Χριστός, το αιώνιο Ταό

Δημοσιεύθηκε σε ειδικό ένθετο στο περιοδικό Τρίτο Μάτι, τ. 170, Απρίλιος 2009.

Επιμέλεια: Θεόδωρος Ι. Ρηγινιώτης

ΑΝ ΚΑΙ ΟΧΙ με την ίδια δύναμη όπως στον λαό του Θεού (τους Ιουδαίους), ωστόσο η παρουσία του Πνεύματος του Θεού ενεργούσε επίσης στους εθνικούς που δεν γνώριζαν τον αληθινό Θεό, διότι ακόμη και ανάμεσα από αυτούς ο Θεός βρήκε γι’ Αυτόν εκλεκτούς. […] Αυτό γινόταν από την πτώση του Αδάμ μέχρι την έλευση του Κυρίου μας Ιησού Χριστού στον κόσμο εν σαρκί.

Άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ

(προμετωπίδα στο Ιερομονάχου Δαμασκηνού, Χριστός, το αιώνιο Ταό)

Μέρος πρώτο

Α΄

Οι αρχαίοι διδάσκαλοι του χριστιανισμού, και εκείνοι που συνέχισαν την παράδοσή τους, διδάσκουν ότι η πορεία του ανθρώπου προς την τελειότητα είναι άρρηκτα δεμένη με τη σχέση του προς το Υπέρτατο Ον, τον απόλυτα Αγαθό Δημιουργό και «Τροφοδότη» (συντηρητή) του κόσμου μας και όλων των υπαρκτών κόσμων.

Το Ον αυτό η χριστιανική παράδοση Το ονομάζει Θεό, χρησιμοποιώντας, με νέο περιεχόμενο, έναν όρο από τις προχριστιανικές θρησκείες. Ξέρουμε ότι το όνομα αυτό δεν εξαντλεί «αυτό που πράγματι είναι» το Υπέρτατο Ον (την «ουσία» Του), είναι όμως το πιο κοντινό σ’ αυτή την ουσία όνομα που μπορεί να χρησιμοποιήσει η ανθρώπινη σκέψη (και, ανάλογα, το αντίστοιχο όνομα σε όλες τις γλώσσες). Όλοι οι μεγάλοι διδάσκαλοι του χριστιανισμού, που είχαν προσωπική γνώση του Υπέρτατου Όντος, αποδέχτηκαν αυτό το όνομα, παρόλο που τόνισαν ότι η ουσία Του είναι άρρητη, δηλαδή δεν εκφράζεται με ανθρώπινες λέξεις.

Επίσης, λόγω της ανάγκης του ανθρώπου για συλλογισμό και επικοινωνία, χρησιμοποίησαν ανθρώπινους όρους και εικόνες για να δώσουν σε όλους να καταλάβουν περίπου αυτά που εκείνοι είχαν μάθει από το Υπέρτατο Ον, τονίζοντας πάντα ότι οι λέξεις και οι εικόνες δεν πρέπει να απολυτοποιούνται – αλλιώς κινδυνεύουμε να αποδώσουμε στο Υπέρτατο Ον ανθρώπινα χαρακτηριστικά, που δεν Του ανήκουν. Η παραπάνω θεμελιώδης χριστιανική διδασκαλία (ότι η αλήθεια δεν εξαντλείται στη γλωσσική της έκφραση) ονομάζεται «αποφατισμός».

Την ουσία του Θεού («τι ακριβώς είναι ο Θεός») δεν τη γνωρίζουμε. Γνωρίζουμε όμως γι’ Αυτόν ό,τι ο ίδιος έχει αποκαλύψει για τον εαυτό Του, και αυτά (κατά τους αρχαίους χριστιανούς διδασκάλους και εκείνους που τους ακολούθησαν) μπορούμε να τα συνοψίσουμε σε τρία κυριότερα χαρακτηριστικά:

1. Ο Θεός είναι Πρόσωπο. Δεν είναι μια απρόσωπη δύναμη που «δημιούργησε το σύμπαν», αλλά ένα λογικό Ον, με συνείδηση της ύπαρξής Του, που επικοινωνεί ελεύθερα με τα άλλα όντα, τα αγαπά και τα καλεί να Το αγαπήσουν κι εκείνα και έτσι να ενωθούν μ’ Αυτό. Η λέξη πρόσωπο στο χριστιανισμό σημαίνει λογικό και ελεύθερο ον, που διατηρεί σχέση αγάπης με τα άλλα όντα. Προέρχεται από τις λέξεις προς+ωψ (=μάτι) και σημαίνει αυτόν που είναι στραμμένος προς τον άλλο, όχι προς τον εαυτό του. Το αντίθετο (αυτό που στρέφεται προς τον εαυτό του και ουσιαστικά κλείνεται σ’ αυτόν) είναι το άτομο (αυτό που «δεν τέμνεται», δεν κόβεται παραπέρα).

2. Ο Θεός είναι Τριάδα. Όταν λέμε «Θεός», δεν εννοούμε μόνο τον Πατέρα, αλλά και τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα. Και οι Τρεις μαζί, σε απόλυτη συνεργασία, δημιούργησαν τον κόσμο και τον άνθρωπο. Είναι Ένας Θεός και όχι Τρεις Θεοί, έχοντας αιτία αυτής της ενότητας τον Πατέρα (ο Οποίος, με τρόπο άγνωστο σε μας, «γεννά» τον Υιό και «εκπορεύει» το Άγιο Πνεύμα), καθώς Τους ενώνει η κοινή ουσία και η απόλυτη αγάπη που έχουν μεταξύ Τους.

3. Ο Θεός είναι Αγάπη. Από αγάπη δημιούργησε τους κόσμους των αγγέλων και το δικό μας κόσμο, από αγάπη, κατόπιν κοινής συμφωνίας, το Ένα από τα Τρία Πρόσωπα μίκρυνε και έγινε άνθρωπος (ο Ιησούς), σταυρώθηκε και αναστήθηκε, ακούει τις προσευχές μας και είναι πάντα σε ετοιμότητα να μας σώσει από το μεγαλύτερο εχθρό μας, το θάνατο. Μόνο που «θάνατος» εδώ σημαίνει το χωρισμό μας από το Θεό και η σωτηρία απ’ αυτόν το θάνατο μπορεί να είναι ο ίδιος ο σωματικός μας θάνατος (όχι η αυτοκτονία, αλλά η αυτοθυσία από αγάπη).

Επειδή ο Θεός είναι αγάπη, ο άνθρωπος που ζει με αγάπη ζει με τον τρόπο ζωής του Θεού. Έτσι, όσο πιο πολύ θεμελιώνει τη ζωή του στην αγάπη, τόσο πιο πολύ «μοιάζει» με το Θεό, επομένως τόσο πιο πολύ ενώνεται μαζί Του (πλησιάζει στο περίφημο «καθ’ ομοίωσιν» της Αγίας Γραφής). Κι όσο πιο πολύ πλησιάζει στο Θεό, ο άνθρωπος πλησιάζει και τα άλλα όντα της Δημιουργίας.

«Ο κόσμος είναι ένας κύκλος» λέει ο άγιος Δωρόθεος, «ο Θεός είναι το κέντρο του κι εμείς στεκόμαστε στην περιφέρειά του. Όσο πιο πολύ πλησιάζουμε προς το κέντρο, τόσο πλησιάζουμε και μεταξύ μας. Όσο απομακρυνόμαστε από το κέντρο, απομακρυνόμαστε και μεταξύ μας». Αυτή είναι η γεωμετρία του αγίου Δωρόθεου, ενός από τους μεγαλύτερους δασκάλους της χριστιανικής αγάπης, που έζησε στην έρημο της Παλαιστίνης τον 6^ο αιώνα μ.Χ.

****
Δείτε ολόκληρη την εργασία του κ. Ρηγινιώτη εδώ.