Πώς εκφράστηκε ιστορικά το χριστιανικό πολιτικό ήθος

Γράφει ο Θεόδωρος Ι. Ρηγινιώτης

Μιλώντας περί θρησκείας, δεν αναφερόμαστε σε κάποια υποκριτική μετατροπή της θρησκείας σε πολιτική ιδεολογία για παραπλάνηση των αφελών, ούτε για κάποιους που απευθύνονται «στους πιστούς» για να ψαρέψουμε ψήφους παριστάνοντας ότι «είναι δικοί τους». Αναφερόμαστε σε μια στάση, που απευθύνεται σε κάθε άνθρωπο που θέλει να αλλάξει η κοινωνία προς το καλύτερο, είτε ο ίδιος είναι πιστός είτε όχι. Βέβαια ίσως σε μερικά ζητήματα έχουμε διαφορετική άποψη, και είναι απόλυτα θεμιτό και δημοκρατικό.

Το να είμαστε ορθόδοξοι χριστιανοί συνεπάγεται ότι κατευθυνόμαστε με βάση το ήθος που δίδαξαν ο Ιησούς Χριστός και οι άγιοι και οι αγίες της Ορθοδοξίας μέσα στους αιώνες. Αυτό το ήθος επιβάλλει στη συνείδησή μας να είμαστε έντιμοι και ειλικρινείς, να έχουμε ομοψυχία, να νοιαζόμαστε για το κοινό συμφέρον και μάλιστα να προτιμούμε το συμφέρον των άλλων από το δικό μας. Μας επιβάλλει να μη σου πούμε ψέματα, να μην πλουτίσουμε σε βάρος σου και σε βάρος της πατρίδας μας, να προτιμήσουμε να πεθάνουμε παρά να παραδώσουμε τη χώρα μας σε ξένα χέρια.

Αλλά εκτός αυτού, μας επιβάλλει και να σεβόμαστε όλους τους ανθρώπους, ακόμη κι εκείνους που ανθρωπίνως φαίνεται να «μην αξίζουν» σεβασμό.

Για παράδειγμα, η χριστιανική ιδέα ότι κάθε άνθρωπος είναι «εικόνα του Θεού» οδηγεί στον σεβασμό και την εκτίμηση τόσο του εαυτού μας (όχι όμως των ελαττωμάτων μας) όσο και κάθε συνανθρώπου μας. Δεν θα χτυπήσω, δεν θα ταπεινώσω, δεν θα οδηγήσω στη φτώχεια, δεν θα πετάξω στο δρόμο κανέναν, ακόμη κι αν φαινομενικά «το αξίζει» – πόσο μάλλον έναν ολόκληρο λαό – αν βαδίζω στη ζωή μου με αυτό το ιδεώδες. Αλλά ούτε και θα σιωπήσω όταν βλέπω μπροστά μου την αδικία, την εκμετάλλευση και το ψέμα. Θα υπερασπιστώ το δίκαιο και την αλήθεια, ακόμη κι αν ως άνθρωπος φοβάμαι, και εν τέλει θα προτιμήσω να θυσιάσω ακόμη και τη ζωή μου παρά να συμβιβαστώ.

Μήπως σου φαίνονται απαρχαιωμένοι οι άγιοί μας και οι ήρωες των αγώνων του λαού μας για την ελευθερία; Μα οι άνθρωποι, αδελφέ μου, είναι ίδιοι όλους τους αιώνες. Η δικαιοσύνη και η αδικία, η ανιδιοτέλεια και η ιδιοτέλεια, η καταπίεση του φτωχού από τον πλούσιο, η ελευθερία και η εξάρτηση, είναι ακριβώς τα ίδια σε όλες τις εποχές.

Όλοι έχουν κάποιους που τους εμπνέουν. Εμείς έχουμε τους αγίους, καθώς επίσης και τους ήρωες της ιστορίας μας και κάθε έντιμο άνθρωπο που γνωρίσαμε στη ζωή μας. Συγγνώμη που δεν έχουμε ως πρότυπα αετονύχηδες και τυχοδιώκτες, ανεύθυνους και άσωτους ή εκμεταλλευτές των άλλων ή αυτοκαταστροφικούς διάσημους που παρασύρθηκαν και παρασύρουν και άλλους στην καταστροφή.

Κι αυτούς τους σεβόμαστε, αλλά δεν παραδειγματιζόμαστε από αυτούς και επίσης – ιδού το έγκλημά μας – δεν νομίζουμε και ότι είναι τα καλύτερα παραδείγματα για τη νέα γενιά, η οποία (όχι τυχαία) έχει γίνει υπερβολικά άγρια και, όπως είναι φανερό, και απελπισμένη.

Πώς εκφράστηκε ιστορικά το χριστιανικό πολιτικό ήθος

Το ότι πολιτευόμαστε ως χριστιανοί σημαίνει ότι αποδεχόμαστε τη διδασκαλία του Χριστού, ότι, όποιος θέλει να είναι ηγέτης των άλλων, πρέπει να είναι υπηρέτης τους και όχι να τους εξουσιάζει και να τους καταδυναστεύει, όπως κάνουν οι άρχοντες και οι μεγιστάνες. Να συμπεριφερθεί δηλαδή όπως ο Χριστός, που «δεν ήρθε για να τον υπηρετήσουν, αλλά για να υπηρετήσει εκείνος τους άλλους και να προσφέρει τη ζωή του για τη σωτηρία τους» (αναφέρεται στο κατά Ματθαίον ευαγγέλιο, κεφ. 20, στίχοι 25-29).

Αποδεχόμαστε τα λόγια του αγίου Ιακώβου ότι είναι απαράδεκτες οι κοινωνικές διακρίσεις, ότι η επιστήμη καταξιώνεται όταν συνυπάρχει με την καλοσύνη και την αγάπη και όχι από τη δημιουργία οικονομικού κέρδους ή κοινωνικής ανόδου και ότι η αποστέρηση του μισθού των εργαζομένων ισοδυναμεί με φόνο και ο πλούτος που κερδίζεται με ανέντιμα και ανήθικα μέσα αποτελεί αιτία ολέθρου (επιστολή Ιακώβου, μέσα στην Καινή Διαθήκη – voir la).

Συμφωνούμε με τη διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου ότι η νομοθεσία συχνά είναι αποτέλεσμα προκαταλήψεων και ότι ο νόμος που αδικεί μια κοινωνική ομάδα πρέπει να θεωρείται άκυρος! Ο άγιος Γρηγόριος το διακήρυξε αυτό τον 4ο αιώνα μ.Χ. υπερασπιζόμενος τις γυναίκες (με θεολογικά επιχειρήματα) ενάντια στην ανδροκρατική νομοθεσία και έτσι, ουσιαστικά, έθεσε θέμα συνταγματικότητας του νόμου, αν και ο ίδιος οδηγήθηκε σ’ αυτό το συμπέρασμα έχοντας ως «συνταγματική βάση» τον ανθρωπισμό της Αγίας Γραφής.

Αποδεχόμαστε τη στάση ζωής του Μ. Βασιλείου, του ιερού Χρυσοστόμου, του αγίου Αμβροσίου Μεδιολάνων, του αγίου Φιλίππου Μόσχας και πλείστων αγίων, που κατήγγειλαν την κοινωνική αδικία χωρίς να διστάσουν ακόμη και μπροστά σε μεγιστάνες και αυτοκράτορες. Ομοίως και τη στάση όλων των χριστιανών μαρτύρων, ανδρών και γυναικών (ακόμη και εφήβων), που παρέμειναν σταθεροί στις πεποιθήσεις τους μέχρι θανάτου – χωρίς όμως να χρησιμοποιήσουν βία! – και ούτε δωροδοκήθηκαν, ούτε εκβιάστηκαν, ούτε δείλιασαν μπροστά σε βασανιστήρια και θάνατο. Το πλήθος των αγίων γυναικών μαρτύρων των πρώτων χριστιανικών αιώνων αποτελεί το πολυπληθέστερο γυναικείο κίνημα αντίστασης όλων των εποχών ενάντια στην αυθαιρεσία της ανδροκρατικής εξουσίας.

Αποδεχόμαστε τέλος τη στάση ζωής πολλών αγίων, που αξιοποίησαν τον πλούτο που βρέθηκε στα χέρια τους προς όφελος των αναξιοπαθούντων, χωρίς κανείς να τους το επιβάλει διά της βίας, αλλά εμπνευσμένοι από τη διδασκαλία του Ιησού Χριστού και των αγίων των παλαιότερων γενεών. Τέτοιοι άγιοι και αγίες είναι – ενδεικτικά – ο Μ. Βασίλειος, ο ι. Χρυσόστομος, ο άγιος Ιωάννης ο Ελεήμων, η αγία Ταβιθά της Ιόππης, η αγία Μελάνη η Ρωμαία, ο άγιος Φιλάρετος ο Ελεήμων, η αγία νεομάρτυς Φιλοθέη η Αθηναία, η αγία Παρασκευή η Επιβατινή, η αγία νεομάρτυς (εκτελεσθείσα από τους ναζί) Μαρία Σκόμπτσοβα, ο άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης και πλήθος άλλων, ενώ και σήμερα (στον «άπιστο» 21ο αιώνα) πλήθος ορθοδόξων χριστιανών, και στον πρώτο κόσμο (στις «ανεπτυγμένες χώρες»), αλλά κυρίως στις χώρες του τρίτου κόσμου, ακολουθεί ακριβώς τον ίδιο δρόμο, με αυταπάρνηση και ολοκληρωτική αφοσίωση.

Το «ουδετερόθρησκο» ήθος των «ορθολογιστών» πολιτικών, με την ηθική σχετικότητα που το χαρακτηρίζει (δηλαδή την άποψη ότι ο καθένας μπορεί να θεωρήσει καλό ή κακό ό,τι θέλει), έχουμε δει πού οδήγησε – όπως φυσικά και το δήθεν «χριστιανικό» ήθος «χριστιανών» πολιτικών όλων των εποχών, Ανατολής και Δύσης (και στη χώρα μας), που καπηλεύτηκαν την ευσέβεια και τη δεισιδαιμονία των ανθρώπων για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους και το οποίο αποστρεφόμαστε εξίσου και απορρίπτουμε ασυζητητί.

Κάθε λαός βασίζεται στην πνευματική του παράδοση και κληρονομιά και ο υπόλοιπος κόσμος κατά κανόνα τον θαυμάζει γι’ αυτό. Ο ελληνικός λαός στην εποχή μας καταδικάζεται και συκοφαντείται όταν επιμένει να διαφυλάξει τη δική του πνευματική παράδοση και όταν ζητά να μεταφερθούν στα παιδιά του οι αξίες και οι πεποιθήσεις που αυτή μεταφέρει μέσα στους αιώνες.