Ευχόμαστε σε όλους και σε όλες
ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ
με υγεία, χαρά, ευτυχία και αγάπη!
Παρασκευή 30 Δεκεμβρίου 2022
Πέμπτη 29 Δεκεμβρίου 2022
Ανθολόγιον 280: Θάνος Σταθόπουλος
[...] Κάθε έργο τέχνης είναι μια τύχη: ο ακατονόμαστος χαρακτήρας μιας έξωσης.
Θάνος Σταθόπουλος, Εισαγωγή στη μέρα, εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 2021, σελ. 78
Τρίτη 27 Δεκεμβρίου 2022
Ανθολόγιον 279: George Steiner
(...) Το θαύμα της μουσικής έγκειται στο ότι μπορούμε να τη μοιραζόμαστε πολλοί άνθρωποι ταυτόχρονα. Μπορούμε να ακούμε μουσική συλλογικά, μπορούμε να ακούμε μουσική μαζί με τους ανθρώπους που αγαπάμε, μπορούμε να ακούμε μουσική μαζί με τους φίλους μας. Η γλώσσα της κοινής εμπειρίας είναι η μουσική, όχι η ανάγνωση. (...)
Τζωρτζ Στάινερ - Λωρ Αντλέρ, Ένα μακρύ Σάββατο: συζητήσεις, μετάφραση: Θάνος Σαμαρτζής, εκδόσεις Δώμα, Αθήνα 2022, σελ. 88-89 (απόσπασμα).
Σάββατο 24 Δεκεμβρίου 2022
ΙΔΙΟΜΕΛΑ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΩΡΩΝ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ: ΨΑΛΛΕΙ ΧΟΡΟΣ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΝΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ
https://www.youtube.com/watch?v=YDf_lX9IP8Y
Τέσσερα ιδιόμελα των Μεγάλων Ωρών των Χριστουγέννων- Ψάλλει χορός Βατοπαιδινών Πατέρων
CD: "Βατοπαιδινή Μουσική Βιβλιοθήκη Α' - Ύμνοι των Χριστουγέννων"
ΩΡΑ ΠΡΩΤΗ
Ἦχος πλ. δ' Ποίημα Σωφρονίου Πατριάρχου Ἱεροσολύμων
Βηθλεὲμ ἑτοιμάζου· εὐτρεπιζέσθω ἡ φάτνη· τὸ Σπήλαιον δεχέσθω, ἡ ἀλήθεια ἦλθεν· ἡ σκιὰ παρέδραμε· καὶ Θεὸς ἀνθρώποις, ἐκ Παρθένου πεφανέρωται, μορφωθείς τὸ καθ' ἡμᾶς, καὶ θεώσας τὸ πρόσλημμα. Διὸ Ἀδὰμ ἀνανεοῦται σὺν τῇ Εὔᾳ, κράζοντες· Ἐπὶ γῆς εὐδοκία ἐπεφάνη, σῶσαι τὸ γένος ἡμῶν.
Δόξα... Καὶ νῦν...
Ἦχος πλ. δ'
Τάδε λέγει Ἰωσὴφ πρὸς τὴν Παρθένον· Μαρία, τὶ τὸ δρᾶμα τοῦτο, ὃ ἐν σοὶ τεθέαμαι; ἀπορῶ καὶ ἐξίσταμαι, καὶ τὸν νοῦν καταπλήττομαι! Λάθρα τοίνυν ἀπ' ἐμοῦ, γενοῦ ἐν τάχει. Μαρία, τὶ τὸ δρᾶμα τοῦτο, ὃ ἐν σοὶ τεθέαμαι; ἀντὶ τιμῆς αἰσχύνην, ἀντ' εὐφροσύνης, τὴν λύπην, ἀντὶ τοῦ ἐπαινεῖσθαι, τὸν ψόγον μοι προσήγαγες. Οὐκ ἔτι φέρω λοιπόν, τὸ ὄνειδος ἀνθρώπων· ὑπὸ γὰρ Ἱερέων ἐκ τοῦ ναοῦ, ὡς ἄμεμπτον Κυρίου σὲ παρέλαβον· καὶ τὶ τὸ ὁρώμενον;
ΩΡΑ ΤΡΙΤΗ
Έτερον. Ἦχος πλάγιος β'
Οὗτος ὁ Θεὸς ἡμῶν, οὐ λογισθήσεται ἕτερος πρὸς αὐτόν, ὁ τεχθεὶς ἐκ Παρθένου, καὶ τοῖς ἀνθρώποις συναναστραφείς. Φάτνῃ πενιχρᾷ Υἱὸς μονογενής, κείμενος ὁρᾶται βροτός· καὶ σπαργάνοις πλέκεται, ὁ τῆς δόξης Κύριος, καὶ Μάγους ἀστὴρ μηνύει, εἰς αὐτοῦ προσκύνησιν, καὶ ἡμεῖς μελῳδοῦμεν·Τριὰς Ἁγία, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Δόξα... Καὶ νῦν...
Ἦχος γ'
Ἰωσήφ, εἰπὲ ἡμῖν, πῶς ἐκ τὼν ἁγίων ἣν παρέλαβες Κόρην, ἔγκυον φέρεις ἐν Βηθλεέμ; Ἐγὼ φησι, τοὺς Προφήτας ἐρευνήσας, καὶ χρηματισθεὶς ὑπὸ Ἀγγέλου, πέπεισμαι, ὅτι Θεὸν γεννήσει ἡ Μαρία ἀνερμηνεύτως· οὗ εἰς προσκύνησιν, Μάγοι ἐξ Ἀνατολῶν ἥξουσι, σὺν δώροις τιμίοις λατρεύοντες. Ὁ σαρκωθεὶς δι' ἡμᾶς, Κύριε, δόξα σοι.
Καλά Χριστούγεννα
 |
| Η Γέννησις (Μονή Βατοπεδίου,1312). [πηγή: http://agioritikesmnimes.blogspot.com/2011/12/421-2.html] |
Καλά και ευλογημένα Χριστούγεννα!
Σάββατο 17 Δεκεμβρίου 2022
Ανθολόγιον 278: Γ. Μανιάτης
[...] Ἡ ἀπορία δὲν πηγάζει ἀπὸ τὸ ἐρώτημα. Ὅταν διερωτῶμαι δὲν ἀπορῶ, ἡσυχάζω. Ἀπορῶ καὶ γίνομαι ἄπορος ὅταν ἔχω μιὰν ἀπάντηση καὶ δὲν ξέρω ποῦ νὰ τὴ βάλω. [...]
Γιώργος Μανιάτης, Έξεργα, εκδόσεις Στιγμή, γ' έκδοση, Αθήνα 2018, σελ. 40-41.
Παρασκευή 16 Δεκεμβρίου 2022
Πρέπει να μεταλάβω; (Εν όψει των Χριστουγέννων)
Του Θ. Ι. Ρηγινιώτη
Ο Θεός και ο Ιησούς Χριστός δεν ωφελείται, ούτε βλάπτεται, ό,τι κι αν κάνει ο άνθρωπος.
Όλα όσα ο Χριστός ζητάει να κάνουν οι άνθρωποι (που είναι γραμμένα στα Ευαγγέλια) έχουν μοναδικό σκοπό την ωφέλεια των ανθρώπων.
Το ίδιο και όσα ζητάει η Εκκλησία να κάνουν οι άνθρωποι – και σε ηθικό και σε τελετουργικό επίπεδο, π.χ. τη νηστεία, την εξομολόγηση, την αγνότητα μέχρι το γάμο κ.τ.λ. – βασίζονται ακριβώς σε όσα έχει διδάξει ο Ιησούς Χριστός και έχουν μοναδικό σκοπό την ωφέλεια των ανθρώπων. Μάλιστα, τα έχουν καθιερώσει, με σοφία και αγάπη, όχι τυχαίοι «παπάδες», αλλά άγιοι, που αγωνίστηκαν πάρα πολύ στη ζωή τους να πορευτούν το δρόμο του Χριστού, πλησίασαν πάρα πολύ το Θεό και το συνάνθρωπο και τελικά έζησαν μέσα στο θείο Φως. Μέσα σ’ αυτό το θείο Φως εμπνεύστηκαν όσα δίδαξαν και θέσπισαν για τη ζωή των χριστιανών, ώστε όλοι μας να προχωρήσουμε πνευματικά τόσο, ώστε να μπούμε σ’ αυτό το θείο Φως, και εδώ και στην αιωνιότητα.
Τι δίδαξε λοιπόν ο Χριστός;
Ορίστε μερικά βασικά σημεία:
«Να αγαπάτε τους εχθρούς σας, να ευλογείτε εκείνους που σας καταριούνται, να κάνετε καλό σ’ εκείνους που σας κάνουν κακό και να προσεύχεστε για εκείνους που σας κακομεταχειρίζονται και σας κυνηγούν, για να γίνεται παιδιά του ουράνιου Πατέρα σας, αφού εκείνος ανατέλλει τον ήλιο του και στους πονηρούς και στους καλούς και βρέχει και στους δίκαιους και στους άδικους.
Διότι, αν αγαπάτε μόνο εκείνους που σας αγαπούν, τι αμοιβή θα έχετε; Και οι τελώνες δεν κάνουν το ίδιο; Και, αν χαιρετάτε μόνο τους φίλους σας, τι ξεχωριστό κάνετε; Και οι τελώνες δεν κάνουν το ίδιο; Εσείς όμως να είστε τέλειοι, όπως και ο ουράνιος Πατέρας σας είναι τέλειος» (κατά Ματθαίον ευαγγέλιο, κεφάλαιο 5, στίχοι 44 – 48).
«Αν δανείζετε μόνο εκεί όπου ελπίζετε να τα πάρετε πίσω, τι χάρη έχετε; Και οι αμαρτωλοί δανείζουν αμαρτωλούς, για να ξαναπάρουν το ίδιο ποσόν. Εσείς όμως να αγαπάτε τους εχθρούς σας και να κάνετε καλό και να δανείζετε εκεί που δεν ελπίζετε σε επιστροφή, και η ανταμοιβή σας θα είναι μεγάλη και θα είστε παιδιά του Υψίστου, γιατί εκείνος είναι καλός και με τους αχάριστους και τους πονηρούς. Να είστε λοιπόν φιλεύσπλαγχνοι, όπως και Πατέρας σας είναι φιλεύσπλαγχνος» (κατά Λουκάν, κεφ. 6, στ. 34 – 36).
Αυτά είναι ήδη δύσκολο να τα χωνέψει ο άνθρωπος. Χρειάζεται μεγάλη αγάπη, εμπιστοσύνη στο Θεό και επιθυμία πρώτα απ’ όλα για τον παράδεισο, για να δεχτεί έστω ο άνθρωπος να προσπαθήσει να κάνει πράξη αυτές τις εντολές του Ιησού Χριστού. Πολλοί, ακόμη και άνθρωποι που αναγνωρίζουν πως είναι χριστιανοί, θυμώνουν και προτιμούν να πουν πως ο Χριστός έκανε λάθος, παρά να παραδεχτούν πως αυτό που Εκείνος δίδαξε είναι ο αληθινός δρόμος που οδηγεί τον άνθρωπο στο μεγαλύτερο θησαυρό: κοντά στο Θεό, και σ’ αυτή τη ζωή και στην επόμενη (την αιώνια ζωή, που ακολουθεί μετά το θάνατο – σύμφωνα πάλι με τα λόγια του ίδιου του Χριστού).
Κυριακή 11 Δεκεμβρίου 2022
Σάββατο 10 Δεκεμβρίου 2022
Κυριακή 4 Δεκεμβρίου 2022
Αδολεσχίες αλυσιτελείς (σχόλιο στην επικαιρότητα)
"Καλά είναι δουλειά της κυβέρνησης να λέει στις Τράπεζες τι επιτόκια καταθέσεων πρέπει να δίνουν;", αναρωτιέται στο Twitter γνωστός δημοσιογράφος. Αφ' ής στιγμής έχει χρυσοπληρώσει ο ελληνικός λαός τις ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών, φυσικά και είναι.
Η βία στα Σχολεία μας
Τελευταία νέα από την «πόλη των γραμμάτων», το Ρέθυμνο: συμμορία εξωσχολικών εισέβαλε στην αυλή του 1ου Επαγγελματικού Λυκείου και (μαζί με άλλα μέλη της, μαθητές του σχολείου) ξυλοκόπησε ανηλεώς έναν αλλοδαπό μαθητή. Μερικοί από τους εμβρόντητους καθηγητές, που μπήκαν στη μέση για να διασώσουν το θύμα, ξυλοκοπήθηκαν επίσης, ενώ, όπως φαίνεται, χρησιμοποιήθηκε και μαχαίρι ή άλλο αιχμηρό αντικείμενο.
Η αφορμή; Ασήμαντη – ανάμεσα σε βλακώδη ρατσισμό και χυδαία ψευτοπαλληκαριά, του στυλ «μαζευόμαστε δέκα για να δείρουμε έναν!». Η κουλτούρα της παρανομίας, που έχει εμποτίσει το σύγχρονο πρόσωπο της Κρήτης.
Το επεισόδιο καταγράφηκε σε βίντεο και έκανε το γύρω της χώρας, στο Διαδίκτυο και στα δελτία ειδήσεων.
Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2022
Για την «Κιβωτό του Κόσμου»
Γράφει ο Θεόδωρος Ι. Ρηγινιώτης
Δεν ξέρω αν έχει νόημα να προσπαθήσω να μιλήσω λογικά σε ένα αφηνιασμένο, ανεξέλεγκτο πλήθος, που περιμένει μια λέξη από τα Μέσα Μαζικής Εξημέρωσης (κατά τινά) για να βγει εκτός εαυτού, να δικάσει και να καταδικάσει κάποιον χωρίς να περιμένει ούτε καν τα κανονικά δικαστήρια, και να απαιτεί με κραυγές από το Διαδίκτυο και το Facebook τον διασυρμό και την εξολόθρευσή του – έχοντας προαποφασίσει χωρίς καμία αμφιβολία ή προβληματισμό ότι είναι ΕΝΟΧΟΣ!
Επειδή όμως σ’ αυτόν τον τόπο δεν έχουν εξαφανιστεί και οι λογικοί άνθρωποι, που σκέφτονται ψύχραιμα πριν σχηματίσουν άποψη, θα γράψω κι εγώ τους προβληματισμούς μου. Τους γράφω επίσης για την Ιστορία, για να υπάρχουν – και ευχαριστώ τους φιλόξενους φίλους μου, που μου δίνουν κάθε φορά αρκετό χώρο για να τους εκφράσω.
1. Δεν αποκλείεται οι σοβαρές κατηγορίες ενάντια στους υπεύθυνους της «Κιβωτού του Κόσμου», τόσο σε διάφορους εργαζόμενους όσο και στους ιδρυτές της, τον π. Αντώνιο Παπανικολάου και τη σύζυγό του, να είναι πέρα για πέρα αληθινές. Γράφω «οι σοβαρές κατηγορίες», γιατί κάποιες απ’ αυτές μπορεί να παρουσιάζουν γεγονότα παραποιημένα ή μονόπλευρα. Όμως υπάρχουν και σοβαρές. Και η αστυνομική και δικαστική έρευνα (όχι η «ιερή αγανάκτηση» των ΜΜΕ ή οι κραυγές των διαφόρων τυχάρπαστων – σαν κι εμένα – ψευδοεισαγγελέων των μέσων «κοινωνικής δικτύωσης») ελπίζουμε ότι θα φανερώσει την αλήθεια.
«Όταν φοράς ράσο μπορεί να συκοφαντηθείς για το καλό που κάνεις, αλλά μπορεί και να πέσεις σε αμάρτημα και να κρυφτείς πίσω από το καλό που κάνεις» (π. Σπυρίδων Σκουτής).
Προσωπικά, θα ήθελα να είναι αθώος ο π. Αντώνιος και η «Κιβωτός». Ήταν τόσο ψηλά στην εκτίμησή μας, που, αν τελικά αποδειχθεί ότι είναι διεφθαρμένος, θα έχει καταρρεύσει ένα προπύργιο της ελπίδας και της εμπιστοσύνης μας στην καλοσύνη που οφείλει να υπάρχει σ’ αυτόν τον κόσμο. Δηλαδή, αν και η «Κιβωτός» είναι διεφθαρμένη, ποιον να εμπιστευτούμε;
Μια άλλη τραγική συνέπεια είναι ότι πάρα πολλοί συνάνθρωποί μας βρήκαν αφορμή να ξεσπαθώσουν εναντίον «των παπάδων», για να δικαιολογήσουν τον εαυτό τους, που κάνει το λάθος να μην πατάει στην εκκλησία, να μην εξομολογείται, να μη νηστεύει, να μη μεταλαβαίνει, αλλά έχουν την απαίτηση να θεωρούνται «χριστιανοί», και μάλιστα «οι καλύτεροι», καλύτεροι από αυτούς τους «διεφθαρμένους παπάδες», που «στοχεύουν μόνο στα λεφτά του κόσμου».
Τώρα, αν τους ιερείς της πόλης μας τους γνωρίζουν προσωπικά, τους έχουν αξιολογήσει και τους έχουν καταδικάσει κι εκείνους ως διεφθαρμένους, δεν ξέρω. Αν θεωρούν κέντρα διαφθοράς το Φιλόπτωχο Ταμείο της Μητρόπολής μας και τα συσσίτια που λειτουργούν, εδώ και δεκαετίες, σε τρεις ενορίες μας, αυτοί ξέρουν. Εκείνοι άλλωστε, στη δική τους θολωμένη φαντασία, είναι οι «αλάνθαστοι κριτές των πάντων», ενώ τους ίδιους κανείς δεν ανέχονται να τους κρίνει!
2. Ας λάβουμε υπόψιν ότι υπάρχουν και πολλές φωνές δημόσιας υπεράσπισης του π. Αντώνιου και της «Κιβωτού», οι οποίες τεχνηέντως (γιατί άραγε;) δεν προβάλλονται από τα ΜΜΕ.
Έχει δημοσιευτεί ανοιχτή επιστολή 32 ανθρώπων, παιδιών της «Κιβωτού» που είναι πλέον ενήλικες, οι οποίοι επιμένουν ότι ο π. Αντώνιος είναι εντάξει και ότι οι κατηγορίες εναντίον του είναι συκοφαντικές.
Ο γνωστός μουσικοσυνθέτης Σταμάτης Κραουνάκης εξέφρασε παρόμοια άποψη με ανάρτησή του στο Facebook, όντας επί χρόνια εθελοντής βοηθός της «Κιβωτού». Αφού εξηγεί τους λόγους, για τους οποίους υποψιάζεται ότι κάποιοι από πλευράς της κυβέρνησης θέλουν «να βάλουν χέρι στο προσοδοφόρο αυτό έργο», γράφει: «Τα παιδιά με τα οποία συναντήθηκα κατά καιρούς ήσαν πρόσχαρα, τραγουδούσαν πανέμορφα, ζωγράφιζαν υπέροχα και τα μάτια τους λάμπανε. (…) Όπως και να ’χει θα δείξει άλλωστε… Κάτι βρωμάει! Κι όχι μόνο από μια μεριά! Αυτό είναι το μόνο σίγουρο».
Ο αρθρογράφος Γ. Αντωνίου στο άρθρο του Ένα κερί για τον πατέρα Αντώνιο Παπανικολάου αναφέρει μεταξύ άλλων: «Η Κιβωτός του Κόσμου βρίσκεται στην ευρύτερη γειτονιά μου και είμαι εθελοντής εδώ και πολλά χρόνια. Γνωρίζω προσωπικά τον π. Αντώνιο Παπανικολάου. Μου είχε δώσει και συνέντευξη το 2017 στο ραδιόφωνο. Ξέρω πολύ καλά το έργο του στον Κολωνό και πως άλλαξε μια ολόκληρη συνοικία. Συνήθως, δεν χρειάζεται ειδική ανάλυση για ένα χώρο. Όταν μπαίνεις μέσα, καταλαβαίνεις τι συμβαίνει. Άλλοι το λένε αύρα, άλλοι το λένε vibes, άλλοι το λένε feeling και εγώ προτιμώ τη λέξη ατμόσφαιρα. Από τη διαπροσωπική μου επαφή θεωρώ ότι ο π. Αντώνιος Παπανικολάου είναι ένας σύγχρονος άγιος και το γράφω αυτό τώρα που του έχουν στήσει ιντερνετικά λαϊκά δικαστήρια. Το υποστηρίζω γιατί τον έχω γνωρίσει και έχουμε μιλήσει διαπροσωπικά. Ξέρω πάρα πολύ τι αισθάνθηκα και από τα λόγια του και από τη συμπεριφορά του. […]
Το τελευταίο διάστημα πηγαίνω αρκετά συχνά, γιατί κάνω εθελοντικά μαθήματα στα παιδιά ως ενισχυτική διδασκαλία. Ουδέποτε αισθάνθηκα πως κάτι δεν πήγαινε καλά ή πως κάτι περίεργο συνέβαινε. Αντιθέτως, πηγαίνω υποτίθεται για να προσφέρω και φεύγω πολύ πιο «πλούσιος». Η Κιβωτός του Κόσμου ήταν και είναι κάτι πρωτοποριακό. Για αυτό αισθάνομαι ότι μπήκε στο στόχαστρο. Μεγάλωσε πολύ».
Συνεπώς, τα πράγματα δεν είναι και τόσο ξεκάθαρα και ας μη βιαζόμαστε να «λιθοβολήσουμε» τους κατηγορούμενους. Σε σχόλιο του ιστολογίου Τι και Πώς υπέρ του π. Αντωνίου, αναφέρεται: «Τελικά, στις μέρες μας, το ευκολότερο πράγμα στον κόσμο είναι να δείξεις με το δάχτυλο κάποιον και άφησέ τον να τρέχει. Έτσι κι αλλιώς, αν αθωωθεί δεν θα το μάθει κανείς, οπότε σε κάθε περίπτωση τον έχεις τελειώσει!».
3. Ας έχουμε υπόψιν ότι και η πιο καλά τεκμηριωμένη κατηγορία δεν αποκλείεται να είναι συκοφαντία. Ακόμη και καταδικασμένοι από δικαστήρια άνθρωποι είναι πιθανόν να είναι αθώοι. Γι’ αυτό, βάλτε λίγο νερό στο κρασί σας όταν ακούτε για χιλιάρικα και χαίρεστε κρυφά ή «εξοργίζεστε» φανερά που ο παπάς και «η πρεσβυτέρα» ήταν – κατά τα ΜΜΕ! – «καταχραστές και κλέφτες».
Υπενθυμίζω ότι ο Σωκράτης, ένας από τους μεγαλύτερους δασκάλους της ανθρωπότητας, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε στην αρχαία Αθήνα με τη συκοφαντία ότι «εισάγει καινά δαιμόνια και διαφθείρει τους νέους».
Ο Ιησούς Χριστός, λίγες μέρες αφού ο λαός των Ιεροσολύμων τον υποδέχτηκε «μετά βαΐων και κλάδων» (από εκεί η έκφραση), καταδικάστηκε σε θάνατο σαν κοινός εγκληματίας, με το πλήθος να ουρλιάζει κάτω από το μπαλκόνι του Ρωμαίου διοικητή Πόντιου Πιλάτου «άρον, άρον, σταύρωσον αυτόν!».
Ο άγιος Αθανάσιος ο Μέγας συκοφαντήθηκε από ανθρώπους της εξουσίας ότι διέπραξε φόνο και μάλιστα ότι έκοψε το χέρι του θύματός του (που δεν ήταν ούτε νεκρός, ούτε θύμα) και «το χρησιμοποιούσε σε τελετές μαύρης μαγείας»! Εξορίστηκε έξι ή οκτώ φορές και παραλίγο να χάσει και τη ζωή του.
Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, που αφιέρωσε όλες του τις δυνάμεις για να πολεμήσει τη διαφθορά και να υπερασπιστεί τους κατατρεγμένους, συκοφαντήθηκε και από ανθρώπους του αυτοκράτορα και από ανθρώπους της Εκκλησίας, διώχτηκε από τη θέση του και εξορίστηκε δύο φορές, στη δεύτερη από τις οποίες πέθανε κατά τη διαδρομή, μετά από εσκεμμένη και συστηματική κακομεταχείριση από τους φρουρούς του.
Ο σύγχρονος άγιος Νεκτάριος συκοφαντήθηκε και διώχτηκε από το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας (το οποίο τα τελευταία χρόνια αναγνώρισε το λάθος του με επίσημη απόφαση), διασύρθηκε και εξευτελίστηκε από τις κρατικές και εκκλησιαστικές αρχές στην Ελλάδα και τελικά, γέρος πια, συκοφαντήθηκε ότι κάνει παιδιά με τις μοναχές της μονής που είχε ιδρύσει στην Αίγινα, τα σκοτώνουν και τα ρίχνουν σ’ ένα πηγάδι! Πήγε μάλιστα ο εισαγγελέας (που του συμπεριφέρθηκε με σκαιότητα), έγιναν ανακρίσεις, έρευνες κ.τ.λ. Φυσικά τίποτα δεν βρέθηκε. Τώρα ο άγιος Νεκτάριος είναι άγιος (έχω προσωπική εμπειρία της θαυματουργικής του δύναμης) και οι κατήγοροί του – συγχωρεμένοι να ’ναι – έχουν χαθεί στα σκοτάδια της Ιστορίας, όπου ανήκουν.
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και ο Δημήτριος Πλαπούτας καταδικάστηκαν σε θάνατο το 1834 με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας, την οποία ψήφισαν όλοι οι δικαστές που τους δίκασαν, εκτός από δύο (τον Τερτσέτη και τον Πολυζωίδη), που η άρνησή τους έμεινε στην Ιστορία. Το έγγραφο της καταδικαστικής αυτής απόφασης, σύμφωνα με πληροφορία που μου είχε δώσει ο αείμνηστος πατέρας μου († Ιούλιος 2021), ήταν τοιχοκολλημένο στα Δικαστήρια Αθηνών, για να το βλέπουν οι δικαστές των επόμενων γενεών και να θυμούνται ότι πάντα μπορεί να υπάρξει δικαστική πλάνη!
Για τους λόγους αυτούς πιστεύω ότι ίσως δεν μάθουμε ποτέ ποια ακριβώς είναι η αλήθεια για την «Κιβωτό του Κόσμου» και τον π. Αντώνιο. Γι’ αυτό, ας έχουμε πάντα μέσα μας μια αμφιβολία κι ας φροντίζουμε (για το καλό το δικό μας και των παιδιών μας) να είμαστε μέσα στην Εκκλησία και όχι έξω απ’ αυτήν, ακολουθώντας το παράδειγμα του Χριστού, των αγίων και των πιστών και ενάρετων γονέων μας, κι ας πέφτουν γύρω μας βροχή οι κατηγορίες για «τους παπάδες». Την αλήθεια για τον π. Αντώνιο, ας μου επιτραπεί να το πιστεύω, τρεις μόνο τη γνωρίζουν: ο ίδιος, οι κατήγοροί του και ο Θεός.
Δευτέρα 28 Νοεμβρίου 2022
Κατύν
Πριν μερικά χρόνια ένας καλός φίλος μου έκανε το εξής ερώτημα:
- Έχω τα Άπαντα του Στάλιν. Μήπως θέλεις να στα χαρίσω;
- Δυστυχώς δεν έχω καθόλου χώρο στη βιβλιοθήκη μου, του απάντησα.
(Δεν ήθελα βεβαίως να τον στενοχωρήσω, οπότε δεν συμπλήρωσα το "για στυγνούς εγκληματίες" στην απάντηση μου).
Επειδή όμως ήθελα λίγο να τον αφυπνίσω από το λήθαργο τον ρώτησα με νόημα:
- Έχω τα Άπαντα του Στάλιν. Μήπως θέλεις να στα χαρίσω;
- Δυστυχώς δεν έχω καθόλου χώρο στη βιβλιοθήκη μου, του απάντησα.
(Δεν ήθελα βεβαίως να τον στενοχωρήσω, οπότε δεν συμπλήρωσα το "για στυγνούς εγκληματίες" στην απάντηση μου).
Επειδή όμως ήθελα λίγο να τον αφυπνίσω από το λήθαργο τον ρώτησα με νόημα:
- Είδες το "Κατύν" του Βάϊντα; Εξαιρετική ταινία!
27/11/2022
Γ.Μ.Β.
Σάββατο 26 Νοεμβρίου 2022
Κυριακή 20 Νοεμβρίου 2022
Ανθολόγιον 277: ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ (με τον τρόπο του Γ. Μανιάτη)
Wer andere jagt muss selber laufen*
________________
* ["Όποιος κυνηγάει τους άλλους πρέπει να τρέξει μόνος του" - γερμανικό απόφθεγμα]
Παρασκευή 11 Νοεμβρίου 2022
Αντιχριστιανισμός και φιλοσοφική στειρότητα
πηγή: ΑΝΤΙΦΩΝΟ
Του π. Ν. Λουδοβίκου
Έχει ορισμένως σημειωθεί από διαφόρους η αδιάλλακτη (και μη-διαλογική) εμμονικότητα της συχνά μονόπλευρης και οιονεί προπαγανδιστικής ιδεολογικής ορμής του Στέλιου Ράμφου, όπου ο θεωρούμενος ως αντίπαλος πρέπει να εξατμιστεί και να διαπομπευθεί, ει δυνατόν, τελεσίδικα, αλλά το μείζον πρόβλημα στις περιπτώσεις αυτές είναι η φιλοσοφική γονιμότητα. Πολλά μπορούμε να συγχωρήσουμε σε έναν δημιουργικό στοχαστή˙ εν προκειμένω όμως η πραγματική φιλοσοφική σκευή φαίνεται να συμποσούται, μετά σειρά παλινωδιών, σε δυό-τρείς γηρασμένες ιδέες, οι οποίες μάλιστα παραμένουν εντός του αδιερώτητες και αυταποδείκτως ισχύουσες, όταν μάλιστα στη Δύση έχουν βαθύτατα και γόνιμα αμφισβητηθεί, διορθωθεί, συμπληρωθεί.
Ασχολήθηκα εν παρόδω με τον συγγραφέα της Ελλάδας των Ονείρων σε τρία τουλάχιστον βιβλία μου, το Ορθοδοξία και Εκσυγχρονισμός, του 2006, το Οι Τρόμοι του Προσώπου και τα Βάσανα του Έρωτα, του 2009, και το βιβλίο μου για τον Βελούδινο Ολοκληρωτισμό, του 2020. Ο ευφυής αυτός Πλατωνικός λοιπόν φαίνεται ως ένας διχασμένος άνθρωπος που καταρρέει απρόσμενα από εκστατικό και άκριτο θαυμασμό μπροστά στην παράδοση του πάλαι ποτέ υπερβατικού υποκειμενισμού/ατομικισμού, του χωρίς καμιάν έννοια Πλατωνικής μετοχής, καθώς και του πιο αδιάλλακτου Διαφωτισμού και του στανικού «εξορθολογισμού» των πάντων. Τελικό του είδωλο φαίνεται λοιπόν πως είναι ο, κατά Ταίηλορ, «αυτάρκης ανθρωπισμός», όπου κάθε μεταφυσικό εκείθεν, λογίζεται ως αυταποδείκτως νεκρό, και η περί αυτό ενασχόληση των αφελών, ως, το πολύ, μυθική ή, για να έλθουμε στο παραπάνω βιβλίο του, ονειρική κατασκευή συμβόλων, πλείστα εκ των οποίων, και ειδικά τα Βυζαντινής προέλευσης, πρέπει να καταστραφούν πάραυτα, αφού απεργάζονται μιάν απολύτως καταστροφική της ιστορικότητας των Ελλήνων υπερέξαρση του συναισθήματος, για χάρη μιάς ψευδούς «αιωνιότητας τυποτελετουργικής υφής», πράγμα που οδηγεί σε «μια καθήλωσι του Εγώ σε πρώιμες φάσεις της αναπτύξεως, μια παθητικότητα και ανασφάλεια που δίνει το προβάδισμα στην κλειστή παραδοσιακή ομάδα προκαλώντας παιδικό μηδενισμό…».
Με το (αναπόδεικτο όσο και αδιερώτητο) αξίωμα αυτό ξεκινά την κατεδάφιση των πάντων, απ’ την αρχή του Βυζαντίου μέχρι και την δεκαετία του 60: όπου υπάρχουν καταγεγραμμένα όνειρα, ερμηνεύονται υπό το πρίσμα της παραπάνω αξιωματικής συσχέτισης της πραγματικότητάς τους με το πάντα καταστροφικό της ιστορικότητας συναίσθημα – και τούτο μάλιστα συνέβαινε αποκλειστικώς και μόνον εντός των (εκάστοτε) Βυζαντινών συνόρων, προκαλώντας τις παραπάνω συγκλονιστικές παρενέργειες, αφού, ως γνωστόν, όλα τα όνειρα των υπολοίπων μεσαιωνικών λαών έσφυζαν, φαίνεται, από… ορθολογιστικά μανιφέστα με το συναίσθημα ευνουχισμένο και, γι’ αυτό ακίνδυνο!
Και το μεν όνειρο, για εκείνους τουλάχιστον που γνωρίζουν την Βαθυψυχολογική αλφάβητο, έχει κυρίως και ανυπερθέτως να κάνει με το συναίσθημα, η αγνόηση όμως του απλού αυτού πράγματος οδηγεί τον Ράμφο σε άνετη κατεδάφιση διανοητικών γιγάντων, με πρώτα θύματα μάλιστα τους πνευματικώς συγγενείς του (Νεο-)πλατωνίζοντες, από τον Γρηγόριο Νύσσης και τους Καππαδόκες ώς τον Ευάγριο. (Ο Μάξιμος Ομολογητής και ο Γρηγόριος Παλαμάς την γλυτώνουν, μιάς και δεν υπάρχουν καταγεγραμμένα όνειρά τους, αν και ο Ησυχασμός, το πιο υλιστικό και σωματοκεντρικό θεολογικό ρεύμα του μεσαιωνικού Ελληνισμού, δεινά παρερμηνευμένο από τον Ράμφο, βάλλεται συχνά, ευκαιρίας δοθείσης, παρά την δυσπιστία του Ησυχασμού προς τα όνειρα…). Την ίδια στιγμή, αντιφατικά, κατηγορεί τους παραπάνω για έλλειψη μιας οντολογίας του πλήρους εαυτού – κάτι που είναι εν μέρει αληθινό, ακριβώς ωστόσο εξαιτίας του Πλατωνισμού τους. Υπάρχει όμως και μια άλλη σειρά μη- Πλατωνικών στοχαστών, με σημαντικότερους τους Μάξιμο Ομολογητή, τον Συμεώνα τον Νέο Θεολόγο και τον Γρηγόριο Παλαμά, οι οποίοι κάνουν ακριβώς το αντίθετο, εγκαινιάζοντας πρώιμα μια τέτοιαν ακριβώς οντολογία, η οποία μπορεί να συζητηθεί με απολύτως σημερινούς ανθρωπολογικούς όρους, ανοίγοντας μάλιστα και νέους ορίζοντες στη φιλοσοφία και τις επιστήμες του ανθρώπου. (Βλ. επ’αυτών το βιβλίο μου Analogical Identities: the Creation of the Christian Self. Beyond Spirituality and Mysticism in the Patristic Era, Brepols 2019˙ o δεύτερος τόμος, με τίτλο Intermeaningfulness: Self-catholicization, Meta-narcissism, and Christian Theology, κυκλοφορεί σύντομα).
Καμιά λοιπόν αναφορά δεν βρίσκεται στο έργο του φιλοσοφικά υπερσυντηρητικού Ράμφου στην αποδομητική κριτική την οποία υπέστη ο παραπάνω «ορθολογικός» ατομικισμός στη Δύση, από τον Λεβινάς ώς τον Μερλώ-Ποντύ και τον Ρικαίρ, και από τον Φρόιντ, ώς τον Λακάν και τον Κόχουτ. Καμμιά απήχηση δεν φαίνεται να έχουν στη σκέψη του οι γόνιμες διαπιστώσεις ενός Νόρμπερτ Ελίας, σχετικά με την έσχατη σημερινή απόληξη αυτού του ατομικισμού σε ένα «χωρίς-εμείς-εγώ» (we-less I), γεγονός που καλεί προς μια νέα κοινωνική οντολογία, την οποία ο περίκλειστος Δυτικός άνθρωπος (Homo clausus, κατά τον Ελίας) δεν μπορεί πλέον να αντλήσει μόνον από τη δική του παράδοση. Και εδώ φυσικά είναι η στιγμή να αναφερθεί κανείς στην επίμονη ναυτία που αισθάνεται ο Ράμφος προς την Θεία Λειτουργία, ως μια θεμελιώδη πηγή μιας τέτοιας οντολογίας – αυτή δεν είναι γι’ αυτόν παρά «ιδεοτυπικός συμβολισμός», που οδηγεί σε «δογματοπαγή θρησκευτισμό», πρόκειται για «τελετουργικό ψυχαναγκασμό που στενεύει το όριο έκφρασης ατομικού συμβολισμού και συναισθήματος, λόγω παγκυριαρχίας του ονόματος του Χριστού». Έτσι «στη Θεία Λειτουργία δεν υπάρχει χώρος για τίποτε νέο». Πρόκειται όντως για έναν «εξορθολογισμένο» Χριστιανισμό, με το άκτιστο, ως Χάρη πραγματικής κοινωνίας μαζί του και όχι διανοητικής του απολίθωσης, παντελώς απόν.
Δεν γνωρίζω προσωπικά κανένα πνευματικό χώρο, όπου ο συμβολισμός είναι λιγότερο παρών και η παρουσία της πλήρους ατομικότητας, ψυχοσωματικής και συναισθηματικής, περισσότερο εγγυημένη και νομιμοποιημένη, και στην κυριολεξία, απολύτως απαιτούμενη – χωρίς τον πραγματικό και πλήρη άνθρωπο, διαλεγόμενο, προσφέροντα και λαμβάνοντα, δεν υπάρχει Θεία Λειτουργία. Είναι γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο που προσωπικά επιχείρησα να περιγράψω την οντολογία της Θείας Λειτουργίας ως αγαπητική «διαλογική αμοιβαιότητα» μεταξύ ανθρώπου και Θεού και των ανθρώπων μεταξύ τους. (Στο βιβλίο μου A Eucharistic Ontology: Maximus the Confessor’s Eschatological Ontology of Dialogical Reciprocity, New York 2010). Αλλά για τον Ράμφο, όλα τα παραπάνω, και άλλα πολλά, απλώς δεν υπάρχουν.
Σε σημείο μάλιστα που να αναρωτιέται κανείς πώς αυτό το κατά Ράμφο ανάπηρο τερατούργημα που λέγεται Βυζάντιο, έζησε θριαμβευτικά για έντεκα αιώνες. Ποια πολιτική φιλοσοφία θα μπορούσε να παραχθεί εν προκειμένω από μια τέτοια πνευματική παράλυση; Ευτυχώς που, για να σωθούν τα προσχήματα, ο καθηγητής Κοντογιώργης έκανε μια τεράστια προσπάθεια να περισώσει όλον αυτόν τον πλούτο της πολιτικής σκέψης, σε κριτικό διάλογο μάλιστα με την Δύση – και αναφέρομαι ειδικά στο τελευταίο εξάτομο έργο του Το Ελληνικό Κοσμοσύστημα, όπου στον τέταρτο τόμο εξετάζεται εξαντλητικά η πολιτική σκέψη της Βυζαντινής περιόδου. Ακόμη και αν τυχόν διαφωνήσει κανείς εδώ ή εκεί, το επίπεδο προβληματισμού είναι απαράμιλλο. Εάν τυχόν το έργο αυτό μεταφράζονταν, θα ακολουθούσε γονιμότατος διάλογος, ενώ εάν το έργο του Ράμφου μεταφράζονταν θα προκαλούσε, το πολύ, τον οίκτο… Προσθέτω εδώ τα έργα των Γιάννη Βούλγαρη και Στάθη Καλύβα, όπου, πολύ πιο ισορροπημένα, περιγράφεται το μέγα επίτευγμα του Ελληνικού εκσυγχρονισμού, πέρα από τις καθηλώσεις της αριστερής, κυρίως, Κοινωνιολογίας και ιστοριογραφίας.
Όλα τα παραπάνω γράφονται εξαιτίας της πρόσφατης δημόσιας αντιπαράθεσης Ράμφου-Δημητριάδη. Ο τελευταίος, ένας γνωστός… θρησκευτικός φονταμενταλιστής της α-θρησκείας με έναν καταναγκαστικό, ιδεοληπτικό αντι-χριστιανισμό, βρίσκεται σε ακόμη μεγαλύτερη φιλοσοφική στασιμότητα, μη διστάζοντας μάλιστα να κατηγορήσει όλους σχεδόν συλλήβδην τους Ευρωπαίους φιλοσόφους, από τον Ντεκάρτ ώς τον Χάιντεγκερ, ως τολμήσαντες να ασχοληθούν στα σοβαρά με τον Χριστιανισμό. Για τον ίδιο, τα μόνα ανθρωπολογικά προβλήματα είναι το σεξ, ο θάνατος και η ιστορία. Ας προσπαθήσει κάποιος να του πει πως, για τον άνθρωπο, όλα αυτά είναι ταυτόχρονα νοήματα και ειδητικές αποβλέψεις, δηλαδή ανοικτά ερωτήματα πλήρους και απόλυτης ζωής που αναμένουν πέρα από τη φύση του ζώου απαντήσεις…
Ο Δημητριάδης θέτει λοιπόν στον Ράμφο, ένα εύλογο ερώτημα: αφού, του λέει, έχεις τέτοια ελεεινή περί Βυζαντινής Ορθοδοξίας άποψη, γιατί δεν εγκαταλείπεις την Εκκλησία; Η απάντηση είναι ίσως απλή: ο Ράμφος θέλει να συμπαρασύρει στην έξοδο αυτή όσους περισσότερους γίνεται. Και θα τον ακολουθήσουν όσοι καταλαβαίνουν από Ορθοδοξία ό,τι καταλαβαίνει και αυτός, δηλαδή σχεδόν τίποτα…
Παρεμπιπτόντως, τον Ιανουάριο θα γίνει στο Βόλο το Μέγα-συνέδριο του ΙΟΤΑ (International Orthodox Theological Association), του οποίου έχω την τιμή να είμαι συμπρόεδρος του Τομέα Δόγματος. Περισσότεροι από 300 ομιλητές από πέντε ηπείρους θα καταθέσουν την έρευνά τους, καθώς η παρουσία της Ορθόδοξης Εκκλησίας γίνεται όλο και εντονότερη στον Ελληνο-δυτικό κόσμο… Γιατί άραγε;
(Πρώτη έντυπη δημοσίευση: “Εστία”, 6 Νοεμβρίου 2022)
Θεόδωρος Ι. Ρηγινιώτης, «Μια σπουδαία μέρα!» για το Αρκάδι και για όλους μας
«Μια σπουδαία μέρα!» για το Αρκάδι και για όλους μας
%20(3).jpg)
Μπράβο! Χίλια μπράβο, στην παλαίμαχη πλέον (αλλά πάντα νέα) δημοσιογράφο του Ρεθέμνους κυρία Αθηνά Πετρακάκη, για την έκπληξη, τη συγκίνηση και τα μηνύματα που μας πρόσφερε με το θεατρικό έργο της «Μια σπουδαία μέρα», το οποίο απολαύσαμε στην ιστορική αίθουσα του Ωδείου Ρεθύμνης το Σάββατο 5 Νοεμβρίου 2022.
Συγχαρητήρια στον Όμιλο Βρακοφόρων Κρήτης για την πρωτοβουλία του να «ανεβάσει» το έργο με τη θεατρική ομάδα του, προσφέροντας σε όλους μας «μια σπουδαία μέρα», που είμαι βέβαιος ότι για κάποιους – τους πιο ευαίσθητους ίσως – θα παραμείνει αξέχαστη.
Πολλές ευχαριστίες στους κορυφαίους, θα έλεγα, θεσμικούς φορείς του τόπου μας, την Ιερά Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, την Αντιπεριφέρεια και το Δήμο Ρεθύμνης, που «υιοθέτησαν» το έργο (όπως εύστοχα είπε, προλογίζοντάς το, ο πρόεδρος του Ομίλου Βρακοφόρων Γιάννης Πετράκης), σαν να ήταν ένα παιδί, συμβάλλοντας καθοριστικά στο να θυμηθούμε κάτι από τη χαμένη μας, αλλά τόσο πολύτιμη, παιδικότητα.
Μια παιδικότητα όχι ανόητη και αλλοπρόσαλλη – όπως πολλές φορές δυστυχώς την αφήνουμε σήμερα να γίνει για τα παιδιά μας – αλλά γεμάτη ρομαντισμό, αγνότητα, ηρωικά πρότυπα και σπουδαία όνειρα, όχι μόνο για το δικό μας μέλλον, αλλά και για την πατρίδα μας (ξεχασμένη λέξη για τους περισσότερους από μας) και κατ’ επέκτασιν για τον κόσμο ολόκληρο.
Ας μην ξεχνούμε ότι ο κόσμος μας πρωτίστως είναι η πατρίδα μας, ενώ «ολόκληρος ο πλανήτης» είναι μια προέκταση της πατρίδας μας. Η γενιά των παιδιών μας μεγαλώνει με άφθονα μηνύματα ευαισθητοποίησης για «τον πλανήτη», αλλά χωρίς σχεδόν καθόλου μηνύματα αγάπης για την πατρίδα. Κατά κάποιον τρόπο, δεν έχει πια πατρίδα, αλλά ζει εγκλωβισμένη στον ψηφιακό κόσμο του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Τέλος, μια θερμή χειραψία και αδελφικός ασπασμός (με κρητικό σέβας) στους ηθοποιούς της θεατρικής ομάδας του Ομίλου, που ενσάρκωσαν με μοναδικό τρόπο τους χαρακτήρες του έργου – πρωταγωνιστές του Αρκαδικού δράματος – μετατρέποντας τη βραδιά εκείνη, και κάθε μέρα που έπαιξαν το έργο, σε «μια σπουδαία μέρα» για τη ζωή μας.
Συγχαρητήρια και ευχαριστίες σε όλους τους συντελεστές των παραστάσεων και ιδιαιτέρως στην κυρία Καλλιόπη Τσιμπισκάκη για την ατμοσφαιρική σκηνοθεσία και τα κοστούμια και τον κ. Αντώνη Μαυράκη για την υπέροχη μουσική επιμέλεια. Ομοίως και στην ομάδα των τραγουδιστών του Ομίλου, που απέδωσε στο κατάλληλο σημείο το πανέμορφο ριζίτικο «Βροντή μεγάλη ακούστηκε», με το οποίο αποτυπώθηκε συμβολικά στην παράσταση η στιγμή της ανατίναξης της ηρωικής Μονής.
Το «μυστικό» του έργου
Αφού το έργο παίχτηκε πλέον, και μάλιστα σε ιδιαίτερα ευρύ κοινό (ελπίζουμε και σε άλλες παραστάσεις, εντός και εκτός Ρεθύμνου, και σε δημοσίευση κάποιας βιντεοσκόπησης), ας αποκαλύψουμε το μυστικό του.
Η υπόθεσή του δεν είναι μια (ακόμη) αναπαράσταση του Αρκαδικού δράματος, αλλά, αφού διατρέχει με συντομία και συμβολισμούς τα γεγονότα, βλέπουμε ορισμένους από τους βασικούς πρωταγωνιστές των γεγονότων στον παράδεισο, ως ψυχές, να ζουν όλοι μαζί στην «Ουράνια Κοινότητα των Αγωνιστών του Αρκαδίου», συντροφιασμένοι κι αδελφωμένοι, όπως και όταν ήταν στη Γη. Βλέπουμε τον Ηγούμενο Γαβριήλ, τον Κωστή Γιαμπουδάκη, το φρούραρχο Ιωάννη Δημακόπουλο (εθελοντή από την ηπειρωτική Ελλάδα, που είχε έρθει, όπως και πολλοί άλλοι, να πολεμήσει και τελικά να πεθάνει για τη λευτεριά της Κρήτης), το δάσκαλο Μανώλη Σκουλά, τον αγγελιαφόρο του Αρκαδιού Αδάμη Παπαδάκη, τη Δασκαλοχαρίκλεια (με τη σημαία του ηρωικού γιου της Κωνσταντίνου φυλαγμένη μέσα από τα ρούχα της, όπως στη μάχη του Αρκαδίου), μια κοπέλα του λαού, τη Μαρία, και φυσικά την Ελένη Λουκάκη, το μικρό κορίτσι που σώθηκε από την ανατίναξη και που τελικά άφησε αυτό τον κόσμο, σε μεγάλη ηλικία πια, δεκαετίες αργότερα.
Οι ήρωες αυτοί – Γαβριήλ, Γιαμπουδάκης, Δημακόπουλος, Σκουλάς, Δασκαλάκαινα, Παπαδάκης – παρακολουθούν από τον παράδεισο όσα γίνονται στη σημερινή Ελλάδα, πικραίνονται και αγανακτούν. Αναρωτιούνται γιατί θυσιάστηκαν και λαχταρούν να εμφανιστούν μπροστά μας, να διακόψουν τις πομπώδεις, αλλά ανούσιες (όπως τις χαρακτηρίζουν) επετειακές εκδηλώσεις «τιμής» στη δική τους θυσία, και να βροντοφωνάξουν: «Σταματήστε τη διχόνοια! Μονιάστε! Αδερφωθείτε! Μόνο έτσι θα πάει μπροστά ο τόπος! Μόνο έτσι θα πάτε μπροστά εσείς και τα παιδιά σας!».
Όμως, μέσα σ’ εκείνη τη μελαγχολική ατμόσφαιρα, ξημέρωσε «μια σπουδαία μέρα»: η μέρα, που «έρχεται το Λενιό του Μαρκουλιού» (η Ελένη Λουκάκη) στον ουρανό. Ήταν η τελευταία. Η άφιξή της σήμαινε πλέον πως όλοι όσοι συνδέονται με το Αρκάδι θα είναι ξανά μαζί. Και η ίδια θα συναντούσε τη μάνα και τον πατέρα της, τ’ αδέρφια της, όλους τους δικούς της.
Και το Λενιό έρχεται. Και προβαίρνουν η Δασκαλοχαρίκλεια με τη Μαρία να την υποδεχτούν. Όμως εκείνη δεν τις θυμάται, γιατί στα γεγονότα ήταν ακόμη νήπιο. Και σιγά σιγά καταλαβαίνει πως δε βρίσκεται πια στη Γη, μα στον ουρανό. Κι εμείς, ωστόσο, ακούμε τη συγκινητική της διήγηση (παρμένη από την αυθεντική της συνέντευξη στον ιστορικό του Αρκαδίου Τιμόθεο Βενέρη, επίσκοπο Ρεθύμνης και κατόπιν Μητροπολίτη Κρήτης, συγγραφέα του μνημειώδους έργου «Το Αρκάδι διά των αιώνων»), που αποτέλεσε το έναυσμα για τη συγγραφή του θεατρικού μας έργου και που μετέδωσε έντονη συγκίνηση και στο κοινό, αποδίδοντας το διαχρονικό δράμα των αθώων παιδιών, που, χωρίς να καταλαβαίνουν το λόγο, γίνονται θύματα στους πολέμους των μεγάλων.
Μια σπουδαία παράσταση
Η απόδοση επί σκηνής του έργου της Αθηνάς Πετρακάκη, λίγες μέρες πριν τον εορτασμό του ηρωικού Ολοκαυτώματος (με τελική παράσταση κατά την ίδια την ημέρα της επετείου και μάλιστα μέσα στο Αρκάδι), κατά τη γνώμη μου, μας έφερε σε επαφή με την πεμπτουσία του μηνύματος της Αρκαδικής Εθελοθυσίας και κάθε προσπάθειας των προγόνων μας για λευτεριά: το μήνυμα της ενότητας.
Οι πρωταγωνιστές του έργου ενσάρκωσαν με ανεπανάληπτο τρόπο τους χαρακτήρες του Αρκαδικού δράματος – ένιωσα ότι όντως ήμουν εκεί, μαζί τους, γι’ αυτό και μετά την παράσταση δεν μπορούσα να φύγω, αλλά παρέμεινα στο Ωδείο καθηλωμένος επί πολλή ώρα για να είμαι κοντά τους. Η κρητική διάλεκτος που μιλούσαν ήταν εκπληκτική. Συγχαρητήρια στους ηθοποιούς, στη συγγραφέα και στον κ. Μάνο Γοργοράπτη, που, όπως αναφέρεται, είχε την επιμέλεια του έργου στον τομέα αυτό.
Το έργο ισορροπούσε με συνέπεια ανάμεσα στο χιούμορ και τη συγκίνηση. Γέλασα και έκλαψα (συγχωρέστε με που το γράφω). Τόσο το γέλιο, όσο και το δάκρυ ήταν λυτρωτικά για την ψυχή και την καρδιά μας στους δύσκολους, μπερδεμένους και κυριολεκτικά εξοντωτικούς καιρούς μας, όπου για μια φορά ακόμη η ελευθερία και η αξιοπρέπεια είναι αιτήματα χωρίς ανταπόκριση.
Το έργο έκλεισε με μια τελετουργική σκηνή, με το υψωμένο λάβαρο του Κωνσταντίνου Δασκαλάκη (γιου της Δασκαλοχαρίκλειας) και τις τραγικά διαχρονικές στροφές του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν» του Διονυσίου Σολωμού που μιλούν για τη διχόνοια – το μόνιμο σαράκι του ελληνικού έθνους:
Η Διχόνοια, που βαστάει
ένα σκήπτρο η δολερή,
καθενός χαμογελάει
«πάρ’ το» λέγοντας «κι εσύ» (κ.τ.λ.).
Ομοίως, με το αθάνατο τελευταίο «λιανοτράγουδο» από τα «Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας» του Γιάννη Ρίτσου, «Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις», όπως μελοποιήθηκε από τον αξέχαστο Μίκη Θεοδωράκη.
Τόσο ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» (που οι δύο πρώτες από τις 158 στροφές του αποτελούν τον εθνικό μας ύμνο) όσο και τα «18 λιανοτράγουδα» είναι ποιήματα γραμμένα «με φωτιά και αίμα» κι όχι με μελάνι. Και σ’ αυτό διαφέρουν από τα ορνιθοσκαλίσματα της ψυχής μας (επιτρέψτε μου), που συντάσσουμε σήμερα σε κομψές γραμματοσειρές, πληκτρολογώντας στον υπολογιστή μας από την ασφάλεια του γραφείου μας.
Η σκηνή όπου υποκλίνονται ο ένας στον άλλο και χαιρετιούνται ο Κωστής Γιαμπουδάκης και ο Μανώλης Σκουλάς, καταρρίπτοντας τη διχόνοια για το πρόσωπο του Πυρπολητή, που έγινε άλλη μια αφορμή για σκληρές τοπικιστικές διαμάχες πριν λίγα χρόνια, επίσης μας μεταφέρει σε ένα άλλο επίπεδο, όχι απλά κατανόησης, αλλά βίωσης της Ιστορίας μας.
Το ερώτημα τώρα είναι: τι κάνουμε. Πόσο μας άγγιξαν τα πύρινα λόγια, όχι της Συγγραφέως, μα του Γαβριήλ, του Γιαμπουδή, του Σκουλά, της Δασκαλοχαρίκλειας και των υπόλοιπων. Πόσο θα τα κρατήσουμε μέσα μας σαν φωτεινούς σηματοδότες, υψώνοντάς τα σαν τη σημαία του Δασκαλάκη, για να γίνουμε κι εμείς μια Κοινότητα, επίγεια και ουράνια συγχρόνως, και να ξημερώσει επιτέλους για την πικραμένη ζωή μας («τη μίζερη» πήγα να γράψω – ή μήπως όχι;) και την καταπληγωμένη κοινωνία μας και την κατατρομαγμένη ψυχή των παιδιών μας ΜΙΑ ΣΠΟΥΔΑΙΑ ΜΕΡΑ!!
Θ. Ι. Ρηγινιώτης
Δευτέρα 7 Νοεμβρίου 2022
Κυριακή 6 Νοεμβρίου 2022
Ανθολόγιον 276: Νίκος Α. Παναγιωτόπουλος
[...] στὶς κοινωνίες χωρὶς Θεὸ
Θεὸς εἶναι ἡ κοινωνία [...]
Νίκος Α. Παναγιωτόπουλος, Σύσσημον ή Τα Κεφάλαια, εκδόσεις Το Ροδακιό, Αθήνα 2022, σελ. 89.
Σάββατο 5 Νοεμβρίου 2022
Παρασκευή 4 Νοεμβρίου 2022
Κυριακή 30 Οκτωβρίου 2022
Σάββατο 29 Οκτωβρίου 2022
Ανθολόγιον 275: Νίκος Α. Παναγιωτόπουλος
[...] ἔφτασα στὰ ἔσχατα τοῦ ἑαυτοῦ μου
ἐδῶ ἀρχίζει ὅ,τι δὲν εἶμαι ἐγώ [...]
Κυριακή 16 Οκτωβρίου 2022
Ανακοίνωση του Πανελλήνιου Θεολογικού Συνδέσμου «ΚΑΙΡΟΣ» για τις πρόσφατες εξελίξεις στο Μάθημα των Θρησκευτικών
Αθήνα, 12 Οκτωβρίου 2022
Αριθμ. Πρωτ. 61
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΥΠΟΥ
Θέμα: Ανακοίνωση του Πανελλήνιου Θεολογικού Συνδέσμου «ΚΑΙΡΟΣ» για τις πρόσφατες εξελίξεις στο Μάθημα των Θρησκευτικών
Το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) εξέδωσε, πριν από μερικούς μήνες, νέα Απόφαση (Ολομέλεια ΣτΕ 1478/2022)[1] για το Μάθημα των Θρησκευτικών (ΜτΘ). Τα κύρια σημεία της είναι: α) Ακυρώνει για τυπικούς λόγους την ισχύουσα τότε Υπουργική Απόφαση για τη χορήγηση απαλλαγής, επειδή ο νομοθέτης είχε παραλείψει να ζητήσει τη γνώμη της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, και β) καλεί την Πολιτεία, μέχρι το τέλος του σχολικού έτους 2022-2023, «να θεσπίσει ένα ισότιμο μάθημα συναφούς περιεχομένου για τους μαθητές που απαλλάσσονται» από το ΜτΘ.
Μετά την ανωτέρω Απόφαση του ΣτΕ, το Υπουργείο υπέβαλε στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα σχέδιο νέας Υπουργικής Απόφασης, ζητώντας εκ των υστέρων γνωμάτευση. Τελικά, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα εξέδωσε τη Γνωμάτευση 2/2022[2], η οποία, εκτός των άλλων, παραγγέλλει στο Υπουργείο ότι α) η απαλλαγή χορηγείται για «λόγους συνείδησης» (και όχι ειδικά για λόγους «θρησκευτικής συνείδησης») και επομένως μπορούν να παίρνουν απαλλαγή και οι Ορθόδοξοι μαθητές, β) για τη χορήγηση απαλλαγής δεν απαιτείται καμία αιτιολόγηση, γ) η Πολιτεία οφείλει να εισαγάγει εναλλακτικό ισότιμο μάθημα για τους απαλλασσόμενους.
Ύστερα από τα παραπάνω, το Υπουργείο Παιδείας προχώρησε στην έκδοση νέας Υπουργικής Απόφασης (106646/ΓΔ4/2-9-2022, ΦΕΚ 4644 Β΄), στην οποία ορίζεται ότι: «Μαθητές/τριες οι οποίοι/ες δεν είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι (δηλαδή αλλόθρησκοι, ετερόδοξοι, άθρησκοι, άθεοι, αγνωστικιστές), δύνανται, εφόσον το επιθυμούν, να απαλλαγούν από την υποχρέωση παρακολούθησης του μαθήματος των Θρησκευτικών, υποβάλλοντας σχετική αίτηση στον/στη Διευθυντή/ντρια της σχολικής μονάδας, στην οποία θα αναφέρεται το εξής: "Λόγοι θρησκευτικής συνείδησης δεν επιτρέπουν τη συμμετοχή (μου ή του παιδιού μου) στο μάθημα των Θρησκευτικών"». Με τη συγκεκριμένη Απόφαση, το Υπουργείο Παιδείας ουσιαστικά δεν ενέδωσε στις πιέσεις της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, επικαλούμενο τις Αποφάσεις του ΣτΕ του 2018 και του 2019.
Η νέα Απόφαση του ΣτΕ αποτελεί συνέχεια παλαιότερων Αποφάσεων του 2018 και 2019, όπου αναπτύσσεται διεξοδικά η θέση του Δικαστηρίου σχετικά με τον χαρακτήρα, τη μορφωτική αποστολή και το οργανωτικό πλαίσιο της θρησκευτικής εκπαίδευσης στο δημόσιο σχολείο.
Ο Πανελλήνιος Θεολογικός Σύνδεσμος «ΚΑΙΡΟΣ» έχει εκφράσει, επανειλημμένα, τις θέσεις του για τη μορφωτική αποστολή του ΜτΘ. Με σεβασμό στις αποφάσεις του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου, εκφράζουμε τον προβληματισμό μας για τις Αποφάσεις του, από το 2018 μέχρι σήμερα, σχετικά με το ΜτΘ, επισημαίνοντας αντινομίες και κινδύνους που απειλούν, τελικά, την ίδια την ύπαρξη του μαθήματος. Αναγνωρίζουμε ότι το άρθρο 16, 2 του Συντάγματος ορίζει ως αποστολή του κράτους να μεριμνά για την ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης μέσω της εκπαίδευσης. Φρονούμε, όμως, ότι ο τρόπος ερμηνείας αυτού του άρθρου από το ΣτΕ, έχει δημιουργήσει ένα καθεστώς ασφυκτικής κηδεμόνευσης του ΜτΘ, το οποίο τελικά τείνει να το καταπνίξει. Συγκεκριμένα, προβληματιζόμαστε όταν οι Αποφάσεις του ΣτΕ, πέρα από τα νομικά ζητήματα, υπεισέρχονται σε αμιγώς θεολογικά, παιδαγωγικά ή διδακτικά θέματα. Εκφράζουμε την ανησυχία μας, όταν προτείνονται οργανωτικές λύσεις οι οποίες είναι μη εφαρμόσιμες στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, όπως αυτό λειτουργεί μέχρι σήμερα. Ανησυχούμε, επίσης, για την άκριτη και χωρίς σοβαρή μελέτη προώθηση του πολυ-ομολογιακού μοντέλου οργάνωσης της θρησκευτικής εκπαίδευσης. Διαφωνούμε με κάθε πρόταση ή ενέργεια η οποία θα συρρικνώσει το ΜτΘ, υποβαθμίζοντας είτε την οργανωτική του μορφή είτε την παιδαγωγική του αποστολή. Με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και στην ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης, για ουσιώδεις θεολογικούς και παιδαγωγικούς λόγους, είμαστε αντίθετοι με την «ομοσπονδοποίηση» του ΜτΘ. Απορρίπτουμε τις φωνές μισαλλοδοξίας και εύκολου λαϊκισμού, που εμφανίζονται συχνά στο πλαίσιο του διαλόγου για το ΜτΘ, από όπου και αν προέρχονται.
Καταρχάς, θεωρούμε ότι η πρόσφατη Υπουργική Απόφαση για τις απαλλαγές κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, καθότι θεμελιώνεται στην επιταγή του Συντάγματος σχετικά με την υποχρέωση της Πολιτείας να παρέχει θρησκευτική εκπαίδευση και στην υποχρεωτικότητα του ΜτΘ. Είμαστε αντίθετοι με την αναιτιολόγητη χορήγηση απαλλαγής, η οποία θα καθιστούσε το μάθημα προαιρετικό και επιλεγόμενο για όλους και όλες τους μαθητές και τις μαθήτριες.
Ταυτόχρονα, είμαστε αντίθετοι με την «ομολογικοποίηση» του ΜτΘ, για θεολογικούς και παιδαγωγικούς λόγους. Επιπρόσθετα, η «ομοσπονδοποίηση» του ΜτΘ θα διαιρέσει τους μαθητές σύμφωνα με τη θρησκευτική ή μη δέσμευσή τους, στερώντας τους τη δυνατότητα για αλληλογνωριμία, για διάλογο και για ανάπτυξη δεξιοτήτων συνύπαρξης. Το ΜτΘ θα απολέσει, έτσι, τον παιδαγωγικό χαρακτήρα του, ο οποίος υπηρετούσε πάντοτε τους γενικούς σκοπούς της εκπαίδευσης, λόγω μιας στενά νομικιστικής ερμηνείας της αποστολής του για την «ανάπτυξη θρησκευτικής συνείδησης». Αυτή η προσέγγιση, η οποία είναι παρωχημένη, πάσχει από πλευράς παιδαγωγικής και θεολογικής. Το ΜτΘ κινδυνεύει να απονευρωθεί παιδαγωγικά και να υποβαθμιστεί σε ένα μάθημα ειδικού σκοπού, o οποίος απέχει από τις αυθεντικές μορφωτικές ανάγκες και τα παιδαγωγικά χαρακτηριστικά των μαθητών/τριών. Από την άλλη πλευρά, το ΜτΘ δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να υποκαταστήσει την εκκλησιαστική κατήχηση, η οποία λειτουργεί σε άλλον χώρο, με διαφορετικούς σκοπούς και άλλο περιεχόμενο. Η εξέλιξη αυτή θα μεταβάλει ριζικά τον χάρτη της θρησκευτικής εκπαίδευσης στο ελληνικό σχολείο. Σε μια εποχή κατά την οποία το ελληνικό σχολείο καλείται να προωθήσει την ενταξιακή εκπαίδευση και τη συμπερίληψη, ζητείται από το ΜτΘ να κινηθεί προς την αντίθετη κατεύθυνση, χωρίς μάλιστα να λαμβάνεται υπόψη η εμπειρία άλλων ευρωπαϊκών χωρών, στις οποίες εφαρμόζεται, ήδη, το μοντέλο της πολυ-θρησκευτικής ή πολυ-ομολογιακής εκπαίδευσης. Είναι βέβαιο ότι, εάν υιοθετηθεί αυτή η πρόταση, ένα μεγάλο μέρος των μαθητών/τριών δεν θα έχει ποτέ την ευκαιρία να μορφωθεί ή έστω να ενημερωθεί για τη θρησκευτική παράδοση του τόπου και τον πολιτισμό που αυτή σάρκωσε και ούτε να διαλεχθεί αρμονικά και επιστημονικά με τους μαθητές/τριες άλλου δόγματος, θρησκεύματος ή μη θρησκευόμενους.
Η «ομολογικοποίηση» οδηγεί, αναπόφευκτα, στην εισαγωγή ισότιμου εναλλακτικού μαθήματος, η οποία σύμφωνα με όσα όρισε το ΣτΕ πρέπει να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του σχολικού έτους 2022-2023, καθώς και άλλων θρησκευτικών ή ομολογιακών μαθημάτων για τους μαθητές που είναι δεν είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι (δηλαδή αλλόθρησκοι, ετερόδοξοι, άθρησκοι, άθεοι, αγνωστικιστές). Το ελληνικό σχολείο δεν είναι έτοιμο να αντιμετωπίσει τα οργανωτικά προβλήματα τα οποία θα προκύψουν. Είναι τραγικό ότι διάφοροι κύκλοι, μεταξύ των οποίων θεολόγοι και εκκλησιαστικοί ταγοί, έσπευσαν με ριψοκίνδυνη επιπολαιότητα, στο πλαίσιο του δημόσιου διαλόγου για τα ζητήματα αυτά, να υποστηρίξουν ή να προτείνουν ότι το ΜτΘ πρέπει να λειτουργεί υπό την εποπτεία των θρησκευτικών κοινοτήτων. Άραγε, έχουν σκεφτεί με ποιους εκπαιδευτικούς και παιδαγωγικούς όρους μπορεί να γίνει αυτό ή σε ποιους θα μπορούσε να ανατεθεί ο συντονισμός και η ευθύνη της διδασκαλίας των άλλων θρησκειών;
Για μία ακόμη φορά, ο Πανελλήνιος Θεολογικός Σύνδεσμος «ΚΑΙΡΟΣ», με προσήλωση στην ιδρυτική Διακήρυξη Αρχών και στους καταστατικούς σκοπούς του, δηλώνει ότι θα συνεχίσει να αγωνίζεται:για την προάσπιση του υποχρεωτικού χαρακτήρα του ΜτΘ, ενάντια σε κάθε προσπάθεια υποβάθμισης και συρρίκνωσής του,
για την επαγγελματική υποστήριξη και ανάπτυξη των θεολόγων εκπαιδευτικών, οι οποίοι μαστίζονται από σοβαρή ανεργία,
για ένα ΜτΘ ανοικτών οριζόντων, σύγχρονο, δημοκρατικό, διαλεγόμενο, παιδαγωγικά θεμελιωμένο, το οποίο θα συμβάλει στην ανάπτυξη όλων των μαθητών που το παρακολουθούν (παρέχοντας στιβαρή μορφωτική καλλιέργεια σε ζητήματα Ορθόδοξης πίστης, λατρείας, ζωής και πολιτισμού) και το οποίο θα προάγει την αλληλογνωριμία, τον διάλογο και την ειρηνική συνύπαρξη.
Για το Διοικητικό Συμβούλιο
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ
Χρήστος Καρακόλης
Καθηγητής Ε.Κ.Π.Α.
Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
Γεώργιος Στριλιγκάς
Συντονιστής Ε.Ε. ΠΕ01
[1] Βλ. περίληψη Απόφασης εδώ: http://www.adjustice.gr/webcenter/portal/ste/pageste/epikairotita/apofaseis?contentID=DECISION-TEMPLATE1657181918714&_afrLoop=40505570255775059#!%40%40%3F_afrLoop%3D40505570255775059%26centerWidth%3D65%2525%26contentID%3DDECISION-TEMPLATE1657181918714%26leftWidth%3D0%2525%26rigthWidth%3D35%2525%26showFooter%3Dfalse%26showHeader%3Dtrue%26_adf.ctrl-state%3D17gyzbrg3f_82
[2] Βλ. περίληψη και πλήρες κείμενο εδώ: https://www.dpa.gr/el/enimerwtiko/prakseisArxis/gnomi-epi-toy-shedioy-ya-toy-ypaith-shetika-me-tin-tropopoiisi-toy
***
&
Σάββατο 15 Οκτωβρίου 2022
Η Ασλί Ερτογάν για το "Πέτρινο κτίριο"
"(...) Το "Πέτρινο κτίριο" είναι ένα βιβλίο για βασανιστήρια που ωστόσο δεν περιλαμβάνει καμία σκηνή βασανιστηρίου. Ειλικρινά, και να επιχειρούσα σκόπιμα να παραθέσω μια τέτοια σκηνή αυτούσια, δεν θα τα κατάφερνα... Δεν θα προέβαινα ποτέ σε μια πορνογραφία του τραύματος. Απλώς άφησα να φανεί πώς το τραύμα μιλούσε σε εμένα την ίδια.(...)"
Απόσπασμα από τη συνέντευξη της Ασλί Ερτογάν στον Γρηγόρη Μπέκο [Βλ. ΒΗΜΑgazino, τεύχος 269, 9/10/2022, σελ. 18-19 (εδώ: σελ. 19)]
Άγιοι Βρακοφόροι και Φουστανελάδες: Εικονογραφία Νεομαρτύρων από την Κρήτη και άλλες περιοχές
πηγή: Rethemnos.gr
Μουσείο Χριστιανικής Τέχνης
«Αγία Αικατερίνη Σιναϊτών» της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης
Εγκαίνια: 22 Οκτωβρίου 2022
Διάρκεια έκθεσης έως 31 Δεκεμβρίου 2022
Μία ξεχωριστή έκθεση με σπάνια έργα της χριστιανικής τέχνης παρουσιάζεται στο Μουσείο Χριστιανικής Τέχνης «Αγία Αικατερίνη Σιναϊτών» (Μουσείο Αγίας Αικατερίνης όπως το γνωρίζουν οι περισσότεροι), στο Ηράκλειο Κρήτης. Για πρώτη φορά, το κοινό θα μπορέσει να δει συγκεντρωμένες εικόνες που απεικονίζουν Νεομάρτυρες της ελληνικής Εκκλησίας με παραδοσιακές φορεσιές, βράκες και φουστανέλες και να παρακολουθήσει την εξέλιξη της εικονογραφίας των Νεομαρτύρων από τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια (δεκαετία 1830) μέχρι σήμερα. Τα έργα συλλέχθηκαν κυρίως από ναούς της Κρήτης αλλά και από την υπόλοιπη Ελλάδα και εκτίθενται στον μοναδικής ομορφιάς χώρο του Μουσείου, που στεγάζεται στον παλαιό ναό της Αγίας Αικατερίνης, χτισμένο ήδη από τον 13ο αιώνα στην αρχική του μορφή.
Η έκθεση εγκαινιάζεται στις 22 Οκτωβρίου και θα λειτουργεί έως και το τέλος του χρόνου.
Η έκθεση
Η έκθεση ««Άγιοι Βρακοφόροι και Φουστανελάδες. Εικόνες Νεομαρτύρων από την Κρήτη και άλλες περιοχές» έχει ταυτόχρονα εικαστικό, θρησκευτικό, εθνικό και κοινωνικό περιεχόμενο και ενδιαφέρον και φανερώνει την πολλαπλή σημασία του ενδύματος στη χριστιανική τέχνη.
Η ορθόδοξη αγιογραφία αποτύπωσε και διέσωσε μέσα από την ενδυμασία πληροφορίες από την καθημερινότητα της κάθε εποχής, παρέχοντας πολύτιμο λαογραφικό και ιστορικό υλικό. Στα έργα της έκθεσης ωστόσο, ο ρόλος της ενδυμασίας έχει μία ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα, καθώς πολλά από αυτά ζωγραφίστηκαν σε δύσκολες εποχές και σε περιοχές που δεν είχαν ακόμη ενσωματωθεί στο ελληνικό κράτος (19ος- αρχές 20ού αιώνα).
Η ιστορική περίοδος κατά την οποία φιλοτεχνήθηκαν οι παλαιότερες αγιογραφίες της έκθεσης συμπίπτει με την απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό. Έτσι, όταν οι πλανόδιοι ζωγράφοι της Ηπείρου άρχισαν να ντύνουν τους νέους αγίους στις εικόνες τους με φουστανέλες, και οι Κρητικοί να απεικονίζουν τους δικούς τους με βράκες το ελληνικό κράτος είχε μόλις γεννηθεί. Οι τοπικές ενδυμασίες κυριαρχούσαν σε ολόκληρο σχεδόν τον ελληνικό χώρο και οι Νεομάρτυρες απεικονίζονταν στις εικόνες ακριβώς όπως ήταν στην επίγεια ζωή τους,. Οι εικόνες αυτές βρίσκονται επομένως σε άμεση συνομιλία με την κοινωνία και την εποχή κατά την οποία φιλοτεχνήθηκαν.
Όπως λέει η επιμελήτρια της έκθεσης, Δρ. Έφη Ψιλάκη «Η εισαγωγή των τοπικών ενδυμασιών στις εικόνες των Νεομαρτύρων αποτέλεσε σημαντική τομή στην εξέλιξη της θρησκευτικής ζωγραφικής κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας και ιδιαίτερα κατά τον 19ο αιώνα. Αυτοδίδακτοι λαϊκοί καλλιτέχνες τολμούν στα δύσκολα αυτά χρόνια να απεικονίσουν τις σεπτές μορφές των ανθρώπων που έδωσαν τη ζωή τους για τη χριστιανική πίστη και την πατρίδα με τις καθημερινές φορεσιές τους και να δημιουργήσουν νέους εικονογραφικούς τύπους αλλά και νέα ηθικά πρότυπα.
Η εντυπωσιακή αυτή έμπνευση αποτέλεσε αφετηρία σημαντικών εξελίξεων στον εκκλησιαστικό και στον κοινωνικό χώρο και εξέπεμψε πολλαπλά μηνύματα. Άγιος δεν ήταν πια μόνον εκείνος που είχε μαρτυρήσει σε κάποια μακρινή εποχή, όπως είναι τα χρόνια των διωγμών, άγιος μπορούσε να είναι ο συντοπίτης, ο άνθρωπος που κινούνταν στον ίδιο χώρο με τον πιστό και, μάλιστα, κατά τον ίδιο χρόνο. Ήταν εκείνος που είχε τις ίδιες αγωνίες, την ίδια πίστη, εκείνος που ντυνόταν με την ίδια φορεσιά».
Στην έκθεση θα δούμε 46 συνολικά αγιογραφίες από την Ελλάδα, τη Μικρά Ασία και τον Πόντο. Ανάμεσά τους ο φημισμένος Άγιος Γεώργιος Φουστανελάς από τα Ιωάννινα, ο Βρακοφόρος Άγιος Μανώλης των Σφακίων, οι Τέσσερις Νεομάρτυρες του Ρεθύμνου του Ιωάννη Φραγκόπουλου, οι φουστανελάδες Άγιοι της Σαμοθράκης, η Αγία Αργυρή της Προύσας και πολλές ακόμα μοναδικής ομορφιάς και σπανιότητας αγιογραφίες. Το παλαιότερο έργο της έκθεσης χρονολογείται από το 1836 ενώ τα νεότερα φτάνουν μέχρι τις μέρες μας.
Το Μουσείο Αγίας Αικατερίνης Ηρακλείου
Το Μουσείο Χριστιανικής Τέχνης «Αγία Αικατερίνη Σιναϊτών» είναι ένα εντυπωσιακό μουσείο καθώς, μέσα από έργα σπάνιας ομορφιάς, αποτυπώνει τις καλλιτεχνικές τάσεις και τις εξελίξεις που οδήγησαν στο θαύμα της Κρητικής Αναγέννησης του 16ου και του 17ου αιώνα και της «Κρητικής Αγιογραφικής Σχολής». Μία σχολή που γνωρίζουμε μέσα από σπουδαίους δημιουργούς όπως ο Μιχαήλ Δαμασκηνός και ο Άγγελος Ακοτάντος, έργα των οποίων φυλάσσονται στο Μουσείο, ή ακόμη και ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος που ξεκίνησε ως αγιογράφος από τον Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο).
Ο παλαιός ναός της Αγίας Αικατερίνης, στον οποίο και στεγάζεται το Μουσείο, χτίστηκε αρχικά τον 13ο αιώνα και πήρε τη σημερινή του μορφή τον 16ο αιώνα, κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας. Υπήρξε καθολικό ενός μεγάλου μοναστηριού που εκείνα τα χρόνια υπαγόταν στην Αγία Αικατερίνη του Σινά. Από την αρχή υπήρξε κέντρο γραμμάτων, τεχνών και παιδείας καθώς στις εγκαταστάσεις του λειτουργούσε σχολή με δασκάλους καταξιωμένους λόγιους της εποχής. Αποτέλεσε επίκεντρο μιας σπουδαίας πνευματικής και καλλιτεχνικής κίνησης που παρατηρήθηκε στη βενετοκρατούμενη Κρήτη και συνδέθηκε με όλες σχεδόν τις σπουδαίες μορφές λογίων και ζωγράφων του 15ου, του 16ου και του 17ου αιώνα. Εκείνα τα χρόνια το σημερινό Ηράκλειο ήταν αναμφισβήτητα μια πόλη ζωγράφων. Μόνο κατά την περίοδο 1453-1526 εργάζονταν περισσότεροι από 120 ζωγράφοι στην πόλη και τα έργα τους εξάγονταν ακόμη και στην ιταλική χερσόνησο. Άλλοι 350 ζωγράφοι μαρτυρούνται κατά την υπόλοιπη περίοδο της Βενετοκρατίας (έως το 1669). Η συμβολή της Αγίας Αικατερίνης σε αυτήν την εντυπωσιακή καλλιτεχνική κίνηση, που γέννησε Δαμασκηνούς και Θεοτοκόπουλους, υπήρξε ασφαλώς καθοριστική.
Με την κατάκτηση της Κρήτης από τους Οθωμανούς, ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί, το οποίο και λειτουργούσε ως το 1922. Το μουσείο λειτουργεί από το 1967 και στεγάζει τη μεγαλύτερη έκθεση Βυζαντινών Εικόνων στην Κρήτη. Ανάμεσα στα έργα που μπορεί να δει κανείς είναι και έξι αριστουργήματα του Μιχαήλ Δαμασκηνού. Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει μία ευρύτατη συλλογή που καλύπτει μια μακρά περίοδο πολλαπλών εξελίξεων στον ελληνικό ορθόδοξο κόσμο -από τον 14ο έως και τον 19ο– και περιλαμβάνει, εκτός από σπάνιες εικόνες, έργα ξυλογλυπικής, λιθογλυπτικής, μεταλλοτεχνίας, χρυσοκεντητικής, νομίσματα (που φτάνουν στους ελληνιστικούς χρόνους), χειρόγραφα και παλαίτυπα.
Η έκθεση πραγματοποιείται στο πλαίσιο του 2ου Φεστιβάλ Κρήτης, της Περιφέρειας Κρήτης.
Η δράση «Φεστιβάλ Κρήτης» πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.