Θ.Ι.Ρηγινιώτης, Ουγκάντα – Κένυα: Η συμβολή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον αγώνα για την ανεξαρτησία της Αφρικής

Ουγκάντα – Κένυα: Η συμβολή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον αγώνα για την ανεξαρτησία της Αφρικής

Επιμέλεια Θεόδ. Ι. Ρηγινιώτης

Μελετώντας την ιστορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην υποσαχάρια Αφρική (δηλ. στις χώρες από την έρημο Σαχάρα και κάτω) διαπιστώνουμε κάτι συγκινητικό: την εμπλοκή των Ορθοδόξων Εκκλησιών στους αγώνες των αφρικανικών λαών για την απελευθέρωσή τους από τους δυτικοευρωπαίους αποικιοκράτες και ιδιαίτερα τους Άγγλους.

Στο άρθρο «Orthodox Mission in Tropical Africa» του Νοτιοαφρικανού Stephen Hayes, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Missionalia, the journal of the Southern African Missiological Society (και αναδημοσιεύεται στο Διαδίκτυο, όπου μπορείτε να το αναζητήσετε), διαβάζουμε πως οι περισσότεροι δυτικοευρωπαίοι συγγραφείς που έγραψαν για την ιστορία της χριστιανικής ιεραποστολής στην Αφρική, δεν αναφέρονται καθόλου (ή σχεδόν καθόλου) στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Ένας λόγος που εντοπίζει γι’ αυτό, είναι η προκατάληψη των ρωμαιοκαθολικών και των προτεσταντών απέναντι στις Ορθόδοξες Εκκλησίες των αφρικανικών χωρών, επειδή πολλές από αυτές ταυτίστηκαν με την πάλη ενάντια στην αποικιοκρατία.

Η αποικιοκρατία

Από το 15ο αιώνα μ.Χ. (την εποχή των «μεγάλων εξερευνήσεων») όλα τα βασίλεια της δυτικής Ευρώπης, με το στόλο και το στρατό τους, κατέκτησαν το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη μας και το μετέτρεψαν σε «αποικίες» τους. Δημιούργησαν, δηλαδή, αυτοκρατορίες, που εκμεταλλεύονταν όσα προϊόντα ή πλούτη μπορούσαν να πάρουν από τις διάφορες χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Αμερικής. Έτσι, χώρες όπως η Αγγλία, η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Ισπανία και η Πορτογαλία μετατράπηκαν σε μεγάλες αποικιοκρατικές δυνάμεις. Το ίδιο και η Γερμανία και (λιγότερο) η Ιταλία. Η ισχυρότερη από τις αυτοκρατορίες αυτές ήταν η Αγγλία, γι’ αυτό και ήταν, αρχικά, ο κυριότερος αντίπαλος του Χίτλερ, στη δική του προσπάθεια να κατακτήσει τον κόσμο.

Από το 18ο και 19ο αιώνα, κάποιες χώρες, ιδίως στην Ασία (π.χ. Κίνα, Επανάσταση των Μπόξερς, 1900 – στην οποία δυστυχώς συνέβησαν και βαρβαρότητες, όπως το μαρτύριο των 222 ορθοδόξων Κινέζων αγίων) και στην Αμερική, άρχισαν να επαναστατούν για να κερδίσουν την ανεξαρτησία τους. Η πρώτη απ’ αυτές ήταν η Αϊτή (τις ΗΠΑ δεν τις συμπεριλαμβάνω, γιατί εκεί επαναστάτησαν οι Βρετανοί άποικοι ενάντια στη μητρόπολή τους, την Αγγλία, και όχι οι ντόπιοι, δηλ. οι Ινδιάνοι, των οποίων η τύχη είναι λίγο πολύ γνωστή). Η Αϊτή ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που αναγνώρισε την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και την Ελλάδα ως ανεξάρτητο κράτος. Μόλις τελείωσε τον δικό της απελευθερωτικό πόλεμο εναντίον των Γάλλων αποικιοκρατών, κατεστραμμένη οικονομικά, έστειλε στο Παρίσι, στον Αδαμάντιο Κοραή, 25 τόνους καφέ, να πουληθούν, για να αγοραστούν όπλα για τον ελληνικό αγώνα. Επίσης έστειλε 100 εθελοντές μαύρους στρατιώτες να πολεμήσουν στο πλευρό των Ελλήνων, αλλά δυστυχώς το πλοίο βυθίστηκε!

Οι χώρες της Αφρικής (που, τους προηγούμενους αιώνες, είχαν ταλαιπωρηθεί ιδιαίτερα και από το δουλεμπόριο) ανεξαρτητοποιήθηκαν, μία προς μία, κατά τον 20ό αιώνα, ενώ ακόμη και σήμερα υπάρχουν περιοχές έξω από την Ευρώπη, που «ανήκουν» («νόμιμα») σε ευρωπαϊκές χώρες.

Οι δυτικοευρωπαίοι ιεραπόστολοι, που έφταναν στις αποικίες, κάποτε υπερασπίζονταν τους ιθαγενείς πληθυσμούς, αλλά τις περισσότερες φορές τάσσονταν με το μέρος των αποικιοκρατών κατακτητών. Γι’ αυτό, αν και μεγάλοι ντόπιοι πληθυσμοί γίνονταν χριστιανοί (ρωμαιοκαθολικοί και προτεστάντες), σταδιακά οι ντόπιοι άρχιζαν να αποστρέφονται αυτές τις μορφές του χριστιανισμού, που τις συνέδεαν με την καταπίεση και την εκμετάλλευσή τους από τους κατακτητές. Σύγχρονος ορθόδοξος κληρικός από την Τανζανία είπε κάποτε: «Όταν ήρθαν εδώ οι Ευρωπαίοι, εκείνοι κρατούσαν στα χέρια τους το ευαγγέλιο κι εμείς κρατούσαμε τη γη μας. Τώρα, εμείς κρατάμε το ευαγγέλιο και εκείνοι κρατούν τη γη μας!».

Έτσι, στην Αφρική, άρχισαν να σχηματίζονται οι λεγόμενες «Ανεξάρτητες Αφρικανικές Εκκλησίες» ή «African Initiated Church», δηλαδή αυτόνομες χριστιανικές ομάδες, που δεν υπάγονται σε καμιά κανονική Εκκλησία, και που συχνά συνδυάζουν το χριστιανισμό με στοιχεία από τις αρχαίες ειδωλολατρικές θρησκείες των αφρικανικών φυλών. Οι ομάδες αυτές σήμερα είναι περισσότερες από 10.000 και αριθμούν εκατομμύρια οπαδούς σε πολλές χώρες της Αφρικής.

Κάποιες από τις ομάδες αυτές, όταν μάθαιναν την ύπαρξη της Ορθόδοξης Εκκλησίας, εντάσσονταν σ’ αυτήν, πράγμα που συνέβαλε πάρα πολύ στην εξάπλωση της Ορθοδοξίας στην αφρικανική ήπειρο. Τέτοια είναι π.χ. η Αφρικανική Ορθόδοξη Επισκοπελιανή Εκκλησία στη χώρα της Νότιας Αφρικής, που για την ένωσή της με την Ορθόδοξη Εκκλησία πρωτοστάτησαν ο ηγέτης της, αρχιεπίσκοπος Σίμων Thamaga, και η Νοτιοαφρικάνα Χριστίνα Mothapo († 10 Ιουλίου 2015).

Ουγκάντα

Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα (το πιο χαρακτηριστικό ίσως) είναι ο τρόπος, με τον οποίο ρίζωσε η Ορθοδοξία στην Ουγκάντα και την Κένυα.

Τη δεκαετία του 1920, μια ομάδα μορφωμένων μαύρων αναζητητών εντάχθηκε στη λεγόμενη «Αφρικανική Ορθόδοξη Εκκλησία», που είχε ιδρύσει στην Αμερική ο Αφροαμερικανός George Alexander McGuire. Η ομάδα αυτή αποτελούνταν από τους Ουγκαντέζους Ρουβήμ-Σπάρτα Μουκάσα, Οβαδία Μπασαγιακιτάλο (Basajjakitalo), Θεόδωρο Ναγκιάμα και Ειρηναίο Ματζίμπι και τον Κενυάτη Άρθουρ-Γεώργιο Γκαντούνα.

Ο Ρουβήμ-Σπάρτας και ο Οβαδίας χειροτονήθηκαν ιερείς της «Εκκλησίας» αυτής στην Ουγκάντα. Κάποια στιγμή όμως διαπίστωσαν ότι υπάρχει η πραγματική Ορθόδοξη Εκκλησία, που έχει κέντρο στην Αφρική το πατριαρχείο Αλεξανδρείας. Ήρθαν σ’ επαφή με τον τότε πατριάρχη και μετά από μελέτη και πολλές συζητήσεις – μετά το τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου – ολόκληρη η ομάδα της «Αφρικανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας» της Ουγκάντας εντάχθηκε στην κανονική Ορθόδοξη Εκκλησία. Αυτό ήταν το πρώτο κατέβασμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας στους ντόπιους πληθυσμούς κάτω από τη Σαχάρα, με πρόσκληση των ίδιων των ιθαγενών, χωρίς ιεραποστολή από πλευράς της Εκκλησίας.

Όλα τα μέλη της παραπάνω συντροφιάς χειροτονήθηκαν ιερείς, μάλιστα ο Ρουβήμ-Σπάρτας και (πολύ αργότερα) ο Θεόδωρος Ναγκιάμα κάποια στιγμή έγιναν και επίσκοποι.

Όμως δεν χρησιμοποίησαν τις θέσεις τους για να εξυπηρετήσουν τον εαυτό τους, αλλά μπήκαν στον αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας τους από το αποικιοκρατικό καθεστώς. Έτσι, το καθεστώς άρχισε να καταδιώκει την Εκκλησία και ο π. Ρουβήμ-Σπάρτας έμεινε πέντε χρόνια στη φυλακή, λόγω των προσπαθειών του για τη μόρφωση του λαού, πράγμα που εμπόδιζε το κράτος.

Στην Αμερική, το 1979, ο π. Σεραφείμ Ρόουζ (ένας πρώην άθεος φιλόσοφος, που έγινε ορθόδοξος χριστιανός και κατέληξε ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους διδασκάλους της Ορθοδοξίας στο δυτικό κόσμο) δημοσίευσε  στο περιοδικό του, τον «Ορθόδοξο Λόγο» («Orthodox Word»), επιστολή ενός ορθόδοξου χριστιανού από την Ουγκάντα, που είχε φτάσει χέρι με χέρι και κατάγγελλε το καθεστώς του δικτάτορα Ίντι Αμίν (Αμίν Νταντά). Και έγραψε:

«Σήμερα οι Αφρικανικές Ορθόδοξες Εκκλησίες στην Ουγκάντα, την Κένυα και άλλες χώρες της Ανατολικής Αφρικής, είναι παραδείγματα καρποφορίας της αναζήτησης της Ορθοδοξίας. Παρ’ όλη τη δυσκολία και χωρίς να παρέχεται οποιαδήποτε βοήθεια από τον ορθόδοξο κόσμο του εξωτερικού, έχουν φθάσει στην πληρότητα της Ορθοδοξίας, αποφεύγοντας τις παγίδες στις οποίες πολλοί δυτικοί νεοφώτιστοι έχουν πέσει» (βλ. παραπομπή στο τέλος του άρθρου).

Το 1982, όταν κοιμήθηκε ο π. Ρουβήμ-Σπάρτας, ως επίσκοπος πλέον (με τον τίτλο επίσκοπος Νειλοπόλεως), γράφτηκε: «Ο τολμηρός και πιστός δούλος Κυρίου... Αν οι άρχοντες κυβερνούν εν ζωή, οι άγιοι κυβερνούν από τον τάφο».

Μια λεπτομέρεια: ο π. Ρουβήμ-Σπάρτας είχε πάρει μόνος του το όνομα «Σπάρτας», όταν ήταν νέος, από θαυμασμό προς τη γενναιότητα των αρχαίων Σπαρτιατών, για την οποία είχε διαβάσει σε εφηβική ηλικία.

Ο επίσκοπος Ουγκάντας π. Ιωνάς

Κένυα

Στην Κένυα (αγγλική αποικία επίσης), ένας από την παρέα των Αφρικανών αναζητητών, που αναφέραμε πριν, ο Άρθουρ Γκαντούνα, είχε δημιουργήσει την ανεξάρτητη «Αφρικανική Ορθόδοξη Εκκλησία της Κένυας». Το 1946 τον επισκέφτηκαν από την Ουγκάντα ο π. Ρουβήμ-Σπάρτας και ο π. Οβαδίας και του μίλησαν για την Ορθόδοξη Εκκλησία, με την οποία είχαν ενωθεί. Έτσι ο Γκαντούνα και η ομάδα του εντάχθηκαν στο πατριαρχείο Αλεξανδρείας και ο ίδιος έγινε ο πρώτος Κενυάτης ορθόδοξος ιερέας, παίρνοντας το όνομα Γεώργιος.

Τη δεκαετία του 1950 ο π. Γεώργιος Γκαντούνα, μαζί με πολλούς ορθόδοξους ιερείς, αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση της Κένυας. Ο ίδιος έμεινε δέκα χρόνια στη φυλακή, λόγω της συμμετοχής του σ’ αυτόν τον αγώνα, και εκεί έγινε φίλος του φυλακισμένου ηγέτη Γιόμο Κενυάτα, μελλοντικού προέδρου της ελεύθερης Κένυας.

Την εποχή εκείνη η Ορθόδοξη Εκκλησία υπέστη σκληρό διωγμό από το καθεστώς. Ο Stephen Hayes γράφει: «Η Ορθόδοξη Εκκλησία απαγορεύτηκε, τα σχολεία και οι ναοί έκλεισαν από το αποικιακό καθεστώς. Πολλές εκκλησίες κάηκαν από τις ένοπλες δυνάμεις και οι κληρικοί οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης».

Όλα αυτά προκάλεσαν ραγδαία εξάπλωση της Ορθοδοξίας στις χώρες αυτές, ενώ οι ρωμαιοκαθολικοί και προτεστάντες ιερείς και ιεραπόστολοι θεωρήθηκαν από τους ίδιους τους ντόπιους ως συνεργάτες των αποικιοκρατών. Γράφει ο Stephen Hayes: «Η Ορθόδοξη Εκκλησία θεωρήθηκε από πολλούς Κενυάτες (και από τους Βρετανούς αποικιοκράτες) ως η εκκλησία της Uhuru» (= ελευθερία, στη γλώσσα σουαχίλι της Ανατολικής Αφρικής)

Ο Μακάριος στην Κένυα

Το 1956 ένας άλλος αγωνιστής ενάντια στην αποικιοκρατία, ο αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος, εξορίστηκε από τους Άγγλους στις Σεϋχέλλες, μαζί με το μητροπολίτη Κυρηνείας (της Κύπρου) Κυπριανό και τον δημοσιογράφο Πολ. Ιωαννίδη. Το Μάρτιο του 1957 απελευθερώθηκε και τον Απρίλιο του 1957 ήρθε την Κένυα, συμμετείχε στη θεία λειτουργία στον ορθόδοξο μητροπολιτικό ναό του Ναϊρόμπι και κήρυξε εναντίον της αποικιοκρατίας. Αυτό εμψύχωσε και ενθουσίασε τους ηγέτες του αγώνα της ανεξαρτησίας της Κένυας, πολλοί από τους οποίους (μαζί με τον ορθόδοξο κλήρο) ήταν ακόμα στη φυλακή. Προκάλεσε επίσης κατάπληξη στις αγγλικές αρχές, καθώς και ερωτήματα που τέθηκαν στο Βρετανικό Κοινοβούλιο, σχετικά με το γιατί ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος είχε επιτραπεί να κηρύξει στην Κένυα!

Μια στενή φιλία αναπτύχθηκε μεταξύ του Μακαρίου και του Γιόμο Κενυάτα, του μελλοντικού προέδρου της Κένυας. Η Κύπρος απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1960 και η Κένυα το 1963. Το 1970 ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος, που ήταν πλέον Πρόεδρος της Κύπρου, κλήθηκε στην Κένυα για επίσημη επίσκεψη και συναντήθηκε επίσης με τους ηγέτες της Ορθόδοξης Εκκλησίας εκεί, ενώ επισκέφθηκε ορθόδοξες ενορίες σε διάφορα μέρη της Κένυας.

Ο Μακάριος συγκλονίστηκε από τη φτώχεια της Εκκλησίας και του λαού και έγραψε στο πατριαρχείο Αλεξανδρείας, προσφέροντας συγχρόνως τη βοήθειά του. Έτσι, σε συνεργασία με τον πρόεδρο Κενυάτα, ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος χρηματοδότησε δύο εκπαιδευτικά ιδρύματα. Ο λαός της Κένυας τον αγκάλιασε ως μεγάλο ευεργέτη και μέχρι το 1971 (που ξαναπήγε) βάφτισε ορθόδοξους χριστιανούς περισσότερους από 10.000 ανθρώπους στις περιοχές Kagira και Nyeri.

Για πολλά χρόνια στην Κένυα δεν υπήρχε Μητροπολίτης, αλλά το 1981 τοποθετήθηκε εκεί, ως μητροπολίτης Ανατολικής Αφρικής, ο επίσκοπος Αναστάσιος Γιαννουλάτος (σημερινός αρχιεπίσκοπος Αλβανίας), ένας από τους σπουδαιότερους ορθόδοξους ιεραπόστολους του εικοστού αιώνα, αλλά και από τους ανώτερους κληρικούς που είχαν αγωνιστεί υπέρ της δημοκρατίας την περίοδο της δικτατορίας στην Ελλάδα. Η παρουσία του στην Αφρική (όπου είχε ζήσει και παλαιότερα, έχοντας μελετήσει τις τοπικές θρησκείες, διαλέκτους και πολιτισμούς, αλλά είχε φύγει γιατί προσβλήθηκε από μαλάρια) συνέβαλε καθοριστικά όχι μόνο στην ανάπτυξη της Ορθοδοξίας (χειροτόνησε δεκάδες ιθαγενείς ιερείς, ενώ προηγουμένως υπήρχαν ελάχιστοι), αλλά και στην εκπαιδευτική και ανθρωπιστική προσφορά της Εκκλησίας σε ολόκληρη την Ανατολική Αφρική.

Τανζανία

Αξιοσημείωτο θεωρώ και τον τρόπο που μεταφέρθηκε η Ορθοδοξία στην Τανζανία, χωρίς η Ορθόδοξη Εκκλησία να επιδιώξει κάποια ιεραποστολική κίνηση.

Τη δεκαετία του 1960 (η χώρα τότε λεγόταν Τανγκανίκα και είχε ανεξαρτητοποιηθεί από την αγγλική κυριαρχία το Δεκέμβρη του 1961) λειτουργούσε στο βορρά ένα εργοστάσιο, στο οποίο εργάζονταν και ντόπιοι, αλλά και πολλοί Έλληνες μετανάστες και Ινδοί. Ανάμεσά τους ένας Κύπριος, ο Κωνσταντίνος Χατζηπαναγιώτου. Η καλοσύνη του συγκίνησε τόσο τους ντόπιους εργάτες, που όχι μόνο έγιναν φίλοι του, αλλά κάποια στιγμή τον ρώτησαν για τη θρησκεία του ελληνικού έθνους. Τότε εκείνος τους μίλησε για την Ορθοδοξία, λέγοντάς τους ό,τι ήξερε, χωρίς να έχει κάποιες ιδιαίτερες γνώσεις.

Ιδίως ένας ιθαγενής Τανζανός, ο Πολ Μπουντάλα, γοητεύτηκε τόσο, που άρχισε να τον πλησιάζει σε κάθε στιγμή ελεύθερου χρόνου και να τον ρωτάει διαρκώς, ακόμα και σε βάρος του φαγητού ή του ύπνου του. Ο Χατζηπαναγιώτου δεν μπορούσε να του ικανοποιήσει όλες τις απορίες του. Τελικά, ο Μπουντάλα τον παρακάλεσε να του μάθει ελληνικά, ώστε να διαβάσει για την Ορθοδοξία από ορθόδοξα βιβλία. Ο Κύπριος φίλος του, τότε, θυμήθηκε την ύπαρξη της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ουγκάντα και του πρότεινε να στείλει εκεί ένα γράμμα.

Έτσι, οι ορθόδοξοι χριστιανοί της Ουγκάντας έλαβαν με έκπληξή τους μια θερμή επιστολή, που εξελίχθηκε σε αλληλογραφία και συνοδεύτηκε από αποστολή βιβλίων στην Τανγκανίκα.

Το Δεκέμβρη του 1963 ο Ουγκαντέζος ιερέας π. Θεόδωρος Ναγκιάμα επισκέφτηκε το χωριό Kassamua, στη βόρεια Τανγκανίκα, κοντά στη Μουάνζα, όπου ζούσε ο ενδιαφερόμενος. Εκεί περικυκλώθηκε από μια ολόκληρη ομάδα φιλικών ιθαγενών, που όλη τη νύχτα τον ρωτούσαν για την Ορθοδοξία και συζητούσαν μαζί του. Λίγους μήνες αργότερα έλαβε επιστολή από τον Πολ Μπουντάλα, που τον ενημέρωνε ότι τριάντα άνθρωποι ήταν έτοιμοι να βαφτιστούν!

Η βάφτισή τους έγινε την Κυριακή των Μυροφόρων (2η Κυριακή μετά το Πάσχα) του 1964, στο οίκημα όπου ζούσαν οι εργάτες του εργοστασίου, με νονούς τον Κων. Χατζηπαναγιώτου και άλλους Έλληνες εργάτες. Ο Χατζηπαναγιώτου είχε κατασκευάσει μια κολυμπήθρα από χάλυβα, ενώ ο Πολ είχε μεταφράσει ο ίδιος τη θεία λειτουργία στα σουαχίλι, όπου και τελέστηκε εκεί στην τοπική αυτή γλώσσα για πρώτη φορά.

Σήμερα η Τανζανία έχει αμέτρητους ορθόδοξους χριστιανούς και δύο μητροπόλεις, τη μητρόπολη Ειρηνουπόλεως, με έδρα το Νταρ ες Σαλαάμ (που σημαίνει, ακριβώς, Πόλη της Ειρήνης ή, ακριβέστερα, Οίκος Ειρήνης) και τη μητρόπολη Μουάνζας, στο βορρά. Οι δύο μητροπόλεις, όπως και όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες στην υποσαχάρια Αφρική, επιτελούν όχι μόνο πνευματικό έργο, αλλά και τεράστιο κοινωνικό έργο.

Η συνέχεια

Τα χρόνια που ακολούθησαν, πρωτοπόροι Έλληνες ιεραπόστολοι ταξίδεψαν στην υποσαχάρια Αφρική, γνώρισαν και αγάπησαν τους αφρικανικούς λαούς και αγωνίστηκαν με πάθος, όχι μόνο για την ανάπτυξη της Ορθοδοξίας, αλλά και για την αναβάθμιση της ζωής των ιθαγενών πληθυσμών, που δοκιμάζονται ακόμη από τη φτώχεια, τους εμφύλιους πολέμους, τα δικτατορικά καθεστώτα, τις ληστρικές ομάδες και την αποστράγγιση του πλούτου των χωρών τους από τους σημερινούς αποικιοκράτες, τις πολυεθνικές εταιρίες (πολλοί από τους εμφύλιους πολέμους και τους δικτάτορες της σημερινής Αφρικής – αν όχι όλοι – υπάρχουν με τις ευλογίες των πολυεθνικών και των κρατών του δυτικού κόσμου, τα οποία αυτές ελέγχουν).

Υπ’ αυτές τις συνθήκες, οι ορθόδοξοι ιεραπόστολοι αγωνίζονται για την Αφρική. Από τους πρώτους ήταν οι αγιασμένοι ιερομόναχοι Χρυσόστομος Παπασαραντόπουλος, Χαρίτων Πνευματικάκις και Κοσμάς Γρηγοριάτης, ενώ ακολούθησαν εκατοντάδες άλλοι, που μέχρι σήμερα έχουν δημιουργήσει ένα τεράστιο δίκτυο βοήθειας των αφρικανικών λαών. Πάρα πολλοί ορθόδοξοι εθελοντές, όχι μόνο από την Ελλάδα, αλλά και από τις ΗΠΑ και άλλες χώρες, συνεργάζονται με τις ιεραποστολικές μητροπόλεις και επισκοπές του πατριαρχείου Αλεξανδρείας, προσφέροντας τις υπηρεσίες τους σε τομείς όπως η περίθαλψη, η εκπαίδευση, οι καλλιέργειες, οι γεωτρήσεις για νερό, η συμπαράσταση των φυλακισμένων, των γυναικών και των παιδιών και ένα σωρό έργα υποδομής. Σχολεία, νοσοκομεία, ορφανοτροφεία (για τα ορφανά των τόσων πολέμων) κ.λ.π. οικοδομούνται από τους ορθόδοξους ιεραποστόλους στις πόλεις, αλλά και στις ζούγκλες και τις σαβάνες. Εκεί βρίσκουν καταφύγιο όχι μόνο χριστιανοί, αλλά άνθρωποι κάθε θρησκείας.

Είναι γνωστή η περίπτωση Ρεθεμνιώτη γιατρού, που επί σειρά ετών επισκέπτεται κάθε χρόνο την Ουγκάντα (και, τώρα, τη Ρουάντα), είτε μόνος είτε με συνεργάτες, προσφέροντας αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες του. Επίσης ομάδες εθελοντών πηγαίνουν κι από τα Χανιά.

Ο π. Κοσμάς Γρηγοριάτης κατάγγελλε τη σύγχρονη αποικιοκρατία της οικονομικής εκμετάλλευσης γράφοντας: «Κάτω από τέτοια καταπιεστική μεταχείριση ο απλός Αφρικανός παραμορφώνεται, μετατρέπεται σε ασυνείδητο και άοπλο επαναστάτη, που μισεί τους πάντες και τα πάντα, μη γνωρίζοντας πού και ποιον να χτυπήσει, δεχόμενος από όλους βολές και τραύματα, ώστε χάνει τελικώς την ταυτότητά του, επειδή χάνει τον προσανατολισμό του. Σε αυτό το ψυχικό αδιέξοδο, που βρίσκεται ο Αφρικανός, θέλει και πρέπει να βοηθηθεί, να βρει τις θεϊκές ρίζες του, να γαληνέψει η ψυχή του, να συνδεθεί με τον Θεό, να αγαπήσει τον συνάνθρωπο και τότε, με ηρεμία και ησυχία, να αποφασίσει μόνος του για το μέλλον του».

Έγραφε επίσης: «Δεν χρειάζεται να μπολιάσουμε τον δικό μας πολιτισμό στο αφρικανικό σώμα με όλα τα παρεπόμενα καρκινώματα. Ο Αφρικανός έχει δικό του, πολύ αξιόλογο πολιτισμό, δική του κοινωνικότητα. Πρέπει όμως ο ιεραπόστολος να κοπιάσει πολύ, να τον ανακαλύψει και να τον εκχριστιανίσει». «Ο ιεραπόστολος πρέπει να ζήσει κοντά στους μαύρους, να μοιραστεί τα προβλήματά τους, να φάει μαζί τους στην καλύβα τους και να πεθάνει κοντά τους. Μόνο έτσι θα αγαπήσουν τον Χριστό» (πράγματι, σκοτώθηκε σε τροχαίο και θάφτηκε στο Κονγκό, μέσα σε συγκινητικές εκδηλώσεις λαϊκού θρήνου).

[Τα παραθέματα προέρχονται από τη μελέτη του Ι. Λάππα «Η Αρχή της Προσαρμογής (της Σάρκωσης) στην ιεραποστολική σκέψη και πράξη του π.Κοσμά Γρηγοριάτη», που δημοσιεύεται στο Διαδίκτυο].

Στην Αφρική εργάζονται δεκάδες ανθρωπιστικές οργανώσεις (ΜΗΚΥΟ), αλλά εργάζεται επίσης και η Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία, εκτός από το πολύτιμο ανθρωπιστικό έργο της, προσφέρει και κάτι ακόμη, μοναδικό: την ένωση του ανθρώπου με το Θεό, την αγιότητα – στις Ορθόδοξες Εκκλησίες των αφρικανικών χωρών συναντούμε πολλούς ιθαγενείς αληθινούς πνευματικούς αγωνιστές, ακόμη και ανθρώπους που εμφανίζουν σημάδια αγιότητας.

Να επισημάνουμε επίσης ότι οι ιεραποστολικές Ορθόδοξες Εκκλησίες σε όλο τον κόσμο (στις χώρες της Αφρικής, αλλά και της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής) δεν έχουν χρήματα. Βασίζονται στη βοήθεια των ορθοδόξων χριστιανών των ανεπτυγμένων χωρών, μητροπόλεων και μοναστηριών, αλλά και των ιεραποστολικών κέντρων οργανώσεων στην Ελλάδα, τις ΗΠΑ κ.α., που από το υστέρημα των μελών τους καλύπτουν όσο είναι δυνατόν τις οικονομικές ανάγκες των ορθόδοξων κοινοτήτων στον τρίτο κόσμο. Τέτοιες οργανώσεις είναι η Αδελφότητα Ορθοδόξου Εξωτερικής Ιεραποστολής, το Διορθόδοξο Ιεραποστολικό Κέντρο «Πορευθέντες», ο Ιεραποστολικός Σύνδεσμος «άγ. Κοσμάς ο Αιτωλός», το Orthodox Christian Mission Center στις ΗΠΑ κ.ά.

Σήμερα στην Αφρική έχουμε εκατομμύρια ορθόδοξους χριστιανούς, εκατοντάδες Αφρικανούς ιερείς και αμέτρητους ιεραποστόλους και συνεργάτες της ιεραποστολής, που βρίσκονται σε συνεργασία με τις ειρηνικές Αφρικανικές φυλές, αλλά και διακινδυνεύουν από τις βίαιες ομάδες και τις σκληρές κυβερνήσεις. Το πατριαρχείο Αλεξανδρείας διαθέτει τέσσερις μαύρους επισκόπους και ένα Άραβα. Όλοι οι υπόλοιποι επίσκοποί του είναι Έλληνες.

Οι μαύροι αυτοί επίσκοποι είναι ο Ουγκάντας Ιωνάς, ο Μουάνζας (στα βόρεια της Τανζανίας) Ιερώνυμος, ο Μπουρούντι και Ρουάντας Ιννοκέντιος και ο Νιτρίας Νεόφυτος, ενώ ο Άραβας είναι ο Νουβίας Νάρκισσος (Νότιο Σουδάν). Θυμάμαι μια φράση του π. Νάρκισσου, από την περιοδεία του στη σπαραγμένη από τους πολέμους περιοχή του Σουδάν. Ιερουργούσε, αλλά δεν είχε θυμιατό. Βρήκε κάπου ένα πεταμένο καλάσνικοφ. Και γράφει: «Άναψα τα καρβουνάκια στην άκρη του γεμιστήρα του καλάσνικοφ, έβαλα το λιβάνι και θύμιασα τους ανθρώπους»…

Πηγές:

• Stephen Hayes, «Orthodox Mission in Tropical Africa», στο http://grforafrica.blogspot.gr/2015/07/orthodox-mission-in-tropical-africa.html.
• «Natives Africans bishops in the Orthodox Church», στο http://grforafrica.blogspot.gr/2015/08/native-africans-bishops-in-orthodox.html.
• π. Θεοδώρου Ναγκιάμα, μετέπειτα μητροπολίτη Ουγκάντας, «THE AFRICAN ORTHODOX CHURCH – ORTHODOXY IN TANGANYIKA», στην ιστοσελίδα της μητρόπολης Μουάνζας: http://www.orthodoxytz.com/Tanganyika.asp.
• Ιερομονάχου Δαμασκηνού (Κρίστενσεν), «π. Σεραφείμ Ρόουζ, Η ζωή και τα έργα του», εκδ. Μυριόβιβλος, τ. Γ΄, 2009, σελ. 181-182 και 452-453.
• «Πρωτοπόροι Έλληνες Ιεραπόστολοι στην Αφρική», στο http://o-nekros.blogspot.gr/2012/12/blog-post_806.html.
• «African Initiated Church», στο https://en.wikipedia.org/wiki/African_initiated_church.
• Μητροπολίτη Καρθαγένης (της Β. Αφρικής) Χρυσοστόμου, «Το πρόβλημα των αιρέσεων στην Ορθόδοξη Αφρική», στο http://www.egolpion.com/AC27BFDE.el.aspx [εκεί βλ. επισημάνσεις για τις «Ανεξάρτητες Αφρικανικές Εκκλησίες», αλλά και για τη σχέση δυτικών ιεραποστόλων (μισσιονάριων) και αποικιοκρατίας].
• «Αρχιεπίσκοπος Τιράνων Αναστάσιος» (Wikipaideia)
• Ι. Δ. Λάππα «Η Αρχή της Προσαρμογής (της Σάρκωσης) στην ιεραποστολική σκέψη και πράξη του π. Κοσμά Γρηγοριάτη», στο oodegr.co/oode/ierapostoli/genika/sarkwsi_1.htm.
• Νουβίας Νάρκισσου, «Εμπειρίες και βιώματα από το ΝότιοΣουδάν», στο http://ierapostoles.gr/.
• Martin Ritsi, «A Mission without a Missionary», στην ιστοσελίδα της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Τανζανίας, http://www.orthodoxytz.com/MissionInEastAfrica.asp.
• «Christina Mothapo’s funeral», στο https://khanya.wordpress.com/2015/07/11/christina-mothapos-funeral/.
• «George Alexander McGuire»,  στο http://orthodoxwiki.org/George_Alexander_McGuire.
• «Αϊτή», στο https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%8A%CF%84%CE%AE

Γ. Κοντογιώργης (ΣΚΑΪ, 27/8/2015): "Το πολιτικό σύστημα επιβεβαιώνει τον εαυτό του μπροστά στις κάλπες"

πηγή: http://contogeorgis.blogspot.gr/2015/08/blog-post_30.html

& https://www.youtube.com/watch?v=ufvZxGoz3YY

Ν. Λυγερός, Η βάρβαρη καταστροφή της Εκκλησίας

φωτό: himara.gr

πηγή: ιστότοπος Νίκου Λυγερού

Στην Αλβανία, η βάρβαρη καταστροφή της εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου δεν έγινε τυχαία και θυμίζει άλλες εποχές όπου αυτές οι πρακτικές ήταν συνηθισμένες. Δεν είναι ένα γεγονός που οφείλεται σε λανθασμένες, αλλά εσκεμμένες κινήσεις. Και το κόλπο του άλλου αγίου είναι καθαρά γελοίο. Η αλαζονεία κρύβει επίσης και μια παράδοση, αφού παλαιότερα με τις συστηματικές καταστροφές των εκκλησιών γινόταν ταυτόχρονα και ένα λαθρεμπόριο στο εξωτερικό με τις εικόνες. Έχει ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι ακόμα και η οικογένεια του πρωθυπουργού της Αλβανίας έχει κατηγορηθεί μέσω του προσώπου του πατέρα του για τέτοιες καταδικαστέες πράξεις εναντίον του Χριστιανισμού. Έχουμε δει και σε άλλες περιοχές του κόσμου βαρβαρότητες τέτοιου τύπου και δεν πρόκειται να κλείσουμε το στόμα μας διότι ξέρουμε ότι αλλιώς θα συνεχιστεί η ίδια μεθοδολογία. Αντιθέτως λοιπόν και για την Αλβανία που είναι χώρα δημοκρατική και μάλιστα υποψήφια για την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι άκρως απαράδεκτη αυτή η πράξη βαρβαρότητας. Δεν πρόκειται να σωπάσουμε για αυτό το θέμα όσο δεν έχει αποκατασταθεί η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου και δεν είναι λόγια χωρίς σκέψη που θα μας εμποδίσουν γι’ αυτόν τον αγώνα αφού ξέρουμε ποιο είναι το πρέπον. Αυτή η εκκλησία δεν είναι μία, αλλά ένα παράδειγμα αντίστασης που πρέπει να δείξει σε όλους τι πρέπει να γίνει για να μην υπάρξει επανάληψη αλλά για να γίνει και η απαραίτητη διόρθωση έτσι ώστε αυτό το γεγονός να μετατραπεί σε μια τοπική καταστροφή που δεν θα έχει άλλες επεκτάσεις αλλού κι άλλες επιπτώσεις σε άλλους τομείς των σχέσεών μας.

http://www.lygeros.org/articles.php?n=21084&l=gr

φωτογραφήματα 60

φωτό: ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ

[παρέα με τον εκλεκτό φίλο Σάκη Αν.]

φωτογραφήματα 59

φωτό: ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ

φωτογραφήματα 58

Πλ. Δασκαλογιάννη, Μπουρνάζι (φωτό: ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ)

φωτογραφήματα 57

φωτό: ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ

Έντονη αντίδραση του υπουργείου Εξωτερικών για την κατεδάφιση ορθόδοξου ναού στην Αλβανία

φωτό: himara.gr

πηγή: naftemporiki.gr

Την έντονη αντίδραση του υπουργείου Εξωτερικών προκάλεσε η κατεδάφιση του ιερού ναού Αγίου Αθανασίου στους Δρυμάδες Χειμάρρας, στην Αλβανία.

Ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών, Κωνσταντίνος Κούτρας, απαντώντας σε σχετικές ερωτήσεις δημοσιογράφων, δήλωσε σε επικριτικό τόνο ότι «ουδείς αχαριστότερος του ευεργετηθέντος» και πρόσθεσε ότι η καταστροφή ιερών τόπων και αντικειμένων λατρείας ελάμβανε χώρα, μέχρι πρότινος τουλάχιστον, στον ευρύτερο χώρο της Μέσης Ανατολής και της Β. Αφρικής από τους τζιχαντιστές, σήμερα, είδαμε αυτό να γίνεται πράξη και στην Αλβανία.

Περισσότερα εδώ:

http://www.naftemporiki.gr/story/995777/entoni-antidrasi-tou-upourgeiou-eksoterikon-gia-tin-katedafisi-orthodoksou-naou-stin-albania

φωτογραφήματα 56

φωτό: ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ

Νικόλας Σεβαστάκης, Εκλογές τελευταίας ευκαιρίας;

Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ, 23/8/2015

φωτό: Στρ. Καλαφάτης/ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Στις 25 Ιανουαρίου του 2015 ένας ορισμένος «αντιμνημονιακός ριζοσπαστισμός» έγινε κυβέρνηση. Η στιγμή εκείνη ενσωμάτωσε τις σωρευμένες εντάσεις μιας πενταετίας μνημονιακών απογοητεύσεων και λαϊκών θυμών μαζί με τη θολή προσδοκία για μια τομή με τη λιτότητα και τα παλιά συστήματα εξουσίας.

Επτά και οκτώ μήνες μετά η «κυβέρνηση Μαξίμου» - κατά τη δηκτική έκφραση του Μανώλη Γλέζου και άλλων από τη νέα αριστερή αντιπολίτευση - παραιτείται και προκηρύσσει εκλογές. Ποια είναι όμως η υπόσχεση που έχει να δώσει ο Αλέξης Τσίπρας και ο ΣΥΡΙΖΑ του τρίτου Μνημονίου προς τους πολίτες; Δεν είναι, φυσικά, η κατάργηση των Μνημονίων (και πώς θα μπορούσε άλλωστε;) αλλά η ομαλοποίηση της οικονομίας, μία ακόμη μάχη κατά της διαφθοράς, οι μεταρρυθμίσεις «με προοδευτικό πρόσημο». Το διάγγελμα του Πρωθυπουργού εμπεριείχε περισσότερη τάξη και νοικοκύρεμα παρά ανατροπές. Είχε βεβαίως να πει για τους εκβιασμούς των εταίρων αλλά απέφυγε τα στοιχήματα απείθειας και ανυπακοής. Αυτή είναι και η μεγάλη διαφορά από τον προηγούμενο χειμώνα και τα συνθήματα της τότε προεκλογικής περιόδου. 

Οι επικείμενες εκλογές θα μπορούσαν λοιπόν να ήταν μια τελευταία ευκαιρία για το πολιτικό σύστημα και την Αριστερά. Στον βαθμό μάλιστα που ο λενινισμός της δραχμής και ο ριζοσπαστικός αντιευρωπαϊσμός αποκολλώνται επεισοδιακά από την «κυβερνώσα Αριστερά», η αναμέτρηση θα μπορούσε να φέρει πιο κοντά μια νέα πραγματικότητα στη χώρα: την απαρχή της εξημέρωσης των πολιτικών παθών που έφερε η εποχή της Αγανάκτησης, παρά τη συνέχιση της ύφεσης και τις τραυματικές δυσκολίες στην οικονομία και στην καθημερινότητα.

Εχω ωστόσο αμφιβολίες για ένα τόσο αισιόδοξο σενάριο. Για έναν βασικό λόγο: ο τσιπρικός ρεαλισμός φαίνεται ρηχός και δίχως ποιοτικά στοιχεία αυτεπίγνωσης.

Σε όλον τον ΣΥΡΙΖΑ - και στον «δεξιό» - δεν έχει υπάρξει ως τώρα κανένας σοβαρός προβληματισμός για τις εκτροπές της αντιμνημονιακής οπτικής, για τη σοβαρή προγραμματική ανεπάρκεια που κόστισε ή για τις ανόητες αμετροέπειες περί «αποκατάστασης της δημοκρατίας στη χώρα».

Δεν έχει ανοίξει επίσης καμία ουσιαστική συζήτηση για τη μονόπλευρη ανάγνωση της ελληνικής κρίσης και κυρίως για την άκριτη υποστήριξη σε όλα τα κινήματα και τις διεκδικήσεις κοινωνικών - επαγγελματικών ομάδων όλα τα προηγούμενα χρόνια. Και βέβαια δεν έχει αλλάξει το μοντέλο του επιθετικού / πολεμικού λόγου που λειτουργεί με αφορισμούς.

Ολους αυτούς τους μήνες η «κυβερνώσα Αριστερά» συνέχισε να μιλά στη γλώσσα της ηθικολογικής καταγγελίας και να υποτιμά τις ενδογενείς αιτίες της κρίσης παραπέμποντας σ' έναν ξύλινο και γενικής κοπής αντι-νεοφιλελευθερισμό.

Αλλά το μεγάλο πρόβλημα που φανερώθηκε με τον εντονότερο τρόπο είναι η περιφρόνηση για τα ίδια τα ζητήματα διαχείρισης και διοίκησης του κράτους και των θεσμών του.

Η ιδεολογική καχυποψία για τον ρόλο της τεχνοκρατίας έγινε εχθρότητα ακόμη και για την ηλεκτρονική ψηφοφορία στις εκλογές των πανεπιστημιακών αρχών. 

Το διαζύγιο με τον λενινισμό της δραχμής και τον αριστερισμό είναι μια σημαντική στιγμή. Δίνει όμως περισσότερο την εντύπωση διαμάχης μηχανισμών, δίχως σημαντικό θεωρητικό και αξιακό βάθος.

Η θεοποίηση της πολιτικής και κινηματικής βούλησης έδωσε απλώς τη θέση της στον θρήνο της ήττας είτε σε μια «εξουσιαστική» τεχνολογία της επιβίωσης. 

Βρισκόμαστε όμως σε άλλη μια καμπή του ελληνικού δράματος. Ζούμε μια κρίση μέσα στην κρίση για να παραφράσω τον τίτλο του γνωστού βιβλίου του Ρεζίς Ντεμπρέ για την Επανάσταση. Ο μοναδικός εύκολος ρόλος πλέον είναι αυτός του νέου μαξιμαλιστικού αντιμνημονιακού χώρου.

Κληρονομεί, όπως φαίνεται, την καθαρή ιδέα του ΣΥΡΙΖΑ δίχως τους «συμβιβασμούς» της διακυβέρνησης. Θα υποδυθεί έτσι την αντιπολίτευση της ψυχής απέναντι στον «μηχανισμό του Μαξίμου» που πρόδωσε το «Οχι» του δημοψηφίσματος. Για άλλη μία φορά θα στηθεί το μεταφυσικό δίπολο λαός - κίνημα / κυβέρνηση - κράτος, από εδώ το «Οχι» της αντίστασης και από εκεί η ατιμωτική συνθηκολόγηση και οι θιασώτες της.

Το ζητούμενο όμως θα ήταν να πάρει επιτέλους κάποιος στα σοβαρά το κράτος και την «ύλη της διακυβέρνησης». Το να κυβερνηθεί πραγματικά η χώρα θα ήταν ένα πρώτο μεγάλο βήμα προς την Αριστερά των «Ναι», αυτή την Αριστερά που δεν θα ζούσε πια με τον αντιδραστικό μύθο μιας ηγεμονικής αυτοδυναμίας αλλά θα ήταν για πρώτη φορά φιλόξενη στις ιδέες, στα σχέδια και σε κάποια από τα επιχειρήματα των άλλων (και των «μη αριστερών»).

Θα μπορούσαν άραγε αυτές οι εκλογές της ανάγκης και των παιχνιδιών τακτικής να γεννήσουν μια τέτοια ανανεωτική δυναμική;

Η πολιτική, ακόμη και σε αυτούς τους καιρούς των δημοσιονομικών και τεχνικών περιορισμών της, είναι ακόμη χώρος ελευθερίας. Τίποτα δεν αποκλείει θεωρητικά το πλησίασμα του «ρεαλιστικού» ΣΥΡΙΖΑ προς μια συνεργατική και πραγματιστική αντίληψη για τις επιθυμητές αλλαγές στην κοινωνία και στο κράτος. Αυτό όμως δεν μπορεί να συμβεί χωρίς σημαντικές αλλαγές στην πολιτική κουλτούρα της ελληνικής Αριστεράς.

Υπάρχει όμως κι ένα άλλο ενδεχόμενο: αντί μιας ηγεμονικής επικράτησης του Αλέξη Τσίπρα να έχουμε ένα σκηνικό αδύναμου κατακερματισμού και διασποράς της ψήφου.

Να έλθει έτσι πιο κοντά μια νέα φάση αντιπολιτικής κόπωσης με «οπορτουνιστικές» συμμαχίες κορυφής και αντιφιλελεύθερα κινήματα στη βάση. Αυτό θα ήταν πραγματικά η εκδοχή της απελπισίας.

Οτιδήποτε θα ήταν πλέον ικανό να ανακόψει την πορεία προς την αντιπολιτική και την απαισιόδοξη παραίτηση της κοινωνίας θα είναι ένα μεγάλο βήμα μπροστά.

Αρκεί να μην περάσει σε δεύτερο πλάνο το τεράστιο πρόβλημα οικονομικής και θεσμικής αξιοπιστίας στο όνομα ανούσιων πολιτικών τεχνασμάτων και με καινούργιους, άχρηστους ρητορικούς πολέμους.

_____________________________________________

Ο κ. Νικόλας Σεβαστάκης είναι Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.

http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=731136

φωτογραφήματα 55

φωτό: ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ

φωτογραφήματα 54

φωτό: ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ

Ένα ενδιαφέρον ιεραποστολικό ιστολόγιο: Orthodox Christian Initiative for Africa

Κλικ εδώ:

http://grforafrica.blogspot.gr

Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, [Ψυχὴ καὶ Χριστὸς σᾶς χρειάζεται]

Τοῦτο σᾶς λέγω πάλιν καὶ σᾶς παραγγέλλω: κἂν ὁ οὐρανὸς νὰ κατέβη κάτω κἂν ἡ γῆ νὰ ἀνέβη ἀπάνω κἂν ὅλος ὁ κόσμος νὰ χαλάση καθὼς μέλλει νὰ χαλάση σήμερον αὔριον, νὰ μὴ σᾶς μέλη τί ἔχει νὰ κάμη ὁ Θεός. Τὸ κορμὶ ἂς σᾶς τὸ καύσουν, ἂς σᾶς τὸ τηγανίσουν, τὰ πράγματά σας ἂς σᾶς τὰ πάρουν, μὴ σᾶς μέλη, δῶστε τα, δὲν εἶναι ἐδικά σας. Ψυχὴ καὶ Χριστὸς σᾶς χρειάζεται. Ἐτοῦτα τὰ δύο ὅλος ὁ κόσμος νὰ πέση, δὲν ἠμπορεῖ νὰ σᾶς τὰ πάρη, ἔξω ἂν τύχη καὶ τὰ δώσετε μὲ τὸ θέλημά σας. Αὐτὰ τὰ δύο νὰ τὰ φυλάγετε νὰ μὴν τύχη καὶ τὰ χάσετε.

Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, Διδαχὴ Γ' (ὰπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Ἰωάννη Β. Μενούνου, Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ Διδαχὲς καὶ Βιογραφία, ἐκδόσεις Ἀκρίτας, ζ' ἔκδοση, Ἀθήνα 2004, σελ.154)

Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός: "Διὰ τοῦτο καὶ ἡμεῖς οἱ εὐσεβεῖς χριστιανοὶ νὰ ἀγαπῶμεν τὸν ἐχθρὸν μας..."

Διὰ τοῦτο καὶ ἡμεῖς οἱ εὐσεβεῖς χριστιανοὶ νὰ ἀγαπῶμεν τὸν ἐχθρὸν μας, νὰ τὸν συγχωρῶμεν, νὰ τὸν θρέφωμεν, νὰ τὸν ποτίζωμεν, νὰ λέγωμεν καλὸ διὰ λόγου του, νὰ παρακαλῶμεν καὶ τὸν Θεὸν διὰ τὴν ψυχήν τοῦ ἐχθροῦ μας καὶ τότε ἔχομεν στόμα καὶ ἡμεῖς νὰ λέγωμεν εἰς τὸν Θεόν μας: Θεέ μου, σὲ παρακαλῶ νὰ μὲ συγχωρέσης, καθὼς καὶ ἐγὼ συγχωρῶ τὸν ἐχθρὸν μου. Εἰδὲ καὶ δὲν συγχωρέσωμε τὸν ἐχθρὸν μας, χίλιες χιλιάδες καλὰ νὰ κάμωμεν, καὶ τὸ αἷμά μας νὰ χύσωμεν διὰ τὴν ἀγάπην τοῦ Χριστοῦ μας , εἰς τὴν Κόλασιν πηγαίνομεν.

Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, Διδαχὴ Γ', (ὰπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Ἰωάννη Β. Μενούνου, Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ Διδαχὲς καὶ Βιογραφία, ἐκδόσεις Ἀκρίτας, ζ' ἔκδοση, Ἀθήνα 2004, σελ. 139).

Τεράστιες καταστροφές στον Ναό του Αγ. Αθανασίου στη Χειμάρρα

φωτό: himara.gr

πηγή: ΕΣΤΙΑ, αρ. φυλ. 40236, 22-23/8/2015, σελ.5

Εισβολή Αλβανών αστυνομικών σε εκκλησία

Εργαζόμενοι του Δήμου Χειμάρρας, με την στήριξη ανδρών της αστυνομίας εισέβαλαν στο ναό του Αγίου Αθανασίου στους Δρυμάδες, αφαίρεσαν τις εικόνες και τα άλλα ιερά με στόχο την καταστροφή της εκκλησίας. Αυτό αναφέρεται σε ανακοίνωση του Γραφείου Τύπου της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Αλβανίας και, όπως τονίζεται, η επέμβασις έγινε αιφνιδιαστικά. Η ορθόδοξη κοινότης της περιοχής δεν γνώριζε τίποτα, καθώς δεν υπήρχε κάποια προειδοποίησις, ούτε κάποιο επίσημο έγγραφο. Χρειάστηκε μάλιστα η αντίδρασις των πιστών, με επικεφαλής τον ιερέα της ενορίας για να σταματήσουν οι ανωτέρω ενέργειες. Στην ανακοίνωση της η Αρχιεπισκοπή Τιράνων χαρακτηρίζει το γεγονός ιεροσυλία και άκρως προκλητικό, όταν μάλιστα σημειώνεται την περίοδο της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. [...]

ΕΣΤΙΑ, αρ. φυλ. 40236, 22-23/8/2015, σελ.5 (απόσπασμα)

Δείτε και:

• Πρόκληση! Γκρεμίζουν ορθόδοξο ναό στην Χειμάρρα
• Η Ορθόδοξη Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Αλβανίας για τα επεισόδια στον Άγιο Αθανάσιο Δρυμάδων 
  
  Πηγή: www.himara.gr

Αυτούς τους έχω βαρεθεί- Μαρία Δημητριάδη

https://www.youtube.com/watch?v=aLUHQyL6PlE

Ψήφισμα υποστήριξης του φυλακισμένου αστυνομικού Σπύρου Χαγκαμπιμάνα, που αρνήθηκε να ασκήσει βία κατά διαδηλωτών

Υπογράψτε το ψήφισμα εδώ:

https://secure.avaaz.org/en/petition/UN_SecretaryGeneral_President_of_Burundi_P_Representative_to_the_UN_Free_RichardSpiros_Hagabimana/?nmdEHjb

ή εδώ:

https://secure.avaaz.org/en/petition/Presvys_Elladas_stin_Kenya_E_Koyvaritakis_Proxenos_G_Koykoylis_Kaloyme_kathe_energeia_gia_tin_apeleytherosi_toy_Ritsarnt/?twi

Δείτε και:

• http://o-nekros.blogspot.gr/2015/08/blog-post_43.html
• http://vardavas.blogspot.gr/2015/08/sos.html

Ραγδαίες οι πολιτικές εξελίξεις: Τη διενέργεια πρόωρων εκλογών ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός

ΚΛΙΚ:

• http://www.naftemporiki.gr/liveblog/992072/live-proores-ekloges-anakoinose-o-al-tsipras
• https://www.youtube.com/watch?v=Jx2NhHIFQp8

Σεβ. Μητρ. Ναυπάκτου κ. Ἱερόθεος, Ἡ Μεταπατερικὴ Θεολογία (συνέντευξη στὸ ΛΥΧΝΟΣ TV)

https://www.youtube.com/watch?v=YcZJlngGNYU

Δραματικό SOS στέλνει ο Σπύρος από το Μπουρούντι: Κινδυνεύει με εκτέλεση επειδή ως γνήσιος χριστιανός αρνήθηκε ν' ασκήσει βία εναντίον διαδηλωτών

ΚΛΙΚ ΕΔΩ:

• http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=64229201
• http://o-nekros.blogspot.gr/2015/08/blog-post_0.html

Βασίλειος Μπετσάκος, Βιβλιοκριτική για το "Πέρα από το άτομο" του Θ.Ι.Ζιάκα

Πηγή: Αντίφωνο

Όπως δηλώνει ο υπότιτλος του βιβλίου, ο Θ. Ζ. ασχολείται με το πολυσυζητημένο και κατά τινας εξαντλημένο ερώτημα: Ποιος είναι ο Έλληνας; τι σημαίνει (σήμερα) ελληνική ταυτότητα; Και διακινδυνεύει να εισπράξει την αδιαφορία του κουρασμένου αναγνωστικού κοινού. Συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο: το δοκίμιο μετατρέπει τον σκεπτικιστή αναγνώστη σε μέτοχο της εναγώνιας ανάγκης να κατανοηθούν απτά προβλήματα του συλλογικού μας βίου.

Η απάντηση του Θ.Ζ. στο ερώτημα της ελληνικής ταυτότητας αποφεύγει τους καθιερωμένους τρόπους προσέγγισης. Αποφεύγει, αφενός, τη μελέτη του ελληνισμού στη διαχρονία του, τη μελέτη της παράδοσης ως πολιτιστικής κληρονομιάς· η πολιτιστική μας κληρονομιά έχει αρκούντως μελετηθεί από νεοέλληνες διανοητές κορυφαίους, οι οποίοι έδειξαν την αλήθεια ζωής που αυτή εγκιβωτίζει (είναι, εξάλλου, κοινό μυστικό πως η πλούσια κληρονομιά δεν εγγυάται στους ευτυχείς κληρονόμους ούτε το οργανικό ρίζωμα στο παρελθόν ούτε την επιβίωση της ταυτότητάς τους στο μέλλον). Αποφεύγει, αφετέρου, και την άλλη καθιερωμένη μέθοδο, τη συγχρονική μελέτη του νεοέλληνα· και αυτή έχει δώσει οξυδερκείς κοινωνιολογικές προσεγγίσεις (αλλά και σχηματοποιήσεις και καρικατούρες).

Διερωτώμαστε για την ελληνική ταυτότητα, τη διαχρονική αυτοομοιότητα και τη συγχρονική ετερότητα του Έλληνα. Αλλά η όλη συζήτηση διεξάγεται συνήθως εις πείσμα της προϋποθετικής απορίας: «υπάρχει πλέον Έλληνας;», υπάρχει πλέον αυτό το υποκείμενο η ταυτότητα του οποίου ζητείται προκειμένου να του χορηγηθεί και το διαβατήριο του μέλλοντος; Υπάρχουν άραγε τα σύνορα που η διάβασή τους θα όριζε την Ελλάδα και τους Έλληνες;

Πιθανολογούμε πως τα σύνορά μας, των Ελλήνων, δεν κλείνουν έναν τόπο, αλλά ανοίγουν τη ζωή μας σε ένα τρόπο. Άλλος ο τρόπος του βίου μας και άλλος ο τρόπος της ζωής μας. Ο τρόπος του βίου μας, ο πολιτισμός μας, έχει αντίπαλο δέος ευκαταγώνιστο, άλλους τρόπους του βίου· αλλά η ζωή έχει αντίπαλο δέος άπαιχτο... Ζούμε «ωραίοι σαν Έλληνες». Είναι αυτό ένας τρόπος του βίου ή ένας τρόπος της ζωής; Είναι τελικά το ερώτημα της ελληνικής ταυτότητας ένα ερώτημα πολιτιστικής ιδιαιτερότητας μες στο παγκοσμιοποιημένο πλανητικό χωριό μας ή ένα ερώτημα τρόπου ύπαρξης; Ελευθερία ή Θάνατος που θα ’λεγε και ο ομώνυμος του συγγραφέα ήρωας του ’21;

Ο Θ. Ζ. κάνει με τη μελέτη του μια γενική εισαγωγή στα προβλήματα της πολιτιστικής ταυτότητας και υπόσχεται ειδικότερες απαντήσεις σε επερχόμενη συγγραφή του. Θέτει το ερώτημα της ταυτότητας στο ευρύτερο πλαίσιο των ιστορικών μορφών οικουμένης, των παγκόσμιων πολιτισμών· και το πρώτο του ζητούμενο είναι η κατηγοριοποίηση των μεγάλων πολιτισμών του παρελθόντος και του παρόντος. Η διαφοροποίηση των πολιτισμών έγκειται στο πώς ο κάθε πολιτισμός διασφαλίζει το ζην και επιτυγχάνει το ευ ζην· διασφάλιση της ζωής σημαίνει έλεγχος της πρωτογονικής βίας, της αλληλοσφαγής, του πολέμου όλων εναντίον όλων· και επίτευξη του ευ ζην σημαίνει ανάπτυξη εκείνων των λειτουργιών που επιτρέπουν στα μέλη μιας κοινωνίας να δράξουν ένα μερίδιο ευτυχίας.

Τους τρόπους διαχείρισης της βίας και ανάπτυξης των πρώτων οργανωμένων μορφών κοινωνικής ζωής αντλεί ο συγγραφέας από τη θεωρία του θυσιαστικού μηχανισμού, εμπνευστής της οποίας είναι ο Ρενέ Ζιράρ. Στις θέσεις του καινοτόμου εθνολόγου θεμελιώνονται οι άξονες της μελέτης. Σχηματοποιούμε τη θεωρία του θυσιαστικού μηχανισμού: διακρίνει πολιτισμικά στάδια.

Στο πρώτο στάδιο η χαοτική βία όλων εναντίον όλων εκτονώνεται μέσω της ελεγχόμενης ιερής θυσιαστικής βίας. Οι πολλοί επιτυγχάνουν να συνυπάρξουν στρέφοντας μαζικά τη βία ενάντια σε ένα και μόνο θύμα. Στα θεμέλια κάθε πολιτισμού ο Ζιράρ τυμβωρυχεί τα ιερά σφάγια, τα εξιλαστήρια θύματα, τους αποδιοπομπαίους τράγους, που αίρουν με τη θυσία τους τη διάχυτη βία. Η βία, όμως, δεν καταργείται, ο πόλεμος παραμένει πατήρ πάντων και μαμή της ιστορίας.

Στο δεύτερο στάδιο του θυσιαστικού μηχανισμού η ανθρωποθυσία συμβολοποιείται, τελετουργείται, θρησκειοποιείται. Tο πλέγμα των θρησκευτικών κανόνων εκκοσμικεύεται, μεταμορφώνεται με όργανο τον ορθό λόγο σε σύστημα νόμων και θεσμών· η αυτοδικία υποτάσσεται στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης. Τα άτομα εσωτερικεύουν την ιερή και εγκόσμια δικαιοσύνη, οργανώνουν το βίο τους με κάποια τάξη. Λησμονούν, όμως, τη δύναμη που διατηρεί ο άρχοντας του κόσμου τούτου, αλλά αυτός καραδοκεί, και τα όπλα του, το Χάος, η Βία και ο Πόλεμος, κατά καιρούς εκρήγνυνται φέρνοντας και πάλι τους πολιτισμούς στο σημείο μηδέν της αλληλοσφαγής.

Το στάδιο της ιερής βίας, της βίας όλων εναντίον ενός, ονομάζεται κολεκτιβιστικό στάδιο. Η κυριαρχία της ομάδας επί των μελών της είναι ασφυκτική. Το άτομο όχι μόνο δεν υπολογίζεται, αλλά δεν υπάρχει, δεν έχει ακόμα αναδυθεί στον αφρό της ιστορίας. Ο ηγέτης είναι ανεξέλεγκτος, ενεργεί και λατρεύεται από τις μάζες σαν θεός. Κολεκτιβιστικοί, μαζοποιητικοί ήταν οι μεγάλοι πολιτισμοί της Ανατολής, κολεκτιβιστικά χαρακτηριστικά αναγνωρίζονται και στο ναζιστικό ή τον κομμουνιστικό πολιτισμό, αλλά και στους σύγχρονους πολιτισμούς του ισοπεδωτικού πλουραλισμού και της τυραννικής κοινής γνώμης.

Το Άτομο, πάντως, αναδύθηκε σε ελληνικά νερά. Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι ξεπέρασαν τον πολιτισμό των μαζών και της θεοκρατίας και μπήκαν στο δεύτερο στάδιο πολιτισμού· το Άτομο, ελεύθερο και υπεύθυνο, καθόριζε τη ζωή του μέσα σε ένα πλαίσιο συλλογικό που έθετε σε προτεραιότητα την ανάπτυξη της προσωπικότητας. Ατομοκεντρικός μ’ αυτή την έννοια είναι και ο δικός μας νεωτερικός πολιτισμός.

Αν οι κολεκτιβιστικοί πολιτισμοί θεοποιούσαν το συλλογικό, οι ατομοκεντρικοί πολιτισμοί θεοποιούν το ατομικό. Υπήρξε άραγε κάποιος πολιτισμός που να πέρασε ιστορικά σε ένα τρίτο στάδιο, να συνταίριασε αρμονικά τη συλλογικότητα με την ατομικότητα; Κι αν ναι, ποιον άνθρωπο ήθελε να πλάσει; ποιο ήταν το ανθρωπολογικό του πρότυπο;

Ανθρωπολογικό πρότυπο των μαζοποιητικών πολιτισμών είναι ο Δούλος και περιεχόμενο της ψυχής-ζωής του είναι η Υποταγή και ο Φόβος. Ανθρωπολογικό πρότυπο των ατομοκεντρικών πολιτισμών είναι ο Πολίτης και περιεχόμενο της ψυχής-ζωής του είναι η Επιλογή και το Κέρδος. Ανθρωπολογικό πρότυπο της Ορθόδοξης παράδοσης είναι το Πρόσωπο και περιεχόμενο της ψυχής-ζωής του είναι η Ελευθερία και η Αγάπη. Υπήρξε, αναρωτιέται ο συγγραφέας, ένας πολιτισμός που να έθεσε ως πρότυπό του το Πρόσωπο, το άτομο που έχει υπερβεί τη βία μέσα του, που έχει ελέγξει τα πάθη του και ζει αγαπώντας τον πλησίον ως εαυτόν;

Η εκκλησιαστική ορολογία κάνει λόγο για δούλους, μισθίους και τέκνα του Θεού. Και ο Ζιάκας αντιστοιχεί αυτή την τριάδα στην τριάδα Δούλος-Άτομο-Πρόσωπο, την τριάδα δηλαδή των ανθρωπολογικών προτύπων. Και ισχυρίζεται ότι ο μοναδικός προσωποκεντρικός πολιτισμός ήταν αυτός της ορθόδοξης Εκκλησίας, ο βυζαντινός πολιτισμός. Η απάντηση είναι καίριας σημασίας, για το λόγο ότι η ιστορική πιστοποίηση ενός προσωποκεντρικού πολιτισμού δίνει και σε εμάς την ελπίδα να πάμε πέρα από το Άτομο, να αρθούμε στο ύψος του Προσώπου, του ελεύθερου ατόμου που αγαπάει τους άλλους και τον κόσμο.

Ο λεγόμενος Βυζαντινός πολιτισμός, η συνέχεια και υπέρβαση του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, ήταν πολιτισμός του Προσώπου, διότι ωθούσε τα μέλη του να μιμηθούν ένα πρότυπο πέρα από το Άτομο, τον Εσταυρωμένο Ιησού, το κατεξοχήν ιστορικό Πρόσωπο. Δεν ισχυρίζεται, βέβαια, ο συγγραφέας ότι οι Βυζαντινοί ήταν όλοι Πρόσωπα, άτομα που χάνανε την ψυχή τους για να την ξανακερδίσουν με τη θυσιαστική Αγάπη. Το Πρόσωπο, ο εν ζωή άγιος, ήταν πάντα ένα είδος εν ανεπαρκεία, αποπεμπόμενος στην έρημο και διωκόμενος μέχρι μαρτυρίου. Το Βυζάντιο ήταν προσωποκεντρικό, διότι είχε τον άγιο ως πρότυπο, ενώ δίπλα του συμβίωναν οι απρόσωπες μάζες και τα άτομα. Εξάλλου, κανείς πολιτισμός δεν χαρακτηρίζεται μονολιθικά ως κολεκτιβιστικός ή ατομοκεντρικός. Όλα τα ανθρωπολογικά πρότυπα και οι ιστορικές τους πραγματώσεις συνυπάρχουν, σημασία έχει ποιο είναι το κυρίαρχο μέσα σε ορισμένη δομή παραδόσεων.

Ο Βυζαντινός πολιτισμός γεννήθηκε με την κατάρρευση του ατομοκεντρικού ελληνικού πολιτισμού. Όταν τα άτομα ολοκληρώσουν την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους οδηγούνται στην αμφισβήτηση των συλλογικών προτύπων, προτάσσουν την ορθολογική κριτική σκέψη έναντι των κοινωνικών μύθων· οδηγούνται έτσι στο σχετικισμό, στο όλα επιτρέπονται, στο μηδενισμό, στην αποδόμηση και της ίδιας της κριτικής σκέψης· εν τέλει αυτοαναιρούνται και συμπαρασύρουν στο χαμό και τα κοινωνικά τους μορφώματα. Τέτοια ήταν η ελληνιστική εποχή, αφού ο Πολίτης υπέστρεφε στη μαζοποίηση· τέτοια φαίνεται να είναι και η δική μας μεταμοντέρνα νεωτερικότητα. Ο ορθολογισμός του Διαφωτισμού, τα ανθρωπιστικά ιδανικά της Αναγέννησης, ο φιλελευθερισμός και οι αντιπροσωπευτικοί δημοκρατικοί θεσμοί της νεωτερικότητας αποδεικνύονται δεκανίκια σαθρά και ανίσχυρα· βυθίζονται στον πρωτογονισμό των μαζικών κοινωνιών, στην αποσύνθεση του κοινωνικού ιστού, στη δαιμονοποίηση του Άλλου. Τα άτομα, αποπροσανατολισμένα, γίνονται έρμαια των παθών τους· τα συστήματα και οι μηχανές, οι υπηρέτες του καταναλωτικού ευδαιμονισμού, αυτονομούνται, και η τυφλή μηδενιστική βία μετράει εύστοχα βλήματα και παράπλευρες απώλειες. Η παγκοσμιοποίηση του εξαμερικανισμού δεν είναι παρά μια πολιτισμική υποστροφή στην εποχή της βίας όλων εναντίον όλων. Ο ατομοκεντρικός μας πολιτισμός, αυτός που ομνύει στα είδωλα της Επιστήμης και της Τεχνολογίας, πνέει τα λοίσθια. Και η λύσσα του φονταμενταλισμού -όχι μόνο του Ισλάμ και της Αλ Κάιντα-, δεν είναι το ανάχωμα αλλά η κλίμακα που επιταχύνει τη διογκούμενη χιονοστιβάδα της καταστροφής. Αυτή, λοιπόν, θα είναι η μετανεωτερικότητα; Η εποχή των παγετώνων, η εποχή του παγκοσμιοποιημένου δυτικού κολεκτιβισμού; Δεν υπάρχει άλλη λύση;

Η απάντηση του Ζιάκα επικεντρώνεται στην τρίτη λύση. Αν το Βυζάντιο και ο προσωποκεντρικός τρόπος του βίου διέσωσαν το ελληνικό Άτομο από την εξαφάνιση, δεν θα μπορούσε άραγε ένας καινοφανής προσωποκεντρικός πολιτισμός να μας πάει πέρα από το κατακερματισμένο άτομο της νεωτερικότητας; Ο συγγραφέας ανιχνεύει σπέρματα αυτού του πολιτισμού στο παρόν μέσα από μια μέθοδο υπέρβασης της παραδοσιακής διαλεκτικής σκέψης, τη μέθοδο της τριλεκτικής. Τρεις πόλοι εξαρτούν την ύπαρξή τους ο ένας από τον άλλο· το τρίγωνο επιλύεται με τον αποκλεισμό του ενός και την ετεροβαρή σύντηξη των άλλων δύο. Με τη μέθοδο αυτή διαγιγνώσκονται πιθανολογικά ψήγματα μιας μετανεωτερικότητας προσωποκεντρικής. Μέσα στην Ενωμένη Ευρώπη, για παράδειγμα, εντοπίζονται δυνατότητες που απορρέουν από τη μία συνιστώσα της, την ελληνοβυζαντινή της ρίζα, όσο ασθενική κι αν φαντάζει αυτή. Ο Έλληνας μπορεί να αντλεί από το παρελθόν του και να προσφέρει ένα πρότυπο παιδείας που στοχεύει στην ελευθερία, έχει περιεχόμενό του την εσωτερική δικαιοσύνη, μέσο πραγμάτωσης τον Έρωτα και μια ηθική διάσταση προ πολλού απωλεσθείσα στη Δύση. Ο Έλληνας παραμένει ατομιστής μέσα στην ομάδα, πατριώτης αλλά και αντιρατσιστής, αντιεξουσιαστής αλλά και προσαρμοστικός ραγιάς. Η θρησκευτικότητά του είναι κοινωνική, η εφευρετικότητά του ασίγαστη...

Ο χώρος δεν μας επιτρέπει να παρακολουθήσουμε τις διεισδυτικές εμβαθύνσεις που επιχειρεί ο μελετητής. Μένει να αξιολογήσουμε κάποια βασικά χαρακτηριστικά του βιβλίου Πέρα από το Άτομο. Είναι μια μελέτη πρωτότυπη, διότι ο Θ. Ζ. εμμένει σε μια προοπτική πανεποπτική. Πρόκειται, πρώτον, για εποπτεία χώρου και χρόνου. Έχουμε συνηθίσει οι Έλληνες να ομφαλοσκοπούμε, να αρκούμαστε στο έθνος ανάδελφον, δεν βλέπουμε τον εαυτό μας μέσα σε ευρύτερα πολιτιστικά συμφραζόμενα, γι’ αυτό και δεν τον κατανοούμε. Η Ελλάδα σήμερα ανήκει στην Ευρώπη, η Ευρώπη στηρίζει τον δυτικό πολιτισμό, κι αυτός γεννήθηκε, υπάρχει και πεθαίνει μέσα σε μια ιστορική πορεία εσωτερικών αντιφάσεων αλλά και συνδιαλλαγών με άλλους πολιτισμούς. Δεν είμαστε, λοπόν, μόνοι σ’ αυτόν τον ωραίο μικρό μεγάλο κόσμο μας, ούτε και στο παρελθόν ήμασταν ποτέ.

Πρόκειται, δεύτερον, για μια εποπτεία διεπιστημονική. Ο συγγραφέας αξιοποιεί πορίσματα διαφόρων κλάδων: κοινωνιολογίας, ιστορίας, ανθρωπολογίας, θεολογίας. Χειρίζεται, επίσης, με άνεση γλωσσικά δεδομένα και αναλογίες παρμένες από τις θετικές επιστήμες. Η σκέψη του Θ. Ζ. είναι διαυγής. Ο συγγραφέας θίγει συγκεκριμένα προβλήματα και μεριμνά ώστε οι απαντήσεις του να είναι απλές και κατανοητές. Είναι εμφανής η προσπάθειά του για ακρίβεια στην ορολογία, για διδακτική επανάληψη των βασικών ιδεών, για μια δομή του βιβλίου τέτοια που να διευκολύνει τον αναγνώστη. Το Πέρα από το Άτομο είναι ένα πολύ καλό βιβλίο· δεν έχει καμία σχέση με εκείνες τις μελέτες του πολιτιστικού παρελθόντος που με τον αφόρητο ακαδημαϊσμό τους πετυχαίνουν απλώς να επισωρεύουν νέο υλικό στον όγκο των απολιθωμάτων που έχουμε να βολέψουμε.

Αφήσαμε, όμως, κάπου στην αρχή ανοικτό το ερώτημα της ζωής και του θανάτου. Το διατυπώνουμε τώρα λίγο διαφορετικά. Είναι τελικά το Πρόσωπο μόνο μια πολιτιστική απάντηση στα αδιέξοδα της ατομοκρατίας; Είναι ο άγιος απλώς ένα βελτιωμένο ανθρωπολογικό πρότυπο; Η εκκλησία μας με τη ζωή της, τη λατρεία και τη θεολογία της, την εμπιστοσύνη της στον τριαδικό Θεό, δεν είναι πέραν τόπου και χρόνου η μόνη κιβωτός του Προσώπου;

Θ.Ι.Ζιάκας, Κοινότητα και Ελληνικός Ανθρωπολογικός τύπος

Πηγή: ΑΝΤΙΦΩΝΟ