Πέμπτη 3 Οκτωβρίου 2019

Β. Ξυδιάς, Θρησκευτικά επικρατείας


Σολομώντεια η απόφαση του ΣτΕ για τα θρησκευτικά. Κατάφερε να ικανοποιήσει ταυτόχρονα τους υπερσυντηρητικούς της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων και τους υπερπροοδευτικούς της Ένωσης Αθέων, που είχαν προσφύγει εναντίον του νέου μαθήματος από αντίθετες αφετηρίες. Δικαιώθηκαν και οι δύο. Οι πρώτοι πήραν το κατηχητικό μάθημα που ήθελαν, οι δεύτεροι πήραν την απαλλαγή απ’ αυτό.

Το ΣτΕ καταργεί το νέο μάθημα διότι, όπως λέει, δεν περιέχει «ολοκληρωμένη –και διακριτή έναντι άλλων δογμάτων και θρησκειών– διδασκαλία των δογμάτων, ηθικών αξιών και παραδόσεων της ορθόδοξης εκκλησίας». Επικαλούμενο το Σύνταγμα, που ορίζει σαν σκοπό της παιδείας την «ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης» (άρθρο 16, παρ. 2), θεωρεί πως το μάθημα των θρησκευτικών οφείλει να αναπτύσσει όχι τη θρησκευτική συνείδηση γενικά, αλλά ειδικά την «ορθόδοξη χριστιανική συνείδηση», απευθυνόμενο «αποκλειστικά στους ορθόδοξους χριστιανούς μαθητές».

Έτσι όμως πήρε και η Ένωση Αθέων αυτό που ζητούσε: την αναγνώριση σε ανώτατο επίπεδο της δυνατότητας για πλήρη απαλλαγή από το μάθημα «με μόνη την επίκληση λόγων θρησκευτικής συνείδησης», όπως λέει χαρακτηριστικά η απόφαση. Και προσθέτει πως η Πολιτεία «οφείλει, εφόσον συγκεντρώνεται ικανός αριθμός μαθητών που απαλλάσσονται, να προβλέψει τη διδασκαλία ισότιμου μαθήματος».

Όσο λοιπόν κι αν καταπλήσσει η συντηρητική διάσταση της απόφασης του ΣτΕ, δεν πρέπει να μας διαφεύγει η άλλη της πλευρά. Ότι είναι απολύτως εναρμονισμένη, και τυπικά και ουσιαστικά, με τη φιλοσοφία του πολιτικού φιλελευθερισμού και την κουλτούρα των ατομικών δικαιωμάτων που επικρατεί σήμερα στα νομικά πράγματα.

Επομένως δεν πρόκειται για «επιστροφή» στο μακρινό παρελθόν, όπως είπαν πολλοί. Αντιθέτως, είναι ένα ευφάνταστο βήμα «μπροστά»… Θρίαμβος του μεταμοντερνισμού: Λέμε «Ναι» στον ελληνοχριστιανικό συντηρητισμό, «Ναι» και στους αλλοθρήσκους, «Ναι» και στον άθρησκο προοδευτισμό. Αρκεί να μην έρχονται σε επαφή μεταξύ τους. Να είναι ιδιωτικός φορμαλισμός και ακοινώνητες ατομικές επιλογές.

Αυτό που αμφισβητεί –ή μάλλον, που αρνείται– η απόφαση του ΣτΕ είναι αυτό που αποτέλεσε τον διακηρυγμένο στόχο του νέου μαθήματος: το να υπάρξει κάποιου είδους κοινή θρησκευτική αγωγή για όλους ανεξαιρέτως τους μαθητές, που να παρέχεται από το σχολείο σαν μέρος της υποχρεωτικής γενικής εκπαίδευσης, ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές ή άλλες πεποιθήσεις, ή την εθνική προέλευση των παιδιών και των οικογενειών τους.

Δεν υπάρχει προφανώς ούτε εύκολη, ούτε αυτονόητη απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα. Το νέο μάθημα επιχείρησε να λύσει τον γρίφο εστιάζοντας όχι στην «υποκειμενική» (αν μπορούμε να την ονομάσουμε έτσι) πλευρά της θρησκευτικής πίστης, αλλά στον «αντικειμενικό» χαρακτήρα της θρησκευτικής παράδοσης ως στοιχείου της ιστορίας και του πολιτισμού αυτού του τόπου.

Υπό την έννοια αυτή το μάθημα δεν είναι ομολογιακό (δεν μαρτυρεί δηλαδή την «αλήθεια» μιας συγκεκριμένης χριστιανικής ομολογίας), ούτε και θρησκειολογικό (αντικειμενική δηλαδή και ουδέτερη παρουσίαση των διαφόρων θρησκειών). Είναι μάθημα ιστορικό και πολιτιστικό, διδαχή «πατριδογνωσίας» για όσους μετέχουν του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού, αλλά και για όσους θα ήθελαν απλώς να ζήσουν και να εργαστούν σ’ αυτή τη χώρα. Γι’ αυτό εστιάζει στον ορθόδοξο χριστιανισμό, λόγω της σημασίας του στη διαμόρφωση του ελληνικού πολιτισμού, και περιλαμβάνει επίσης στοιχεία από την ιστορία και τη διδασκαλία άλλων θρησκευτικών παραδόσεων.

Και βέβαια, δεν είναι τα «θρησκευτικά του ΣΥΡΙΖΑ». Είναι προϊόν μιας μακράς πορείας ενδοθεολογικών συζητήσεων και διαδοχικών μεταρρυθμίσεων του μαθήματος, που ξεκινάνε από τη δεκαετία ήδη της μεταπολίτευσης. Το 2008-2010 ένα τμήμα των θεολόγων προωθήσαμε ενεργά την ανάγκη για ριζική αλλαγή του μαθήματος. Και έτσι προέκυψαν τα Νέα Προγράμματα Σπουδών, που πέρασαν απ’ όλες τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ., και έτυχε απλώς στον ΣΥΡΙΖΑ η ώρα της γενικευμένης εφαρμογής τους. (Βλ. περισσότερα γι’ αυτό σε παλαιότερο άρθρο μου, Τα θρησκευτικά μεταξύ εξουσίας και χειραφέτησης).

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το νέο μάθημα, όπως τελικά εφαρμόστηκε, είχε προβλήματα και αδυναμίες, τόσο από άποψη παιδαγωγική (θεματικό περιεχόμενο και διδακτική μεθοδολογία), όσο και από την άποψη του τρόπου που επιχειρήθηκε να επιβληθεί διοικητικά και μέσα σ’ ένα πλαίσιο άγονης ιδεολογικής πόλωσης προοδευτικών-συντηρητικών. Ίσως λοιπόν η απόφαση του ΣτΕ να είναι μια καλή ευκαιρία να δει κανείς αυτοκριτικά το όλο εγχείρημα και να ξανακεντράρουμε στην ουσία των πραγμάτων με την επίγνωση ότι το μέλλον της θρησκευτικής αγωγής δεν θα κριθεί ούτε στις δικαστικές αποφάσεις ούτε στα κυβερνητικά διατάγματα, αλλά στη διδακτική πράξη και στη συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας.

___________________________________
* Ο Βασίλης Ξυδιάς είναι θεολόγος-εκπαιδευτικός



Δεν υπάρχουν σχόλια:

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΕΙΣ

1. Οι ενυπόγραφες αναρτήσεις (άρθρα, ομιλίες, κριτικές βιβλίων, επιφυλλίδες, δοκίμια, μελετήματα κλπ) που φιλοξενούνται ή αναδημοσιεύονται στο ιστολόγιο «ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ» εκφράζουν κατά κύριο λόγο τους συγγραφείς τους και όχι απαραίτητα το ιστολόγιο «ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ».

2. Τα σχόλια των αναγνωστών του ιστολογίου «ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ» εκφράζουν τους ίδιους προσωπικά και όχι το ιστολόγιο «ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ». Σχόλια άσχετα με το περιεχόμενο των αναρτήσεων δεν θα δημοσιεύονται.

3. Υπάρχουν στο ιστολόγιο μας πολλές προτάσεις (σύνδεσμοι, links) προς άλλους δικτυακούς τόπους. Το ιστολόγιο μας δε φέρει καμία ευθύνη για το περιεχόμενο των αναρτήσεων ή των σχολίων που γίνονται εκεί.

Αρχείο

Φίλοι κι αδελφοί

Παναγία Οδηγήτρια του Balamand (Λίβανος)

Παναγία Οδηγήτρια του Balamand (Λίβανος)

ΣΥΝ-ΙΣΤΟΛΟΓΕΙΝ

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ένα ιστολόγιο αφιερωμένο στους 57 αη-Γιώργηδες της Ορθόδοξης Εκκλησίας

ΑΓΙΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΧΑΡΝΩΝ

Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, Ψυχὴ καὶ Χριστὸς σᾶς χρειάζεται...

Τοῦτο σᾶς λέγω πάλιν καὶ σᾶς παραγγέλλω: κἂν ὁ οὐρανὸς νὰ κατέβη κάτω κἂν ἡ γῆ νὰ ἀνέβη ἀπάνω κἂν ὅλος ὁ κόσμος νὰ χαλάση καθὼς μέλλει νὰ χαλάση σήμερον αὔριον, νὰ μὴ σᾶς μέλη τί ἔχει νὰ κάμη ὁ Θεός. Τὸ κορμὶ ἂς σᾶς τὸ καύσουν, ἂς σᾶς τὸ τηγανίσουν, τὰ πράγματά σας ἂς σᾶς τὰ πάρουν, μὴ σᾶς μέλη, δῶστε τα, δὲν εἶναι ἐδικά σας. Ψυχὴ καὶ Χριστὸς σᾶς χρειάζεται. Ἐτοῦτα τὰ δύο ὅλος κόσμος νὰ πέση, δὲν ἠμπορεῖ νὰ σᾶς τὰ πάρη, ἔξω ἂν τύχη καὶ τὰ δώσετε μὲ τὸ θέλημά σας. Αὐτὰ τὰ δύο νὰ τὰ φυλάγετε νὰ μὴν τύχη καὶ τὰ χάσετε.

Ἅγιος Κοσμᾶς Αἰτωλός, Διδαχὴ Γ' (ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Ἰωάννη Β. Μενούνου, Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ Διδαχὲς καὶ Βιογραφία, ἐκδόσεις Ἀκρίτας, ζ' ἔκδοση, Ἀθήνα 2004, σελ.154)

Επισκέπτες από 17/9/2009

Free counters!

ΠΕΡΙ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Περί θεολογίας

Περί θεολόγων και Θρησκευτικών

ΘΕΣΕΙΣ, ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΕΙΣ

ΘΕΣΕΙΣ, ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΕΙΣ
ΣΚΕΨΕΙΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ Θ. Ι. ΡΗΓΙΝΙΩΤΗ «ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΟ ΑΘΕΟ»

Κ. ΤΣΑΤΣΟΣ, ΠΕΡΙ "ΕΙΔΙΚΩΝ"

Τοῦτο εἶναι τὸ δρᾶμα τῆς ἐποχῆς μας: ὅτι ἡ πρόοδος της δὲν βρίσκεται στὰ χέρια τῶν πνευματικῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ τῶν εἰδικῶν, ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι πνευματικοὶ ἄνθρωποι.

Κωνσταντίνος Τσάτσος, Ἀφορισμοὶ καὶ διαλογισμοί, τέταρτη σειρά, εκδ. Βιβλ. τῆς Ἑστίας, Ἀθήνα 1972, σελ. 92.

台灣基督東正教會 The Orthodox Church in Taiwan

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

Μετεωρίτικη Βιβλιοθήκη

ΘΕΟΛΟΓΟΙ ΚΡΗΤΗΣ

ΕΛΛΟΠΟΣ

Αξίζει να διαβάσετε

9 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ: ΔΙΕΘΝΗΣ ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΤΙΣΗΜΙΤΙΣΜΟΥ

ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