πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ, 25-26/3/2023
Το τραγικό σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών αποτελεί μια ιστορική τομή. Όλοι γνωρίζουμε ότι δεν θα ξεχαστεί, ότι θα θυμόμαστε που είμασταν όταν το μάθαμε, όλοι διασθάνονται ότι, μετά απ’ αυτό, ορισμένες περιοχές του βίου θα είναι διαφορετικές.
Είναι ένα μείζον, και ιστορικό, Γεγονός.
Και είναι τέτοιο με δύο τουλάχιστον τρόπους.
Ο ένας είναι μακροσκοπικός και παγκόσμιος. Πράγματι, εδώ και μερικές δεκαετίες στις χώρες του αναπτυγμένου καπιταλισμού και γενικά στις δημοκρατίες της ευμάρειας – εκεί όπου ηγεμονεύει το αίτημα της αυτοπραγμάτωσης και της προσωπικής ευτυχίας, η ιστορία δεν γράφεται πλέον αποκλειστικά από τους πολιτικούς, τους διπλωμάτες, του στρατηγούς. Ομοίως, το μονοπώλιο στην διαμόρφωση του «μεγάλου ιστορικού γεγονότος» δεν έχουν πια οι κοινωνικές συγκρούσεις, οι εκλογικές αναμετρήσεις, οι διεθνείς συμφωνίες και οι πόλεμοι. Μπορεί όλα αυτά να εξακολουθούν να αποφασίζουν για τη ζωή μας σε αρκετά επίπεδα έχουν όμως χάσει την ικανότητα να οριοθετούν από μόνα τους το «πριν» και το «μετά», να ρηγματώνουν παγιωμένες αντιλήψεις, να προκαλούν αλυσιδωτές αντιδράσεις μέσα στο σύμπαν των κοινωνικών συναισθημάτων. Μαζί με τα παραδοσιακά γεγονότα, στα κοινωνικά, πολιτισμικά και κοινωνικά χρονολόγια της παγκοσμιοποιημένης – μα και της εθνικής- ζωής, συναντάμε πια νέα συμβάντα και «άλλα μεγάλα Γεγονότα».
Το σύγχρονο timeline είναι γεμάτο από στιγμές που γράφουν την Ιστορία διαφορετικά. Και ενίοτε εντυπώνονται στην συλλογική μνήμη ως ισχυρότερος ενδείκτης της αλλαγής από οποιαδήποτε πολιτική μεταβολή. Αλήθεια, τι θα θυμάται εντονότερα σε 20 χρόνια κάποιος που σήμερα είναι 20 χρονών; Έναν πόλεμο με τη «Ρωσία και τους ουκρανούς που ήταν να τινάξει τα πάντα στο αέρα αλλά τελικά δεν άλλαξε και πολλά πράγματα για μας» ή την τραγική εμπειρία των Τεμπών που διέψευσε μια ονειρική εντύπωση αναμελιάς και κάθε βεβαιότητα ασφαλούς νεανικής βίωσης του χρόνου. Αυτό που ονομάτισαν πολλά θύματα αλλά και συνομήλικοι τους με την διατύπωση: «ενηλικιώθηκα με τον πιο σκληρό τρόπο».
Οι μεταβιομηχανικές δημοκρατίες της ευμάρειας δεν είναι λοιπόν, όπως τις θέλουν κάποιοι, κοινωνίες χωρίς ιστορικό χρόνο, δεν είναι ασήμαντες οντότητες του αιώνιου παρόντος. H εποχή μας δεν είναι εκείνη της ασημαντότητας. Απλά ο χρόνος έμαθε να υποδέχεται την καταστροφή των σωμάτων μαζί με εκείνη των κοινωνικών ονείρων, άρχισε να μιλάει μέσα από το βίωμα της βίαιης διακοπής του ατομικού σχεδίου ζωής ενός εκάστου και να υπολογίζει το τραύμα και τον πόνο που προκαλούν οι ειρηνικοί πόλεμοι των δυστυχημάτων, του αδόκητου συλλογικού θανάτου και της τεχνολογικής κρίσης που υποβόσκει πάντα. Χωρίς ποτέ να γίνεται απολίτικη (είναι εμφανές πχ ότι υπάρχει σοβαρή πολιτική ευθύνη της κυβέρνησης που επέτρεπε την συγκοινωνία σε ένα τόσο επικίνδυνο σιδηροδρομικό περιβάλλον) η νέα ιστορία μας και οι αγωνίες που σέρνει μαζί της ανακαλύπτει, μετράει, και ελέγχει τις σχέσεις εξουσίας εκείνες που κρύβονται κάτω από τις μεγάλες ιαχές και τα δομημένα ιδεολογικά συστήματα, βλέπει ανταγωνισμούς που διαμορφώνονται κάτω από το πέπλο της συμβατικής πολιτικής αντιπαράθεσης.
Η διαχείριση του κινδύνου, η δίκαιη κατανομή του σε μια κοινωνία, η προστασία του πολίτη από την απληστία της αγοράς ή την αδιαφορία του κράτους, ο τρόπος που θα θεραπευτεί μια τραγική αδικία – αυτή που προκαλεί ο αδόκητος μαζικός θάνατος σε δυστύχημα- είναι τα σημερινά επίδικα. Εξ ίσου με όλα τα άλλα που γνωρίζαμε έως τώρα.
Η ιστορική οδύνη των Τεμπών βρίσκεται ακριβώς σε αυτό το δεύτερο σημείο, σε ένα νέο πεδίο διεκδίκησης δικαιωμάτων, στην μεθόριο μιας νέας ανασφάλειας, στη ζώνη όπου διαψεύδονται και μαζί αναζωπυρώνονται οι προσδοκίες για λιγότερα και πιο ίσα μοιρασμένα ρίσκα, σε έναν νοερό τόπο όπου ο θρήνος γράφει μια ιστορία εντοπισμού των ευθυνών, τιμωρίας των υπαιτίων, αποκατάστασης της αδικίας, επανάκαμψης της εμπιστοσύνης, μοιρασμένης τεχνολογικής γνώσης και διεκδίκησης μιας καλύτερης ζωής. Και όχι μια ιστορία επιβεβαίωσης των βεβαιοτήτων μας («για το δυστύχημα φταίνε τα καπιταλιστικά κέρδη και (εν γένει) το Σύστημα») ή κατοχύρωσης του δικού μας αλάθητου («για όλα φταίνε τα λάθη του Σταθμάρχη»).
____________________________________________
Ο κ. Παναγής Παναγιωτόπουλος είναι επίκουρος καθηγητής στο ΕΚΠΑ. Από τις εκδόσεις Πόλις κυκλοφορεί το βιβλίο του «Τεχνολογικές καταστροφές και πολιτικές του κινδύνου: Παλινδρομήσεις του κοινωνικού εκσυγχρονισμού στην Ελλάδα 1947-2000».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου