Νίκου Ματσούκα : Η έκφραση της ενότητας στον ορθόδοξο χώρο

Το διαβάσαμε προ ημερών στον Αναστάσιο και το μεταφέρουμε μια και πρόκειται για ένα από τα δυνατά κείμενα του αειμνήστου Ν. Ματσούκα:

Ορθόδοξοι και ετερόδοξοι δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα προβλήματα και τη φύση αυτών που κάθε τόσο αντιμετωπίζει η ορθόδοξη Εκκλησία, επιδιώκοντας να παραμερίσει τις επιμέρους αναφυόμενες εθνικές διαφορές και τις υπερβάσεις των δικαιοδοσιών, προκειμένου η ενότητα των αυτοκέφαλων εκκλησιών να αποτελεί αμετακίνητη πραγματικότητα. Οι απόψεις των θεολόγων ποικίλουν, αλλά και οι πιο ακραίοι στις απόψεις τους...δεν παραγνωρίζουν το γεγονός ότι η ενότητα στην πίστη και στην αγάπη μεταξύ των αυτοκέφαλων εκκλησιών δεν κλονίζεται επικίνδυνα. Κατά τον Ernst Benz άλλωστε τα αδύνατα σημεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, όπως είναι οι πολιτικές πιέσεις στις επιμέρους επικράτειες, ο εθνικισμός και οι διεκδικήσεις στην περιοχή της δικαιοδοσίας, δεν αποτελούν ανυπέρβλητες δυσχέρειες που μπορούν να προξενήσουν ανεπανόρθωτη βλάβη την ενότητά της. Γι’ αυτό ακριβώς οι αυτοκέφαλες εκκλησίες της Ορθοδοξίας για τον Προτεσταντισμό αποτελούν εμφανή δείγματα ενότητας και συνέχειας, πράγμα που μπορεί να τον ωφελήσει στην προσπάθειά του να αποκτήσει μια τέτοια ενότητα..

Παρ’ όλες τις διαφοροποιήσεις και εντάσεις ανάμεσα στις αυτοκέφαλες εκκλησίες, ο ερευνητής δεν μπορεί να μην αναγνωρίσει το αναντίρρητο γεγονός ότι η ενότητα κατά τη πίστη και την αγάπη δεν αλλοιώνεται σοβαρά από την εξωτερική αυτή φθορά που πρέπει να θεωρηθεί σαν ένα φυσικό αποτέλεσμα της αμαρτωλότητας και της κακοήθειας των ιστορικών πραγμάτων. Η Ορθόδοξη Εκκλησία λοιπόν από την ίδια τη φύση της είναι καθολική και οικουμενική, τη στιγμή που, από τη φύση της σχετικότητας των ιστορικών πραγμάτων, διακρίνεται σε επιμέρους τοπικές δικαιοδοσίες. Έτσι πράγματι αποτελεί ένα φωτεινό παράδειγμα στον κατακερματιζόμενο χωρίς ενότητα Προτεσταντισμό, και στον εγκλωβιζόμενο σε μια συγκεντρωτική ενότητα Ρωμαιοκαθολικισμό. Στη ζωή της Ορθόδοξης Εκκλησίας αντανακλάται το πρότυπο της αρχαίας αποστολικής παράδοσης. Γι’ αυτό ακριβώς η ευθύνη της Ορθοδοξίας απέναντι στην υπόλοιπη χριστιανοσύνη είναι μεγάλη' άλλωστε στην πράξη οφείλει να δείχνει ξεκάθαρα πως όλες οι εντάσεις και οι φθορές δεν μπορούν να βλάψουν την ενότητά της και επομένως το κύρος της παρουσίας και μαρτυρίας της, αρκεί να υπάρχει ενότητα στην πίστη και στην αγάπη. Τότε μονάχα και δίχως κενολογίες και άλλες υποκριτικές εκφράσεις μπορεί να είναι η διάδοχος των τοπικών εκκλησιών της αποστολικής και μεταποστολικής εποχής, γνήσιος φορέας και συνεχιστής της χριστιανικής Αποκάλυψης.

Η αυτοκεφαλοποίηση της Ορθόδοξης Εκκλησίας από το ένα μέρος δημιουργεί και οξύνει την εμπλοκή της σε αμαρτωλές ιστορικές καταστάσεις, και από το άλλο -με το ξεπέρασμα τέτοιων καταστάσεων- προβάλλει την καταξίωση του μυστηρίου της παρουσίας του σαρκωμένου Λόγου μέσα στην κακοήθεια της ιστορίας. Στην ιστορία μιας τέτοιας ενότητας μέσα στον κόσμο της Χριστιανοσύνης είναι πρόθυμη να δεχτεί και τις επικρίσεις ή τις υποδείξεις των άλλων εκκλησιών, μετατρέποντας αυτές σε γόνιμη και αυστηρή αυτοκριτική. Σήμερα κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει τις πολιτικές πιέσεις στα εκκλησιαστικά πράγματα, τις εθνικιστικές μικρότητες και "αποκλειστικότητες", όπως και τις διεκδικήσεις στο χώρο των δικαιοδοσιών. Πικρή είναι η γνώση και η πείρα των ορθοδόξων από την ένταση των πατριαρχείων Μόσχας και Κων/λης, κυρίως κατά τη δεκαετία 1950-60, από τις πικρές σχέσεις της Ρωσικής Εκκλησίας προς την Υπερόριο Ρωσική Εκκλησία και από τις διαφοροποιήσεις, που φτάνουν ως την ανεξαρτητοποίηση μερικές φορές, των θεολογικών απόψεων μερικών μερίδων και παρατάξεων μέσα στον ορθόδοξο χώρο. Ωστόσο στη διάρκεια της ιστορίας των αυτοκέφαλων ορθόδοξων εκκλησιών δεν έχουμε πικρές και τόσο σοβαρές εντάσεις που να σημαίνουν τον θάνατο της ενότητας στην πίστη και στην αγάπη. Την κατάσταση αυτή, που δεν είναι πάντοτε αυτονόητη, οφείλει η Ορθόδοξη Εκκλησία να τη διατηρεί μέσα σε φωτιά και δάκρυα.

Νίκου Ματσούκα, "Οικουμενική Κίνηση- ιστορία - θεολογία" εκδ.Πουρνάρα, Θεσ/κη 1986, σσ.228-230.