 |
| φωτό: ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ |
πηγή: ΦΡΕΑΡ
[Άρθρο του Giorgio Agamben που δημοσιεύτηκε στις 16.4.2021 στο ηλεκτρονικό περιοδικό Quodlibet]
Μετάφραση: Αναστάσιος Θεοφιλογιαννάκος
Αρκετές φορές στις προηγούμενες παρεμβάσεις μου επικαλέστηκα τη μορφή της γυμνής ζωής. Μου φαίνεται, πράγματι, ότι η επιδημία δείχνει, πέρα από κάθε πιθανή αμφιβολία, πως η ανθρωπότητα δεν πιστεύει πια σε τίποτα εκτός από τη γυμνή ύπαρξη που πρέπει να διατηρηθεί ως τέτοια με οποιοδήποτε τίμημα. Η χριστιανική θρησκεία με τα έργα της αγάπης και του ελέους και με την πίστη της που οδηγεί μέχρι το μαρτύριο, η πολιτική ιδεολογία με την απροϋπόθετη αλληλεγγύη της, ως και η εμπιστοσύνη στην εργασία και στο χρήμα, φαίνεται ότι περνούν σε δεύτερη μοίρα αμέσως μόλις απειληθεί η γυμνή ζωή, ακόμα και με τη μορφή ενός κινδύνου του οποίου το στατιστικό μέγεθος είναι ασταθές και ηθελημένα απροσδιόριστο.
Ήρθε η ώρα να διευκρινιστεί το νόημα και η προέλευση αυτής της έννοιας. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να θυμόμαστε ότι ο άνθρωπος δεν είναι κάτι που μπορεί να οριστεί άπαξ δια παντός. Είναι μάλλον ο τόπος μιας συνεχώς ανανεούμενης ιστορικής απόφασης, η οποία κάθε φορά επαναπροσδιορίζει το όριο που χωρίζει τον άνθρωπο από το ζώο, αυτό που είναι ανθρώπινο στον άνθρωπο από αυτό που δεν είναι ανθρώπινο σε αυτόν και έξω από αυτόν. Όταν ο Λινναίος αναζητά το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό για τις ταξινομήσεις του που διαχωρίζει τον άνθρωπο από τα πρωτεύοντα θηλαστικά, αναγκάζεται να ομολογήσει ότι δεν το γνωρίζει και καταλήγει να θέσει δίπλα στο γενικό όνομα homo μόνο το παλιό φιλοσοφικό ρητό: nosce te ipsum, γνώθι σαυτόν, γνώρισε τον εαυτό σου. Αυτή είναι η έννοια του όρου sapiens που ο Λινναίος θα προσθέσει στη δέκατη έκδοση του έργου του «Σύστημα της φύσης»: ο άνθρωπος είναι το ζώο που πρέπει να αναγνωριστεί ανθρώπινο για να είναι άνθρωπος και επομένως πρέπει να διαιρέσει – να διαχωρίσει αποφασιστικά – το ανθρώπινο από αυτό που δεν είναι ανθρώπινο.
Ο μηχανισμός μέσω του οποίου αυτή η απόφαση εφαρμόζεται ιστορικά, μπορεί να ονομαστεί ανθρωπολογική μηχανή. Η μηχανή λειτουργεί αποκλείοντας τη ζωώδη ζωή από τον άνθρωπο και παράγοντας τον άνθρωπο μέσω αυτού του αποκλεισμού. Όμως, προκειμένου αυτή η μηχανή να μπορεί να λειτουργεί, είναι αναγκαίο ο αποκλεισμός να είναι επίσης μια ενσωμάτωση, ώστε μεταξύ των δύο πόλων — του ζώου και του ανθρώπου — να υπάρχει ένας διαρθρωτικός σύνδεσμος και ένα κατώφλι που τους χωρίζει και τους συνδέει ταυτόχρονα. Αυτός ο διαρθρωτικός σύνδεσμος είναι η γυμνή ζωή, δηλαδή, μια ζωή που δεν είναι ούτε κυριολεκτικά ζωώδης ούτε πραγματικά ανθρώπινη, αλλά στην οποία η απόφαση μεταξύ ανθρώπινου και μη ανθρώπινου εφαρμόζεται κάθε φορά. Αυτό το κατώφλι, το οποίο περνά αναγκαστικά μέσα από τον άνθρωπο, διαχωρίζοντας τη βιολογική από την κοινωνική ζωή του, είναι μια αφηρημένη και εικονική έννοια, που γίνεται εντούτοις πραγματική, ενσαρκούμενη κάθε φορά σε συγκεκριμένες ιστορικές μορφές και πολιτικά προσδιορισμένες: ο σκλάβος, ο βάρβαρος, ο homo sacer, τον οποίο ο καθένας μπορεί να φονεύσει χωρίς να διαπράξει έγκλημα, στον αρχαίο κόσμο· το enfant-sauvage, ο λυκάνθρωπος και ο homo alalus ως ο ελλείπων κρίκος μεταξύ της μαϊμού και του ανθρώπου, μεταξύ του Διαφωτισμού και του 19ου αιώνα· ο πολίτης στην κατάσταση εξαίρεσης, ο Εβραίος στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, αυτός που βρίσκεται σε κωματώδη κατάσταση σε θάλαμο εντατικής θεραπείας και το σώμα που διατηρείται για την αφαίρεση οργάνων κατά τον 20ό αιώνα.
Ποια είναι η μορφή της γυμνής ζωής που εμφανίζεται σήμερα στη διαχείριση της πανδημίας; Δεν είναι τόσο ο άρρωστος, που, ωστόσο, απομονώνεται και αντιμετωπίζεται όπως ποτέ ένας ασθενής δεν έχει αντιμετωπιστεί στην ιστορία της ιατρικής· είναι, μάλλον, ο μολυσμένος ή – όπως ορίζεται με μια αντιφατική τυπική έκφραση – ο ασυμπτωματικός ασθενής, δηλαδή κάτι που κάθε άνθρωπος είναι δυνητικά, ακόμα και χωρίς να το γνωρίζει. Το όλο ζήτημα δεν αφορά τόσο την υγεία, όσο κυρίως τη ζωή, μια ζωή που δεν είναι ούτε υγιής ούτε άρρωστη, η οποία, ως τέτοια, ως δυνητικά παθογόνος, μπορεί να στερηθεί των ελευθεριών της και να υπόκειται σε απαγορεύσεις και ελέγχους κάθε είδους. Όλοι οι άνθρωποι, υπό αυτή την έννοια, είναι δυνητικά ασυμπτωματικοί άρρωστοι. Η μόνη ταυτότητα αυτής της ζωής, που κυμαίνεται μεταξύ αρρώστιας και υγείας, παρέχεται με το μοριακό τεστ και το εμβόλιο, τα οποία, όπως και το βάπτισμα μιας νέας θρησκείας, ορίζουν την ανεστραμμένη μορφή εκείνου που κάποτε λεγόταν ιθαγένεια. Το βάπτισμα δεν είναι πλέον ανεξίτηλο, αλλά αναγκαστικά προσωρινό και ανανεώσιμο, γιατί ο νέος πολίτης, ο οποίος πρέπει πάντα να επιδεικνύει το πιστοποιητικό του, δεν έχει πλέον αναφαίρετα και αναπαλλοτρίωτα δικαιώματα, αλλά μόνο υποχρεώσεις που πρέπει να καθορίζονται και να επανακαθορίζονται συνεχώς.
.jpeg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου