Χρῆστος Γιανναρᾶς (1935-2024): «Ἔφερε τὴ θεολογία μέσα στήν κοινωνία»

Πηγή: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 1/9/2024

Tου Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμου Β΄

Θέλω τὴ στιγμὴ τῆς τελευταίας μου πνοῆς, 

νὰ φύγω μὲ τὴ λαχτάρα τοῦ γυρισμοῦ στὴν πατρίδα.

Χρῆστος Γιανναρᾶς

«Τὰ καθ’ ἑαυτὸν»

Ὁ Χρῆστος Γιανναρᾶς τελείωσε στὶς 24 Αὐγούστου 2024 τὴν ἐπίγεια ζωή του. Ἄφησε ἔντονα τὰ χνάρια του στὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας μας, στὴ Θεολογία μας, στὸν χῶρο τῆς διανόησης καὶ στὸ πανεπιστήμιο, στὴν κοινωνία, στὴ ζωή μας καὶ στὶς ψυχές μας.

Τὸν θυμόμαστε ἀπὸ τὴν πρώτη του νιότη νὰ πεινᾶ καὶ νὰ διψᾶ γιὰ τὴ Θεολογία. Προικισμένος μὲ ἀσυνήθιστα διανοητικὰ χαρίσματα ἡγήθηκε μιᾶς γενιᾶς νέων τότε θεολόγων, αὐτῶν ποὺ σήμερα ὀνομάζουμε ἐκπροσώπους τῆς Θεολογίας τοῦ ’60. Μὲ λόγο σαγηνευτικὸ γοήτευσε ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τοὺς ἀναγνῶστες του, ὅπως καθήλωνε μεγάλα ἀκροατήρια. Μεθοῦσε μὲ τὸ ὅραμα μιᾶς Θεολογίας γεμάτης ἀπὸ χυμοὺς ἀληθινῆς ζωῆς, γιὰ τὴν ὁποία θὰ ἄξιζε νὰ πάσχει κανείς. Τὰ 12 τεύχη τοῦ περιοδικοῦ «Σύνορο» κέρδισαν μὲ τὸ ζωντανὸ γλωσσικό τους ἰδίωμα καὶ μὲ τὸν φρέσκο θεολογικό τους λόγο περίοπτη θέση στὶς συνειδήσεις μας. Οἱ σπουδὲς φιλοσοφίας στὴν Εὐρώπη καὶ ἀργότερα ἡ σύνδεσή του μὲ αὐτὸ ποὺ ὀνομάστηκε νεορθόδοξο κίνημα, ὁ ὄγκος τῶν συγγραμμάτων του μεταφρασμένων σὲ πολλὲς γλῶσσες, ἡ πολυσυζητημένη ἐκλογή του ὡς καθηγητῆ στὸ Πάντειο Πανεπιστήμιο, ἡ διδασκαλία του σὲ ἅλλα ἑλληνικὰ καὶ ξένα πανεπιστήμια, οἱ σχετικὲς βραβεύσεις, οἱ παρεμβάσεις στὰ πολιτικὰ καὶ κοινωνικὰ δρώμενα μέσα ἀπὸ τὴν ἀρθρογραφία σὲ ἐφημερίδες καὶ τὴν τηλεοπτικὴ παρουσία, τὸν καθιέρωσαν ὡς ἕνα σημαντικὸ στοχαστὴ μὲ σαφεῖς πάντα ἀναφορὲς στὴ Θεολογία καὶ στὴν Ἐκκλησία.

Παρότι ἄλλοι θὰ μιλήσουν ἁρμοδίως γιὰ τὸν διανοητὴ καὶ φιλόσοφο Χρῆστο Γιανναρᾶ, δὲν μποροῦμε νὰ μὴν ἐπισημάνουμε ὅτι ἔφερε τὴ Θεολογία σὲ διάλογο μὲ τὴν Τέχνη, τὰ Γράμματα καὶ τὴ Λογοτεχνία καὶ βέβαια μὲ τὴν Πολιτική. Τὴν ἔφερε μέσα στὴν κοινωνία, τὴν ἐπέβαλε ὡς ἕνα, ἂν μή τι ἄλλο, πολιτισμικὸ μέγεθος, σεβαστὸ ἀπὸ πιστοὺς καὶ ἀθέους, ἀπὸ μέλη τῆς Ἐκκλησίας καὶ μή, ὡς συνεπὴ καὶ ὁλοκληρωμένη πρόταση ὀντολογίας.

Ὕμνησε τὴ ζωντανὴ ἐμπειρία ὡς τὴ μόνη ἔγκυρη ὁδὸ γιὰ τὴ γνώση. Ἡ γνώση τοῦ Θεοῦ, ἔλεγε σχολιάζοντας τὶς ἀρεοπαγιτικὲς συγγραφές, χαρακτηρίζεται ὄχι ὡς ἁπλῆ μάθηση, ἀλλὰ ὡς ἐμπειρία προσωπικῆς μετοχῆς.

Στὴ θεώρηση τῆς ἑλληνικότητας ποὺ ἐπεχείρησε, τοῦ ἑλληνικοῦ τρόπου, ὅπως τὸν ὀνόμαζε, εἶδε τὴν ἑλληνικὴ Πόλη ὡς τὴν κατὰ λόγον σχέση καὶ συνύπαρξη, ὅπου ἡ κοινωνία τῶν ἀναγκῶν γίνεται τρόπος τοῦ ἀληθοῦς.

Ἔχει εὐγένεια, λαχταρᾶ τὴν ἐμπειρία τῆς ἀλήθειας ὁ Χρῆστος Γιανναρᾶς. Οἱ θέσεις του –καὶ οἱ θεολογικές– ἀσφαλῶς ἐπιδέχονται ἀντίλογο. Ἔργο τῶν θεολόγων καὶ τῶν στοχαστῶν εἶναι καὶ θὰ εἶναι ἡ κριτικὴ θεώρηση τοῦ ἔργου του.

Ὁ ἴδιος ὑπῆρξε ἀνυποχώρητος. Στὴν κριτικὴ προσώπων καὶ καταστάσεων τοῦ δημόσιου καὶ τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ βίου δὲν χαριζόταν. Τὸν συνεῖχε ὁ πόθος τῆς γνησιότητας, ὡστόσο ἡ κριτική του δὲν ἦταν πάντα ἀποδεκτή. Στὸ συναρπαστικὸ ἐξ ἄλλου «Καταφύγιο ἰδεῶν» δὲν ἀπέφυγε, ἐνδεχομένως, λανθασμένους προσωπικοὺς χαρακτηρισμούς.

Κανεὶς ὡστόσο δὲν μπορεῖ νὰ ἀμφισβητήσει τὸν καημό του γιὰ τὴν ἀλήθεια, τὴ Θεολογία καὶ τὴν Ἐκκλησία. Κρατῶ στὴν καρδιά μου τὸν ἔντιμο ἀναζητητή, τὸν γίγαντα τοῦ πνεύματος ποὺ χάρισε στὴν Ἐκκλησία τὰ τάλαντά του. Γεμάτος συγκίνηση ἄκουσα τὴ μαρτυρία γιὰ τὴν ὁσιακότητα τῶν τελευταίων του στιγμῶν. Ὁ Θεὸς ἂς πληρώνει τὴν πεῖνα καὶ τὴ δίψα του.

Μετ’ εὐχῶν διαπύρων.