Η πιο βαριά συνέπεια της κρίσης την οποία ζούμε, τουλάχιστον ως προς
τα μακροπρόθεσμα αποτυπώματα που θα αφήσει, είναι το τείχος που υψώνει
στους νεότερους: η παρεμπόδιση των επιλογών, το μπλοκάρισμα των
επιθυμιών, η ακύρωση στην πράξη σχεδίων και προγραμματισμών. Το
σκέφτομαι αυτό και το γράφω διότι πρόσφατα έτυχε να βρεθώ στην επταμελή
επιτροπή κρίσης δυο διδακτορικών διατριβών.
Διαβάζοντας λοιπόν
αυτές τις μελέτες είχα ανάμικτα συναισθήματα: χάρηκα για τις υψηλές
ποιότητες που συνάντησα και συγχρόνως ένιωσα θλίψη για τις αχάριστες και
σκληρές συνθήκες όπου αυτοί οι άνθρωποι θα κληθούν να επιβιώσουν και να
υπηρετήσουν την υπόθεση της γνώσης.
Χιλιάδες μορφωμένοι
τριαντάρηδες βρίσκονται αυτή τη στιγμή καθηλωμένοι και αδρανοποιημένοι ή
στην καλύτερη περίπτωση σε έναν βιοπορισμό χαμηλών πτήσεων. Είναι
ωστόσο, σε μεγάλο βαθμό, η γενιά που μπορεί να στηρίξει έμπρακτα την
αλλαγή του κοινωνικού και οικονομικού μοντέλου, μια πραγματική και όχι
ιδεοληπτική νέα μεταπολίτευση. Η αδρανοποίηση για την οποία μιλώ τους
έρχεται απ’ έξω, από την απίστευτη γήρανση των δομών και τον
δημοσιονομικό τους στραγγαλισμό. Από αυτό που, όπως και αν το
ονοματίσουμε, είναι μια μορφή βαναυσότητας. Οι ίδιοι το παλεύουν,
αξιοποιούν τα μικρά ρήγματα και τις χαραμάδες, συνομιλούν με τα διεθνή
ρεύματα και χτίζουν γέφυρες επικοινωνίας με τις ερευνητικές κοινότητες
άλλων χωρών.
Όλα αυτά ωστόσο τα προσπαθούν ορφανοί, δίχως
αναγνώριση, σε συνθήκες αποτροπής κάθε ενθουσιασμού: δίχως καμιά
ουσιαστική ενθάρρυνση, πέρα από τα φαιδρά μεγάλα λόγια περί κοινωνίας
της γνώσης και κινητικότητας. Και όσο οι καλωπιστικές ρητορικές θα
συνεχίζονται αδιαφορώντας για την πραγματικότητα, τόσο πιο ασύντακτη και
τρελή θα μοιάζει αυτή η τελευταία.
Σε αυτή την περίπτωση, το
πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε είναι διακριτό από τη σαρωτική ανεργία και
την υποαπασχόληση. Αφορά κατά βάθος τη διαδικασία ανανέωσης των
εργαλείων με τα οποία μια κοινωνία κατανοεί τον εαυτό της και προχωρεί ή
δεν προχωρεί σε επιθυμητές αλλαγές και ανατροπές.
Ο αυτοματισμός
των «προσαρμογών στη λιτότητα» είναι φυσικά το αντίθετο μιας τέτοιας
επιλεγμένης αλλαγής: δεν μεταβάλλει το προηγούμενο παράδειγμα, απλώς το
τσαλακώνει και το αποσυναρμολογεί διαχέοντας ανασφάλεια. Πώς αλλάζεις
όμως κάτι χωρίς υποκείμενο των αλλαγών; Με ποιο τρόπο μπορεί να
συγκροτηθεί το οτιδήποτε δίχως εμπιστοσύνη;
Από την άλλη, ξέρουμε
ότι η ελληνική κοινωνία δεν ανταμείβει γενικά την πνευματική προσπάθεια.
Παρά την παραδοσιακή «μορφωσιολατρεία» που συνδέθηκε στο παρελθόν με
την άνοδο των μικροαστικών στρωμάτων, η κοινωνία αντιμετωπίζει την
έρευνα και τη θεωρία ως αντικείμενα πολυτελείας. Το πιο ανησυχητικό
είναι ότι η κρίση επιτείνει αυτό το είδος στενόμυαλου υπολογιστικού
πνεύματος.
Όταν ωστόσο η απουσία ανταμοιβών και αναγνώρισης
γίνεται κανόνας, το ίδιο το κράτος μετατρέπεται σε σπόνσορα της
στασιμότητας και της παρακμής. Στερώντας από μια ολόκληρη γενιά τη
δυνατότητα να χρησιμοποιήσει τα προσόντα της, το παρόν «σύστημα» μπορεί
να εξαγγέλλει μόνο, με γλώσσα διαφημιστή, το επερχόμενο βασίλειο των
αρίστων. Και τούτη η διαφήμιση που δεν θέλει να δει την πραγματικότητα είναι πια το σύμβολο αυτών των τελευταίων τριών χρόνων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου