Θ.Ι.Ζιάκας: ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΓΝΩΣΤΙΚΙΣΜΟΣ-Η ΣΧΟΛΗ ΓΚΟΥΡΤΖΙΕΦ

 Θεόδωρος Ι. Ζιάκας

Εισήγηση στην ΙΘ' Πανορθόδοξη Συνδιάσκεψη Εντεταλμένων Ορθοδόξων Εκκλησιών και Ιερών Μητροπόλεων για θέματα αιρέσεων και παραθρησκείας που πραγματοποιήθηκε, υπό την αιγίδα του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Χριστοδούλου, στο Ιερό Προσκύνημα του Οσίου Ιωάννου του Ρώσου στο Προκόπι Ευβοίας, από 29. 10, έως 1. 11. 2007, με την φιλόξενη φροντίδα του Σεβ. Μητροπολίτου Χαλκίδος κ. Χρυσοστόμου και υπό την προεδρία του Σεβ. Μητροπολίτου Νικοπόλεως και Πρεβέζης κ. Μελετίου, με θέμα: «Εσωτερισμός».

[πηγή: "Αντιαιρετικόν Εγκόλπιον"-αναδημοσίευση από το περιοδικό Σύναξη, τχ. 108 (2008), σσ. 5-12]

 

Η σχολή Γκουρτζίεφ, που εμφανίστηκε τον 20ο αιώνα, είναι μάλλον η «επιστημονικότερη» και «αριστοκρατικότερη» μέσα στο πολύχρωμο φάσμα του σύγχρονου γνωστικισμού.
Καθώς ενδιαφέρεται, πριν απ' όλα, για τη διατήρηση της διδασκαλίας της σε ένα υψηλό επίπεδο κατανόησης, ώστε να μην αλλοιωθεί και εκφυλισθεί με την πάροδο του χρόνου, είναι αντίθετη στον προσηλυτισμό.
Οι δυσνόητες ιδέες της και η αναντιστοιχία απαιτητικότητας και πρακτικών αποτελεσμάτων, μάλλον απωθούν παρά ελκύουν. Ο homo hermetikus ζητά εντυπωσιακά αποτελέσματα δίχως καθόλου κόπο.

Ομάδες μελέτης του γκουρτζιεφικού γνωστικισμού υπάρχουν αρκετές στη Δύση. Στην Ελλάδα κινούνται γύρω από δύο κέντρα: το «Ίδρυμα Γκουρτζίεφ» και το «Ινστιτούτο Γκουρτζίεφ». Σχεδόν όλα τα έργα της σχολής έχουν μεταφραστεί.

 

1. Το ιστορικό της σχολής

    

Ο Γεώργιος Ιβάνοβιτς Γκουρτζίεφ γεννήθηκε το 1869, στην Αλεξανδρούπολη της επαρχίας Καρς της Αρμενίας, από πατέρα Έλληνα και μητέρα Αρμένισα. Φοίτησε στο ελληνικό σχολείο της γενέτειράς του και εν συνεχεία στο ρωσικό κολέγιο του Καρς, υπό την επιμέλεια του στρατιωτικού αρχιμανδρίτη Μπόρις, φίλου του πατέρα του.
Αντί να ακολουθήσει θρησκευτικές και επιστημονικές σπουδές και να γίνει παπάς και γιατρός, όπως θα ήθελε ο δάσκαλός του, αποφάσισε να αφιερώσει τη ζωή του στην αναζήτηση των εξηγήσεων στα μυστήρια που αφήνουν ανεξήγητα η θρησκεία και η επιστήμη: στην αναζήτηση τη Γνώσης με κεφαλαίο γάμα. Για την ανεύρεση της «ανώτερης» αυτής Γνώσης ίδρυσε το 1896 την διεπιστημονική ομάδα «Αναζητητές της Αλήθειας», από γιατρούς, αρχαιολόγους, γεωγράφους, μουσικούς κ.ά. Και εξαφανίστηκε, για πολλά χρόνια, σε ειδικές αποστολές στη Μέση Ανατολή, την Αίγυπτο, την κεντρική Ασία, την Ινδία, το Θιβέτ, την Άπω Ανατολή, την Ινδονησία, μέχρι και την Αυστραλία. Τι απ' αυτά είναι αλήθεια και τι μύθος μόνο ο ίδιος το ξέρει.
Το 1912 εμφανίζεται ξαφνικά στη Μόσχα και αναγγέλλει την ίδρυση του Ινστιτούτου για την αρμονική ανάπτυξη του Ανθρώπου. Υποτίθεται ότι είχε βρει μια «πανάρχαια» Γνώση, την είχε κάνει «Σύστημα» και εργαζόταν για την εφαρμογή της στον σύγχρονο κόσμο. Υιοθετώντας το θεοσοφικό λεξιλόγιο, που ήταν του συρμού στους γνωστικούς κύκλους της εποχής, προσήλκυσε γύρω του έναν αριθμό σημαντικών Ρώσων διανοουμένων. Η προσπάθειά του έμεινε, ωστόσο, στα σκαριά. Η Σοβιετική Επανάσταση του 1917 τον υποχρέωσε να εγκαταλείψει τη Ρωσία. Μετέφερε για λίγο τη σχολή του στον Καύκασο. Και έπειτα στην Κωνσταντινούπολη. Αλλά ούτε εκεί ήταν ευνοϊκές οι συνθήκες. Έτσι κατέληξε στη Δύση.
Το 1922 εγκαθιστά το Ινστιτούτο του στη Γαλλία, στο Πριερέ, κοντά στο Φοντενεμπλώ. Εκεί, στην έδρα της σχολής, έθεσε σε δοκιμασία και προσπαθούσε να τελειοποιήσει, ένα ειδικό σύστημα αισθησιοκινητικών μεθόδων κατανόησης της Γνώσης, τις λεγόμενες «Κινήσεις». Παράλληλα μέσω δημοσίων διαλέξεων κοινοποιούσε προς τα έξω τη βασική ιδέα-σκοπό της σχολής του: την επεξεργασία μιας «επιστημονικής» μεθόδου για την «αρμονική ανάπτυξη του ανθρώπου». Η δουλειά του στο Πριερέ θα του δώσει τη δυνατότητα να ασκήσει επιρροή σε επιλεγμένους ανθρώπους στην Ευρώπη και στην Αμερική.
Από την εποχή των ομάδων της Μόσχας ο Γκουρτζίεφ απέφευγε τη γραπτή διατύπωση των ιδεών του, με το επιχείρημα ότι η κατανόηση είναι συνάρτηση του «είναι» κάθε ανθρώπου. Όταν μια ανώτερη διδασκαλία κοινοποιείται, μέσω ενός βιβλίου, στο δεδομένο υπανάπτυκτο «είναι» του σημερινού ανθρώπου, είναι καταδικασμένη να παρανοηθεί και να διαστρεβλωθεί. Τα Ευαγγέλια π.χ. είναι προσιτά σε όλο τον κόσμο. Το αποτέλεσμα όμως είναι μάλλον απογοητευτικό. Χωρίς τη βίωση της αλήθειας η κατανόησή της είναι αδύνατη. Και ακριβώς γι' αυτό, έλεγε, είχε επεξεργαστεί τις Κινήσεις: ως μέσο για την πρόκληση του αναγκαίου βιώματος. Συνεπής στην «αντισυγγραφική» θέση του δεν επέτρεπε στους ακροατές των διαλέξεών του να κρατούν σημειώσεις. (Μερικοί βέβαια κατέγραφαν έπειτα ό,τι είχαν ακούσει.)

   

Η συνέχεια εδώ.