Σπύρος Κουτρούλης, Παράδοση και Μοντερνισμός στον νέο ελληνισμό, Εναλλακτικές εκδόσεις, Αθήνα 2020
Η ερμηνεία του ελληνισμού προϋπέθεσε την «ένδον» πορεία του ελληνικού στοχασμού, την προσπάθεια, δηλαδή, να αντικρύσουμε τον εαυτό μας όπως αυτός πραγματικά είναι. Η πνευματική πορεία για την ανάδειξή του δεν έγινε από πνευματικούς ανθρώπους που είχαν υψώσει τείχη απέναντι στον κόσμο, αλλά από εκείνους που είχαν στέρεη γνώση του ευρωπαϊκού –ίσως και του παγκόσμιου– στοχασμού. Στοχαστές όπως ο Σεφέρης, ο Ελύτης, ο Θεοτοκάς, ο Τσαρούχης, ο Δημαράς, ο Πικιώνης, που υπήρξαν εξέχοντα μέλη της γενιάς του ’30, συνδύασαν τον μοντερνισμό με την ανάδειξη στοιχείων που καθόρισαν τη φυσιογνωμία του ελληνισμού, όπως τα γραπτά του στρατηγού Μακρυγιάννη, η τέχνη του Θεόφιλου, ο Ερωτόκριτος, τα δημοτικά τραγούδια, η αισθητική της ντόπιας αρχιτεκτονικής κ.α. Συγχρόνως, όλοι τους μας κάλεσαν να «πάμε στον λαό και να φωτιστούμε από αυτόν». Οι λόγοι για μια τέτοια κίνηση είναι πολλοί. Πρώτα-πρώτα, απέδιδαν καίρια σημασία στη λαϊκή παράδοση και τον λαϊκό πολιτισμό. Κατά δεύτερον, θεωρούσαν ότι στοιχεία της παράδοσης διέσωζαν αυθεντικά το αρχαίο τραγωδία (όπως η εκκλησιαστική λειτουργία διέσωζε την αρχαία τραγωδία, το ύφος και το πνεύμα της), ίσως αρτιότερα απ’ ό,τι συμβαίνει στην ευρωπαϊκή φιλολογία.
***
Ακολουθεί ο Πρόλογος του βιβλίου:
Πρόλογος
Η ερμηνεία του ελληνισμού προϋπέθεσε την «ένδον» πορεία του ελληνικού στοχασμού, την προσπάθεια δηλαδή να αντικρύσουμε τον εαυτό μας όπως αυτός πραγματικά είναι. Η πνευματική πορεία για την ανάδειξη του δεν έγινε από στοχαστές οι οποίοι είχαν υψώσει τείχη απέναντι στον κόσμο αλλά από εκείνους που είχαν στερεή γνώση του ευρωπαϊκού ίσως και του παγκόσμιου στοχασμού.
Οι στοχαστές όπως ο Γ. Σεφέρης, ο Οδ. Ελύτης, ο Γ. Θεοτοκάς, ο Γ. Τσαρούχης, ο Κ. Δημαράς , ο Δ. Πικιώνης που υπήρξαν εξέχοντα μέλη της γενιάς του ’30 συνδύασαν τον μοντερνισμό με την ανάδειξη στοιχείων που καθόρισαν την φυσιογνωμία του ελληνισμού δηλαδή τα γραπτά του στρατηγού Μακρυγιάννη, την τέχνη του Θεόφιλου, τον Ερωτόκριτο, τα δημοτικά τραγούδια, την αισθητική της ντόπιας αρχιτεκτονικής. Συγχρόνως όλοι τους, μας κάλεσαν να «πάμε στον λαό και να φωτιστούμε από αυτόν». Οι λόγοι για μια τέτοια κίνηση είναι πολλοί. Πρώτα-πρώτα απέδιδαν καίρια σημασία στην λαϊκή παράδοση όσο και στον λαϊκό πολιτισμό και κατά δεύτερον θεωρούσαν ότι στοιχεία όπως η εκκλησιαστική λειτουργία διέσωζαν αυθεντικά την αρχαία τραγωδία –το ύφος και το πνεύμα της- ίσως αρτιότερα από ότι αυτό συμβαίνει στην ευρωπαϊκή φιλολογία. Ο Ηλίας Πετρόπουλος είναι ίσως η στερνή επιρροή της γενιάς του ’30 που ακολούθησε σε πολλά, αλλά κυρίως στην ανάδειξη του λαϊκού πολιτισμού, τα πορίσματα που αυτή κατέληξε.
Η πνευματική συνέχεια του ελληνισμού είναι ένα γεγονός που διαπιστώθηκε από συγγραφείς όπως ο Ν. Σβορώνος που ανήκαν στην αριστερά. Το έργο τους είναι η τεκμηριωμένη απάντηση στους μεταμοντέρνους ιστορικούς που ισχυρίζονται ότι τα έθνη είναι πρόσφατες κατασκευές ή ότι το ελληνικό έθνος είναι δημιούργημα του ελληνικού κράτους.
Ο Γ. Αποστολάκης δεν ήταν μόνο αυτός που τεκμηριωμένα μας έδειξε τις σημασίες του δημοτικού τραγουδιού και την καίρια συμβολή του στην ποίηση του Δ. Σολωμού, αλλά ο κριτικός με το αξεπέραστο αισθητικό κριτήριο και ασφαλώς την μεγάλη γνώση που μπορούσε να διακρίνει το αληθινό από το ψεύτικό, το σημαντικό από το ασήμαντο. Ο Ν. Καρούζος ένας αισθαντικός ποιητής, που πράγματι ταύτισε την ποίηση με την ζωή του μας φανέρωσε τις ορθόδοξες προϋποθέσεις του στοχασμού του. Ο Ι. Δραγούμης μια αδικημένη συχνά παρουσία, όχι μόνο από τους εχθρούς του αλλά και κάποιους δήθεν «φίλους» του, υπήρξε ένας μετριοπαθής στοχαστής που συνεργάστηκε με την πιο δραστήρια βενιζελική διανόηση, δηλαδή την ομάδα του Α. Παπαναστασίου (όπως τον Α. Σβώλο και τον Γ. Παπανδρέου), σοσιαλιστές της εποχής του όπως ο Ν. Γιαννιός και κομμουνιστές όπως ο Γ. Κορδάτος.
Ο Γ. Κοτζιουλας ο ηπειρώτης συγγραφέας, ζώντας σε μια αδιανόητη φτώχεια, αντιμετωπίζοντας από νωρίς μεγάλα προβλήματα υγείας, όχι μόνο συμμετείχε στην εθνική αντίσταση, αλλά μας άφησε βαριά κληρονομιά ένα σπουδαίο έργο. Ο Π. Κανελλόπουλος επιχείρησε έναν πνευματικό άθλο: να συνεχίσει το έργο του Φ. Νίτσε «Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα» αλλά και να τον συμφιλιώσει με τον χριστιανισμό.
Ο Π. Κονδύλης υπήρξε ένας στοχαστής που ξεπέρασε τα ελληνικά σύνορα, ενώ η αναγνώρισή του προήλθε από την γερμανική ακαδημαϊκή κοινότητα. Ο τρόπος που αντιμετώπισε τον νέο ελληνισμό, το εθνικό ζήτημα φέρει την σφραγίδα των ποιοτικών χαρακτηριστικών της σκέψης του.
Το δοκίμια στην πρώτη τους μορφή δημοσιεύθηκαν στα περιοδικά «Νέος Λόγιος Ερμής», «Νέα Πολιτική», «Κοράλλι», «Ένεκεν» και στην εφημερίδα «Ρήξη».
Για την έκδοση τους, στην σημερινή μορφή, οφείλω ευχαριστίες στον Γιώργο Καραμπελιά, στην Χριστίνα Σταματοπούλου, στην Ελένη Ζαχαροπούλου, στον Ανδρέα Μοράτο, στον Γιώργο Ρακκά, στον Νικόλα Δημητριάδη, στον Γιάννη Ξένο.
Σπύρος Κουτρούλης
Ηράκλειο Αττικής, 13.12.2020
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου