now drum now drum now drum now...
Don't bang the drum
Don't bang the drum
Don't bang the drum
Don't bang the drum
Don't bang the drum
Don't bang the drum
Don't bang the drum
Don't bang the drum
Don't bang the drum
Don't bang the drum
Don't bang the drum

Lyrics from here

Νικόλας Κ. Χρηστάκης: «Η Γενετική είναι η νέα θρησκεία. Εχει για όλα μια εξήγηση ...»

Νικόλας Κ. Χρηστάκης

Ο κοινωνιολόγος - ιατρός του Χάρβαρντ, για την «επέλαση της Βιολογίας στον χώρο της Ιατρικής»

Πηγή: Αντίφωνο & Ελευθεροτυπία 3-9-2008

Επιμέλεια: ΟΛΓΑ ΚΟΛΙΑΤΣΟΥ

Ο Ν. Χρηστάκης ερευνά πόσο έντονη είναι η επίδραση των κοινωνικών παραγόντων στην υγεία και το προσδόκιμο ζωής του ανθρώπου. Ελληνικής καταγωγής, κοινωνιολόγος και ιατρός στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ (Βοστόνη) συγγράφει αυτή την εποχή μαζί με τον συνάδελφό του Τζέιμς Φάουλερ βιβλίο σχετικά με τον τρόπο που τα κοινωνικά δίκτυα αφήνουν ίχνη στη συμπεριφορά και στις συνήθειές μας, π.χ. κάπνισμα και διατροφή, χωρίς αυτό να γίνεται αντιληπτό.

Ο Ν. Χρηστάκης εκφράζει δημοσίως προειδοποίηση για «επέλαση της Βιολογίας στον χώρο της Ιατρικής». Παρ' όλο που οι γενετικές καταβολές καθορίζουν περιορισμένο μόνο τμήμα της υγείας μας, μεγάλα χρηματικά ποσά επενδύονται «στην ανόητη έρευνα της γενετικής βάσης των πάντων», λέει χαρακτηριστικά ο γνωστός επιστήμων.  

Κύριε καθηγητά, προβληματίζεστε όταν ακούτε κάποιους γιατρούς να λένε πως πρέπει να εξετάζουμε προσεκτικά τους γονείς μας προκειμένου να εξασφαλίσουμε μακροβιότητα;

«Η μακροβιότητα κληροδοτείται μόνο μέχρις ενός ορισμένου βαθμού. Η νεότερη έρευνα αποδεικνύει ότι κάθε άλλο παρά γενετικά προκαθορισμένη είναι. Κανείς δεν αμφισβητεί την ύπαρξη οικογενειών με ιστορικό μακροβιότητας, όμως πίσω από την έρευνα κρύβεται το "φάντασμα" ενός γενετικού προκαθορισμού -ότι θα βρούμε γονίδια που θα μας μαρτυρούν πόσο θα ζήσουμε. Εκεί αντικατοπτρίζεται το πανάρχαιο όνειρο της ανθρωπότητας για κυριαρχία επί του θανάτου - όταν κατανοήσουμε γιατί πεθαίνουμε. Η Γενετική είναι σαν νέα θρησκεία -ισχυρίζεται πως έχει μια εξήγηση για όλα».

Εσείς θα προσφέρατε το γονιδίωμά σας για ανάλυση;

(Γελώντας) «Εάν κάποτε η διαδικασία στοιχίζει λιγότερο από 1.000 $, μπορεί, αλλά μόνο για πλάκα. Οπωσδήποτε δεν θα πλήρωνα πολλά χρήματα γι' αυτό, αφού και σ' αυτές τις προσφορές κατοικεί το σκεπτικό πως είναι δυνατόν να αλλάξει κανείς τη ζωή του, όταν γνωρίζει τις σπείρες των γονιδίων του».

Γιατί τότε ο συνάδελφός σας από την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, γενετιστής Τζ. Τσερτς, έγινε συνιδρυτής της εταιρείας «Knome», που προσφέρει την ανάλυση του γονιδιώματος;

«Είναι σαφές πως δεν θα ζήσουμε να δούμε τη δυνατότητα επέμβασης στο γονιδίωμά μας. Μπορώ να ασκούμαι και να διατρέφομαι υγιεινά, να κοιμάμαι αρκετά, να φροντίζω τα δόντια μου, να αποφεύγω τσιγάρα και ναρκωτικά και να πίνω με μέτρο -χρειάζεται να πληρώσω χιλιάδες δολάρια για να το μάθω;».

Σ' ένα άρθρο στο «British Medical Journal» αναφέρετε πως η γονιδιακή έρευνα κι η Γενετική παρουσιάζουν αποτελέσματα με υπερβολές.

«Δεν αμφισβητώ την πρόοδο της Γενετικής, αλλά κατά τη γνώμη μου όλα τα εγγενή μας στοιχεία δεν έχουν γενετικά αίτια - 30% των παραγόντων σχετίζονται με τα γονίδια ή με το ενδομήτριο περιβάλλον, ένα 15% με τις κοινωνικές συνθήκες, π.χ. αν ανατρέφεται κάποιος σε περιβάλλον οικονομικής ένδειας, και 5% μας επηρεάζει το άμεσο περιβάλλον, π.χ. πιθανή έκθεση σε τοξίνες. Ομως, η υγεία μας εξαρτάται κατά 40% από τη συμπεριφορά μας -τις διατροφικές μας συνήθειες και τις έξεις- και μόνον κατά 10% από ιατροφαρμακευτική περίθαλψη».
Αυτό σημαίνει πως μόνοι μας θα μπορούσαμε να κάνουμε περισσότερα απ' ό,τι ο καλύτερος γιατρός.

«Μερικοί γιατροί και βιολόγοι τοποθετούν στο επίκεντρο τα γονίδια και συντηρούν την ψευδαίσθηση πως η γνώση περί γονιδίων θα μας αποκαλύψει την πηγή της νεότητας. Θα 'πρεπε να επενδύονται μεγαλύτερα ποσά σε μη γενετικούς παράγοντες, π.χ. για προγράμματα διατροφής ή σωματικής άσκησης. Ομως η Βιολογία θεωρείται εξέχων τομέας κι επίσης ακούγεται το επιχείρημα  "δεν θα 'πρεπε να μελετώνται καν οι επιδράσεις της φτώχειας στην υγεία, επειδή δεν μπορούμε να εξαλείψουμε τη φτώχεια ". Ούτε και τα γονίδια είμαστε σε θέση να επισκευάσουμε κι όμως δαπανούμε τεράστια ποσά στην έρευνά τους.
Επιμένω πως πρέπει να αποδεσμευτούμε από την έντονη προσήλωση σε μεμονωμένα γονίδια -σύντομα θα γνωρίζουμε και τα 25.000 γονίδια του ανθρώπου. Πώς, όμως, λειτουργούν όλα αυτά ως σύστημα; Για να απαντηθεί αυτό, δημιουργήθηκε ο νέος κλάδος της συστηματικής Βιολογίας κι ομοίως δημιουργείται και στις κοινωνικές επιστήμες ένας τομέας που διερευνά τα κοινωνικά δίκτυα - πώς λειτουργούν μαζί μεμονωμένα άτομα για να σχηματίσουν μια κοινωνία. Ανεξαρτήτως εάν πρόκειται για γονίδια ή άτομα, το ζήτημα είναι πώς μικρές ενότητες σχηματίζουν μεγάλες.

Οι πράξεις μας βασίζονται στις εμπειρίες τις δικές μας και των άμεσων φίλων μας -κάτι που δεν αποτελεί έκπληξη. Ομως, όσα κάνουμε ή όχι επηρεάζονται κι από άτομα που δεν γνωρίζουμε προσωπικά, που στο κοινωνικό δίκτυο απέχουν αρκετούς  "κόμβους ". Απ' αυτά εξαρτάται μια ολόκληρη σειρά πραγμάτων -η αύξηση βάρους, η έξις του καπνίσματος, η αίσθηση της ευτυχίας».

Τα βιολογικά είδη δεν προσαρμόζονται συνεχώς στο περιβάλλον τους;

«Φυσικά. Προφανώς η εξέλιξη λειτουργεί με ταχύτερους ρυθμούς - ακόμη και για σημαντικές αλλαγές στο γενετικό υλικό αρκούν μερικές εκατοντάδες χρόνια. Οτι ο πολιτισμός μεταβάλλει το γενετικό μας υλικό αποτελεί μια αρχική παρατήρηση, που όμως προκαλεί ανησυχία. Οι κοινωνικές συνθήκες θα μπορούσαν να οδηγήσουν στον σχηματισμό γενετικά ευνοημένων ομάδων -ας πούμε θεωρητικά ότι η ζωή στις πόλεις είναι ιδιαιτέρως απαιτητική και κάνει τους ανθρώπους ευφυέστερους. Εάν ισχύει αυτό, θα μπορούσαν μέσα σε διάστημα λίγων γενεών να δημιουργηθούν άνθρωποι που φέρουν αυτό το προτέρημα της αστικής ζωής στα γονίδιά τους. Αυτή η υπεροχή απέναντι στους κατοίκους της υπαίθρου θα αποτελούσε μια εξέλιξη εκπληκτική όσο και ανησυχητική».

διαΚρητικά 18: Νίκος Ξυλούρης

Νίκος Ξυλούρης-Αρισμαροβιτσόβεργα
http://www.youtube.com/watch?v=RRVhQEOzKkE&feature=player_embedded#at=42

Θ.Ι.Ζιάκας,Μιλάμε για την κρίση του ίδιου του Υποκειμένου

πηγή: Αντίφωνο

Η απολυτοποίηση των οικονομολογικών όψεων της κρίσης συσκοτίζει τον ανθρωπολογικό χαρακτήρα της: ότι δηλαδή είναι κρίση του  Υποκειμένου. Ωστόσο η ανθρωπολογική αυτή διάσταση της κρίσης έχει αναδειχθεί, από τους θεωρητικούς της κοινωνικής οντολογίας, ήδη από τη δεκαετία του '80. Θυμίζω το ανεπανάληπτο έργο του  Παναγιώτη Κονδύλη «Η κρίση του αστικού πολιτισμού», όπου και η ανάλυση της παθολογίας του κυρίαρχου ελληνικού μεταμοντερνισμού, μαζί με την καίρια περιγραφή της εξάντλησής του, την οποία ζούμε σήμερα.

Το κείμενο που ακολουθεί είναι ο επίλογος ενός ανάλογου βιβλίου, που γράφτηκε την ίδια περίοδο και το οποίο πραγματεύεται την κρίση του νεωτερικού Τεχνοσυστήματος ακριβώς ως κρίση του υποκειμένου -ως «έκλειψή» του πιο συγκεκριμένα.[*] Ως αποσύνθεση-διάλυση, λόγω εξάρθρωσης/καταστροφής της αυθυπερβατικής συστατικής του ορμής, αφ’ ενός. Αλλά, αφ’ ετέρου, όχι ως αποσύνθεσης αμετάκλητα καταστροφικής/υποστροφικής, αλλά ως εμπεριέχουσας συνάμα την δυνατότητα μετάβασης σε μια ανώτερη ανθρωπολογική βαθμίδα.

Σημείωση επί της ορολογίας:

- Με τη λέξη "υποκείμενο" νοείται εδώ ο «φορέας», η «υπόσταση» του κοινωνικού πεδίου. Πρακτικά αναφερόμαστε στους συγκεκριμένους ανθρώπους, συνυπολογίζοντας τη θέση που κατέχει -στο …GPS της κεφαλής τους- η προσιδιάζουσα στο υφιστάμενο κοινωνικό πεδίο θέσμιση των οντολογικών παραμέτρων του [ήγουν: ο τρόπος α) ρύθμισης της αντίθεσης ατομικού/συλλογικού, β) νοηματοδότησης των μεταφυσικών σημασιών και γ) θεμελίωσης της δικαιοπολιτικής νομιμοποίησης].

- Με τον όρο «αυθυπερβατική τάση» (ή «ορμή») νοείται -πρακτικά πάλι- η «δύναμη» η οποία συνέχει το άτομο με τον εν λόγω ορισμό των θεμελιωδών  παραμέτρων του κοινωνικού πεδίου, -καθιστώντας το «υποκείμενο». (Για το πλήρες νόημα της λέξης «αυθυπέρβαση» πρέπει να πάει κανείς στο εν λόγω βιβλίο και μέσω αυτού στην ιλιγγιώδη οντολογία του αγίου Μαξίμου του Ομολογητή).


Η σημερινή κρίση μπορεί να περιγραφεί ως αδυναμία του υποκειμένου της νεωτερικότητας να ελέγξει την αντίφαση ανάμεσα στο σύστημα των αναγκών του και στις συνέπειες του, που είναι το κοινωνικό, το εθνικό και το οικολογικό πρόβλημα.

Η αδυναμία αυτή αφορά την ίδια την προϋπόθεση κάθε εναλλακτικής λύσης: την ικανότητα του υποκειμένου να αποστασιοποιείται από τις κοινωνικά καθορισμένες ανάγκες του. Μ' αυτή την έννοια μιλάμε πλέον για κρίση του ίδιου του υποκειμένου.

I.

Ο ισχυρισμός ότι η κρίση αφορά το ίδιο το υποκείμενο μπορεί να βασιστεί σε δύο επισημάνσεις. Η πρώτη προκύπτει από την εμπειρία του παγκόσμιου σοσιαλιστικού κινήματος, που αντιπροσωπεύει τη γιγαντιαία, αλλά αποτυχημένη, προσπάθεια της νεωτερικότητας να θέσει υπό έλεγχο τις διογκούμενες αντιφάσεις της. Η δεύτερη προκύπτει από τη σημερινή γενικευμένη «απάθεια» του νεωτερικού υποκειμένου.

Η προβληματική πάνω στην αποτυχία του σοσιαλισμού οδηγεί ακριβώς στο υποκείμενο. Διαπιστώνεται, σε όλες τις περιπτώσεις, ότι το «υποκείμενο της αλλαγής» αναπαράγει στο εσωτερικό του και στην κοινωνία, τις σχέσεις που προσπαθεί να «εξαλείψει». Αποδείχθηκε ότι η «καταστροφή του εχθρού» δεν εξασφαλίζει το ζητούμενο. Δεν φτάνει να «αλλάξουν οι συνθήκες». Πρέπει να αλλάξει και το ίδιο το «υποκείμενο της αλλαγής», ώστε να μην τις αναπαράγει. Καταδείχθηκε, με ακριβοπληρωμένη εμπειρία, ότι οι αντιφάσεις της νεωτερικότητας ριζώνουν στην ίδια τη «δομή» του υποκειμένου της και δεν μπορούν να λυθούν χωρίς ειδική παρέμβαση και στη δομή αυτή. Εκτός από τη θεωρία και πρακτική της «αλλαγής των συνθηκών», χρειαζόταν και κάποια ειδική θεωρία και πρακτική αυτο-αλλαγής του ίδιου του «υποκειμένου της αλλαγής».

Η ύπαρξη μιας τέτοιας θεωρίας «αλλαγής του υποκειμένου» θα οδηγούσε προφανώς και σε μια διαφορετικότερη θεωρία «αλλαγής των συνθηκών».

Η δεύτερη επισήμανση προκύπτει από την κοινότοπη παρατήρηση πως ενώ είναι φανερό ότι ο σύγχρονος πολιτισμός πριονίζει ο ίδιος το κλαδί στο οποίο κάθεται (υπερβαίνοντας τα οικολογικά και τα κοινωνικά του όρια) το αποτέλεσμα είναι η πλήρης «απάθεια» και απραξία. Οι εκκλήσεις των οικολόγων, των εναλλακτικών, των ηθικολόγων κ.λπ., στη λογικότητα και την ηθική ευαισθησία του υποκειμένου, δεν το αγγίζουν. Πράγμα που σημαίνει ότι το συμφέρον του ανθρώπου ως είδους, το «καλό της ανθρωπότητας», το «καλό των παιδιών μας» κ.τ.τ., τελικά δεν έχουν «τόπο» στη σύσταση του υποκειμένου της νεωτερικότητας.

Η διατύπωση αυτή μοιάζει υπερβολική, αλλά επαληθεύεται σήμερα πλήρως και πρωτίστως, από τη συμπεριφορά της «σιωπηλής πλειοψηφίας». Καλύπτει επίσης και όλους εκείνους πού αναγνωρίζουν στον εαυτό τους μια «ευαισθησία» εθνική, κοινωνική ή οικολογική: Η πλειονότητά τους σκέπτεται ότι «κάτι πρέπει να κάνουν». Αντιλαμβάνονται όμως ότι δεν έχουν την απαιτούμενη «ψυχική δύναμη». Οι υπόλοιποι δεν ξέρουν τί είναι αυτό που πρέπει να κάνουν. Κι αν υποθέσουμε ότι κατορθώνουν, μερικοί απ' αυτούς, να εντοπίσουν μια «εναλλακτική πρόταση» και να μπουν στον αγώνα για την πραγματοποίησή της, ανακαλύπτουν αμέσως ότι δεν μπορούν να πετύχουν τον απαιτούμενο συλλογικό συντονισμό. Όταν (και αν) λύσουν το πρόβλημα αυτό, ανακαλύπτουν ότι είναι πολύ δύσκολο, έως αδύνατο, να πείσουν τις ευρύτερες λαϊκές μάζες. Κι αν τέλος υποθέσουμε ότι κατορθώνουν να σπάσουν κι αυτό το φράγμα και να γίνουν μαζικό κίνημα, τότε θα βρεθούν αντιμέτωποι με την εσωτερική πλευρά του προβλήματος: με το φαινόμενο της τροπής του «υποκειμένου της αλλαγής» στο αντίθετο του. Με το φαινόμενο πάνω στο οποίο, εντελώς άοπλος καθώς ήταν, συνετρίβη ο μαρξισμός.

Η (υποθετική) παρεμβολή (στην ανωτέρω προβληματική) α) της υλικής δύναμης των ηγετικών κοινωνικών ομάδων, οι επιδιώξεις των οποίων προϋποθέτουν την εξουδετέρωση των κινημάτων εθνικής, κοινωνικής και οικολογικής ευαισθησίας, σε συνδυασμό β) με τις παραλυτικές επιπτώσεις της κατάρρευσης των οραματικών διεξόδων της νεωτερικότητας, είναι ασφαλώς αναγκαία συνθήκη για την κατανόηση της αδυναμίας του νεωτερικού υποκειμένου. Δεν είναι όμως και ικανή.

II.

Η αδυναμία του υποκειμένου, όπως σκιαγραφείται από τις παρατηρήσεις αυτές, δεν υποδηλώνει απλώς την κρίση κάποιων εξωτερικών στοιχείων της παρουσίας του.  Αν λάβουμε υπόψη την έκρηξη των ψυχικών ασθενειών, τη μάστιγα των ναρκωτικών, την εξάπλωση της εγκληματικότητας, ή την αυξανόμενη καταφυγή στον φαντασιακό χώρο της λεγόμενης «εικονικής πραγματικότητας», θα διαπιστώσουμε ότι η αναπαραγωγή του νεωτερικοΰ «παραδείγματος» δεν προκαλεί μόνο τα τρία διηπειρωτικά προβλήματα, που αναφέραμε στην αρχή του επιλόγου. Προκαλεί και την καταστροφή, ή τουλάχιστον την εξουδετέρωση, ουσιωδών διαστάσεων της υποκειμενικότητας. Κάτι που πρέπει να αξιολογηθεί ως η βαθύτερη όψη της κρίσης.

Πράγματι. Η κρίση του υποκειμένου μπορεί να περιγραφεί σαν εμπλοκή και στις δύο ροπές ή τάσεις, που συνιστούν τον άνθρωπο, ως χωροχρονική παρουσία: Τόσο της αυτο-επιβεβαιωτικής, μέσω της οποίας αναπαράγει τον εαυτό του ως άτομο, όσο και της αυθυ-περβατικής, μέσω της οποίας αναπαράγει τους όρους ύπαρξης της κοινωνικής ολότητας, έναντι της οποίας και ορίζεται ως άτομο (-υποκείμενο).

α) Η ραγδαία αποδιάρθρωση του ατόμου, ως παρουσίας με εσωτερική συνέχεια, καθιστά εμφανή την εμπλοκή στη λειτουργία της αυτο-επιβεβαιωτικής τάσης. Ο βίος του ατόμου τείνει να γίνει ακολουθία άσχετων στιγμών. Λείπει ο διαχρονικός σκοπός, που έχει τεθεί από το ίδιο το υποκείμενο και προσδίδει στις ενέργειές του ενο-ποιό-δια-χρονικό νόημα. Η υποκειμενικότητα, αντί να είναι όντως ατομικότητα, παρουσία με διαχρονική ταυτότητα, όπως τουλάχιστον τη θέλει ο ιδεότυπος του Διαφωτισμού, καταντά χαοτικότητα. Δίχως ενότητα και συνέχεια. Δίχως νόημα. Τα όποια στοιχεία ενότητας και συνέχειας μπορούν να παρατηρηθούν, ανάγονται εν γένει στη βιολογική και πολιτισμική φύση του υποκειμένου και όχι στην «αυτόνομη βούλησή» του. Ανάγονται στην «κανονικότητα» των στοιχειωδών φυσικών ορμών και των διεμβλημένων επιταγών του απρόσωπου κοινωνικού μηχανισμού, μέσα στον όποιο έχει «χυθεί» ο χυλός αυτός που, κατ' ευφημισμόν, εξακολουθεί να λέγεται «υποκείμενο». Το αυτόνομο άτομο του Διαφωτισμού πραγματώνεται τελικά ακριβώς ως το αντίθετο του: ως κοινωνικό αυτόματο.

β) Η εμπλοκή στη λειτουργία της αυθυπερβατικής τάσης εκφράζεται, τυπικά, ως ανυπαρξία υπερατομικού ιδανικού. Το περιβόητο «τέλος των ιδεολογιών» συμπυκνώνει την κατάρρευση όλων των οραματικών διεξόδων της νεωτερικότητας. Το πρόβλημα βεβαίως δεν βρίσκεται στην αποσύνδεση της αυθυπερβατικής τάσης από τις χρεωκοπημένες μορφές υπερατομικού ιδανικού, αλλά στην αδρανοποίησή της και στην ανεπανόρθωτη ίσως εξάρθρωσή της. Βρίσκεται στη δημιουργία της σημερινής άκρως επικίνδυνης κατάστασης, όπου το γενικό καλό, το καλό του είδους, παύει να έχει υποκειμενική αναφορά και εσωτερικό στήριγμα στην παρουσία του σημερινού νεωτερικού ανθρώπου.

Στο σημείο αυτό πρέπει να προσθέσουμε ότι ο πολιτισμός της νεωτερικότητας δεν νοηματοδοτεί την αυ-θυπερβατική τάση ως οργανικό-συστατικό στοιχείο του ανθρώπου. Την θεωρεί εκδήλωση εξωτερικών διεμβολών, περιοριστικών της ατομικής ελευθερίας, δηλαδή παθολογική. Και δεν διαθέτει, φυσικά, καμιά ειδική θεωρία και πρακτική για την καλλιέργεια της, ώστε να μπορεί ο άνθρωπος να διακρίνει το γενικό καλό από τις, πάντοτε πιθανές, πολυποίκιλες ειδωλοποιήσεις και παραπλανητικές μεταθέσεις του. Προφανώς ο ευνουχισμός της αυθυπερβατικής τάσης εμποδίζει την ομαλή λειτουργία και της ίδιας της αυτοεπιβεβαιωτικής τάσης, η οποία χρειάζεται πάντοτε κάποιο αυθυπερβατικό σημείο αναφοράς (έστω και «ατομικιστικό»), για να συγκροτήσει αυτό που θα μπορούσε να είναι η διαχρονική «ατομική ταυτότητα» του υποκειμένου της.

Οι δύο αυτές προσεγγίσεις μας επιτρέπουν να αντιληφθούμε για ποιο λόγο η νεωτερικότητα, αντί να ενσαρκώνει το πρότυπό της, το αυτόνομο άτομο, ενσαρκώνει τελικά το αντίθετο του: το χαοτικό κοινωνικό ενεργούμενο. Ώστε τελικά οι παθολογικές κοινωνικές δομές να αποκτούν τη γνωστή ανεξέλεγκτη δυναμική τους.

III.

Η διαπίστωση για την εξάρθρωση της αυθυπερβατικής τάσης και την εσωτερική αποδιάρθρωση του υποκειμένου, μετατρέπει, αυτομάτως, κάθε εναλλακτική πρόταση σε ιδεολογική φενάκη. Σε λέξεις κενές περιεχομένου. Έτσι χωρίς θεωρία και πρακτική ανασχετικής παρεμβολής στις υφιστάμενες αποσυνθετικές διαδικασίες υποκειμενοποίησης, δεν είναι δυνατόν να μιλάμε για πραγματική εναλλακτική λύση.

Η ζητούμενη θεωρία και πρακτική βρίσκεται έξω από τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις του υποκειμένου της νεωτερικότητας, γιατί αφορά τη διαχείριση της αυθυπερβατικής τάσης, στην οποία ή νεωτερικότητα δεν αναγνωρίζει ούτε ανθρωπολογικό ούτε οντολογικό περιεχόμενο. Δεν είναι όμως εντελώς έξω από τις αντιληπτικές δυνατότητες όσων μετέχουν και σε προνεωτερικές μορφές υποκειμενοποίησης, οι οποίες νοηματοδοτούν την αυθυπερβατική τάση σαν κεντρική διάσταση της ανθρώπινης ύπαρξης. Στη διαπίστωση αυτή βρίσκεται το κλειδί για να προσεγγίσει κανείς τη λύση του προβλήματος. Σε χώρες, όπου η νεωτερικότητα είναι εισαγόμενη, οι προνεωτερικές παραδόσεις μπορούν να χρησιμεύσουν σαν «αρχιμήδειο στήριγμα», γιατί υπεισέρχονται ακόμη, έστω και με αλλοτριωμένη μορφή, στη συγκρότηση των αντιληπτικών δυνατοτήτων του υποκειμένου. Μ' αυτή την έννοια η προσφυγή στην ελληνο-ορθόδοξη παράδοση είναι μια καθ' όλα νόμιμη ερευνητική πρόταση. Κι αυτό παρά τις επιφυλάξεις, ως προς το εύρος των δυνατοτήτων κατανόησης της και παρά τον ελλοχεύοντα κίνδυνο ενός φαντασιώδους «νεοησυχαστικού φουνταμενταλισμού».

Για τα έθνη της πάλαι ποτέ ελληνικής οικουμένης, που μετέχουν και στην ορθόδοξη παράδοση, είναι η προσιτότερη πρόταση. Η προσφυγή σ' αυτήν είναι αναγκαία συνθήκη για να λύσουν το πρόβλημα. Βεβαίως η ποιότητα της λύσης, που θα μπορούσαν να δώσουν, δεν θα εξαρτηθεί από την «παράδοση», αλλά από τη δική τους ικανότητα. Από το δικό τους δημιουργικό πνεύμα.

IV.

Η νεωτερικότητα θεμελιώθηκε στη μηδενιστική νοηματοδότηση της αυθυπερβατικής διάστασης του ανθρώπου. Στη συρρίκνωση του υποκειμένου στην αυτοεπιβεβαιωτική του διάσταση (ατομικισμός-φιλελευθερισμός). Πίστεψε ότι οι ελεύθερα αντικρουόμενες ατομικές επιδιώξεις εναρμονίζονται μόνες τους, κάνοντας τη δικαιοσύνη να ξεπηδά αυτόματα από την ατομική ελευθερία. Η εκρηκτική κοινωνική και εθνική ανισότητα που προέκυψαν, μαζί με τους αντίστοιχους τερατώδεις μηχανισμούς κυριαρχίας, διέψευσαν τις οντολογικές αυτές παραδοχές.

Η διάψευση γέννησε, ως οραματική διέξοδο, τον σοσιαλιστικό κολεκτιβισμό. Όμως ο σοσιαλισμός δεν αμφισβήτησε ποτέ τον νεωτερικό ιδεότυπο της αυτόματης απορροής της δικαιοσύνης από την ατομική ελευθερία. Τοποθέτησε απλώς την ισχύ του στο «τέλος της ιστορίας», δηλαδή ύστερα από μια μεταβατική περίοδο συνειδητής πρόταξης της κοινωνικής δικαιοσύνης, έναντι της ατομικής ελευθερίας (δικτατορία του προλεταριάτου). Η πρόταξη της κοινωνικής δικαιοσύνης θα μας επέτρεπε να «ξεπατώσουμε» τις ρίζες της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης, που περιορίζονται, υποτίθεται, μόνο στο εξωτερικό πολιτικό-οικονομικό έδαφος και δεν έχουν διακλαδώσεις στο εσωτερικό του υποκειμένου. Η κατάληξη του σοσιαλιστικού εγχειρήματος διέψευσε επίσης τις αφετηριακές αυτές παραδοχές του. Με τη βίαιη πρόταξη της κοινωνικής δικαιοσύνης ξαναγυρίσαμε απλώς στη βαρβαρότητα, όπου δεν υπάρχει ούτε ελευθερία ούτε δικαιοσύνη. Το αίτημα της δικαιοσύνης, ως ελάχιστη συνθήκη ισορροπίας στις σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους και με τη φύση, έγινε ακόμα πιο επιτακτικό. Είναι το μέγα και άλυτο πρόβλημα της νεωτερικότητας.

Μερικοί αναζητούν τις ρίζες των σημερινών προβλημάτων στο πνεύμα της ελληνικής αρχαιότητας και του χριστιανισμού. Όμως η θεμελίωση της νεωτερικότητας βρίσκεται στους αντίποδες των μεγάλων αυτών παραδόσεων:

α) Οι αρχαίοι ζητούσαν την εσωτερική εναρμόνιση του ατομικού ψυχικού κόσμου, την οποία και ταύτιζαν με τη δικαιοσύνη. Έβλεπαν τη δικαιοσύνη ως προϊόν επίπονης προσπάθειας για την κατάκτηση της αρετής. Δικαιοσύνη = φρόνηση + ανδρεία + σωφροσύνη. Η δικαιοσύνη είναι, μάλιστα, το οντολογικό θεμέλιο της αρχαίας θέσμισης του κόσμου, η συστατική του αρχή, η ενατένιση της οποίας αποτελεί και την πηγή της θεότητας των θεών. Δεν είναι καθόλου μια συμβατικότητα. Δεν είναι το οντολογικό μηδέν της νεωτερικότητας. Οι αρχαίοι είχαν επιπλέον την αίσθηση του τραγικού. Γνώριζαν πολύ καλά ότι η ιδιωτική «δεινότητα», η ατομική ελευθερία —«των ανδρών το υπέρτολμον φρόνημα» και «των γυναικών οι πάντολμοι έρωτες» (Αισχύλος)— μπορούν να διαλύσουν κάθε σχέση τάξης και δικαιοσύνης και να ξαναρίξουν στο χάος τον ανθρώπινο κόσμο-κόσμημα. Γι' αυτό και είχαν θεσπίσει την ελέω και φόβω κάθαρση της ιδιωτικής «δεινότητας» μέσω της Τραγωδίας. Δεν ήταν λοιπόν τόσο αφελείς να πιστεύουν ότι μπορεί να σταθεί κοινωνία πάνω στην αγνόηση της τραγικής αντίθεσης ελευθερίας-δικαιοσύνης.

β) Ο χριστιανισμός, ανάγοντας την αγάπη σε συστατική αρχή του κόσμου, αλλάζει την οντολογική θεμελίωση του ελληνικού πολιτισμού. Η τραγική αντίθεση ελευθερίας-δικαιοσύνης λύνεται. Αρκεί να υπάρχει αγάπη χριστιανικού τύπου, δηλαδή αγάπη του διαφορετικού, αγάπη κι αυτού ακόμα του «εχθρού». Η αγάπη αυτή, εισάγοντας τη διάκριση γνωμικού και φυσικού θελήματος, διευρύνει καίρια την έννοια της ελευθερίας. Η ελευθερία του αγαπητικού υποκειμένου υπερβαίνει όχι μόνο τους εξωτερικούς φυσικούς και κοινωνικούς περιορισμούς, αλλά και τους εσωτερικούς (πάθη, ιδιοτέλεια, συνήθεια). Του επιτρέπει, επομένως, να αποστασιοποιείται από το σύστημα των αναγκών του, πράγμα για το οποίο δεν αρκεί η τραγωδιακή κάθαρση και η φιλοσοφική αγωγή των αρχαίων. Ούτε βεβαίως  η ορθολογική «συνειδητότητα» του νεωτερικού ανθρώπου. Μαζί με την ελευθερία τρέπεται και η δικαιοσύνη. Αποκτά πρόσωπο ανθρώπινο, όταν εμπνέεται από την αγάπη. Από άτεγκτος νόμος αλλάζει σε φιλάνθρωπη παιδαγωγία.

Η διπλή αυτή, μέσω της αγάπης, διεύρυνση-τροπή της ελευθερίας και της δικαιοσύνης λύνει τη μεταξύ τους τραγική αντίθεση.

V.

Η ελληνο-ορθόδοξη θέσμιση φαίνεται, λοιπόν, να απαντά στο πρόβλημα που μας απασχολεί. Οι ακόλουθες τρεις παρατηρήσεις ενισχύουν την επισήμανση αυτή.

α) Μιλάμε για οντολογία και όχι για δεοντολογία και ηθικές παραινέσεις. Το προτεινόμενο αυθυπερβατικό στήριγμα, ως άτρεπτο, δεν ανήκει στην «κτιστή» μας φύση. Είναι «άκτιστη ενέργεια». Ο Θεός ο ίδιος. Παρά ταύτα είναι κάτι που «χαρίζεται» στον άνθρωπο, αν το επιθυμεί ειλικρινά. Η «παροχή» του συνδέεται με τη δυνατότητα χρησιμοποίησής του «επ' άγαθώ». Αν το χρησιμοποιείς η «παροχή» του αυξάνει. Αν όχι «αφαιρείται κι αυτό πού έχει δοθεί». Θετικός προσδιορισμός του: «καύση καρδίας υπέρ πάσης της κτίσεως». Συνθήκη εμφάνισης του: «όταν ο νους ξαναγυρίσει στην καρδιά και παραμείνει εκεί». Να υποθέσουμε ότι η ενότητα «νου και καρδίας» αλλάζει αυτό που ξέρουμε ως καρδιά και ως νου, σε κατάσταση διαχωρισμού;

Είναι φανερό ότι τα κείμενα μας παραπέμπουν σε κάτι για το οποίο ο νεωτερικός άνθρωπος δεν έχει εμπειρία. Πράγματι, η εμπειρία της «αγάπης του εχθρού» του είναι παντελώς άγνωστη και ως μονής κατευθύνσεως, μάλλον αδιανόητη, αν όχι απωθητική. Πρόκειται για αγάπη που δεν έχει σχέση με διαβαθμίσεις ή μεταλλαγές του φυσικού έρωτα, γιατί προϋποθέτει την ελεύθερη-συνειδητή επιλογή και συνάμα την τρομερή επίγνωση ότι κάθε συγκεκριμένος άνθρωπος είναι υπόσταση του κόσμου ολόκληρου, κοινωνικού και φυσικού. Τίθεται ζήτημα «σωτηρίας της κτίσεως», η οποία και εξαρτάται σαφώς από τη «σωτηρία του ανθρώπου». Η δε «σωτηρία του ανθρώπου» ταυτίζεται με την απόκτηση αυτού του είδους αγάπης. Η «συνειδητή αγάπη» (αν επιτρέπεται η εκλογίκευση) είναι ο κρίσιμος κρίκος χωρίς τον οποίο είναι αδύνατη η επανασυγκόλληση της κοσμικής αλυσίδας.

Είναι μια αγάπη οπωσδήποτε αινιγματική. Μοιάζει όμως να έχει κάτι απ' αυτήν η συμπάθεια που ζητά ο οικολόγος για τις φάλαινες και τις χελώνες του, ο εναλλακτικός για τους απόκληρους του συστήματος και ο ειλικρινής «πλουραλιστής» για τους «άλλους» και «ξένους»: τις καταπιεζόμενες παραδόσεις και μειονότητες.

β) Η ελληνο-ορθόδοξη θέσμιση δεν προσβλέπει στην κατάργηση της τραγικής αντίθεσης ελευθερίας-δικαιοσύνης. Ο ιστορικός κόσμος του ανθρώπου είναι ο κόσμος της «Πτώσης». Ενώ ο φυσικός κόσμος είναι «καλός λίαν», ο πολιτισμός του πτωτικού ανθρώπου θεμελιώνεται στη «γνώση καλού και πονηρού», δηλαδή στον αφύσικο διαχωρισμό σε «καλό» και σε «κακό».  Η «Πτώση» αποτελεί απομάκρυνση από την αγάπη, που δεν κομματιάζει τον κόσμο, αλλά τον συνέχει και τον ζωοποιεί. Η «Πτώση» φέρνει την αδικία. Την καταστροφή και τον θάνατο στη Δημιουργία. Συνεπώς η λύση της αντίθεσης ελευθερίας-δικαιοσύνης εξαρτάται από την αναγωγή της αγάπης σε άξονα της υποκειμενοποίησης.

Η αναγωγή αυτή αναδεικνύει την εκκλησιαστική συλλογικότητα σε απάντηση στο «αίνιγμα της Ιστορίας». Σκοπός της εκκλησιαστικής συλλογικότητας ήταν να βοηθήσει τον άνθρωπο να απαλλαγεί από την εσωτερική χαοτικότητα και να γίνει πραγματικό πρόσωπο, δηλαδή αυθυπερβατική σχέση ελευθερίας-αγάπης με το απολύτως διαφορετικό (Θεός) και με το σχετικώς διαφορετικό (Πλησίον). Απόλυτη ενικότητα (ατομικότητα) και συγχρόνως υπόσταση καθολικότητας (έμπρακτης ευθύνης για τις τύχες του κόσμου). Πράγμα βεβαίως εντελώς ξεχασμένο και παρανοημένο από τον χριστιανισμό της νεωτερικής εποχής. Οι κοινότητες, που τέτοια υποκείμενα είναι σε θέση να φτιάξουν, δεν μπορούν να αναιρέσουν την «πτώση», ώστε να εξαλειφθεί η αντίθεση ελευθερίας-δικαιοσύνης. Μπορούν όμως να «σώσουν» τον κόσμο, δηλαδή να μην τον αφήσουν να καταστραφεί. Είναι το «άλας» που θα εμποδίσει τον κόσμο να «σαπίσει» ολοκληρωτικά.

γ) Μιλάμε στην πραγματικότητα για ολόκληρη θεωρία και πρακτική αλλαγής του «υποκειμένου της αλλαγής». Τo σχήμα της είναι περίπου το εξής: Η αυθυπερβατική τάση του ανθρώπου ήταν «κάποτε» καθαρή ορμή προς την απόλυτη ελευθερία-αγάπη, άλλα για κάποιους λόγους η ορμή αυτή διαστράφηκε. Ο άνθρωπος χώρισε την ελευθερία του από την αγάπη και στη θέση της αγάπης έβαλε τον αυτοερωτισμό και την ωφελιμοθηρία-ηδονοθηρία. Το αποτέλεσμα ήταν η πτώση του στο χάος των «παθών», η συνακόλουθη απώλεια εσωτερικής ελευθερίας και η τροπή του σε ενεργούμενο των «συνθηκών». Με τον καιρό η διαστροφή (το «παρά φύσιν») έγινε «δεύτερη φύση» και μεταδίδεται από γενιά σε γενιά, με την κληρονομικότητα, την αγωγή και τη συνήθεια. Τούτο σημαίνει ότι η εσωτερική χαοτικότητα, που κάνει τον σύγχρονο άνθρωπο να εξομοιώνεται με αυτόματο, ριζώνει σε μια βαθύτερη και διιστορικής εμβέλειας, σχεδόν «φυσική», εσωτερική χαοτικότητα, πράγμα που, ειρήσθω εν παρόδω, εξηγεί και την τρομερή δύναμη του καπιταλιστικού συστήματος. Το σύστημα αυτό θεμελιώνει την ύπαρξη του ακριβώς στην εσωτερική χαοτικότητα, στην αναγωγή της θεμελιακής πτωτικής διαστροφής του ανθρώπου σε φυσική. Αντιθέτως: σκοπός της παραδοσιακής ευχαριστιακής-ασκητικής υποκειμενοποίησης, είναι η άρση της «προπατορικής» διαστροφής και η αποκατάσταση της αυθυπερβατικής ορμής του ανθρώπου στην «αρχική» φυσική της ενότητα και κατεύθυνση.

Το θέμα της μετάβασης από την αρχαία κοσμοκεντρική οντολογία στη βυζαντινή προσωποκεντρική οντολογία, είναι πολύ σημαντικό, όχι μόνο για την προβληματική της νεωτερικής κρίσης, αλλά και για την κριτική της νεοελληνικής αλλοτρίωσης.

Ο Ελληνισμός ζητά μονίμως τη μετοχή στο είναι. Την υπερνίκηση της τροπής. Μάχεται τη χαοτικότητα. Το είναι, το άτρεπτο και αναλλοίωτο, το βλέπει αρχικά στην κοσμική Δικαιοσύνη και προσπαθεί να το εισαγάγει στη ζωή του ατόμου και της Πολιτείας. Καλεί τον ατομικισμό του να υπερβεί τη χαοτικότητα των κινήτρων, που είναι η κενοδοξία, ο φόβος και το συμφέρον (Θουκυδίδης), και να εναρμονισθεί αυτοβούλως με τη σταθερή και αναλλοίωτη κοσμική Τάξη-Δικαιοσύνη. Η Δικαιοσύνη δεν έχει όμως οντολογικό (δηλαδή άτρεπτο) έρεισμα στο εσωτερικό της αρχαίας ελληνικής ψυχής. Στήριγμά της είναι μόνο ο φόβος της επιστροφής στο χάος κι ο εκστατικός θαυμασμός του κοσμικού κάλλους. Και τα δυο καταφανώς ανίσχυρα εμπρός στο υπέρτολμον καί πάντολμον της ανθρωπίνης επιθυμίας. Το μακρύ ακροζύγισμα στο αδιέξοδο έκανε την ελληνική ατομικότητα να τραπεί τελικά στο αντίθετό της. Να ανακυκλωθεί πολιτειακά στο κολεκτιβιστικό πνεύμα της Ανατολής. Πράγμα που είναι η άλλη όψη της μακεδονικής εκτίναξης του Ελληνισμού στα όρια της «οικουμένης». Ζητείται έκτοτε ο «θείος άνδρας», που θα γίνει ο φορέας της Δικαιοσύνης. Ιεροποιείται η εξουσία και εισάγεται στην ελληνική ψυχή το αρνητικό πρότυπο του «μεγάλου βασιλέως».

Το ελληνικό άτομο και ο πολιτειακός κοινοτισμός του αποτελούσαν μακρινό παρελθόν όταν έκανε την εμφάνισή του ο χριστιανισμός. Ο Ελληνισμός είχε από καιρό εκφυλισθεί σε σκιά του κλασικού εαυτού του. Παρά ταύτα είδε στο χριστιανικό μήνυμα, όπως αυτό ενσαρκωνόταν στις αποστολικές κοινότητες, την απάντηση στα αρχαία του ερωτήματα. Και το εισέπνευσε «μέχρις ονύχων». Η επιλογή ήταν ελεύθερη και συνειδητή.  Αν Έλληνες είναι οι μετέχοντες ελληνικής παιδείας, τότε είναι ο μόνος λαός πού έγιναν χριστιανοί ένας-ένας χωριστά. Το άτρεπτο στοιχείο που ζητούσαν, για να το κάνουν άξονα του Βίου και της Πολιτείας, το βρήκαν στην υπερφυσική χριστιανική αγάπη. Και δεν γελάστηκαν, αφού η εκκλησιαστική συλλογικότητα ανέστησε τον Ελληνισμό από τον τάφο και του έδωσε άλλα χίλια χρόνια ιστορίας στην πρωτοπορία του πολιτισμού.

Τίθεται το ερώτημα: Κατόρθωσε ο «ένδοξός μας βυζαντινισμός» (Καβάφης) να ενσαρκώσει το χριστιανικό πρόσωπο; Δηλαδή: α) να ακυρώσει την τροπή της ελληνικής ατομικότητας στο ασιατικό της αντίθετο, και β) να την αναστήσει σε ένα ανώτερο επίπεδο ύπαρξης, ικανής να κλείνει μέσα της και να λύνει την τραγική αντίθεση ελευθερίας-δικαιοσύνης;

Η απάντηση δεν είναι ούτε απολύτως θετική ούτε βεβαίως και αρνητική. Το Βυζάντιο ήταν κι αυτό μια «πτωτική» πολιτειακή μορφή. Κράμα ελληνικού κοινοτισμού και ασιατικού δεσποτισμού. Παρά τα προωθημένα στοιχεία «καλής αλλοίωσής» του, λόγω της παραδειγματικής εκκλησιαστικής συλλογικότητας στους κόλπους του, παρέμεινε κατάλοιπο της εθελούσιας «βαβυλωνιακής αιχμαλωσίας» του ελληνικού πνεύματος. Ο κοινοτισμός περιορίστηκε στην τοπική κλίμακα. Η πολιτειακή δικαιοσύνη αναβλήθηκε για τη Δευτέρα Παρουσία, δείχνοντας ίσως έλλειμμα τραγικής εγρήγορσης. Λίγοι μπορούσαν να γίνουν άγιοι χωρίς να καταφύγουν στις ερημιές. Κι αυτό παρά την κοινή προσήλωση στο ιδανικό της αγιότητας. Είναι ωστόσο η μοναδική μορφή Πολιτείας, όπου η εξουσιαστική συλλογικότητα αντιρροπήθηκε σε κάποιο βαθμό από μια προσωποκεντρική, αντιδυναμοκεντρική-χαρισματική, συλλογικότητα.

Ίσως μπορεί να ειπωθεί ότι το Βυζάντιο «χρησιμοποίησε τη χριστιανική αγάπη για να πραγματοποιήσει το ιδανικό της ελληνικής παιδείας». Να εναρμονίσει την ψυχή μέσα στον κλειστό χώρο της μικρής αυτόνομης κοινότητας και να πετύχει έτσι τον ανεκπλήρωτο στόχο της αρχαιότητας. Το χριστιανικό ιδανικό, το άνοιγμα στο διαφορετικό (εις «πάντα τα έθνη») και η εργασία πάνω σ' αυτό, δεν προσεγγίστηκε, από τον βυζαντινό Ελληνισμό, παρά μόνο με τρόπο μερικό, περιπτωτικό και αμυντικό. Εξ ού και η αφαίρεση «ακόμα κι αυτού που του είχε δοθεί». Ο αναγεννημένος νεώτερος Ελληνισμός δεν μπόρεσε, σ' αυτό το σημείο, να υπερβεί το Βυζάντιο και προσπάθησε να το σβήσει από τη μνήμη του. Χάθηκε έτσι το περιθώριο της νεωτερικότητας. Τώρα όμως που η νεωτερικότητα καταρρέει και είναι αναγκασμένος να ζητήσει την προοπτική του έξω και πέρα απ' αυτήν, η ανάκτηση της ιστορικής μνήμης και η αναμέτρηση με τα ερωτήματά της, είναι ανάγκη επιτακτική.

* * *

Το ερώτημα που θέτει η κρίση της νεωτερικότητας είναι λοιπόν το εξής: μπορεί ο σημερινός άνθρωπος να βρει μέσα του ένα τόσο σταθερό αυθυπερβατικό στήριγμα που να του επιτρέπει α) να κυριαρχεί πάνω στην εσωτερική του χαοτικότητα, β) να αποστασιοποιείται από το σύστημα των αναγκών του και γ) να διαμορφώνει συλλογικές μορφές ικανές να ελέγχουν την τραγική αντίθεση ελευθερίας-δικαιοσύνης;

Είναι νομίζω φανερό ότι χωρίς μια καταφατική και πρακτικά επαληθεύσιμη διυποκειμενική απάντηση στο τριπλό αυτό ερώτημα, δεν μπορεί να υπάρξει διέξοδος προς τον ζητούμενο μετανεωτερικό πολιτισμό.


[*] Θεόδωρος Ι. Ζιάκας, Η ΕΚΛΕΙΨΗ ΤΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ, σ.309-321. Αρμός 2001, β' έκδοση.

Η συνέντευξη του Γ.Κοντογιώργη στο BLUE SKY (9-7-2011)

Ο καθηγητής Γιώργος Κοντογιώργης, αναλύει τον χαρακτήρα της παγκόσμιας κρίσης, που είναι τελικά "δυτική" και "ευρωπαϊκή" με ξεχωριστή διάσταση για την Ελλάδα. Διαπιστώνει ότι μολονότι εκδηλώνεται ως χρηματοπιστωτική, είναι βαθιά πολιτική και αναγγέλει το τέλος του (προ-αντιπροσωπευτικού) πολιτικού συστήματος της νεοτερικότητας. Θέτει ως προύπόθεση της διεξόδου απο την κρίση, μια νέα ισορροπία ανάμεσα στην κοινωνία των πολιτών, το κράτος και την "αγορά", που θα επέλθει με την αλλαγή του πολιτικού συστήματος, έτσι ώστε η κοινωνία να μεταβληθεί σε θεσμικό συντελεστή του. Με την αντιπροσωπευτική προσομοίωση του πολιτικού συστήματος η κοινωνία θα δεσμεύει θεσμικά τούς πολιτικούς, ώστε να λειτουργούν ως ελεγχόμενοι και ανακλητοί εντολοδόχοι της και θα ορίζει τις γενικές κατευθύνσεις της πολιτικής πράξης, προκειμένου να αποτρέπεται η ολοκληρωτική καθυπόταξη του κράτους στις αγορές. Η κοινωνία των πολιτών, με την είσοδό της στην πολιτεία, θα είναι σε θέση να υπαγορεύσει στις οικονομίες (στις "αγορές") ένα ρόλο που να προσιδιάζει σε λειτουργίες κοινού συμφέροντος, αντί της δεσποτικής ηγεμονίας που ουσιαστικά κατέκτησαν ήδη σήμερα. 

Πηγή: Ιστολόγιο Γ.Κοντογιώργη

Προσκυνητής: Συνομιλώντας για τον γέροντα Σοφρώνιο του Έσσεξ

 

Μία συνέντευξη για τον Γέροντα Σωφρόνιο (Σαχάρωφ), που δόθηκε στο site Bogoslov.ru και συγκεκριμένα στον ιερομόναχο Αδριανό από τον ιερομόναχο Νικόλαο Σαχάρωφ, ανεψιό του Αρχιμανδρίτη Σωφρονίου, για τις εμπειρίες ζωής που είχε από τον Γέροντα.

ΚΛΙΚ ΕΔΩ: 
Προσκυνητής: Συνομιλώντας για τον γέροντα Σοφρώνιο του Έσσεξ

Θεόδωρος Ι. Ρηγινιώτης, Η γιόγκα στη ζωή μας

Η διάδοση της γιόγκα και πολλών μορφών διαλογισμού έχει πάρει πια μορφή χιονοστιβάδας στο δυτικό κόσμο και στη χώρα μας. Παντού βλέπεις ανθρώπους να κάνουν γιόγκα – σε διαφημίσεις, ταινίες, τηλεοπτικές σειρές, πρωινές εκπομπές, ακόμη και κινούμενα σχέδια. Παντού διαφημίζεται η γιόγκα: γιόγκα κατά του άγχους, γιόγκα για ψυχοσωματική αρμονία, ακόμη και γιόγκα για εγκύους, ενώ γίνονται προσπάθειες να ενταχθεί και σε προγράμματα δημόσιων νηπιαγωγείων, πράγμα που ήδη έχει γίνει στο εξωτερικό… Πάρα πολλά γυμναστήρια (αν όχι όλα) έχουν εντάξει τη γιόγκα στα προγράμματα γυμναστικής τους, ενώ ελεύθεροι «δάσκαλοι γιόγκα» κυκλοφορούν τις διαφημίσεις τους σε τουριστικά κέντρα και μεγαλουπόλεις.

Δεν ξέρω τι είδους γιόγκα εφαρμόζεται στα γυμναστήρια και κατά πόσον οι προπονητές του είδους έχουν καταφέρει να την αποκόψουν από τις ινδουιστικές θρησκευτικές αντιλήψεις και πρακτικές και να τη μετατρέψουν σε καθαρή και πραγματική μορφή γυμναστικής. Ξέρω όμως πως η πραγματική γιόγκα είναι μια μορφή λατρείας των ειδωλολατρικών θεών του ινδουισμού και αποσκοπεί στη «σωτηρία» του πιστού της ινδουιστικής θρησκείας, γι’ αυτό και είναι ακατάλληλη για τους χριστιανούς.

Ο πραγματικός σκοπός της γιόγκα

Ο πραγματικός σκοπός της γιόγκα δεν είναι η απόχτηση υγείας, ευεξίας κ.τ.λ., αλλά ο μηδενισμός της ύπαρξης. Η αληθινή γιόγκα –όπως εφαρμόζεται στον ινδουισμό, όπου γεννήθηκε– είναι «ένας τρόπος για να πεθάνεις» [βλ. Γιοχάννες Άαγκααρντ, καθηγητή Θρησκειολογίας στο Πανεπιστήμιο Άαρχους της Δανίας, «Τι είναι πραγματικά η γιόγκα;» (άρθρο στο Διαδίκτυο: http://o-nekros.blogspot.com/2010/09/blog-post_11.html)].

Εξηγούμαι: οι ινδουιστές πιστεύουν στη μετενσάρκωση, το δόγμα ότι οι ψυχές γεννιούνται ξανά και ξανά σε σώματα ανθρώπων, ζώων, φυτών κ.λ.π., ανάλογα με το «κάρμα» τους, δηλ. τη θετική ή αρνητική ενέργεια που έχουν συγκεντρώσει με τις πράξεις της «προηγούμενης ζωής» τους. Όμως αυτές οι αιώνιες αναγεννήσεις είναι μαρτύριο για τις ψυχές. Η λύτρωση απ’ αυτό το μαρτύριο είναι η αποκοπή από τον υλικό κόσμο, ώστε να μη γεννηθούμε ξανά, αλλά να σβήσουμε και να χαθούμε, ενωμένοι με την «παγκόσμια ψυχή», το «μπράχμαν». Ο ινδουιστής λοιπόν κάνει γιόγκα, ώστε να σβήσει τον εαυτό του, να μη γεννηθεί ξανά, αλλά να πεθάνει τελειωτικά.

Οι χριστιανοί δεν πιστεύουμε στη μετενσάρκωση, αλλά στην αιώνια ζωή. Ο άνθρωπος, αφού γεννηθεί, δεν παύει ποτέ να υπάρχει με την ίδια προσωπικότητα που έχει σ’ αυτή τη ζωή. Πεθαίνει προσωρινά, αλλά (λόγω της ανάστασης του Χριστού) θα αναστηθεί, μαζί με όλους τους άλλους ανθρώπους στο τέλος της Ιστορίας, όταν όλη η ανθρωπότητα θα έχει γεννηθεί και θα έχει ολοκληρωθεί το ενιαίο πανανθρώπινο σώμα, που ενώνεται μέσω της θείας χάριτος, της αγαθής ενέργειας του Θεού, που κάνει τα όντα να υπάρχουν και ενώνει με Αυτόν εκείνους που το επιθυμούν.

Αυτό δίδαξε ο Χριστός και όχι κάποια μετενσάρκωση και εναλλαγή ψεύτικων προσωπικοτήτων (ανθρώπινων, ζωικών και φυτικών) σε μια ανώνυμη προαιώνια ψυχή… Αλλά και οι άγιοι διδάσκαλοί μας, ακόμη και στις κορυφαίες πνευματικές εμπειρίες τους από την ουράνια πραγματικότητα, δεν είδαν πουθενά μετενσάρκωση, αλλά μόνο τον παράδεισο και την κόλαση, δηλαδή τη διαφορετική αντιμετώπιση του θείου Φωτός από τους καλούς ανθρώπους (που το δέχονται ως χαρά - παράδεισο) και τους εγωιστές (που το απορρίπτουν ως οδύνη - κόλαση). Τέλος, οι εμφανίσεις και τα θαύματα αγίων που έζησαν πολλούς αιώνες πριν, φανερώνουν πως δεν υπάρχει μετενσάρκωση, γιατί, αν υπήρχε, θα έπρεπε να έχουν γεννηθεί ξανά ή να έχουν εξαφανιστεί μέσα στον «ποταμό των υπάρξεων»…

Η γιόγκα ως λατρεία ειδωλολατρικών θεών

Η πραγματική γιόγκα είναι μια μορφή λατρείας των πολλών θεών του ινδουισμού, της ειδωλολατρικής θρησκείας των Ινδιών. Στη Μπαγκαβάντ Γκιτά, την ιερή βίβλο που, κατά τον ινδουισμό, περιέχει την αποκάλυψη του «θεού» Κρίσνα προς το μαθητή του, τον Αρτζούνα, από το κεφ. 6 αρχίζει η διδασκαλία της γιόγκα, που έχει σκοπό «τη γνώση του Κρίσνα» και την ένωση του «σοφού» (γιόγκι) με αυτόν. Στο κεφ. 8, στίχ. 13, ο Κρίσνα λέει: «Έτσι, έχοντας πραγματοποιήσει την εξάσκηση του γιόγκα και απαγγέλλοντας την ιερή συλλαβή ομ, που είναι ο υπέρτατος συνδυασμός γραμμάτων, εκείνος που, τη στιγμή του θανάτου, σκέπτεται Εμένα, το Θεό, το Υπέρτατο Πρόσωπο, θα φθάσει σίγουρα στους πνευματικούς πλανήτες».

Κατά τη γιόγκα ο ασκούμενος συνηθίζει να προφέρει τα περίφημα «μάντρα», τις μυστικές φράσεις στα σανσκριτικά (αρχαία ινδικά), που τον βοηθούν στην αυτοσυγκέντρωση. Τα μάντρα όμως δεν είναι απλά φράσεις «ενεργειακά φορτισμένες», αλλά προσευχές σε ινδικούς θεούς. Γιατο γνωστότερο μάντρα, το «ομ»,

ο σχολιαστής της Μπ. Γκιτά, Σουάμι (=ινδουιστής άγιος) Πραμπουπάντα, γράφει: «Το ομ δεν είναι παρά η απρόσωπη απεικόνιση του Κυρίου (εννοεί τον Κρίσνα) και περιέχεται στο μάχα-μάντρα Χάρε Κρίσνα» (1).

Συνεπώς, ο νεαρός ή η νεαρή που διαλογίζεται, για «αρμονία, ευεξία» κτλ., ψάλλοντας το «ομ», κάνει κάτι που οι πρόγονοί της πιθανόν προτίμησαν βασανιστήρια και θάνατο (και αγίασαν) για να μην το κάνουν: απευθύνει μια προσευχή σε ειδωλολατρικό «θεό».

Οι χριστιανοί την ώρα του θανάτου μας θέλουμε να έχουμε στο νου μας το Χριστό και να πάμε στο δικό Του βασίλειο, όχι στον Κρίσνα, ούτε στους «πνευματικούς πλανήτες» του, που δεν ξέρουμε τι είναι (το λέω με μετριοπάθεια, για να μη φανώ «φανατικός») και καλύτερα να μας λείπει το βύσσινο. Ο Κρίσνα δεν είναι ο Χριστός, αλλά μια διφορούμενη πνευματική οντότητα με τερατώδη μορφή, από την οποία εκπορεύεται «και το καλό και το κακό» και που διδάσκει τον Αρζτούνα να σκοτώσει ανελέητα τους εχθρούς του, γιατί έτσι «θα εκπληρώσει το σκοπό του», και τον βεβαιώνει πως «αφού υπάρχει μετενσάρκωση, δε διαπράττει φόνο, γιατί οι νεκροί εχθροί του θα γεννηθούν ξανά»! (αρχή Μπ. Γκιτά).

Εκτός των άλλων, ο μαθητής της γιόγκα λατρεύει ως θεό το γκουρού του, δηλ. τον πνευματικό του διδάσκαλο, τον οποίο προσκυνά, του ανάβει καντήλι και κάνει γι’ αυτόν προσφορές λουλουδιών ή δώρων – αντίθετα με τους χριστιανούς, που δε λατρεύουμε τους αγίους, αλλά μόνο τους τιμάμε, αποδίδοντας όλη τη λατρεία στον Τριαδικό Θεό διά του Χριστού.

Κάποιοι που γύρισαν πίσω

Επαναλαμβάνω ότι δεν ξέρω τι είδους γιόγκα διδάσκεται σε κάθε γυμναστήριο της πατρίδας μας. Ξέρω όμως τα εξής:

Εδώ και περίπου εξήντα χρόνια (με προάγγελους πριν εκατό χρόνια) ο δυτικός κόσμος (και η Ελλάδα) υφίσταται μια καταιγίδα προσηλυτισμού στον ινδουισμό και το βουδισμό. Από το Μαχαρίτσι ώς το Σάι Μπάμπα, εκατοντάδες ινδουιστές και βουδιστές διδάσκαλοι κατέκλυσαν τη δύση, εξαπλώνοντας τη φιλοσοφία των θρησκειών τους στο δικό μας κόσμο, που είχε πια ξεχάσει τη δική του χριστιανική κληρονομιά κι αναζητούσε εξωτικά στηρίγματα.

Τις τελευταίες δεκαετίες οι προσπάθειες αυτές έχουν συστηματοποιηθεί από μια νέα «θρησκεία», που ανακατεύει όλες τις ειδωλολατρικές θρησκείες (Ινδιάνων, Αιγυπτίων, Ινδών, Κινέζων κ.τ.λ.) και τις προσφέρει στον κόσμο ως μια εναλλακτική πρόταση «σοφίας και γνώσης». Η νέα αυτή «παν-θρησκειακή» σούπα είναι το λεγόμενο «Κίνημα New Age» («Νέα Εποχή»), στο οποίο οφείλεται η μόδα με την αστρολογία, τα μέντιουμ, την τηλεπάθεια, το φενγκ σούι, το τάι τσι, τις πολεμικές τέχνες (με καλλιέργεια των παραψυχολογικών δυνάμεων που περιέχουν στην πραγματική ασιατική τους μορφή), αλλά και η μανία με τους εξωγήινους (που έχει μορφή θρησκείας στις ΗΠΑ και συνδέεται με παραψυχολογικά φαινόμενα), όπως και η διαρκής αναφορά σε «κάρμα», «προηγούμενες ζωές», «θετική ενέργεια», «αύρα» και πολλά άλλα στοιχεία των θρησκειών της Ινδίας, του Θιβέτ και της Κίνας.

Από τους πολλούς δυτικούς που μυήθηκαν στη γιόγκα ή έγιναν και κανονικοί πιστοί του ινδουισμού ή του βουδισμού, κάποιες αξιόλογες περιπτώσεις εγκατέλειψαν αυτούς τους δρόμους και έγιναν (ή ξαναέγιναν) ορθόδοξοι χριστιανοί. Έγραψαν μάλιστα και βιβλία, όπου καταγγέλλουν ευθέως τις θρησκείες της Ασίας και τις μεθόδους τους (όπως η γιόγκα και ο διαλογισμός κάθε είδους) ως σκοτεινές και επιβλαβείς, γράφοντας πολύ αναλυτικά ότι είδαν εκεί να ενεργοποιούνται δαιμονικές δυνάμεις και ότι οι δήθεν φωτεινή «πνευματική πρόοδος», που επιτελείται σ’ αυτές, είναι, στην πραγματικότητα, παγίδα πονηρών πνευμάτων. Τέτοιες τρομακτικές εμπειρίες καταγράφουν στα βιβλία τους οι πρώην πιστοί ανατολικών θρησκειών (τώρα ορθόδοξοι χριστιανοί) Κλάους Κένεθ και Διονύσιος Φαρασιώτης, ο Γέροντας Σωφρόνιος Σαχάρωφ (με πολυετή θητεία στον υπερβατικό διαλογισμό), ο πρώην άθεος και μελετητής του βουδισμού ζεν π. Σεραφείμ Ρόουζ (που φιλοξενεί σε βιβλίο του και ένα μακροσκελές κείμενο Αμερικανίδας ανθρωπολόγου, πρώην ινδουίστριας, που έγινε ορθόδοξη χριστιανή), η Γερόντισσα Γαβριηλία Παπαγιάννη, που υπηρέτησε ως ανθρωπίστρια νοσοκόμα και φυσικοθεραπεύτρια στις Ινδίες και έζησε σε ινδουιστικές μονές (άσραμ), και άλλοι (2).

Αυτοί οι άνθρωποι, που γύρισαν πίσω έχοντας ζήσει πολλά και σκοτεινά, γράφουν προς τους χριστιανούς: «Μακριά από τη γιόγκα – είναι παγίδα για να σας τραβήξουν προς τον ινδουισμό και το βουδισμό, απομακρύνοντάς σας απ’ το Χριστό, που είναι η μόνη Οδός προς την αλήθεια, τη σοφία και την αγάπη!»

Εναλλακτική πρόταση;

Ναι, υπάρχει!

Θέλεις να νιώσεις ελεύθερος, να είναι υγιής, να γίνεις σοφός; Ν’ αποχτήσεις γαλήνη και ψυχοσωματική αρμονία; Εντάξει. Πήγαινε εδώ δίπλα, στη μονή Αρκαδίου, βρες τη Γερόντισσα Μάρθα και γίνε μαθητής της. Μάθε απ’ αυτήν να προσεύχεσαι, ν’ αγαπάς και να είσαι ταπεινός, να στρέφεσαι ολόπλευρα προς το Χριστό (το Θεό της αγάπης), σκέψου όπως αυτή και (αν είναι δυνατόν) ζήσε όπως αυτή.

Έφερα τη Γερόντισσα Μάρθα ως παράδειγμα (ως Ρεθεμνιώτης), αλλά πολύ πιο κοντά σου απ’ το Αρκάδι είναι η ενορία σου, εκεί όπου (άγνωστοι και περιφρονημένοι ως «θρησκόληπτοι» και «θεούσες») υπάρχουν σίγουρα αγνοί και ειλικρινείς χριστιανοί, αγωνιστές, γεμάτοι αγάπη και καλοσύνη. Αυτοί είναι οι δάσκαλοί σου, αρκεί να τους αναζητήσεις. Μπορείς να ξεκινήσεις πηγαίνοντας ένα δεκαπενταύγουστο στην Παράκληση της Παναγίας ή ένα απόγευμα στην εβδομαδιαία συνάντηση και συζήτηση που διοργανώνουν οι πιο πολλές ενορίες, τουλάχιστον στην πόλη (αλλά και σε μερικά χωριά). Ρώτα τον παπά (δε δαγκώνει): «Βρες μου έναν αληθινό χριστιανό, για να τον ακολουθήσω». Ψάξε (ανεπηρέαστος από τη φοβία για τους παπάδες και τους πιστούς, που καλλιεργούν έξυπνα μερικοί) και θα εκπλαγείς μ’ αυτά που θ’ ανακαλύψεις.

Στον τόπο μας υπάρχουν άνθρωποι που ταξιδεύουν στην Ινδία ή στα Ιμαλάια, για να διδαχτούν γιόγκα και διαλογισμό από ινδουιστές και βουδιστές μοναχούς, ώστε να αποχτήσουν «ευεξία», «αρμονία», «σοφία», «ανώτερη συνειδητότητα» κ.τ.λ., αλλά δεν κάνουν τον κόπο να πηγαίνουν κάθε Κυριακή στην εκκλησία, να παρακολουθούν την πνευματική ζωή ενός ορθόδοξου μοναστηριού, να νηστεύουν, να εξομολογούνται και να μεταλαβαίνουν, νομίζοντας πως αυτά ταίριαζαν μόνο στην αγράμματη γιαγιά τους, τη σοφία της οποίας αγνοούν, αφού δεν προβάλλεται από την τηλεόραση και δε διαφημίζεται σε φυλλάδια ευεξίας και υγιεινής ζωής… Τους αγίους, ιδιαίτερα της εποχής μας (όπως τόσοι πολλοί θεοφόροι και θαυματουργοί γέροντες), τους αγνοούν ή τους παρερμηνεύουν ως ένα είδος χριστιανών «γκουρού»…

Έχεις δίπλα σου την πολύτιμη πνευματική κληρονομιά των προγόνων σου ορθόδοξων χριστιανών (κληρονομιά που οδήγησε χιλιάδες ανθρώπους στην αγιότητα, ενώ ακόμη ζούσαν εδώ στη γη κι όχι μόνο αφού πήγαν στον ουρανό) και δε χρειάζεται να στρέφεσαι σε ξένους κήπους.

ΥΓ. Αυτό το άρθρο δε στρέφεται κατά των γυμναστηρίων, γιατί η γιόγκα δεν είναι ούτε η μόνη ούτε η κυριότερη δραστηριότητά τους.

(1) Από το: Η Αυτού Θεία Χάρη Α. Τσ. Μπακτιβεντάντα Σουάμι Πραμπουπάντα, Η Μπαγκαβάντ Γκιτά όπως είναι, Bhaktivedanta Book Trust 1980, σελ. 224.

(2) Δες τα βιβλία:

Κλάους Κένεθ, Χιλιάδες μίλια προς τον τόπο της καρδιάς, Εν πλω 2009.

Διονύσιος Φαρασιώτης, Οι γκουρού, ο νέος και ο γέροντας Παΐσιος, Παναγόπουλος 2009.

Γαβριηλία μοναχή, Η ασκητική της Αγάπης, εκδ. Τάλαντο 2000.

π. Σωφρόνιος Σαχάρωφ, Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστί, έκδ. Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου, Essex Αγγλίας (δες και απόσπασμα στο Διαδίκτυο, στο άρθρο «Ιστορίες πλάνης»).

π. Σεραφείμ Ρόουζ, Η Ορθοδοξία και η θρησκεία του μέλλοντος, Μορφή Εκδοθείτω 2006 [ολόκληρο εδώ ].

π. Δαμασκηνός Κρίστενσεν, «Από τον απρόσωπο στον προσωπικό Θεό», στο συλλογικό έργο Από το βουδισμό στο Χριστό, εκδ. «Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος», Μήλεσι 2008.