Ιω. Κανιολάκη, Η Εσχατολογική Τράπεζα του Κυρίου

πηγή:  ΘΕΟΛΟΓΟΙ ΚΡΗΤΗΣ

Κυκλοφόρησε το νέο συγγραφικό πόνημα του συναδέλφου θεολόγου Ιωάννη Κανιολάκη, Διευθυντή του 3ου Γυμνασίου Ρεθύμνου, με τίτλο «Η εσχατολογική Τράπεζα του Κυρίου:  Σπουδή στην περί της Θείας Λειτουργίας παράδοση της Εκκλησίας».

Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα θεολογική εργασία στην οποία ο συγγραφέας, με αφορμή συνήθεις ελλιπείς ερμηνευτικές προσεγγίσεις και απλουστεύσεις, προσεγγίζει ιστορικά και ερμηνευτικά τον εσχατολογικό προσανατολισμό της Θείας Ευχαριστίας, καθώς και επιμέρους στοιχεία αυτής της διάστασης, βασιζόμενος τόσο στο ιστορικό και θεολογικό πλαίσιο ερμηνείας του μυστηρίου από μεγάλους πατέρες της Εκκλησίας όσο και στη σχετική σύγχρονη βιβλιογραφία.

Το βιβλίο προσφέρει στον αναγνώστη βασική ενημέρωση για το θεμελιώδες αυτό θέμα, καθώς και κατάλληλη ερμηνευτική υποστήριξη για να μελετήσει τα κείμενα και τα δρώμενα του μυστηρίου με βάση το εσχατολογικό νόημά του. Στο πλαίσιο αυτό, εκτός των άλλων, αποτελεί κατάλληλο και ευσύνοπτο βοήθημα για τη θεμελίωση διδακτικών προσεγγίσεων του μυστηρίου, όπως αυτό αδρομερώς παρουσιάζεται στο μάθημα των Θρησκευτικών.

Ας δούμε πώς ο ίδιος ο συγγραφέας αναφέρεται στους σκοπούς και τα κύρια περιεχόμενα της έκδοσης (ο μονοτονισμός του κειμένου επεβλήθη από τον ψηφιακό αντιγραφέα):

«Η Εκκλησία μας, καθώς γνωρίζουμε σημαίνεται 'εν τοις μυστηρίοις'. Η Θεία Ευχαριστία είναι το μυστήριο, στο οποίο φανερώνεται αποκλειστικά ό,τι η αγάπη του Τριαδικού Θεού ευδόκησε και ετοίμασε για το λαό του.

Εντρυφώντας κανείς στις λειτουργικές πηγές και στα λειτουργικά κείμενα της Εκκλησίας, θα ανακαλύψει το κεκρυμμένο κάλλος μιας ζωντανής πίστεως και λατρείας, που φθάνει σε μας από τα Αποστολικά χρόνια. Το Μυστήριο της Ευχαριστίας, ιδρυμένο από τον ίδιο τον Χριστό, από τα χρόνια εκείνα ως και σήμερα, αποτελεί τον τόπο και το χρόνο της εν Χριστώ και εν Αγίω Πνεύματι Εκκλησιαστικής συνά­ξεως. Εκεί, όπου ο λαός του Θεού ευχαριστιακά και δοξολογικά παρατίθεται στην αγάπη του Θεού, και με αυτόν πορεύε­ται βηματίζοντας στα μεγάλα και θαυμαστά έργα και παθή­ματα της Εσταυρωμένης αγάπης, στην αναστάσιμη και εσχατολογική όδευση του προς την Καινή Βασιλεία του Θεού. Η τελετουργική αποτύπωση του μυστηρίου, διά μέσου των αιώνων, γνώρισε μία δημιουργική εξέλιξη. Η πίστη που ο Χριστός μας παρέδωσε, το ήθος, η λατρευτική εμπειρία και πράξη και αυτή η θεολογία, που η ένθεη σοφία των Αγίων Πατέρων κατέγραψε, αποτυπώνονται στη Λειτουργία 'εν συμβόλοις', 'εν ύμνοις', 'εν χρώμασι' και 'εν γράμμασι'.

Η παρούσα εργασία δεν αποβλέπει στο να καταγρά­φει και να παρουσιάσει όλο τούτο το λειτουργικό μεγαλείο. Άπτεται μιας και μόνον πτυχής της Ευχαριστιακής Λειτουργίας, που στη σημερινή πράξη έχει αρκετά λησμονηθεί. Πρό­κειται για το εσχατολογικό στοιχείο που νοηματοδοτεί πλή­ρως το Ευχαριστιακό μυστήριο. Ας μην ξεχνάμε πως η πίστη της Εκκλησίας είναι εσχατολογική.

Δυστυχώς, όπως έχει παρατηρηθεί, στα πλαίσια του αιτήματος της λειτουργικής ανανέωσης, η Λειτουργία σήμε­ρα, εν πολλοίς και από πολλούς, θεωρείται αποκλειστικά και μόνον ως θεατρικό δρώμενο πού αναπαριστά τη ζωή του Χριστού. Παραθεωρείται το εσχατολογικό στοιχείο, που υποδηλώνει την κατά τη Θεία Λειτουργία παρουσία της Εκκλησίας στη Βασιλεία του Θεού.

Ακόμα, η Θυσία πού τελείται θεωρείται ως απλή επανάληψη του σταυροαναστάσιμου μυστηρίου και του προ αυτού Δεί­πνου, και παραθεωρείται η παρακάθιση της Εκκλησιαστικής Ευχαριστιακής Συνάξεως στο εσχατολογικό Δείπνο που ετοίμασε ο Κύριος 'τοις αγαπώσιν αυτόν'. Όλα αυτά, με τις συνέπειες τους στη λειτουργική πράξη και στη ζωή του πιστού, έχουν τονισθεί από πολλούς.

Η παρούσα εργασία επιχειρεί, εν πλήρει ταπεινότητι του γράφοντος να αναδείξει και να υπενθυμίσει στους πι­στούς αυτό το Εσχατολογικό Δείπνο, με την ελπίδα να συμ­βάλλει στην ανανέωση της Εκκλησιαστικής λειτουργικής πράξεως και στην αποκατάσταση της γνησιότητος και του ήθους της λειτουργικής ζωής, του ήθους εκείνου που μας έχει παραδοθεί από την αρχαία μας Εκκλησία. Ας τολμήσουμε να πούμε πως η εργασία αυτή επιχειρεί ένα αγώνισμα μυσταγωγικό, μία ταπεινή προσπάθεια συμβολής ώστε να οδηγηθεί ο πιστός στη γνώση εκείνων των αληθειών της πίστεως που ο κανόνας προσευχής (Lex orandi) της αρχαίας Εκκλησίας παρέδωσε σe μας, και που δεν είναι τίποτε άλλο από τη βίωση της αληθινής πίστης που ο Χριστός μάς χάρισε, για να μπορέσουμε να τον συναντήσουμε και να κοινωνήσουμε μαζί Του στην 'ητοιμασμένη' για μας Βασιλεία Του.

Στα εισαγωγικά παρατίθεται μία γενική θεώρηση του Ευχαριστιακού Μυστηρίου. Στα δύο πρώτα κεφάλαια οι βιβλικές καταβολές του. Το τρίτο κεφάλαιο αφιερώνεται αποκλειστικά στην ανάδειξη του εσχατολογικού στοιχείου, μέσα από τα Λειτουργικά κείμενα και τις πηγές. Ο Λόγος, κα­τά κανόνα, αφήνεται στους αγίους Πατέρες. Ας μη θεωρήσει όμως ο αναγνώστης, ότι με την ανάδειξη του εσχατολογικού παραθεωρείται το ιστορικό. Ας σημειωθεί: στόχος είναι η μυσταγωγική υπενθύμιση, και μόνο, ενός στοιχείου της Συνάξεως στη Λειτουργική μας ζωή, που για διάφορους λόγους έχει εν πολλοίς λησμονηθεί».