ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ-ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ

Πέμπτη 30 Απριλίου 2020

Το πρόγραμμα των Πανελλήνιων εξετάσεων - Έναρξη στις 15 Ιουνίου


πηγή: esos.gr


Ανακοινώθηκε σήμερα 30/4/2020 από το υπουργείο Παιδείας το πρόγραμμα των Πανελλαδικών Εξετάσεων των Γενικών Λυκείων (με το Νέο και με το Παλαιό σύστημα) και των Επαγγελματικών Λυκείων 2020.


Οι πανελλαδικές Εξετάσεις για τα ΓΕΛ θα ξεκινήσουν στις 15 Ιουνίου και θα ολοκληρωθούν στις 26 του ίδιου μήνα. Για τα ΕΠΑΛ οι Πανελλαδικές θα αρχίσουν στις 16 Ιουνίου και θα ολοκληρωθούν στις 30 του ίδιου μήνα.
Τις επόμενες ημέρες θα ανακοινωθεί και το Πρόγραμμα Εξετάσεων στα Ειδικά Μαθήματα καθώς και στην Yγειονομική εξέταση και πρακτική δοκιμασία (Αγωνίσματα) των υποψηφίων για τα Τ.Ε.Φ.Α.Α.. Οι εξετάσεις στα Ειδικά Μαθήματα διαρκούν δέκα ημέρες.

Διαβάστε περισσότερα εδώ: 

Περί εκπαιδευτικών και μνησικακίας

Απείρανθος Νάξου (2019) / φωτό: ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ

Για πολλοστή φορά πιστοποιείται μια μεγάλη αλήθεια: στους ζοφερούς καιρούς μας οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζονται είτε ως "παρκαδόροι" είτε ως αναλώσιμοι. Συνάδελφοι κουράγιο!

Η επικαιρότητα δυστυχώς είναι θλιβερή!
Δεν μας φτάνει η επερχόμενη αβεβαιότητα και διακινδύνευση έχουμε να παλέψουμε και του κάθε ουτιδανού την αδολεσχία και μνησικακία. 
Δεν μας έφθαναν οι ανοησίες του Τέλλογλου  περί... διακοπών  των εκπαιδευτικών (άκουσον, άκουσον!), τώρα έχουμε και την κακοήθεια κάποιων πολιτευτών (που δεν τους ξέρει ούτε ο θυρωρός της πολυκατοικίας τους, όπως έλεγε και ο αείμνηστος Γιώργος Κατσιφάρας) που ζητούν την περικοπή των μισθών των  "τεμπέληδων" εκπαιδευτικών! 
Λες και οι εκπαιδευτικοί δεν υλοποιούν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση (σύγχρονη και ασύγχρονη). 
Λες και δεν έχουν θυσιάσει χρόνο από τα παιδιά και την οικογένεια τους για να την πραγματώσουν, ει δυνατόν, αποτελεσματικά. 
Δεν είναι όλα αυτόματα, κύριοι!
Τις πρώτες μέρες το eclass και το ΠΣΔ "σέρνονταν" ενώ η πρόσβαση στο Webex προϋπέθετε activation μέσω Υπουργείου. 
Όλα θέλουν το χρόνο τους, κύριοι!
Έλεος κάπου με τη μνησικακία και τον κοινωνικό αυτοματισμό! Αφού λοιπόν είναι όλα τόσο εύκολα γιατί δεν γίνατε εκπαιδευτικοί όσοι με τόσο μένος κατηγορείτε το εκπαιδευτικό λειτούργημα; 
Ρητορικόν βεβαίως το ερώτημα. 
Θα το επαναλάβω και ας γίνομαι κουραστικός: κοινωνία που δεν σέβεται τους λειτουργούς της δεν είναι απλά καταδικασμένη σε παρακμή. Συμβαίνει εν προκειμένω κάτι χειρότερο: υπογράφει με ακρίβεια μαθηματική την κατάρρευση της.-

Τρίτη 28 Απριλίου 2020

4 Μαϊου ανοίγουν οι ναοί μόνο για ατομική προσευχή – 17 Μαϊου για Θ. Λειτουργία

πηγή-φωτό: orthodoxia.info




Απόσπασμα από το σημερινό διάγγελμα του Πρωθυπουργού κ. Κυριάκου Μητσοτάκη: 

Ευχαριστώ τον Αρχιεπίσκοπο και τον κλήρο για την κατανόηση και τη συνεργασία μας. Δεν ήταν εύκολη για κανέναν μας η εμπειρία του φετινού Πάσχα. Αποδείχθηκε, όμως, ότι ήταν αναγκαία για όλους. Από τις 4 Μαΐου οι εκκλησίες θα είναι ανοιχτές για ατομική λατρεία. Και από την Κυριακή 17 Μαΐου οι πιστοί θα μπορούν να συμμετέχουν και στη Θεία Λειτουργία και στις υπόλοιπες ακολουθίες. Πάντα όμως με αυστηρούς κανόνες που θα συμφωνηθούν με την Ιερά Σύνοδο και την επιστημονική κοινότητα.

***

Διαβάστε το αναλυτικό ρεπορτάζ του Ανδρέα Λουδάρου εδώ.

Giorgio Agamben, Νέοι στοχασμοί

Ο Giorgio Agamben με τη δημοσιογράφο Α. Γιάμαλη (πηγή)
πηγή: ΑΝΤΙΦΩΝΟ



[Συνέντευξη του Giorgio Agamben σε ιταλική εφημερίδα αναδημοσιευμένη στον ιστότοπο Quodlibet στις 22 Απριλίου 2020]


Μετάφραση: Αναστάσιος Θεοφιλογιαννάκος



Με αυτόν τον καταναγκαστικό εγκλεισμό, ζούμε έναν νέο ολοκληρωτισμό;

«Ολοένα και περισσότεροι παραδέχονται πλέον ότι, στην πραγματικότητα, βιώνουμε το τέλος ενός κόσμου, εκείνου των αστικών δημοκρατιών, που βασίζεται στα δικαιώματα, τα κοινοβούλια και τη διάκριση των εξουσιών. Αυτός ο κόσμος δίνει τώρα τη θέση του σε έναν νέο δεσποτισμό και, όσον αφορά τo εύρος διείσδυσης των ελέγχων ή την παύση όλων των πολιτικών δραστηριοτήτων, θα είναι ο χειρότερος από τους ολοκληρωτισμούς που έχουμε γνωρίσει έως σήμερα. Οι Αμερικανοί πολιτειολόγοι το ονομάζουν Κράτος Ασφάλειας (Security State) – ο όρος ανακαλεί στη μνήμη μας τις διαβόητες “Επιτροπές Κοινής Σωτηρίας” κατά την περίοδο της “βασιλείας του Τρόμου” (1793-1794)- δηλαδή ένα κράτος το οποίο “για λόγους ασφάλειας” (εν προκειμένω, του “δημόσιου συστήματος υγείας”), δύναται να επιβάλλει κάθε στιγμή οποιοδήποτε όριο στις ατομικές ελευθερίες. Στην Ιταλία, εξάλλου, έχουμε εθιστεί εδώ και καιρό σε μια παρεκκλίνουσα νομοθετική διαδικασία με έκτακτα διατάγματα της εκτελεστικής εξουσίας, η οποία με αυτόν τον τρόπο αντικαθιστά τη νομοθετική εξουσία και καταργεί de facto την αρχή της διάκρισης των εξουσιών, πάνω στην οποία θεμελιώνεται η δημοκρατία. Και ο έλεγχος που ασκείται με βιντεοκάμερες και, όπως έχει προταθεί, μέσω κινητών τηλεφώνων, υπερβαίνει κατά πολύ οποιαδήποτε μορφή ελέγχου που ασκήθηκε στο παρελθόν από ολοκληρωτικά καθεστώτα, όπως ο φασισμός ή ο ναζισμός».

Αναφορικά με τα δεδομένα, εκτός από αυτά που θα συλλεχθούν μέσω κινητών τηλεφώνων, θα έπρεπε  να προβληματιστούμε ακόμα και για εκείνα που διαδίδονται στις πολυάριθμες συνεντεύξεις τύπου, συχνά ελλιπή  ή παρερμηνευμένα.

«Αυτό είναι ένα σημαντικό ζήτημα γιατί αγγίζει τη ρίζα του φαινομένου. Όποιος έχει κάποια γνώση της επιστημολογίας δεν είναι δυνατό να μην εκπλαγεί από το γεγονός ότι τα μέσα ενημέρωσης έχουν διαδώσει αριθμητικά στοιχεία, κατά τους τελευταίους μήνες, χωρίς κανένα επιστημονικό κριτήριο, όχι μόνο χωρίς να τα συσχετίσουν με την ετήσια θνησιμότητα για την αντίστοιχη περίοδο, αλλά και χωρίς να προσδιορίσουν την αιτία του θανάτου. Δεν είμαι ιoλόγος ή γιατρός, όμως περιορίζομαι να παραθέτω αυτολεξεί επίσημες αξιόπιστες πηγές. 21.000 θάνατοι από τον Covid-19 φαίνεται και είναι βέβαια ένα εντυπωσιακό νούμερο. Αλλά εάν το αντιπαραβάλλετε με τα ετήσια στατιστικά δεδομένα, τα πράγματα προσλαμβάνουν εύλογα διαφορετική όψη. Ο Πρόεδρος της Ιταλικής Στατιστικής Υπηρεσίας, Δρ. Gian Carlo Blangiardo, ανακοίνωσε, πριν από μερικές εβδομάδες, τον αριθμό θανάτων του περασμένου έτους: 647.000 θάνατοι (επομένως 1772 θάνατοι την ημέρα). Αν αναλύσουμε λεπτομερώς τις αιτίες, βλέπουμε ότι τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα, τα οποία αναφέρονται το έτος 2017, καταγράφουν 230.000 θανάτους από καρδιαγγειακές παθήσεις, 180.000 θανάτους από καρκίνο και τουλάχιστον 53.000 θανάτους από αναπνευστικές ασθένειες. Όμως ένα ζήτημα είναι εξαιρετικά σημαντικό και μας αφορά ιδιαίτερα».

 Ποιό;

«Παραθέτω τα λόγια του Δρ. Blangiardo: " Τον Μάρτιο του 2019 οι θάνατοι από αναπνευστικές ασθένειες ήταν 15.189 και το προηγούμενο έτος ήταν 16.220. Παρεμπιπτόντως, διαπιστώνεται ότι είναι περισσότεροι από τον αντίστοιχο αριθμό θανάτων λόγω Covid (12.352) που ανακοινώθηκαν τον Μάρτιο του 2020". Αλλά εάν τούτο είναι αλήθεια, και δεν έχουμε κανένα λόγο να το αμφισβητήσουμε, χωρίς να θέλουμε να ελαχιστοποιήσουμε τη σπουδαιότητα της επιδημίας, πρέπει να αναρωτηθούμε εάν αυτή μπορεί να δικαιολογήσει μέτρα περιορισμού της ελευθερίας που δεν είχαν ληφθεί ποτέ στην ιστορία της χώρας μας, ούτε καν κατά τη διάρκεια των δύο παγκοσμίων πολέμων. Γεννιέται η υπόνοια ότι η διάδοση του πανικού και η απομόνωση των ανθρώπων στα σπίτια τους, εξυπηρετούσε τη βούληση να μετατεθούν στον πληθυσμό οι βαρύτατες ευθύνες των κυβερνήσεων που είχαν αποσαθρώσει πρώτα το Εθνικό Σύστημα Υγείας και στη συνέχεια, στη Λομβαρδία, διαπράξει  μια σειρά λαθών -όχι λιγότερο σοβαρών-  στην αντιμετώπιση της επιδημίας».

Ακόμα και οι επιστήμονες δεν παρουσίασαν, στην πραγματικότητα, καλή εικόνα. Φαίνεται ότι δεν ήταν σε θέση να μας δώσουν τις απαντήσεις που περιμέναμε ότι θα λαμβάναμε από αυτούς. Τι έχετε να πείτε σχετικά;

«Είναι πάντα επικίνδυνο να αναθέτουμε σε γιατρούς και επιστήμονες τη λήψη αποφάσεων που είναι τελικά ηθικές και πολιτικές. Βλέπετε, οι επιστήμονες, δικαίως ή αδίκως, επιδιώκουν με καλή πίστη την εφαρμογή της δικής τους συλλογιστικής, που ταυτίζεται με το συμφέρον της επιστήμης, στο όνομα της οποίας – η ιστορία το αποδεικνύει ευρέως – είναι διατεθειμένοι να θυσιάσουν οποιονδήποτε ενδοιασμό ηθικής τάξεως. Ας μη λησμονούμε ότι κάτω από το ναζιστικό καθεστώς, επιστήμονες μεγάλης υπόληψης ηγήθηκαν της ευγονικής πολιτικής και δεν δίστασαν να εκμεταλλευτούν τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως για να εκτελέσουν θανατηφόρα πειράματα, που θεωρούσαν χρήσιμα για την πρόοδο της επιστήμης και για τη θεραπεία των Γερμανών στρατιωτών. Στην προκειμένη περίπτωση, το θέαμα είναι άκρως ανησυχητικό, διότι, στην ουσία, ακόμη και αν το κρύβουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ των επιστημόνων,  ορισμένοι δε από τους πιο επιφανείς εξ αυτών, όπως ο Didier Raoult, ίσως ο μεγαλύτερος Γάλλος ιολόγος, έχουν διαφορετικές απόψεις αναφορικά με τη σπουδαιότητα της επιδημίας και την αποτελεσματικότητα των μέτρων απομόνωσης, τα οποία σε μια συνέντευξη χαρακτήρισε ως αποκύημα μεσαιωνικής δεισιδαιμονίας. Έχω γράψει αλλού ότι η επιστήμη έχει γίνει η θρησκεία της εποχής μας. Η αναλογία με τη θρησκεία πρέπει να ληφθεί κατά γράμμα: οι θεολόγοι δήλωναν ότι δεν μπορούν να ορίσουν με σαφήνεια τι είναι ο Θεός, αλλά στο όνομά Του υπαγόρευαν στους ανθρώπους δεοντολογικούς κανόνες συμπεριφοράς και εν γένει διαγωγής και δεν δίσταζαν να καίνε τους αιρετικούς. Οι ιολόγοι παραδέχονται ότι δεν γνωρίζουν ακριβώς τι είναι ο ιός, αλλά στο όνομά του αξιώνουν να αποφασίζουν οι ίδιοι πώς θα πρέπει να ζήσουν τα ανθρώπινα όντα».

Μας λένε –όπως συνέβη συχνά στο παρελθόν– ότι τίποτα δεν θα είναι πλέον όπως πριν και ότι η ζωή μας πρέπει να αλλάξει. Τι θα συμβεί κατά τη γνώμη σας;


«Έχω προσπαθήσει ήδη να περιγράψω τη μορφή του δεσποτισμού που προμηνύεται και ενάντια στον οποίο οφείλουμε να μην πάψουμε να επαγρυπνούμε και να αγωνιζόμαστε. Αλλά εάν για μια φορά αφήσουμε τη σφαίρα της επικαιρότητας και επιχειρήσουμε να εξετάσουμε τα πράγματα από τη σκοπιά της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους στη Γη, έρχονται στο νου μου οι παρατηρήσεις ενός μεγάλου ολλανδού επιστήμονα, του Ludwig Bolk. Σύμφωνα με τον Bolk, το ανθρώπινο είδος χαρακτηρίζεται από την προοδευτική αναστολή των φυσικών ζωτικών διεργασιών προσαρμογής στο περιβάλλον, οι οποίες αντικαθίστανται από την υπερτροφική ανάπτυξη τεχνολογικών συσκευών για την προσαρμογή του περιβάλλοντος στους ανθρώπους. Όταν αυτή η διαδικασία ξεπεράσει ένα ορισμένο όριο, φθάνει στο σημείο όπου καθίσταται αντιπαραγωγική και μετατρέπεται σε αυτοκαταστροφή του είδους. Φαινόμενα όπως αυτό που βιώνουμε σήμερα, μου φαίνεται πως δείχνουν ότι έχουμε φθάσει στο σημείο εκείνο και ότι το φάρμακο που υποτίθεται πως θα θεραπεύσει τα δεινά μας κινδυνεύει να προκαλέσει  μεγαλύτερο κακό. Ακόμα και σε αυτόν τον κίνδυνο οφείλουμε να αντισταθούμε με κάθε τρόπο».


22 Απριλίου 2020
Giorgio Agamben


Δευτέρα 27 Απριλίου 2020

Χρήστος Γιανναράς, Πασχαλινό επιμύθιο


Πάσχα, η λέξη σημαίνει πέρασμα, διάβαση. Από τη γη της αιχμαλωσίας στη γη της επαγγελίας, από την απολυταρχία του μηδενισμού στην έμπειρη ελπίδα ότι «ο θάνατος πατείται θανάτω». Η επαγγελία δεν έχει οπαδούς, έχει γιορταστές – όσους έχουν ψηλαφήσει ή πολύ διψάσει το θαύμα.

Το θαύμα είναι άσχετο με φαντασιώσεις για το «υπερφυσικό», την αλχημική μετασκευή της επιθυμίας σε ψυχολογική «βεβαιότητα». Άλλο η βιωμένη εμπειρία και άλλο η πληροφορία που την προσπορίζει η κατανόηση ή και η συναισθηματική ετοιμότητα. Το θαύμα της κυοφορίας και της γέννας, λ.χ., είναι γνώση αποκλειστική, μόνο για τη μάνα. Ο άνδρας, έστω και ο άριστος των μαιευτήρων, έχει πληρότατη πληροφόρηση, όχι γνώση της γέννας.

Στις κοινωνίες, τις ίδιες τις δικές μας, πριν τη Νεωτερικότητα, αλήθεια ήταν η βεβαιότητα, γεννημένη όπως το βλαστάρι, από σπόρο. Ξεχώριζε η γνώση από την πληροφορία, από τη συσκευασμένη για να πουληθεί είδηση. Σήμερα οι γνώσεις μας προϋποθέτουν τον συμβιβασμό με τη χρηστικότητα. Μας αρκεί η κατανόηση, περιττεύει η διακινδύνευση της εμπειρίας. Προσπερνάμε τη σχέση, μας εξασφαλίζουν οι «αυθεντίες». Προέχει ή συμβαδίζει με τη γνώση η απλή «ενημέρωση» ή η ψυχολογική μας συναίνεση.

Το Πάσχα του 2020 οδηγήθηκε να συρρικνωθεί στις εντυπώσεις. Καθόλου σχέση, καθόλου μετοχή, επομένως ούτε υποψία για Γιορτή – μόνο θέαμα τηλεοπτικό και ακρόαμα τηλεακουστικό. Στη θέση σώματος λαϊκού που γιορτάζει νίκη καταπάνω στον θάνατο, στήθηκε η solo ψαλμωδία. Ο λειτουργός να ευλογεί ένα κενό απουσίας πιστών, και στη γωνιά της μικρής οθόνης η τέλεια αρλούμπα: μεταφορά ιλιγγιώδους ποίησης και δραματουργίας σε «γλώσσα νοηματική»!

Όλοι οι ναοί κατάκλειστοι, βουβοί, τάφοι σφραγισμένοι «μετά κουστωδίας» (το περιπολικό της Άμεσης Δράσης στην πόρτα) – εξασφαλισμένος ο αποκλεισμός του θαύματος. Έρημοι δρόμοι συμπλήρωναν την εικόνα γενικευμένης συμφοράς ή πολέμου. Ασφαλώς και έπρεπε να ληφθούν μέτρα, να αναχαιτιστεί με κάθε τρόπο το θανατικό. Αλλά με τρόπο τίμιο, ευθύ, λ.χ. με τον εκκλησιαστικό ρεαλισμό του «πένθους», της θυσιαστικής έμπονης στέρησης. Να δηλώνουν πένθος οι κλειστές εκκλησιές, όχι πειθάρχηση σε «προοδευτικές» μηδενιστικές πολιτικές. Η ραδιοτηλεοπτική αναμετάδοση μιας στημένης παντομίμας σίγουρα είναι παρηγοριά για τον άρρωστο, τον κατάκειτο, τον υπερήλικα. Όμως η εικόνα της οθόνης γυμνώνει το αίνιγμα: Αν είναι έγνοια για τους αναγκεμένους ή φτηνιάρικη πολιτική επίδειξη «μέριμνας».

Μοιάζει παρακμιακός εκφυλισμός να παίρνει η εξουσία μέτρα «για την αποφυγή συνωστισμού», πιο βάναυσα στις εκκλησιές από αυτά που καθόρισε για τα σούπερ μάρκετ. Δυο μέτρα η απόσταση ανάμεσα στους πελάτες των υπεραγορών, αποκλεισμός ολοκληρωτικός των πιστών από την εκκλησιά τους. Στο φετινό Πάσχα ψηλαφήσαμε, χειροπιαστά, τι σημαίνει η τερατώδης αλλοτρίωση του εκκλησιαστικού στην Ελλάδα σώματος σε «επικρατούσαν εν Ελλάδι θρησκείαν»: Επίσκοποι και πρεσβύτεροι ήταν οι απλοί διεκπεραιωτές των κρατικών εντολών, υπάλληλοι της εξουσιαστικής γραφειοκρατίας.

Το κράτος έκανε τη δουλειά του, εξυπηρέτησε τους στόχους του, η Εκκλησία ήταν, άλλη μια φορά, ανύπαρκτη, αλλοτριωμένη, εκούσια θρησκειοποιημένη. Αυτό είμαστε, μια αποτυχία – η νίκη καταπάνω στον θάνατο «ουκ έρχεται μετά παρατηρήσεως, ουδέ ερούσιν ιδού ώδε ή ιδού εκεί». Πορευόμαστε με ελπίδα, αλλά ταυτόχρονα κοινωνούμε τον πόνο μας. Λέμε: θα μπορούσε να μαρτυρηθεί το «κάτι άλλο», το διαφορετικό που είναι η Εκκλησία, η ελευθερία της από τη θρησκευτική τυπολατρεία και τον νομικισμό. Για παράδειγμα:

Να πουν κάποιοι επίσκοποι με συνείδηση ρεαλιστικής, όχι αλληγορικής «πατρότητας»: Σεβόμαστε τον τρόμο του αδύναμου ανθρώπου για τον κορωνοϊό, για βασανιστικό θάνατο από πνιγμό. Γι’ αυτό επιστρέφουμε (προσωρινά ή μόνιμα) στο αρχαίο λειτουργικό τυπικό: Οι πιστοί να δέχονται τη «μερίδα των αγιασμάτων» στην παλάμη και όχι με κοχλιάριο από το κοινό ποτήριο. Αλλά είναι φανερό, είμαστε πολύ, πάρα πολύ μακριά από την αγάπη που ελευθερώνει.

Το Πάσχα του 2020 συρρικνώθηκε στις εντυπώσεις. Ωστόσο, έστω και στο γήπεδο των εντυπώσεων, η σύγκριση του υποταγμένου στην επαρχιωτική μειονεξία κρατικού Ελλαδισμού με την κοσμοπολίτικη αρχοντιά του μαρτυρικού Φαναρίου ήταν ζωηφόρα αποκάλυψη. Η τηλεοπτική εικόνα επέτρεπε τη σύγκριση και γεννούσε την οδύνη. Από το 1862, που εγκαινιάστηκε το αρχιτεκτονικό ανοσιούργημα του Γάλλου Boulanger, με σχέδια του Γερμανού Hansen, δεν βρέθηκε ένας (μα ούτε ένας) Ελληνας αρχιεπίσκοπος που να απαιτήσει την εξάλειψη - απόσβεση τουλάχιστον της ζωγραφικής θρησκευτικής παιδαριωδίας που «διακοσμεί» τον μητροπολιτικό ναό (έργα του Γερμανού Alexander Seitz).

Η τηλεοπτική αναμετάδοση προκαλούσε τη σύγκριση: της αρχοντιάς στο Φανάρι με την επαρχιωτίλα της Αθήνας. Εικόνες, λειτουργικά σκεύη, άμφια, ιεροτελεστικό τυπικό. Οι Ελλαδίτες με στολές σαν από καλογυαλισμένες φανταχτερές λαμαρίνες, οι Φαναριώτες με φινέτσα αισθητικής καλλιέργειας σε κάθε λεπτομέρεια.

Τι έχασε ο Έλληνας, τι έχει, τι του πρέπει.

Κυριακή 26 Απριλίου 2020

Κρητικό τραγούδι για τις αγίες Πέντε Παρθένες της Αργυρούπολης Ρεθύμνου



Τρίτη του Πάσχα και (κατά μετάθεσιν) Σάββατο μετά το Πάσχα


Κι οφέτος εξημέρωσε πάλι Μεγάλη Τρίτη.
Σαρακηνοί πατήσανε τη δοξασμένη Κρήτη!


Κι απής εγδύσαν τα χωριά κι εσφάξαν τσι παπάδες,
τσι κοπελιές εσύρανε για τα παζάρια, σκλάβες.


Στη Λάμπη* καταφτάξανε τα λυσσασμένα αγρίμια,
με τα πολλά τζη τα νερά και τα πολλά τ’ ασήμια.


Έκειά, ’ποκάτω στο χωριό, μέσα στο κοιμητήρι,
πέντε παρθένες είχανε σασμένο μαναστήρι.


Ουλημερνίς δουλεύγουνε και τσι φτωχούς βοηθούνε
κι ουληνυχτίς προσεύχουνται και του Θεού μιλούνε.


Αρπού τζι τ’ άγκριγια θεριά, βάνου τζι στη μαχαίρα,
μα κείνες κάνουν το σταυρό με τη δεξά τη χέρα.


Δεν απαρνιούνται το Χριστό, δεν προσκυνούν αφέντες,
γυναίκες είναι, μα μιλούν αντρίστικες κουβέντες!


Κι απής τσι στραγκολάρανε*, τσι κουτσοκεφαλίζου
και τ’ αχνιστά ντων αίματα τσι πέτρες κοκκινίζου.


Κι απόκειας παραιτούνε τζι και πάνε σ’ άλλους τόπους
κι οι χρισθιανοί τσι θάψανε ως είν’ πρεπό στσ’ αθρώπους [1].

***
Στον τόπο π’ ασκητεύγανε, έκειά ’ναι και θαμμένες
κι απ’ το Δεσπότη το Χριστό περίσσα δοξασμένες.

Το μνήμα που τσι βάλανε αγίασμα σειρώνει
και δεν εξεχαστήκανε, αν είν’ και τόσοι χρόνοι.


Έκειά ’ναι μέγας πλάτανος, γίγαντας εις το ψήλος,
και ρυάκι με πολύ νερό, που ’ναι τ’ αθρώπου φίλος.


Δεν εορτάζομ’ εορτές τη Μεγαλοβδόμαδα
και σκιας την Τρίτη τση Λαμπρής κάνομε τη σκολάδα.


Τη Λαμπροτρίτη πάντα των η μνήμη ντωνε βγαίνει,
μα το Σαββάτο τση Λαμπρής εδά ’ναι παωμένη.


Χαίρετ’ η Αργυρούπολη κι ούλα τα γυρωχώρια
και γίνεται συμμάζωξη τω χρισθιανώ πανώργια!


Φέρνουν τα πρόβατα οι βοσκοί, στέκουν και τα βλογούνε,
τυρί και γάλα των οζώ τσι χρισθιανούς κερνούνε.


Κι οι Μύλοι τσί ’χουν εκκλησά, στου φαραγγιού τα κλίτη,
και τσ’ εορτάζει σάμ’ εδά εις τση Λαμπρής την Τρίτη.


Στα Ροδωπού, στην Κίσσαμο, σε σταυραετούς και πρίνους,
μια τρίτην εκκλησά ’χουνε ’πό τσι καιρούς εκείνους.


Κι είναι γραμμένο στο χαρτί, που δεν αλλάσσει γνώμη,
το πως εκάνανε καλό και των Τουρκών ακόμη [2].


Έτσά τσι παρακάλεσα κι εγώ σα μ’ ήβρε ζόρες
κι εκατατάξανε* γιαμιάς ανεμικές και μπόρες!


Πέντε Παρθένες του Χριστού, βλέπετε* το χωριό σας,
την Κρήτη και το Ρέθεμνος να ’χετε στο μυαλό σας.


Κι ούλους που σάσε σέβουνται κι εύχουνται στ’ όνομά σας,
σαν τα πουλιά τση πέρδικας να ’χετε στα φτερά σας.


Κι όποιοι δε σάσε σέβουνται, για δε σάσε κατένε,
κι εκείνοι την αγάπη σας σαν τα κοπέλια θένε.


Κι ούλους τσ’ αγίους τ’ ουρανού κάμετε μια μ-πατούλια*,
να μάσε δώσουνε κι εμάς ετά* κια δυο κηπούλια…



Σημειώσεις

[1] Για την εποχή του μαρτυρίου των αγίων Πέντε Παρθένων, βλ. εδώ: https://rethemnos.gr/agies-pente-parthenes-argyroypoleos-r/, καθώς και το αφιέρωμα, στο Ημερολόγιο 2020 της Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου (και στο διαδίκτυο, https://drive.google.com/file/d/1_N-oSaCPRPcavh5QRPIMM49cSS1zhImO/view).


[2] «Εις την Κρήτην υπάρχει ο Ναός αυτών και αι λάρνακες, θαύματα εκβλύζουσαι καθ’ εκάστην, ου μόνον εις τους Χριστιανούς, αλλά και εις τους Οθωμανούς», από την εισαγωγή στην «ακολουθία» των αγίων Πέντε Παρθένων (δηλ. στην υμνογραφία της εορτής τους), έργο του Αγιορείτη υμνογράφου μοναχού π. Νήφωνα, 1882.


Γλωσσάρι

Λάμπη: άλλη ονομασία της αρχαίας πόλης Λάππα (σημερινής Αργυρούπολης). Μετά την καταστροφή της από τους Άραβες, πληθυσμοί εγκαταστάθηκαν στη μετέπειτα επαρχία Αγίου Βασιλείου και το όνομά της μεταφέρθηκε στην περιοχή αυτή (γι’ αυτό και Μητρόπολη Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων, και πιθανώς τα ονόματα Λαμπινή και Μέλαμπες).

στραγκολέρνω = βασανίζω, ταλαιπωρώ

κατατάσσουν = τακτοποιούνται, καταλαγιάζουν

βλέπετε = να προσέχετε

πατούλια = συντροφιά, ομάδα

ετά = «αυτού», εκεί όπου βρίσκεστε εσείς




Θ. Ι. Ρηγινιώτης

Παρασκευή 24 Απριλίου 2020

ΚΑΙΡΟΣ: ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΡΡΙΚΝΩΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ



Αθήνα, 23 Απριλίου 2020

Αριθμ. Πρωτ. 44

Προς:
Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων
κ. Νίκη Κεραμέως

Κοινοποίηση:
Όπως ο Πίνακας Αποδεκτών


Θέμα: Διαμαρτυρία για τη συρρίκνωση του μαθήματος των Θρησκευτικών στο Δημοτικό


Αξιότιμη Κυρία Υπουργέ,

Χριστός Ανέστη, χρόνια πολλά!
Από τον «Δικτυακό Τόπο Διαβουλεύσεων» του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων πληροφορηθήκαμε για το σχέδιο νόμου με τίτλο «Αναβάθμιση του Σχολείου και άλλες διατάξεις» (http://www.opengov.gr/ypepth/?p=5133), το οποίο έχει τεθεί σε διαπραγμάτευση.
Στο Άρθρο 03 με τίτλο «Κατανομή χρόνου ανά διδακτικό αντικείμενο στα Δημοτικά Σχολεία» του υπό διαβούλευση σχεδίου νόμου διαβάσαμε με έκπληξη ότι η διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών ορίζεται μία (01) ώρα στην Ε΄ και μία (01) ώρα στην ΣΤ΄ τάξη του Δημοτικού Σχολείου.

Ο Πανελλήνιος Θεολογικός Σύνδεσμος «Καιρός», στον οποίο μετέχουν εκπαιδευτικοί του μαθήματος των Θρησκευτικών στην Πρωτοβάθμια και στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, εκφράζει τη διαφωνία του προς τον παραπάνω σχεδιασμό και ταυτόχρονα την έντονη διαμαρτυρία του για τη συνεχιζόμενη συρρίκνωση του μαθήματος των Θρησκευτικών.
Υπενθυμίζουμε ότι το μάθημα των Θρησκευτικών διδασκόταν πάντοτε επί δίωρο στην Γ΄, Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού. Η περικοπή της διδασκαλίας του στην Ε΄ και στην ΣΤ΄ τάξη, από μία (01) ώρα αντίστοιχα, ξεκίνησε προ τριετίας, με το πρόσχημα της οικονομικής κρίσης, παρά το ότι το ισχύον τότε Πρόγραμμα Σπουδών και οι διδακτικές οδηγίες του Υπουργείου Παιδείας για το μάθημα των Θρησκευτικών όριζαν τη διδασκαλία του μαθήματος για δύο (02) ώρες την εβδομάδα και μάλιστα σε συνεχόμενο δίωρο. Όταν διαμαρτυρηθήκαμε προς το Υπουργείο για την περικοπή, δόθηκαν άτυπες διαβεβαιώσεις ότι πρόκειται για ένα προσωρινό μέτρο λόγω της οικονομικής κρίσης. Σήμερα, διαπιστώνουμε ότι το προσωρινό μέτρο τείνει να παγιωθεί.
Επισημαίνουμε ότι όλα τα προγενέστερα Προγράμματα Σπουδών προέβλεπαν δίωρη διδασκαλία του μαθήματος. Το ίδιο ορίζεται στο πρόσφατα δημοσιευμένο Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος των Θρησκευτικών στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο (Υπουργική Απόφαση 31585/Δ2/4-3-2020, ΦΕΚ Β΄ 698), το οποίο αναμένεται, όπως έχει ανακοινωθεί, να εφαρμοστεί από τον προσεχή Σεπτέμβριο. Συγκεκριμένα, στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών αναφέρεται:
«Στην υποχρεωτική Εκπαίδευση (Δημοτικό-Γυμνάσιο) το μάθημα των Θρησκευτικών περιλαμβάνεται στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα των τάξεων Γ΄, Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού και των τάξεων Α΄, Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου. Διδάσκεται δύο διδακτικές ώρες εβδομαδιαίως στις τάξεις αυτές. Λαμβάνοντας υπόψη τη διδακτική μεθοδολογία, πάνω στην οποία βασίζεται η διδασκαλία του μαθήματος. Επισημαίνεται ότι τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα επιτυγχάνονται, όταν το μάθημα διδάσκεται για κάθε τμήμα σε συνεχόμενο δίωρο κάθε εβδομάδα».
Ύστερα από τα παραπάνω είναι εύλογη η απορία μας πώς αιτιολογείται η νέα συρρίκνωση του μαθήματος, εφόσον το νέο Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, το οποίο θεσπίστηκε πρόσφατα από τη σημερινή ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας ορίζει άλλα και μάλιστα όταν το Πρόγραμμα αυτό εκπονήθηκε εκτάκτως λόγω της ανάγκης συμμόρφωσης προς τις Αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας. Από το 1995 μέχρι σήμερα, όλες οι σχετικές Αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας για τη διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών προνοούν ότι το μάθημα διδάσκεται «επί ικανόν αριθμόν ωρών διδασκαλίας εβδομαδιαίως», ώστε το μάθημα να εκπληρώνει τον σκοπό του.

Αξιότιμη Κυρία Υπουργέ,
Πάγιο αίτημα του Συνδέσμου μας είναι η αναβάθμιση του μαθήματος του Θρησκευτικών, πρωτίστως για παιδαγωγικούς λόγους. Διαφωνούμε με κάθε μέτρο το οποίο υποβαθμίζει τη λειτουργία του μαθήματος. Στην κρίσιμη εποχή που διανύουμε, ο θρησκευτικός γραμματισμός των μαθητών και των μαθητριών αφορά σε καίριες πτυχές της μαθησιακής συγκρότησής τους στο πλαίσιο των ευρύτερων σκοπών της εκπαίδευσης.
Παρακαλούμε να επανεξετάσετε το παραπάνω ζήτημα και να αποκαταστήσετε τη διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών σε δύο (02) ώρες την εβδομάδα και στις τάξεις Ε΄ και ΣΤ΄ του Δημοτικού, όπως ήταν πάντοτε, για τους παιδαγωγικούς λόγους τους οποίους επικαλείται το Πρόγραμμα Σπουδών και σύμφωνα με την ιστορία και την παιδαγωγική αποστολή του.

Για το Διοικητικό Συμβούλιο


Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ                                          Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Χρήστος Καρακόλης                                    Γεώργιος Καπετανάκης 
Καθηγητής Ε.Κ.Π.Α.                                            Δρ Θεολογίας                             
                                                 


ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΟΔΕΚΤΩΝ ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗΣ:
1. Υφυπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων κ. Σοφία Ζαχαράκη
2. Γενικό Γραμματέα Θρησκευμάτων κ. Γεώργιο Καλαντζή
3. Γενική Γραμματέα Πρωτοβάθμιας, Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και Ειδικής Αγωγής κ. Αναστασία Γκίκα
4. Πρόεδρο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής κ. Ιωάννη Αντωνίου
5. Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος
6. Ιερά Επαρχιακή Σύνοδο της Εκκλησίας Κρήτης
7. Μ.Μ.Ε.


Αγίες Πέντε Παρθένες Αργυρουπόλεως Ρεθύμνης

Του Θ.Ι.Ρηγινιώτη



Εικόνα Εμμανουήλ & Ουρανίας Κιαγιαδάκη, Ιερά Μονή Αγίας Ειρήνης Χρυσοβαλάντου, Ηράκλειο Κρήτης

Ανατολικά του χωριού Αργυρούπολη Ρεθύμνης, στο δρόμο προς τον οικισμό Κάτω Πόρος, κατεβαίνοντας σε μια πανέμορφη ρεματιά, βρίσκεται ο ναός και ο τάφος των αγίων Πέντε Παρθένων και, δίπλα, πέντε λαξευτά δωμάτια στο βράχο, όπου, κατά την παράδοση, έζησαν ως ασκήτριες οι πέντε αγίες, που τιμώνται στην περιοχή.

Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους ιερούς χώρους της ανατολικής πλευράς του νομού Ρεθύμνου και ένα από τα πλέον αγαπητά στο λαό μας ορθόδοξα προσκυνήματα, με ιστορία αιώνων, καταγεγραμμένη από δυτικοευρωπαίους περιηγητές ήδη από τον 15ο αιώνα. Ολόκληρος ο χώρος βρίσκεται στην περιοχή του ελληνορωμαϊκού νεκροταφείου της αρχαίας πόλης Λάππα, ο οποίος έχει ανασκαφεί ώς ένα βαθμό από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου με ιδιαιτέρως σημαντικά ευρήματα. Και ο ίδιος ο τάφος των πέντε οσίων, καθώς και τα πέντε λαξευτά δωμάτια, όπου η παράδοση τοποθετεί την ασκητική ζωή τους, είναι τάφοι της ελληνορωμαϊκής περιόδου, που προφανώς χρησιμοποιήθηκαν από τις αγίες μερικούς αιώνες αργότερα.

Η Λάππα ήταν αρχαία πόλη της Κρήτης, εξαιρετικά σημαντική και έδρα επισκοπής, στην οποία πιθανότατα υπαγόταν και ο οικισμός Ρίθυμνα (το σημερινό Ρέθυμνο). Καταστράφηκε από τους Άραβες τον 9ο αιώνα μ.Χ. Η σημερινή Αργυρούπολη είναι χτισμένη στον ίδιο χώρο, μεγάλης ιστορικής και αρχαιολογικής σπουδαιότητας. Από τα νερά της Αργυρούπολης (πηγές της «Αγίας Δύναμης») υδρεύεται η πόλη του Ρεθύμνου.

Κατά την προφορική μαρτυρία του μακαριστού π. Χρήστου Τζαγκαραλεξάκη († Ιούνιος 2019), εφημέριου της Αργυρούπολης μέχρι τη δεκαετία του 1980, «στην Αργυρούπολη επικρατούσε η γνώμη ότι, παλαιότερα, στη περιοχή των αγίων Πέντε Παρθένων υπήρχε ένα μεγάλο και πλούσιο μοναστήρι, που βοηθούσε όλους τους κατοίκους της περιοχής», ιδίως παραχωρώντας τους το δικαίωμα να μαζεύουν τις ελιές από τους ελαιώνες του.

Οι οσίες Πέντε Παρθένες, από τότε που διασώζει η ιστορική μνήμη και μέχρι το 2014, εορτάζονταν στο ναό τους, που επικοινωνεί με το χώρο του τάφου τους, κατά την Τρίτη της διακαινησίμου εβδομάδος (Τρίτη του Πάσχα ή «Λαμπροτρίτη»), δηλ. της εβδομάδας μετά το Πάσχα, ενώ τη Μεγάλη Τρίτη χριστιανοί από την Αργυρούπολη, ιδίως γυναίκες, καθώς και από άλλα χωριά της περιοχής, μετέβαιναν στο ναό, καθάριζαν, θύμιαζαν, άναβαν τα καντήλια και λάμβαναν από το αγίασμα που αναβλύζει από τις λάρνακες των οσίων. Από το 2015 η Ιερά Μητρόπολις Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου και η ενορία Αργυρουπόλεως μετέφεραν τον εορτασμό στο Σάββατο της διακαινησίμου, ως προσφορότερη ημέρα για το γεγονός και για να μη συμπίπτει με την εορτή των αγίων νεοφανών μαρτύρων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, που εορτάζουν τη Λαμπροτρίτη.

Κατά την πανήγυρη των πέντε οσίων, οι κτηνοτρόφοι της περιοχής οδηγούν στο σημείο τα κοπάδια τους, τα οποία ευλογούνται, και, αφού αρμέξουν τα πρόβατά τους, μετά το πέρας της θείας λειτουργίας προσφέρουν το γάλα στους προσκυνητές, μαζί με ένα κομμάτι φρέσκο ανθότυρο, προσφορά των τυροκομείων της περιοχής. Γάλα αποστέλλουν και πολλοί κτηνοτρόφοι που αδυνατούν να παρευρεθούν. Ορισμένοι μάλιστα είναι τασσιμάρηδες, δηλ. έχουν τάξει (υποσχεθεί) την προσφορά του γάλακτος, προσευχόμενοι υπέρ του ποιμνίου τους, ιδίως σε περιπτώσεις ασθενειών.

Τα ονόματα των οσίων Πέντε Παρθένων καταγράφονται το 1577 από τον Φραντζέσκο Μπαρότσι – ο οποίος τα αντιγράφει από αγιογραφία στο ναό τους – ως Ρωδιώνα, Θέκλα, Μαριάμνη, Ανεείμ και Μάρθα. Οι επόμενοι συγγραφείς, ώς τον 20ό αιώνα, δεν τα αναφέρουν, αλλά μιλούν για «Πέντε Αγίες Παρθένες» αόριστα και ανώνυμα. Όμως, εδώ και περίπου 130 χρόνια (όπως θα δούμε παρακάτω), οι πέντε οσίες έχουν ταυτιστεί στα τοπικά συναξάρια και λοιπά αγιολογικά κείμενα με τις πέντε οσίες παρθενομάρτυρες Θέκλα, Μαρία, Μάρθα, Ενναθά (ή Εννεείμ) και Μαριάμνα (συνηθέστερα: Μαριάμνη, κατ’ επίδρασιν της γενικής πτώσης, όπως π.χ. Αικατερίνη αντί του ορθού Αικατερίνα), που μαρτύρησαν στην Περσία το 330 ή το 346-347 μ.Χ., κατά το διωγμό των χριστιανών από τον αμείλικτο αυτοκράτορα των Περσών Σαπώρ Β' (Σαβώριο, όπως αναφέρεται στα βυζαντινά κείμενα).

Οι αγίες αυτές, που χαρακτηρίζονται «Πέντε Κανονικές Παρθένες» [«κανονικές» σημαίνει ότι ανήκαν σε «ιδιαίτερη κατηγορία μοναζουσών, οι οποίες μολονότι δεν αποχωρούσαν από την εγκόσμια πραγματικότητα, απείχαν των κοσμικών απολαύσεων και ήταν αφιερωμένες στη διακονία του Χριστού και του πλησίον» (1)], τιμώνται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 9 Ιουνίου, γι’ αυτό, εδώ και αρκετά χρόνια, ο ναός των οσίων Πέντε Παρθένων στην Αργυρούπολη λειτουργεί και την ημέρα εκείνη, με μικρότερη όμως λαμπρότητα.

Τρίτη του Πάσχα πανηγυρίζει και ο ναός των οσίων Πέντε Παρθένων που βρίσκεται στο χωριό Μύλοι Ρεθύμνης (στον παλαιό οικισμό, μέσα στο φαράγγι). Ένας τρίτος ναός αφιερωμένος στις οσίες είναι το απομακρυσμένο εξωκλήσι των «Αγίων Παρθένων» στο ακρωτήρι Σπάθα, που υπάγεται στην ενορία Ροδωπού της Ιεράς Μητροπόλεως Κισσάμου και Σελίνου (νομός Χανίων)· ο ναός αυτός, μετά από δεκαετίες ερήμωσης και ελλείψει οποιασδήποτε πληροφορίας για την ημέρα της πανήγυρής του, καθιερώθηκε τα τελευταία χρόνια να πανηγυρίζει τη μνήμη των οσίων στις 9 Ιουνίου.

Εκ πρώτης όψεως, η καθιέρωση της εορτής των οσίων Πέντε Παρθένων την Τρίτη του Πάσχα μοιάζει να οφείλεται στο ότι εκείνη την ημέρα μαρτύρησαν από τους διώκτες τους. Το ίδιο εξάλλου συμβαίνει με την καθιέρωση της εορτής, την ίδια ημέρα, των αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, οι οποίοι μαρτύρησαν στη Λέσβο το 1463. Όμως την παλαιά συνήθεια του προσκυνήματος της Μεγάλης Τρίτης έρχεται να συμπληρώσει παράδοση, που καταγράψαμε στο γειτονικό χωριό Μούντρος, ότι οι οσίες μαρτύρησαν τη Μεγάλη Τρίτη, αλλά, επειδή τη Μεγάλη Εβδομάδα δεν πανηγυρίζονται άγιοι, οι χριστιανοί μετέθεσαν την εορτή τους στην Τρίτη του Πάσχα· γι’ αυτό και γυναίκες από το Μούντρος (ίσως και από άλλα χωριά της περιοχής) πήγαιναν επίσης τη Μεγάλη Τρίτη στο ναό τους, θύμιαζαν και λάμβαναν και αγίασμα.
Η ίδια παράδοση διασώζει ότι οι οσίες ήταν μικρές σε ηλικία και οι γονείς τους τις έκρυβαν για να μην τις αρπάξουν οι διώκτες τους, λόγω της ομορφιάς τους. Όμως τις πρόδωσε ο ιερέας του χωριού, τις συνέλαβαν και, αφού δεν κατόρθωσαν να τις πείσουν να αρνηθούν το Χριστό, τις έσφαξαν, οπότε οι χριστιανοί έλαβαν τα σώματά τους και τα ενταφίασαν στο γνωστό τάφο τους.

Η ιδέα ότι οι αγίες προδόθηκαν από τον ιερέα του χωριού, η οποία είναι διαδεδομένη και στην Αργυρούπολη, προφανώς οφείλεται σε επίδραση του συναξαρίου των οσίων Πέντε Κανονικών Παρθένων των εκ Περσίας, αν και δεν μπορούμε να αποκλείσουμε εντελώς το ενδεχόμενο να έχουμε κι εδώ παρόμοια περίπτωση. Τα υπόλοιπα στοιχεία δεν ταιριάζουν με το συναξάρι εκείνων, άρα προέρχονται από την παράδοση της περιοχής. 
Η διήγηση αυτή έρχεται σε αντίθεση με την κυρίαρχη εντύπωση, ότι οι αγίες ήταν ασκήτριες, που ασκήτευαν στα πέντε λαξευτά κελιά δίπλα στον κατοπινό τάφο και το ναό τους, παραδόξως όμως ταιριάζει με την εικονογραφική παράδοση που συναντούμε στην Αργυρούπολη, όπου αγιογραφούνται όχι ως μοναχές, αλλά ως αρχοντοπούλες και μάρτυρες. Τις παραδόσεις αυτές δεν μπορούμε να τις αξιολογήσουμε ιστορικά, ούτε όμως και να τις αγνοήσουμε· ίσως στην πραγματικότητα συνδυάζονται – ίσως οι αγίες όντως κρύφτηκαν από τους γονείς τους και έζησαν ασκητικά, άγνωστο πόσο χρονικό διάστημα, στα συγκεκριμένα κελιά, που είναι στην πραγματικότητα αρχαίοι τάφοι.

Διαβάστε τη συνέχεια ΕΔΩ ή ΕΔΩ

Περί...ευλογίας


Έχουμε σοβαρότερα θέματα για να ασχοληθούμε από το να αναλωνόμαστε διαρκώς με τις αδολεσχίες, τους ψυχολογισμούς και τους αδιανόητους αναγωγισμούς του Ράμφου. (Apropos άλλης τάξεως θέμα είναι ο Πλάτων, που τον γνωρίζει όσο λίγοι)

24 ΑΠΡΙΛΙΟΥ: ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ ΤΗ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΑΡΜΕΝΙΩΝ


24 ΑΠΡΙΛΙΟΥ
ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ
ΤΗ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΑΡΜΕΝΙΩΝ

(Κλασσικά οι άσχετοι του fb κάλυψαν την παραπάνω φωτογραφία λες και καλύπτεται το διαρκές έγκλημα της Τουρκίας)

ΚΛΙΚ: 

Πέμπτη 23 Απριλίου 2020

Μίκη Θεοδωράκη, Το πανηγύρι της Ασή Γωνιάς



Το Πανηγύρι της Ασή-Γωνιάς είναι ένα συμφωνικό σκέρτσο βασισμένο πάνω σε λαϊκά Κρητικά μοτίβα. Μια μουσική πανδαισία που θυμίζει όλους τους μεγάλους κλασικούς συνθέτες των περασμένων αιώνων και κατατάσσει για μία ακόμα φορά τον Μίκη Θεοδωράκη στους μεγαλύτερους και σπουδαιότερους συνθέτες του 20ου αιώνα, εν ζωή μάλιστα!


Συμφωνικό σκέρτσο (1946-1947) 

Κρατική Ορχήστρα Αθηνών
Μουσική Διεύθυνση: Ηλίας Βουδούρης 
Ηχογράφηση συναυλίας: Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 11 Φεβρουάριου 2005

Το συμφωνικό σκέρτσο Το Πανηγύρι της Αση-γωνιάς, είναι το πρώτο σύνθεμα του Μίκη Θεοδωράκη το οποίο ερμηνεύτηκε δημόσια. Αυτό έγινε στις 7 Μαΐου του 1950, όταν ο αρχιμουσικός και δάσκαλος του νεαρού μουσουργού, Φιλοκτήτης Οικονομίδης, το συμπεριέλαβε σε πρόγραμμα συναυλίας της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, την οποία διηύθυνε στο θέατρο Ορφέας. Ήταν όμως και το πρώτο έργο του στο οποίο δείχνει φανερά ότι η παραδοσιακή μουσική της Ελλάδας, και ιδιαίτερα εκείνη της Κρήτης, θα αποτελούσε μια πολύτιμη πηγή έμπνευσης. Το έργο ολοκληρώθηκε σε πρώτη μορφή, για ορχήστρα εγχόρδων, στις 27 Δεκεμβρίου 1946, στην Αθήνα. Ο συνθέτης ταυτοχρόνως άρχισε να επεξεργάζεται και τη μορφή του για πιάνο τέσσερα χέρια, όμως η προσπάθειά του αυτή έμεινε ανολοκλήρωτη, προφανώς λόγω των τότε γεγονότων (εμφύλιος, παρανομία κλπ). Την επόμενη χρονιά πάντως, παρά τις αντίξοες συνθήκες, κατόρθωσε να το διασκευάσει-μεταγράψει για μεγάλη συμφωνική ορχήστρα, που ήταν και η αρχική του πρόθεση. Την οριστική, τέλος, μορφή της ενορχήστρωσής του επεξεργάστηκε την άνοιξη του 1950. Το έργο, μολονότι σύντομο και σε ένα μέρος, έχει τη φόρμα της σουίτας. Τα χορευτικά μέρη της ερμηνεύονται βεβαίως χωρίς διακοπή. Δυο είναι τα θέματα που κυριαρχούν. Το πρωτοεμφανιζόμενο βασίζεται στη μελωδία και στο ρυθμό (πεντοζάλη) του γνωστού παραδοσιακού κρητικού τραγουδιού Μες στου Μαγιού τις Μυρωδιές. Το δεύτερο είναι μεν πρωτότυπο, υφάνθηκε όμως και αυτό με κρητικά ρυθμικά μοτίβα. Στην ενορχήστρωσή του ο συνθέτης εστίασε στο χρώμα μάλλον παρά στη συμφωνική επεξεργασία και ανάπτυξη. Στη χειρόγραφη παρτιτούρα σημειώνει: "Το Πανηγύρι της Αση-γωνιάς γίνεται κάθε χρόνο στα Χανιά της Κρήτης. Στην ομώνυμη μουσική μου σύνθεση παίρνω αφορμή από αυτό το γεγονός, για να δώσω την ατμόσφαιρα της λαϊκής ζωντάνιας, χαράς και δύναμης. Είναι ακόμη η νοσταλγία και ο ρεμβασμός κάτω από το γαλάζιο φως του Αιγαίου, και διευκρινίζει: Η Αση-γωνιά είναι ένα μοναστήρι στην Κρήτη. Ο πατέρας μου αναφερόταν πολλές φορές στο πανηγύρι που γινόταν εκεί μια φορά το χρόνο". Είναι προφανές ότι το έργο έχει προγραμματικό χαρακτήρα, όχι όμως αυστηρό μα ελεύθερο, καθώς, όπως υπονοούν οι σημειώσεις του συνθέτη, ο ίδιος δεν είχε βρεθεί στο πανηγύρι, όταν έπλαθε το έργο του αυτό. Οι περιγραφές ωστόσο και η γνώση της κρητικής παραδοσιακής μουσικής αποτέλεσαν ένα δυναμικό εφαλτήριο για τη φαντασία και την έμπνευσή του. Το έργο έγινε δεκτό από την πρώτη ερμηνεία του με ιδιαίτερα εγκώμια. Ο Μανώλης Καλομοίρης, σε κριτική του που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Έθνος στις 12 Μαΐου 1950, αναφέρει: " ...Ο κ. Θεοδωράκης είναι ένας νέος με-πραγματικό συνθετικό ταλέντο. Έχει το αίσθημα του χρώματος και ξέρει να συνταιριάζει ζωηρούς ρυθμούς και νεωτεριστικές αρμονίες". Σε κείμενό του που δημοσιεύτηκε τρεις μέρες μετά στην «Ελληνική Δημιουργία», ο Γεώργιος Σκλάβος σημειώνει: "...Ο φετινός απόφοιτος της τάξεως των Ανωτέρων θεωρητικών του Ωδείου Αθηνών, κ. Μίκης Θεοδωράκης. παρουσίασε διά πρώτην φοράν δημοσίαν σύνθεσιν για ορχήστρα υπό την διεύθυνσιν του καθηγητού του. Το Πανηγύρι της Αση-γωνιάς, όπως ονομάζει το συμφωνικό του σκέρτσο, είναι μια σελίς με έντονο το εθνικό χρώμα της ιδιαιτέρας του πατρίδος Κρήτης. Πολλές φορές μου εδόθη η ευκαιρία να διακηρύξω την αγάπη μου προς το λαϊκό τραγούδι της Μεγαλονήσου αυτής. Το θεωρώ το πλουσιότερο σε ρυθμό και χρώμα. Τα προσόντα δε αυτά αποτελούν ακριβώς και τα κυριότερα χαρακτηριστικό της συνθέσεως του κ. Θεοδωράκη... "
Παρά ταύτα όμως το έργο παρέμεινε μέχρι σήμερα ανέκδοτο δισκογραφικό. 

Γιώργος Β. Μονεμβασίτης

***
Δείτε και: 

Τετάρτη 22 Απριλίου 2020

Χρήστος Γιανναράς, Να ξανασμίξουν η Γιορτή με το «νόημα»



Στην πλειονότητά τους οι σύγχρονες κοινωνίες διαστέλλουν την όποια γιορτή (θρησκευτική ή εθνική) από το «νόημά» της. «Νόημα» λέμε την αιτία και τον σκοπό πράξεων, συμβάντων, ενεργημάτων, τη σημασία τους για τη ζωή μας. Και «γιορτή» ονομάζουμε τη συλλογική χαρά και ευφροσύνη που εισπράττουμε από συμβάντα - γεγονότα ευεργετικά για τη ζωή όλων μας.

Ο συλλογικός εορτασμός συνεπαγόταν πάντοτε κοινή αργία. Όταν οι άνθρωποι γιορτάζουν, δεν εργάζονται, έχουν «σχόλη», εγκαταλείπουν την «α-σχολία». Η ασχολία είναι δουλεία στην ανάγκη, η σχόλη ανακουφίζει την ασχολία, η ασχολία παρηγορείται από τη σχόλη. «Ασχολούμεθα ίνα σχολάζωμεν», είπε ο Αριστοτέλης.


Σχολάζουμε και γιορτάζουμε με τη μνήμη πάντοτε κάποιας μεγάλης χαράς που δίνει σταθερά «νόημα» στη ζωή μας. Έστω, σε μια «μικρά ζύμη», ελάχιστη πληθυσμική ομάδα. Κάποτε, στις χριστιανικές κοινωνίες, όταν η συνοχή της συλλογικότητας προέκυπτε από μια κοινή εύρεση και βίωση ελπίδας για ελευθερία από τον θάνατο, οι γιορτές ήταν εκρήξεις χαράς από ρεαλιστική ψηλάφηση αυτής της προσδοκίας. Τότε αυτονόητο πλαίσιο του βίου ήταν η κοινωνία των σχέσεων, οικογένεια και κοινότητα. Οι άνθρωποι μοιράζονταν τη ζωή, ανάγκες, χαρές και πόνους – δεν λογάριαζαν για «πρόοδο» τη θωράκιση της εγωτικής ακοινωνησίας με ατομικά «δικαιώματα».

Σήμερα, το «νόημα» της γιορτής αρχίζει και τελειώνει στην αργία, ίσως και σε κάποια διαφοροποίηση των εδεσμάτων. Το αίνιγμα του θανάτου το απωθούμε ή το παρακάμπτουμε, οι άνθρωποι προτιμάμε το απλοϊκότερο ενδεχόμενο: να μηδενίζεται η ύπαρξη με τον θάνατο. Συντηρούμε ακόμα εθιμοτυπικά κατάλοιπα της άλλοτε εόρτιας χαράς του κοινοτικού βίου, εκκλησιαστικές ονομασίες περιόδων ή ημερών αργίας και ευωχίας, ίσως και τη συναισθηματική εμμονή σε θρησκευτικές τελετουργίες που εκτιμώνται για τη γραφικότητά τους. Συντηρούμε προσχήματα, οι «γιορτές» μας δεν έχουν «νόημα».

Σε αυτή την ανεπρόκοπη χώρα, που συνεχίζουμε να τη λέμε «Ελλάδα», η ιστορική αποτυχία μας των κατοίκων και πολιτών της είναι μια πραγματική οδύνη.

Κυριολεκτικά και συγκεκριμένα: Διακόσια χρόνια τώρα, είναι αδύνατο να συνειδητοποιήσουμε (ο λαός, οι πολιτικοί μας ηγέτες, το επιστημονικό δυναμικό, οι δάσκαλοι, οι δημιουργοί - καλλιτέχνες) πως όταν στο Σύνταγμά μας ονομάζουμε την Εκκλησία «επικρατούσα εν Ελλάδι θρησκεία» κατεδαφίζουμε και διαγράφουμε, όχι δοξασίες, «πεποιθήσεις», χρησιμοθηρικές πρακτικές κοινωνικής συνοχής, αλλά την ιστορική δυναμική ενός πολιτισμού.

Αυτές οι δύο λεξούλες «επικρατούσα θρησκεία» αρνούνται και ατιμάζουν την «πόλιν» των Ελλήνων, την «εκκλησία του δήμου», την «πολιτικήν τέχνην» ως άθλημα μίμησης του «τρόπου της του παντός διοικήσεως», τρόπου της αθανασίας και του συμπαντικού κάλλους. Να μιλάνε οι Έλληνες για «επικρατούσα θρησκεία» σημαίνει ότι δεν καταλαβαίνουν πια τίποτε από τον Παρθενώνα, τίποτε από την Αγιά-Σοφιά, γέννησαν κατά λάθος τον Πανσέληνο και τον Ρωμανό τον Μελωδό, πέρασαν τυχαία από την τραγωδία στην ευχαριστιακή δραματουργία, τυχαία από τον Αριστοτέλη στον Μάξιμο τον Ομολογητή.

Ίσως σκόπιμα, όσοι πιθηκίζουν τον μηδενισμό και αμοραλισμό για να ακκίζονται σαν «προοδευτικές» δυνάμεις, υπερτονίζουν τα συμπτώματα παρακμής, δηλαδή θρησκειοποίησης, της Εκκλησίας στην Ελλάδα.

Βλέπουν στην Εκκλησία μόνο την παιδαριώδη ηθικολογία, τον θεολογικό αναλφαβητισμό, την ψυχανωμαλία των δήθεν «συντηρητικών» κληρικών και λαϊκών – με πολυθόρυβη αγραμματοσύνη και ψυχαναγκασμό.

Χαρακτηριστική η συγκεφαλαίωση όλων αυτών των συμπτωμάτων σε δύο κραυγαλέες εμμονές που ταλαιπώρησαν την ελλαδική Εκκλησία στο φετινό Πάσχα: Ο ναρκισσισμός των «συντηρητικών» απαιτούσε να υποταχθεί η εκκλησία στην ψυχολογική τους ανάγκη να λατρεύουν είδωλα. Πρώτο είδωλο, το Άγιο Φως, το «αυθεντικό» και «γνήσιο», που με προγραμματισμένη κάθε χρόνο θαυματοποιία, εξάγεται αεροπορικώς από τα Ιεροσόλυμα. Και δεύτερο είδωλο, ο άρτος και ο οίνος της Ευχαριστίας, που (όπως το απαίτησε η ρωμαιοκαθολική νοησιαρχική ειδωλοποιία) υφίστανται «μεταστοιχείωση» (transubstantiatio), θεοποιούνται μαγικά.

Δεν υποψιάζονται οι θλιβεροί νάρκισσοι της «συντηρητικής» εγωπάθειας ότι έτσι καταργούν τον πυρήνα του χριστιανικού ευ-αγγελίου. Ότι ο Θεός δεν είναι «οντότητα», ένα αναγκαία προκαθορισμένο «τι», είναι σχέση, η ύπαρξη ως σχέση: είναι «Πατήρ», «Υιός», «Πνεύμα», υποστάσεις που ορίζονται ως ελευθερία αγάπης – «ο Θεός αγάπη εστί» (1 Ιωαν. 4,16). Δεν προκαθορίζεται από την αναγκαιότητα να υπάρχει, αλλά αυτοκαθορίζεται ως ελευθερία αγάπης, αγάπης που «γεννά» και «εκπορεύει». Η αγάπη (ο «μανικός έρως») είναι ο τρόπος ύπαρξης (όχι απλώς συμπεριφοράς) του Θεού.

Επομένως, το Άγιο Φως είναι άγιο, επειδή κοινωνείται αγαπητικά «εκκλησιαζόμενο», όχι μαγικά επιβαλλόμενο καθιστώντας την πίστη «αναγκαστή κατά πάντων».

Και τα «τίμια δώρα» της Ευχαριστίας, η κοινωνία του άρτου και του οίνου, δεν μεταστοιχειώνουν το κτιστό σε άκτιστο, αλλά χαρίζουν στο κτιστό να υπάρχει με τον τρόπο του ακτίστου, την αγαπητική ελευθερία.

Giorgio Agamben, Φάση 2

πηγή: ΑΝΤΙΦΩΝΟ





Μετάφραση: Αναστάσιος Θεοφιλογιαννάκος

Όπως ήταν προβλεπόμενο και όπως είχαμε προσπαθήσει να υποψιάσουμε όσους προτιμούσαν να κλείσουν τα μάτια και τα αυτιά τους, η λεγόμενη φάση 2 ή η επιστροφή στην κανονικότητα θα είναι ακόμη χειρότερη από όσα έχουμε ζήσει έως σήμερα. Δύο σημεία μεταξύ εκείνων που προετοιμάζονται (στα υπό εκπόνηση διατάγματα) είναι ιδιαίτερα αποτρόπαια και συνιστούν κατάφωρη παραβίαση των αρχών του Συντάγματος: η περιορισμένη, με βάση την ηλικιακή ομάδα, δυνατότητα μετακίνησης, δηλαδή η υποχρέωση για άτομα άνω των 70 ετών να παραμείνουν κλεισμένοι στο σπίτι τους και η υποχρεωτική ορολογική χαρτογράφηση για το σύνολο του πληθυσμού. Όπως έχει επισταμένως επισημανθεί σε μία έκκληση που κυκλοφορεί τώρα στην Ιταλία, αυτή η διάκριση είναι αντισυνταγματική γιατί αφενός μεν δημιουργεί μια ομάδα πολιτών δεύτερης κατηγορίας (ενώ όλοι οι πολίτες πρέπει να είναι ίσοι ενώπιον του νόμου), αφετέρου δε τους στερεί de facto την ελευθερία τους με μία εντελώς αδικαιολόγητη επιβολή άνωθεν, η οποία θέτει μάλλον σε κίνδυνο την υγεία των εν λόγω ατόμων αντί να τα προστατέψει. Τούτο μαρτυρείται από τις πρόσφατες ειδήσεις για την αυτοκτονία δύο ανθρώπων ηλικίας άνω των εβδομήντα ετών, οι οποίοι δεν άντεχαν πλέον να ζουν σε απομόνωση. Εξίσου παράνομη είναι η υποχρέωση της ορολογικής χαρτογράφησης, δοθέντος ότι το άρθρο 32 του Συντάγματος ορίζει πως κανείς δεν υποχρεώνεται να υποβληθεί σε ιατρική εξέταση παρά μόνο κατ’ εφαρμογή διατάξεως νόμου, ενώ για μία ακόμα φορά, όπως συμβαίνει κατά την τελευταία περίοδο, τα μέτρα φέρεται ότι θα θεσπιστούν με κυβερνητικό διάταγμα.

Παραμένουν επίσης οι περιορισμοί αναφορικά με τις τηρητέες αποστάσεις και τις απαγορεύσεις συναντήσεων, πράγμα που συνεπάγεται τον αποκλεισμό οιασδήποτε δυνατότητας πραγματικής πολιτικής δραστηριότητας.

Είναι απαραίτητο να εκφράσουμε χωρίς επιφυλάξεις τη διαφωνία μας για το μοντέλο της κοινωνίας που βασίζεται στην κοινωνική απόσταση και στον απεριόριστο έλεγχο που βούλονται να επιβάλουν.


[Το κείμενο του Giorgio Agamben δημοσιεύθηκε στο Quodlibet με τίτλο Fase 2: https://www.quodlibet.it/giorgio-agamben-fase-2]

Τρίτη 21 Απριλίου 2020

Giorgio Agamben, Ένα ερώτημα






«Πρῶτόν τε ἦρξε καὶ ἐς τἆλλα τῇ πόλει ἐπὶ πλέον ἀνομίας τὸ νόσημα […] καὶ τὸ μὲν προσταλαιπωρεῖν τῷ δόξαντι καλῷ οὐδεὶς πρόθυμος ἦν, ἄδηλον νομίζων εἰ πρὶν ἐπ’ αὐτὸ ἐλθεῖν διαφθαρήσεται»
[Και από άλλες απόψεις ο λοιμός έγινε αφορμή για μεγαλύτερη ανομία στην πόλη […] Κανένας δεν είχε διάθεση να επιμένει περισσότερο σε κάτι που το θεωρούσε καλό, αφού δεν ήταν βέβαιος ότι δεν θα πέθαινε προτού να το πραγματοποιήσει] 
Θουκυδίδης, Ιστορίαι 2,53 (μετάφρ.:  Νίκος Σκουτερόπουλος)


Θα ήθελα να μοιραστώ με όσους το επιθυμούν ένα ερώτημα επί του οποίου δεν έχω πάψει εδώ και πάνω από ένα μήνα να στοχάζομαι. Πώς είναι δυνατόν μια ολόκληρη χώρα να μη συνειδητοποιεί ότι κατέρρευσε ηθικά και πολιτικά ενώπιον μιας ασθένειας; Οι λέξεις που χρησιμοποίησα για να διατυπώσω αυτό το ερώτημα ζυγίστηκαν προσεκτικά μία προς μία. Το μέτρο της παραίτησης από τις ηθικές και πολιτικές αρχές μας είναι, στην πραγματικότητα, πολύ απλό: πρέπει ν’ αναρωτηθούμε ποιο είναι το όριο πέρα απ’ το οποίο δεν είμαστε διατεθειμένοι να υποχωρήσουμε. Πιστεύω ότι ο αναγνώστης που θα κάνει τον κόπο να εξετάσει τα ακόλουθα σημεία δε θα μπορέσει παρά να συμφωνήσει –αν δεν το έχει ήδη συνειδητοποιήσει ή αν προσποιείται ότι δεν το έχει συνειδητοποιήσει– ότι το κατώφλι που χωρίζει την ανθρωπιά από τη βαρβαρότητα ξεπεράστηκε.
1) Το πρώτο σημείο, ίσως το πιο σοβαρό, αφορά τις σορούς των νεκρών. Πώς μπορέσαμε να δεχτούμε, με την επίκληση και μόνο ενός απροσδιόριστου κινδύνου, όχι μόνο να πεθαίνουν μόνοι τους οι αγαπημένοι μας άνθρωποι και γενικά τα ανθρώπινα όντα, αλλά –πράγμα που δεν είχε ξανασυμβεί ποτέ στην ιστορία, από την Αντιγόνη μέχρι σήμερα– οι σοροί τους να καίγονται χωρίς κηδεία;
2) Δεχτήκαμε έπειτα, χωρίς να φέρουμε πολλά προσκόμματα, με την επίκληση και μόνο ενός απροσδιόριστου κινδύνου, να περιορίσουμε σε βαθμό που δεν είχε συμβεί ποτέ πριν στην ιστορία της χώρας, ούτε κατά τη διάρκεια των δύο Παγκόσμιων Πολέμων (η απαγόρευση κυκλοφορίας κατά τη διάρκεια του πολέμου περιοριζόταν σε ορισμένες ώρες) την ελευθερία μετακίνησής μας. Δεχτήκαμε, συνεπώς, με την επίκληση και μόνο ενός απροσδιόριστου κινδύνου, να αναστείλουμε κατ’ ουσίαν τις σχέσεις φιλίας και αγάπης, επειδή ο πλησίον μας έγινε πιθανή πηγή μόλυνσης.
3) Αυτά μπόρεσαν να συμβούν –και εδώ φτάνουμε στη ρίζα του φαινομένου– διότι έχουμε διαχωρίσει την ενιαία βιοτική μας εμπειρία, που είναι πάντα αδιαχώριστα σωματική και πνευματική, αφενός σε μια καθαρά βιολογική ύπαρξη και αφετέρου σε μια αισθηματική και πολιτισμική ζωή. Ο Ιβάν Ίλιτς έχει δείξει, και ο Ντέιβιντ Κέιλυ το ανέφερε πρόσφατα, την ευθύνη της σύγχρονης ιατρικής γι’ αυτό το διαχωρισμό, ο οποίος θεωρείται δεδομένος, ενώ είναι, αντίθετα, η μεγαλύτερη αφαίρεση. Ξέρω καλά ότι αυτή η αφαίρεση πραγματοποιήθηκε από τη σύγχρονη επιστήμη μέσω συσκευών ανάνηψης, οι οποίες μπορούν να διατηρήσουν ένα σώμα σε κατάσταση καθαρά φυτικής ζωής.
Αν όμως αυτή η κατάσταση επεκτείνεται πέρα από τα αναγκαία χωρικά και χρονικά όριά της, όπως προσπαθούμε να κάνουμε σήμερα, και γίνεται ενός είδους αρχή της κοινωνικής συμπεριφοράς, πέφτουμε σε αντιφάσεις απ’ τις οποίες δεν υπάρχει διέξοδος.
Ξέρω ότι κάποιοι θα σπεύσουν να μου απαντήσουν πως πρόκειται για μια κατάσταση χρονικά περιορισμένη, μετά την οποία όλα θα επανέλθουν στην πρότερη κατάσταση. Είναι πραγματικά παράδοξο ότι μπορούν και το επαναλαμβάνουν, εκτός αν το κάνουν με κακή πίστη, αφού η ίδια η εξουσία που κήρυξε την έκτακτη ανάγκη δεν παύει να μας υπενθυμίζει πως, όταν η έκτακτη ανάγκη ξεπεραστεί, οφείλουμε να συνεχίσουμε να τηρούμε τις ίδιες οδηγίες και ότι η «κοινωνική αποστασιοποίηση», όπως ονομάστηκε μ’ έναν εύγλωττο ευφημισμό, θα είναι η νέα αρχή οργάνωσης της κοινωνίας. Και, σε κάθε περίπτωση, αυτό που, με καλή ή κακή πίστη, έχουμε δεχτεί να μας επιβληθεί δε θα είναι δυνατόν να ακυρωθεί.
Δεν μπορώ, σε αυτό το σημείο, αφού απέδωσα ευθύνες σε καθέναν από μας, να μην αναφερθώ επίσης στις βαρύτερες ευθύνες εκείνων που έχουν το καθήκον να διαφυλάσσουν την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Πρώτα απ’ όλα, η Εκκλησία, έχοντας μετατραπεί σε θεραπαινίδα της επιστήμης, η οποία έχει γίνει πλέον η αληθινή θρησκεία της εποχής μας, αρνήθηκε ριζικά τις θεμελιωδέστερες αρχές της. Η Εκκλησία, υπό έναν Πάπα με το όνομα Φραγκίσκος, ξέχασε ότι ο Φραγκίσκος αγκάλιαζε τους λεπρούς. Ξέχασε ότι ένα από τα έργα του ελέους είναι να επισκέπτεσαι τους ασθενείς. Ξέχασε ότι οι μάρτυρες διδάσκουν πως πρέπει να είμαστε έτοιμοι να θυσιάσουμε τη ζωή και όχι την πίστη και πως η εγκατάλειψη του πλησίον μας σημαίνει εγκατάλειψη της πίστης. 
Μια άλλη κατηγορία που απέτυχε στα καθήκοντά της είναι εκείνη των νομικών. Είμαστε εδώ και καιρό συνηθισμένοι στην απερίσκεπτη χρήση των διαταγμάτων έκτακτης ανάγκης μέσω των οποίων η εκτελεστική εξουσία αντικαθιστά στην ουσία τη νομοθετική, καταργώντας την αρχή της διάκρισης των εξουσιών στην οποία θεμελιώνεται η δημοκρατία. Στη συγκεκριμένη περίπτωση όμως ξεπεράστηκε κάθε όριο, και έχει κανείς την εντύπωση ότι τα λόγια του πρωθυπουργού και του επικεφαλής της πολιτικής προστασίας αποκτούν, όπως είχε ειπωθεί για τα λόγια του Φύρερ, άμεση ισχύ νόμου. Και δεν είναι σαφές πώς θα διατηρηθούν, όταν εξαντληθεί το όριο χρονικής ισχύος των διαταγμάτων έκτακτης ανάγκης, οι περιορισμοί της ελευθερίας, όπως ανακοινώθηκε. Με ποιες νομικές ρυθμίσεις; Με μια διαρκή κατάσταση εξαίρεσης; Είναι καθήκον των νομικών να ελέγχουν ότι τηρούνται οι διατάξεις του συντάγματος, αλλά οι νομικοί σωπαίνουν. Quare siletis, iuristae, in munere vestro? [Γιατί σωπαίνετε, νομομαθείς, για τα πράγματα που σας αφορούν;]*
Ξέρω πως θα υπάρξουν εκείνοι που θα απαντήσουν ότι, αν και βαριά, η θυσία έγινε στο όνομα ηθικών αρχών. Σε αυτούς θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι ο Άιχμαν, απ’ ό,τι φαίνεται καλή τη πίστει, δεν κουραζόταν να επαναλαμβάνει πως έκανε όσα έκανε ακολουθώντας τη συνείδησή του, υπακούοντας σε αυτό που πίστευε ότι είναι οι επιταγές της καντιανής ηθικής. Ένας κανόνας που διακηρύσσει ότι πρέπει να παραιτηθούμε από το καλό για να διασώσουμε το καλό είναι εξίσου ψευδής και αντιφατικός μ’ εκείνον που, προκειμένου να προστατεύσουμε την ελευθερία, μας επιβάλλει να παραιτηθούμε απ’ την ελευθερία.
13 Απριλίου 2020
Giorgio Agamben

[Το κείμενο του Giorgio Agamben δημοσιεύθηκε στο Quodlibet με τίτλο Una domanda: https://www.quodlibet.it/giorgio-agamben-una-domanda]
-----------------------------------
* Πρόκειται για μια φράση με μεγάλη ιστορία. Το 1558 ο Αλμπερίκο Τζεντίλι γράφει: «Silete, theologi, in munere alieno» (Σωπάστε, θεολόγοι, για πράγματα που δε σας αφορούν), καλώντας τους θεολόγους να παραδώσουν τα ηνία των υποθέσεων του κόσμου στους νομομαθείς. Το 1946 ο Καρλ Σμιτ γράφει, με τη σειρά του: «Silete, iurisconsulti, in munere alieno» (Σωπάστε, νομομαθείς, για πράγματα που δε σας αφορούν), διαπιστώνοντας ότι τώρα καλούνται οι νομικοί να παραδώσουν τα ηνία στους τεχνοκράτες. Αυτή την προτροπή προς τους νομικούς να σωπάσουν αρνείται ο Αγκάμπεν, στο βιβλίο του Stato di eccezione (Κατάσταση εξαίρεσης)· τους καλεί να μην εγκαταλείψουν τη νομοθέτηση και την οργάνωση της κοινωνικής ζωής στους τεχνοκράτες. Γιατί σωπαίνετε, νομομαθείς, για τα πράγματα που σας αφορούν; [Σ.τ.Μ.]

Κυριακή 19 Απριλίου 2020

Η επιβολή της μοναδικής σκέψης

&

Όταν μπήκαμε στην κρίση του κορωνοϊού και ελήφθησαν τα πρώτα περιοριστικά μέτρα γράψαμε -με κάποιο δισταγμό, είναι η αλήθεια-πως αυτό που θα ζήσουμε θα αποτελέσει δοκιμασία για την ελευθερία μας. Αλλά για το καλό μας. Αναφερόμασταν βεβαίως στην ελευθερία της μετακίνησης.

Δεν μας περνούσε ποτέ από το μυαλό ότι η κρίση θα περιόριζε την ελευθερία της διακίνησης των ιδεών. Την ελευθερία της σκέψης. Την ελευθερία της πίστης. Την ελευθερία της γνώμης. Και όμως: Στους νέους -αναγκαστικά ολοκληρωτικούς- καιρούς γεννήθηκε μια νέα απαίτηση: Να μη μιλάς. Να μη διατυπώνεις τη σκέψη σου. Να μη διαφωνείς. Έγκλημα, αν διαφωνείς. Να «καρφώνεις». Και όλα αυτά τα «μην» στο όνομα του Μεγάλου Σκοπού.

Πρόκειται για τη θεωρία της μοναδικής σκέψης. Τη θεωρία που κατήγγειλε ως αριστερή σε ένα ωραίο ιδεολογικό βιβλίο του («Κατάθεση», εκδόσεις Μαλλιάρης) ο τέως πρόεδρος Σαρκοζί. Αλλά που, όπως φαίνεται, την αντέγραψαν και την υιοθέτησαν και άλλοι. Ας αναλογιστούμε: Ζούμε σε καιρούς που έχουμε απεριόριστο ελεύθερο χρόνο για να σκεφτούμε. Αν αναζητήσουμε, όμως, εκπομπές λόγου στις τηλεοράσεις μας, πάνελ με συμμετοχή πολιτικών και πνευματικών ανθρώπων στις οθόνες μας, με απογοήτευση θα διαπιστώσουμε ότι δεν υπάρχουν. Καταργήθηκαν. Εκπομπή «λόγου» είναι σήμερα ο Αντώνης Ρέμος ή η αναμετάδοση για χιλιοστή φορά κάποιου αφιερώματος για τον μεγάλο Μίκη Θεοδωράκη. Κάποτε ξενυχτούσαμε για να δούμε αντιπαραθέσεις, συνθέσεις, διαλόγους σε έναν Χατζηνικολάου, σε έναν Πρετεντέρη, σε έναν Παπαχελά.

Σήμερα; Σήμερα κανοναρχούμαστε από δύο ζώνες, την πρωινή και την απογευματινή του δελτίου ειδήσεων, διαμορφωνόμαστε ως αγέλη και… τέλος. Σχεδόν καταργήθηκαν, πλην εξαιρέσεων, και οι τηλεοπτικές συνεντεύξεις με προσωπικότητες του δημόσιου βίου. Οι δημοσιογράφοι χάσαμε τη δυνατότητα να «σκάβουμε» τις προσωπικότητες, να τις «ανακρίνουμε», να τις ελέγχουμε, να τους βγάζουμε τον θετικό εαυτό τους. Σήμερα η μοναδική ελεύθερη διακίνηση ιδεών είναι τα εύπεπτα «μιμίδια» του Tik Tok μέσω των κινητών μας.

Μήπως, άραγε, γιατί δεν συμφέρει να σκεπτόμαστε; Ας αναλογιστούμε: Ζούμε σε καιρούς οριακούς, που κλεισμένοι στα σπίτια μας έχουμε την ανάγκη να εκφράσουμε τη γνώμη μας, καμιά φορά και τη διαφωνία μας. Δεν είναι έγκλημα η διαφωνία στις φιλελεύθερες δημοκρατίες. Δικαίωμα είναι. Και όταν επιχειρούμε να τη διατυπώσουμε, τι παρατηρούμε; Ομαδικό bullying. Δείτε τι συμβαίνει στο διαδίκτυο. Εάν κάποιος επιχειρήσει να διατυπώσει τη διαφωνία του σε ένα αφύσικο μέτρο (μην πας να δεις τους δικούς σου το Πάσχα) «κρεμώντας» ένα εκτονωτικό σχόλιο κάτω από ένα ρεπορτάζ ιστοσελίδας, τι αντιμετωπίζει; Ομαδικές επιθέσεις από τα αδέσποτα μισθωμένα trolls του διαδικτύου. Μισθωμένες γνώμες. Δείτε τι συμβαίνει στα κοινωνικά δίκτυα. Εάν κάποιος πει μια κακή λέξη για τον καθηγητή Τσιόδρα ή για να τον υφυπουργό Χαρδαλιά (απολύτως επιτυχημένοι και οι δύο στην αποστολή τους), αντιμετωπίζεται ως υπονομευτής του έθνους. Ως εχθρός της κυβέρνησης. Καμιά φορά και ως «αριστερός σατανάς». Και εμείς εκτιμούμε απεριόριστα τους Τσιόδρα και Χαρδαλιά, έχουν τον σεβασμό μας. Εκτιμούμε όμως και την αξία της διαφορετικής γνώμης, έστω και αν αυτή είναι μίζερη ή κοντόθωρη.

Κάτι είχε πει κάποτε σχετικώς ο Βολταίρος. Ελεύθεροι άνθρωποι είμαστε. Με τα ελαττώματά μας, αλλά ελεύθεροι. Θεωρούμε εν τέλει πως πρέπει να αφήνουμε χώρο στη μιζέρια για να εκδηλωθεί. Και να εκτεθεί. Θεωρούμε ότι πρέπει να έχουμε την ελευθερία, το προνόμιο να μας αντιπαθούν για τη γνώμη μας. Πειράζει; Δείτε τι συμβαίνει στη δημόσια σφαίρα επίσης. Δέχθηκε επίθεση ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, επειδή επιμένει μετά την αφυπηρέτησή του να είναι ενεργός πολίτης και να παρεμβαίνει. Είτε αποστέλλοντας μια επιστολή στον δήμαρχο Μεσολογγίου για την επέτειο της πολιορκίας της πόλης του είτε γιατί τόλμησε και μίλησε στο τηλέφωνο με πρώην συναδέλφους του Προέδρους για ευχές. Οι διάσπαρτοι μέσα στο σύστημα «Αρτέμηδες Μάτσες», η ντροπή του συστήματος, τον σταύρωσαν «καθημερινά», «πρωταγωνιστικά» και «δημόσια». Η νέα απαίτηση στους καιρούς μας είναι η ιδιωτεία.

Δείτε τι συμβαίνει, τέλος, στην ιδιωτική σφαίρα. Η πίστη τελεί υπό παρακολούθηση. Και μάλιστα από ένα νέο είδος πολίτη: Του πολίτη-ασφαλίτη, ο οποίος παρακολουθεί το facebook των ιερέων, τους φωτογραφίζει στους ναούς των εκκλησιών και διανέμει ως κοινός ρουφιάνος τις φωτογραφίες τους σε ενημερωτικές ιστοσελίδες, απαιτώντας τη δίωξή τους. Ιδού, λοιπόν, ο νέος άνθρωπος της εποχής: O Ηοmo Coronovirus. Μη σκέφτεσαι, μη μιλάς, μη διαφωνείς, μη μετακινείσαι, μην πιστεύεις, μην κοινωνάς, στοιχίσου πίσω από τη μοναδική σκέψη. Φάγαμε τα νιάτα μας να καταγγέλλουμε τη Σιγκουρίμι, τη Στάζι και την ΚGB για τις παρεμβάσεις τους στις «Ζωές των άλλων», καμαρώναμε για την ανωτερότητα της Δυτικής Δημοκρατίας και το αποτέλεσμα ήταν ποιο; Να γίνουμε εμείς Σιγκουρίμι, εμείς Στάζι, εμείς KGB κατά τη διάρκεια του βίου μας. Οι κοινωνίες μας.

Ζητώ ταπεινά να σκεφτούμε το εξής: Μήπως οι θεωρίες συνωμοσίας για τον Μπιλ Γκέιτς, το τσιπάκι, το 5G, το τέλος του κόσμου, καθετί το ανορθολογικό, απίθανο και μεταφυσικό κυριαρχούν στα μυαλά των ανθρώπων γιατί καταργήσαμε την ελεύθερη σκέψη και εξορίσαμε τη λογική από τις τηλεοράσεις και τα ραδιόφωνα; Από τις ζωές μας; Μήπως οι άνθρωποι επιχειρούν να διαμαρτυρηθούν έξω από τις εκκλησίες τις Κυριακές, γιατί κάποιοι όχι μόνο τούς στερούν τη δυνατότητα να εκτονωθούν με σχόλια στον μαγικό κόσμο του διαδικτύου, αλλά και τους προπηλακίζουν; Μήπως ο Παυλόπουλος μιλά, επειδή μια Σακελλαροπούλου δεν μιλά; Μήπως το θέμα δεν είναι πόσο μιλά ο Παυλόπουλος, αλλά πόσο απούσα από τα πάγια, τα εθνικά και τα παραδοσιακά είναι η νέα Πρόεδρος;

Θερμή παράκληση προς άπασες τις εξουσίες: Προσοχή! Όσο περισσότερο συμπιέζετε την ανθρώπινη φύση τόσο περισσότερο ρισκάρετε την έκρηξή της. Στις δημοκρατίες που δεν ακούνε τους πολίτες τους, πράγματι, δεν υπάρχουν αδιέξοδα. Πάντοτε υπάρχουν οδοί διαφυγής. Καλή Ανάσταση!