Από τον διάλογο με το έργο του Θουκυδίδη προκύπτει ότι η προσέγγιση της πολιτικής ως δύναμης αποτελεί ιδίωμα πρωτίστως της κρατοκεντρικής συγκρότησης του κόσμου. Διαπιστώνεται, επίσης, ότι όσο η πόλη/κράτος εξελίσσεται ανθρωποκεντρικά καθοδόν προς τη δημοκρατία, τόσο η επίκληση της δύναμης στις διακρατικές σχέσεις γίνεται συχνότερη και παράλληλα η πολεμική αντιμαχία πιο αιματηρή. Ώστε η διαλεύκανση του ζητήματος του πολέμου και της αιτιακής του βάσης μας προσκαλεί να διερωτηθούμε για τη διαλεκτική σχέση ανάμεσα στην πόλη ως θεμελιώδη κοινωνία, στην πολιτεία που αποτυπώνει τους εσωτερικούς κοινωνικούς συσχετισμούς και στη διακρατική σχέση που φέρνει αντιμέτωπες την πρόσληψη της πολιτικής ως δύναμης, ως εξουσίας ή ως ελευθερίας.
Ο Θουκυδίδης παρατηρεί ότι στον κρατοκεντρισμό αντιμάχονται η ηγεμονική θέληση των ισχυρών με την ελευθερία των αδυνάτων και ότι, στο πλαίσιο αυτό, η εξωτερική πολιτική των Δυνάμεων είναι φύσει τυραννική, ανεξαρτήτως πολιτείας. Μέτρο της ειρήνης και του πολέμου, επομένως, είναι το συμφέρον και πεδίο επιλογής οι συσχετισμοί δύναμης. Η έννοια του δίκαιου ή άδικου πολέμου προσεγγίζεται στον κρατοκεντρισμό ως μεταβλητή που υπόκειται στους συσχετισμούς δύναμης, όχι ως πολιτειακή σταθερά.
Η αξία του θουκυδίδειου έργου έγκειται στο ότι διαλέγεται με την ολοκληρωμένη, τη δημοκρατική φάση που διερχόταν η εποχή του, εν αντιθέσει προς τη νεοτερικότητα την οποία ο Αλιμούσιος στοχαστής ταξινομεί αναλογικά στην πρώιμη εποχή της αιρετής μοναρχίας. Ωστόσο, η επικαιρότητα του Θουκυδίδη ξεπερνάει τον κρατοκεντρισμό, καλύπτοντας ευρέως τη μετα-κρατοκεντρική/οικουμενική περίοδο του κοινωνικού ανθρώπου εξ επόψεως τυπολογίας των πολιτειών (ουσιωδώς της δημοκρατίας) όσο και διαπολεοτικών ή διακρατικών σχέσεων.
Τούτο σημαίνει ότι ο ανθρωποκεντρικός χρόνος στον οποίο εγγράφεται ο Αλιμούσιος στοχαστής προσφέρει μία μοναδική ευκαιρία στη νεοτερική επιστήμη να εξέλθει του γνωσιολογικού σπηλαίου της, να αναστοχασθεί τη φάση από την οποία διέρχεται η εποχή μας και να την προσεγγίσει με γνώμονα την αλλαγή επιστημονικού παραδείγματος. Αλλαγή που επιβάλλει άλλωστε η ανάγκη κατανόησης της φάσης στην οποία εισήλθε ο κόσμος της εποχής μας, η οποία, μολονότι μεταβατική, αναγγέλλει σε βάθος χρόνου την εγκατάστασή του στο μέσον μιας κρατοκεντρικής, πλην όμως ολοκληρωμένης ανθρωποκεντρικής περιόδου με πρόσημο τη δημοκρατία. Ακριβώς αυτός ο μεταβατικός χαρακτήρας της εποχής μας δημιουργεί ισχυρή ρευστότητα τόσο στο εσωτερικό των κρατών όσο και στο διακρατικό περιβάλλον η οποία προσημαίνει ενδιαφέρουσες ανακατατάξεις στο πεδίο της κατανομής όσο και της επίκλησης της ισχύος.
***
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος
Εισαγωγικά προαπαιτούμενα
1. Το γνωσιολογικό και μεθοδολογικό πλαίσιο ενός διαλόγου με το έργο του Θουκυδίδη
2. Το γνωσιολογικό έλλειμμα της νεοτερικότητας και το διακύβευμα της κοσμοσυστημικής βιολογίας
ΜΕΡΟΣ Α΄ Η θέση της θουκυδίδειας Ιστορίας στη βιολογία του σύνολου ανθρωποκεντρικού κοσμοσυστήματος
Κεφάλαιο 1: Το ολοκληρωμένο ανθρωποκεντρικό περιβάλλον της κρατοκεντρικής φάσης με το οποίο διαλέγεται ο Θουκυδίδης και η πρωτοανθρωποκεντρική κρατοκεντρική νεοτερικότητα
1.1. Το κοσμοσυστημικό πλαίσιο της εποχής του Πελοποννησιακού Πολέμου
α) Η κοσμοσυστημική ιδιοσυστασία του ελληνισμού ως αιτία της αιματηρής κρατοκεντρικής αντιμαχίας των πολεοτικών συντελεστών του
β) Ο κόσμος του Θουκυδίδη και ο κόσμος της νεοτερικότητας στην Κοσμοσυστημική Γνωσιολογία
γ) Η θουκυδίδεια προσέγγιση της κρατοκεντρικής διαλεκτικής της πολιτικής και η διερώτηση ως προς τις εφαρμογές της στο κλίμα της μοναρχικής νεοτερικότητας
1.2. Το ζήτημα της κλίμακας και ο ανθρωποκεντρικός χρόνος
α) Το ζήτημα της κλίμακας και η ανθρωποκεντρική ανατομία της εξέλιξης
β) Η κοσμοσυστημική κλίμακα κατάντικρυ στην ανθρωποκεντρική φάση
γ) Η δημοκρατική πολιτεία και οι οριοθετήσεις της ανθρωποκεντρικής βιολογίας. Σχετικά με τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις της κρατοκεντρικής νεοτερικότητας
δ) Η κλίμακα ως διακύβευμα και ο ανθρωποκεντρικός χρόνος μεταξύ της θουκυδίδειας πόλης κράτους και του νεοτερικού έθνους κράτους. Σχετικά με τις προϋποθέσεις εφαρμογής του θουκυδίδειου παραδείγματος στην εποχή μας
Κεφάλαιο 2: Τα στάδια του κρατοκεντρικού γίγνεσθαι της πόλης και οι ομόλογες προσημειώσεις της διαπολεοτικής αντιμαχίας
2.1. Από τη μικρή στη μεγάλη πόλη, από τις μικρές στις μείζονες διαπολεοτικές αντιμαχίες
α) Οι περίοδοι της κρατοκεντρικής βιολογίας του ελληνικού κοσμοσυστήματος και οι επιπτώσεις τους στις διαπολεοτικές σχέσεις
β) Ανθρωποκεντρική εξέλιξη και διακρατική πολιτική σχέση. Μια αντίστροφη πορεία. Καθοδόν προς την ανθρωποκεντρική ολοκλήρωση διογκούται η επίκληση της δύναμης στη διακρατική πολιτική
γ) Η σχέση κοινωνίας και οικονομίας και το αποτύπωμά της στο είδος της πολιτείας
2.2. Το ζήτημα της αναλογίας και η αντίστιξη της πόλης κράτους με το έθνος κράτος
α) Το ζήτημα της αναλογίας του ελληνικού κρατοκεντρισμού προς τη νεοτερικότητα. Το κράτος έθνος στον σύνολο πλανητικό κρατοκεντρισμό
β) Ο Θουκυδίδης ως θεωρητικός αναλυτής του ώριμου κρατοκεντρισμού σε αντιμαχία με το πρώιμο ανθρωποκεντρικό ιδιώνυμο της νεοτερικότητας
ΜΕΡΟΣ Β΄ Ανθρωποκεντρική βιολογία και διακρατικές σχέσεις
