Αθ. Μουστάκης, Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο – Πατριαρχεῖο Μόσχας: Ποῦ βρίσκεται ἡ δύναμη τελικά;

πηγή: Θεολογικά και άλλα τινά

Θλιβερή, θλιβερότατη ἡ στάση τοῦ Πατριάρχου Μόσχας κ. Κυρίλλου. Δέν τόν ἱκανοποίησε ἡ ἀποφασισθεῖσα ἀπό τήν Ἱερά Σύνοδο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας διακοπή τοῦ μνημοσύνου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, ἀλλά προχώρησε στήν ἀναγραφή στά Δίπτυχα τῆς Ὀρθοδοξίας τοῦ Ἐπισκόπου Τύχωνος, Προκαθημένου τῆς «Αὐτοκέφαλης Ἐκκλησίας Ἀμερικῆς καί Καναδᾶ». Μίας αὐτοκέφαλης ἐκκλησίας τήν ὁποία δέν ἀναγνωρίζει καμία ἄλλη Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί δέν μνημονεύει κανένας Προκαθήμενος στά Δίπτυχα, προφανῶς ἐκτός ἀπό τόν Πατριάρχη Μόσχας.

Λαμβάνοντας ἀφορμή ἀπό αὐτά τά ἄκρως θλιβερά καί ἀκατανόητα (ὡς πρός τήν οὐσιαστική τους ὠφέλεια γιά τήν Ἐκκλησία τῆς Ρωσίας) γεγονότα, καταθέτω μερικές ἁπλές σκέψεις-ἀπορίες μου.

Ἔστω ὅτι ἐγώ, πού εἶμαι ἄσχετος ἀπό πολιτική καί διεθνεῖς σχέσεις, ἤμουν προκαθήμενος μιᾶς τοπικῆς ἐκκλησίας καί ἀποφάσιζα νά προωθήσω μιά θέση μου. Τό πρῶτο πού θά ἔκανα θά ἦταν νά προσπαθήσω νά ἔχω τήν ἀποδοχή ἐν πρῶτοις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τό ὁποῖο, ἐξαιτίας τῆς θέσεως πού κατέχει στήν τάξη τῆς Ἐκκλησίας, ἔχει τόν πρῶτο λόγο στά τῆς Ὀρθοδοξίας καί ἐπί σειρά αἰώνων ἔχει χειριστεῖ δύσκολες, δυσχερέστερες ἀπό τήν παροῦσα, καταστάσεις, ὡς καί τῶν λοιπῶν παλαιφάτων Πατριαρχείων, τῶν νέων Πατριαρχείων καί τῶν λοιπῶν κατά τόπους Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν. Ἡ στάση τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας, πού εἶναι ἕνα ἀπό τά νεοπαγῆ «ἐθνικά» Πατριαρχεῖα δείχνει ὅτι καθώς στίς ἐπιδιώξεις του δέν ἔλαβε τήν ἐπιθυμητή ἀναγνώριση καί τήν προσδοκώμενη ἀνταπόκριση προχώρησε σέ μία κίνηση πού δείχνει, μᾶλλον, νευρικότητα, καί δέν ἔχει εὐδιάκριτο στόχο: ἄραγε ἡ διακοπή μνημοσύνου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου ἔχει σκοπό νά τόν ἀπομονώσει; Μήπως συμβαίνει τό ἀντίθετο; Μήπως ἀποτελεῖ ἔμμεση ὁμολογία τῆς Μοσχοβίτικης Ἐκκλησίας γιά τήν ἀπομόνωση στήν ὁποία ἔχει ὁδηγηθεῖ; Ποιό στόχο ἄραγε θά μποροῦσε νά ἐξυπηρετεῖ ἡ μνημόνευση τοῦ Ἐπισκόπου Τύχωνος; Δηλώνει μέ αὐτή ὅτι «καί ἐγώ μπορῶ νά δίδω τήν Αὐτοκεφαλία ὅπου θέλω»; Ποιός τό δέχεται; Πόσες τοπικές Ἐκκλησίες ἀποδέχονται ὅτι οἱ Ρῶσοι μποροῦν νά δίδουν Αὐτοκεφαλία; Νομίζω καμία! Καί αὐτό δέν φαίνεται νά ἀλλάζει στό ἐγγύς μέλλον.

Ρωτοῦν πολλοί γιατί συμβαίνουν ὅλα αὐτά καί διαμαρτύρονται ἐπιρρίπτοντας —ἐνῶ δέν θά ἔπρεπε— ἐξίσου εὐθύνες σέ ὅλες τίς πλευρές. Εὐτυχῶς, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία κινεῖται μέ πολύ συνετά βήματα, καί δέν παρασύρεται σέ κινήσεις πολιτικοῦ ὠφελιμισμοῦ καί λαϊκίστικου ἐντυπωσιασμοῦ. Δέν χρειάζεται οὔτε τό ἕνα οὔτε τό ἄλλο. Ἀντιθέτως, στρέφει πάντοτε τήν προσοχή της στήν οὐσία κάθε προβλήματος καί στή διακονία της στόν κόσμο πού ζοῦμε καί, νομίζω, κανείς δέν ἔχει ἀμφιβολία, ὅτι ἡ διακονία αὐτή εἶναι μαρτυρική, βασανισμένη καί ταπεινή. Στήν περίπτωση πού συζητᾶμε τόν ρόλο τοῦ διακόνου γιά τήν ἀνά τήν οἰκουμένη Ὀρθοδοξία διαδραμματίζει τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, τό ὁποῖο ὡς τέτοιο ἀναγνωρίζεται ἀπό ὅλους τούς Ὀρθοδόξους Προκαθημένους —μέχρι χθές καί ἀπό τόν Μόσχας— καθώς πρῶτο τό ὄνομα τοῦ Προκαθημένου του διαβάζεται στά Δίπτυχα, πού λειτουργοῦν ὡς μία ἔμπρακτη ὁμολογία τῆς πανορθόδοξης ἑνότητας, καί ὡς τέτοιο ὁμολογεῖται ἀπό κάθε ὀρθόδοξο χριστιανό, καί μάλιστα, κατά τήν θεία λειτουργία, ἡ ὁποία εἶναι μία ἀνοικτή πόρτα ἀπό τήν ὁποία προγευόμαστε τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

Τά θέματα τάξεως εἶναι ἰδιαιτέρως σημαντικά γιά τήν Ἐκκλησία. Δέν διατηροῦν νεκρούς τύπους, ἀλλά διασώζουν τή ζῶσα ἀλήθεια τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς καί τήν πίστη της γιά τήν ἑνότητα κατά τήν ἱστορική της πορεία. Ὅταν μνημονεύει ὁ κάθε Προκαθήμενος τούς ἄλλους Προκαθημένους, εἶναι ὡς νά βρίσκονται ὅλοι μαζί γύρω ἀπό τό τραπέζι τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου, ἑνωμένοι, ἀγαπημένοι, ἐν μετανοίᾳ, «ἐν ἀγαλλιάσει καί ἀφελότητι καρδίας» (Πράξ. 2:46). Ἐπιτρέψτε μου, μέ κάθε σοβαρότητα, νά πῶ ὅτι μόλις διάβασα τήν ἀπόφαση γιά τή διακοπή μνημονεύσεως τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου ἦρθε στόν νοῦ ἕνα παιδάκι πού ἐπειδή δέν γίνεται τό δικό του στό παιχνίδι, εὔκολα, ἀνεξέταστα καί πολύ ἀφελῶς, λέει στόν μέχρι πρότινος φίλο του «δέν σέ ἔχω φίλο» ἤ κάτι παρόμοιο!

Προφανής στόχος τοῦ Πατριάρχου Μόσχας ἦταν νά ἀποδυναμώσει καί νά ἀπομονώσει τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη. Τό πέτυχε ἄραγε;

Σκέφτομαι τό ἐπιχείρημά του σχετικά μέ τό πλῆθος τῶν πιστῶν πού βρίσκονται ὑπό τήν πνευματική καί διοικητική του δικαιοδοσία.

Ἀναρωτιέμαι: Μπορεῖ αὐτό νά εἶναι πνευματικό ἐπιχείρημα; Μπορεῖ νά σταθεῖ σέ μία σοβαρή συζήτηση;

Δέν θά ἦταν ἀνήθικο κατά τήν σοβιετική περίοδο, παραδείγματος χάριν, πού ἡ Ρωσική Ἐκκλησία ὑπέστη τά πάνδεινα ἀπό τό καθεστώς, μέ ἐλάχιστους καταγεγραμμένους πιστούς καί ἀκόμη λιγότερους ναούς, μονές κ.λπ., νά ἔλεγαν οἱ ἄλλες Ἐκκλησίες: πόσους πιστούς ἔχει ἡ Ρωσική Ἐκκλησία; Μόνο τόσους; Ἄς κατεβεῖ μερικές θέσεις στά δίπτυχα! Κανείς ὄχι μόνο δέν ἔθεσε αὐτό τό ζήτημα, ἀλλά ὅλες οἱ κατά τόπους Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες στήριξαν, μέ κάθε τρόπο, ὑλικά καί πνευματικά, τίς Ἐκκλησίες πού στέναζαν κάτω ἀπό τά ἀθεϊστικά καθεστῶτα.

Ἐάν ἀκολουθήσουμε τή λογική τῆς ἀριθμητικῆς ὑπεροχῆς θά πρέπει νά ὁμολογήσουμε ὅτι ἦταν λάθος, καί μάλιστα μεγάλο, ἡ στάση τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου πρός τήν Ἐκκλησία: ἀντί «σοφά» καί «συνετά» νά μετρήσει κεφάλια πιστῶν καί εἰδωλολατρῶν καί νά σχεδιάσει τίς ἑπόμενες κινήσεις του, ὅπως πράττουν οἱ Ρῶσοι ἀδελφοί μας, ἀκούγοντας τήν καρδιά του ὑποστήριξε, μέ «ἀπερίσκεπτη» πίστη, μέ «ἄφρονα» ἐλπίδα καί «τυφλή» ἐμπιστοσύνη στό χέρι τοῦ Θεοῦ, ἕνα ἰσχνό περίπου 10%, στό ὁποῖο, σύμφωνα μέ τούς εἰδικούς ἐπιστήμονες, ἀνερχόταν τότε οἱ χριστιανοί. Καί μάλιστα, σέ μιά ἐποχή πού ἡ Ἐκκλησία προσπαθοῦσε νά ἀναλάβει δυνάμεις μετά ἀπό ἕναν ἀπό τούς σκληρότερους καί ἀπηνέστερους διωγμούς καί αὐτό τό 10% τῶν πιστῶν κατοίκων τῆς Αὐτοκρατορίας ἀγωνιζόταν γιά τήν ἴδια του τήν ἐπιβίωση.

Δέν μπορῶ παρά, γιά πολλοστή φορά, νά φέρω στόν νοῦ μου τόν λόγο τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἀπ. Παῦλο ὅταν αὐτός τοῦ ζήτησε νά τόν θεραπεύσει ἀπό τήν ἀσθένεια πού τόν βασάνιζε: «ἀρκεῖ σοὶ ἡ χάρις μου· ἡ γὰρ δύναμίς μου ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦται» (Β΄ Κορ. 12:9). Αὐτός ὁ λόγος ἐκφράζει τήν πίστη καί τήν παράδοση τῆς Ὀρθοδοξίας καί ὄχι ἡ ρωσική ἔπαρση πού τρέφεται μέ ἀλλότρια τῆς πίστεως μέσα. Αὐτός ὁ λόγος πού ἀποκαλύπτει τόν μυστικό τρόπο μέ τόν λειτουργεῖ ἡ ἔννοια τῆς δυνάμεως στήν Ἐκκλησία θά ἔπρεπε νά μᾶς καθοδηγεῖ σέ κάθε βῆμα τῆς ζωῆς μας: ἡ δύναμη μόνο μέσα στά βάσανα καί στούς καημούς τῆς ἀσθενείας, τῆς ἀδυναμίας, ἐνισχύεται.

Καί νομίζω ὅτι στό πρός συζήτηση πρόβλημα οὐδείς ἀμφιβάλει γιά τό ποιός βρίσκεται ἀπό τή μεριά τῆς ἀπολύτου δυνάμεως (ἐξάλλου δέν τό κρύβουν) καί ποιός ἀγωνίζεται ταπεινά μέ τά περιορισμένα μέσα πού διαθέτει γιά νά τελειωθεῖ —ἐν ἀσθενείᾳ, ἐν μυρίοις κινδύνοις, ἐν κόποις καί μόχθοις, ἐν ψευδαδέλφοις (ὡς λέει καί ὁ ἀπ. Παῦλος στό Β΄ Κορ. 11:26)— καί νά προστατεύσει τήν ἀνά τόν κόσμο Ὀρθοδοξία ἀπό ἀμέτρητα προβλήματα, διωγμούς, ἀδυναμίες, ἐχθρούς κ.λπ.

Ἄς εὐχηθοῦμε, λοιπόν, σύντομα, καί μέ τό μικρότερο δυνατό κόστος γι᾿ αὐτούς, οἱ Ρῶσοι ἀδελφοί μας νά ἀντιληφθοῦν τά σφάλματά τους καί νά ἀλλάξουν πορεία ἐνισχύοντας μέ τήν παρουσία τους τήν πανορθόδοξη ἑνότητα καί νά συνεχίσουν νά προσεύχονται μνημονεύοντας ἐν ἀγάπῃ αὐτούς πού, κατά τό παρελθόν, ἐν ἀγάπῃ τούς χάρισαν τό ἀγαθό τῆς αὐτοκεφαλίας.