Κεφάλαιο 3: Η διαλεκτική της εξελικτικής βιολογίας στον κρατοκεντρισμό και οι μεταμορφώσεις της πολιτικής από σχέση δύναμης σε πεδίο ελευθερίας
3.1. Οι διακρατικές σχέσεις στον ανθρωποκεντρικό χρόνο
α) Οι διακρατικές σχέσεις στην προοπτική της εξελικτικής βιολογίας των κοινωνιών των πόλεων, δηλαδή στο περιβάλλον του σύνολου ανθρωποκεντρικού κοσμοσυστήματος
β) Ο κρατοκεντρισμός και η διαλεκτική του πολέμου και της ειρήνης. Το διακύβευμα ηγεμονία ή ελευθερία
3.2. Οι μεταμορφώσεις του πολιτικού φαινομένου και η αντιλογία μεταξύ της πολιτειακής και της διακρατικής σχέσης
α) Η πολιτική ως δύναμη, η πολιτική ως εξουσία και η πολιτική ως ελευθερία. Η σταθερά της ισχύος ως παράμετρος στον κρατοκεντρισμό
β) Η κοινωνική βιολογία ως μέτρο της σύνολης πολιτειακής συνάντησης του κοινωνικού φαινομένου με τον ανθρωποκεντρικό χρόνο
γ) Η αποκήρυξη της εξελικτικής βιολογίας από την «επιστήμη» της νεοτερικότητας
Κεφάλαιο 4: Η αντιμαχία των πατριωτισμών. Το διακύβευμα της σύνθεσης ανάμεσα στον εθνικό, τον φυλετικό, τον πολεοτικό και τον πολιτειακό πατριωτισμό
4.1. Οι πολιτισμικές/συλλογικές ταυτότητες στην πολεοτική και διακρατική σφαίρα
α) Η ελευθερία στην κρατοκεντρική πολιτική σφαίρα –της πόλης κράτους και του κράτους έθνους– και το διακύβευμα της πολιτειακής ισορροπίας
β) Οι πολιτειακοί συντελεστές της διακρατικής πολιτικής σχέσης στο κράτος της πόλης
γ) Η ελευθερία ως συντρέχουσα αξιακή συνιστώσα της πολιτείας
4.2. Η αντιμαχία των πατριωτισμών και τα όρια της σύνθεσης
α) Ο εθνικός, φυλετικός, πολεοτικός και πολιτειακός πατριωτισμός ως σταθερές της κρατοκεντρικής εποχής
β) Οι πατριωτισμοί της ελευθερίας στο μέσον της οικουμενικής κοσμόπολης και η διαλεκτική της συνάντησης της μητρόπολης με τις πόλεις
γ) Η δύναμη ως αντιλογία της ελευθερίας στον αξιακό χάρτη των επιμέρους πατριωτισμών
4.3. Κοινό συμφέρον, πολιτισμική συνοχή και πολεοτική κοινωνία
α) Το κοινό συμφέρον της πόλεως ως παρονομαστής της συνοχής της και η ηγεμονία ως διατάκτης της υπονόμευσής του στον κρατοκεντρισμό
β) Πολιτισμική πολυσημία και πολιτισμική συνοχή. Το γινόμενο στη σύνθεση της θεμέλιας κοινωνίας της πόλης στον κρατοκεντρισμό
γ) Η ηγεμονία ως συμφυές ιδίωμα του κρατοκεντρισμού και ως διατάκτης των ενδοπολεοτικών συσχετισμών με όχημα την επιλογή πολιτείας
4.4. Ο πολιτειακός πατριωτισμός στη διαλεκτική σχέση μεταξύ πολεοτικού και εθνικού πατριωτισμού
α) Πολιτεία και κοινό συμφέρον. Το διακύβευμα της συνάντησης της πολιτείας με τον πολεοτικό ή με τον ιδεολογικό πατριωτισμό
β) Ο εθνικός πατριωτισμός αντιμέτωπος με τη δυναμική της σχέσης μεταξύ ηγεμονίας και ελευθερίας που διακινούν οι πολεοτικοί και πολιτειακοί πατριωτισμοί
γ) Η διαφορά φύσεως μεταξύ της πελοποννησιακής και της αθηναϊκής ηγεμονίας. Η δημοκρατική πολιτεία ως τυραννία στον κρατοκεντρισμό
δ) Ο Περικλής για την αθηναϊκή ηγεμονία: «ό,τι αποτελεί τη λαμπρότητα του παρόντος παραμένει και ως αείμνηστος δόξα του μέλλοντος». Η τυραννίς της ισχύος ως σταθερά του κρατοκεντρισμού
ΜΕΡΟΣ Γ΄ Η αντιμαχία μεταξύ ολιγαρχίας και δημοκρατίας στον κρατοκεντρισμό
Κεφάλαιο 5: Η πολιτειακή αντιλογία μεταξύ ολιγαρχίας και δημοκρατίας στο ζήτημα της προσέγγισης της πολιτικής ως δύναμης
5.1. Η ολιγαρχία στην εποχή της ανθρωποκεντρικής ωριμότητας
α) Η ολιγαρχία ως «δημοκρατία μικρά» στην κρατοκεντρική της σημειολογία
β) Μεταξύ της ολιγαρχικής κοινωνικής τάξης και της ολιγαρχικής πολιτείας
γ) Η αντιμαχία μεταξύ ολιγαρχίας και δημοκρατίας ως λειτουργικές παράμετροι της διακρατικής σχέσης
5.2. Η δημοκρατία ως πολιτεία στον ανθρωποκεντρικό χρόνο του ελληνικού κοσμοσυστήματος
α) Η δημοκρατική πολιτεία στο κρατοκεντρικό γίγνεσθαι
β) Η δημοκρατία ως ζώσα πραγματικότητα στον Θουκυδίδη. Η δημοκρατία ως ηγεμονία
γ) Η πολιτική αντιμαχία στη δημοκρατία (και στην ολιγαρχία) και οι συναρθρώσεις της με την προσέγγιση της πολιτειακής εναλλαγής με όρους δύναμης
δ) Το ατομικό, το συλλογικό και η αντίστιξη της διαλεκτικής τους σχέσης με την πολιτεία
5.3. Πολιτική και οικονομική κοινωνία στον εξελικτικό ορίζοντα του κρατοκεντρικού γίγνεσθαι
α) Η πολιτισμική συλλογικότητα ως χορηγός πολιτικού προτάγματος ελευθερίας. Η έννοια της πατρίδας ως προαπαιτούμενο της δημοκρατίας
β) Η πολιτεία ως συμπύκνωση του κοινωνικοοικονομικού και πολιτικού συστήματος στον κρατοκεντρισμό
γ) Η κοινωνία της δημοκρατίας και η κοινωνική πολυσημία της πόλης
δ) Η πολιτειότητα στη δημοκρατία και το μέτρο της αξιολογίας της πολιτείας
5.4. Η χρηματιστική ως γενοποιός παράμετρος της ανθρωποκεντρικής κοινωνίας και ως τροφοδότης της αναίρεσής της στο διακρατικό πεδίο
5.5. Το ζήτημα της συνέχειας του κράτους στον κρατοκεντρισμό. Πότε οι δεσμεύσεις της πολιτικής δεσμεύουν την κοινωνία των πολιτών
Κεφάλαιο 6: Ηγεμονία και πολιτεία στον κρατοκεντρισμό
6.1. Η διαφορά φύσεως ανάμεσα στην ολιγαρχική και στη δημοκρατική ηγεμονία
α) Η διαχείριση της πολιτικής ως σχέσης δύναμης στην πολιτική διαδικασία της δημοκρατικής πολιτείας
β) Η ηγεμονία στην εσωτερική και στη διακρατική ατζέντα της ολιγαρχικής και της δημοκρατικής πολιτείας
γ) Η ελευθερία αντιμέτωπη με την ηγεμονία και το ζήτημα της πολιτειακής αλληλεγγύης στον κρατοκεντρισμό
δ) Το μέτρο της διαπολεοτικής ελευθερίας της πόλης. Μεταξύ του μέτρου και της ύβρεως στις διακρατικές σχέσεις
6.2. Η κανονιστική τάξη στον κρατοκεντρισμό και η ισορροπία στους ηγεμονικούς συσχετισμούς
α) Διακρατική τάξη και συμμαχίες: η αποστασία ως προδοσία
β) Η συμμαχία ως αναγκαστική επιλογή ή ως επιλογή του αρμόζοντα ηγεμόνα
γ) Διακρατική τάξη και συνδιαλλαγή. Η διαιτησία στη διαλεκτική του πολέμου και της ειρήνης
δ) Η παρουσία του θεού στην πολιτειακή και διαπολεοτική πολιτική λειτουργία
6.3. Ο δίκαιος και ο άδικος πόλεμος
α) Το επιχείρημα του δίκαιου και του άδικου πολέμου
β) Η νομιμοποίηση της προσφυγής στη βία από τον ηγεμόνα και η νόμιμη άμυνα της πόλης στο όνομα της ελευθερίας
Κεφάλαιο 7: Η δεσποτεία στον ανθρωποκεντρικό χρόνο
7.1. Η μεταβολή της δεσποτείας σε περιφέρεια του ελληνικού κοσμοσυστήματος
α) Η αλληλεπίδραση ανθρωποκεντρισμού και δεσποτείας στην κρατοκεντρική εποχή
β) Η χρηματιστική οικονομία ως κρίσιμη παράμετρος της διακρατικής πολιτικής δυναμικής των πόλεων αλλά και της σχέσης τους με τη δεσποτική περιφέρεια
7.2. Η δουλεία και οι μεταμορφώσεις της στον ελληνικό ανθρωποκεντρισμό
α) Η δουλεία ως παράμετρος της πόλης, ως συνάγωγος της γείτονος δεσποτείας και οι προεκτάσεις της στο διακρατικό πεδίο
β) Η ώνια εργασία/δουλεία ως παραγωγός αιτία της αντιμαχίας μεταξύ ολιγαρχίας και δημοκρατίας. Η υπέρβασή της στη μετακρατοκεντρική οικουμένη και οι μεθαρμόσεις της στην πόλη και στη δημοκρατία
ΜΕΡΟΣ Δ΄ Κρατοκεντρισμός και πολιτεία. Η ενδοπολεοτική διάσταση της διακρατικής πολιτικής
Κεφάλαιο 8: Η δυναμική της διακρατικής πολιτικής σχέσης στο εσωτερικό της πολιτείας
8.1. Η διαλεκτική μεταξύ εξωτερικής/διακρατικής και εσωτερικής/πολιτειακής πολιτικής
8.2. Εξωτερική πολιτική και πολιτεία. Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος ως ομολογία ότι ο κρατοκεντρισμός εξάντλησε τον βιολογικό του χρόνο
8.3. Η λογική της πολιτειακής εξέλιξης των πόλεων και οι συναρμόσεις της διακρατικής πολιτικής τάξης
Κεφάλαιο 9: Ανθρωποκεντρική ολοκλήρωση και ολοκληρωτικός πόλεμος. Το πεδίο της θουκυδίδειας Ιστορίας στη βιολογία του σύνολου ανθρωποκεντρικού κοσμοσυστήματος
9.1. Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος ως μαρτυρία του κρατοκεντρικού αδιεξόδου και ως αναγγελία της μετάβασης στη μετακρατοκεντρική/οικουμενική φάση του ανθρωποκεντρικού κοσμοσυστήματος
9.2. Η διαλεκτική του πολέμου και της ειρήνης και το ζήτημα της ηγεμονίας στον κρατοκεντρισμό και στην οικουμένη
α) Η δυναμική του κρατοκεντρισμού και το διακύβευμα της δημοκρατίας στην ανθρωποκεντρική βιολογία
β) Η ηγεμονία, η φύση και τα όριά της στον κρατοκεντρισμό υπό το πρίσμα της δημοκρατίας
Κεφάλαιο 10: Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος ως κοσμοσυστημικός πόλεμος
10.1. Οι θεμέλιες προσημειώσεις της αθηναϊκής ηγεμονίας
α) Η αθηναϊκή ηγεμονία: ένας άλλος κόσμος στον ελληνικό κρατοκεντρισμό. Το οικονομικό κόστος της δημοκρατίας ως διακύβευμα της αντιμαχίας της με την ολιγαρχία
β) Η μεταβολή των συσχετισμών και η απόσυρση των Λακεδαιμονίων από την ηγεμονία επί των Ελλήνων
10.2. Οι συσχετισμοί την παραμονή του πολέμου και οι αξιώσεις οικουμενικής ισχύος από τους Αθηναίους
α) Ανάμεσα στο συμφέρον του ηγεμόνα και στο συμφέρον της συμμαχίας στην κρατοκεντρική δυναμική
β) Το συμφέρον στη σχέση μεταξύ ηγεμονίας και ελευθερίας στη θουκυδίδεια προβληματική
γ) Η γεωπολιτική και η πολυσημία των συμφερόντων στον Θουκυδίδη
δ) Η ανάγκη ως ετεροθαλής παράμετρος του συμφέροντος στη διαλεκτική μεταξύ κοινωνίας και οικονομίας
10.3. Ο γεωπολιτικός διπολισμός στον ελληνικό κρατοκεντρικό κόσμο
α) Η συνάφεια της ανάπτυξης των ανθρωποκεντρικών παραμέτρων και της συνακόλουθης διάρρηξης των συσχετισμών με τις αξιακές μεθαρμόσεις που απαγκιστρώνουν τις κοινωνίες από το παρελθόν τους
β) Το εγχείρημα της Αθήνας να διεμβολίσει τη σπονδυλική στήλη του κορινθιακού ζωτικού οικονομικού χώρου
10.4. Η διάρρηξη της διαπολεοτικής ισορροπίας και η τελική επιλογή της πολεμικής αντιπαράθεσης
α) Από την εξωστρέφεια στη θέληση των Αθηναίων για ηγεμονία. Η εκφυλιστική παράμετρος του αδιεξόδου
β) Η προβολή του πολιτειακού συμφέροντος στο πολεοτικό και, έτι περαιτέρω, στο εθνικό. Η νομιμότητα της ισχύος στις διαπολεοτικές σχέσεις
γ) Η ειρήνη ως άσκηση πολέμου: «Εάν δεν δύνασαι να αποφύγεις τον πόλεμο, πρέπει να επιλέξεις. Ή την υποτέλεια ή την ελευθερία. Και εάν επιλέξεις την ελευθερία σου, οφείλεις να πολεμήσεις είτε με όρους υπεροπλίας, είτε απλώς για να τιμήσεις την ελευθερία που θα χάσεις»
δ) «Ὁ μὲν οὖν τὸν νόμον κελεύων ἄρχειν δοκεῖ κελεύειν ἄρχειν τὸν θεὸν καὶ τὸν νοῦν μόνους, ὁ δ’ ἄνθρωπον κελεύων προστίθησι καὶ θηρίον: ἥ τε γὰρ ἐπιθυμία τοιοῦτον, καὶ ὁ θυμὸς ἄρχοντας διαστρέφει καὶ τοὺς ἀρίστους ἄνδρας. διόπερ ἄνευ ὀρέξεως νοῦς ὁ νόμος ἐστίν»
ε) Ο πόλεμος ως δύναμη καταστροφής και ως εμβρυουλκός της εξέλιξης
στ) Από τη στρατηγική της ηγεμονίας στην ταπεινωτική ήττα. Η αιτιολογία της ήττας του αθηναϊκού εγχειρήματος. Ο λοιμός, η απώλεια του Περικλή και ο Αλκιβιάδης ως αιτίες της αθηναϊκής συντριβής
Εν είδει επιλόγου.
Ο Θουκυδίδης ως στοχαστής της κρατοκεντρικής φάσης του ανθρωποκεντρικού κοσμοσυστήματος και χορηγός της ζώσας λειτουργίας της δημοκρατικής και της ολιγαρχικής πολιτείας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου