“Εναντίον του Θεού”:Το προνόμιο της αμφιβολίας και ο αυθεντικός χριστιανισμός

Σε παλιότερη ανάρτηση του το Ζωντανό Ιστολόγιο είχε κάνει αναφορά στο μυθιστόρημα του Θ. Ρηγινιώτη με τίτλο Εναντίον του Θεού. Πρόκειται για ένα βιβλίο που βάζει τα πράγματα στη θέση τους και παρουσιάζει την αυθεντική ορθοδοξία μακριά από τις ποικίλες παραφθορές της.Έργο αρκετά αξιόλογο,δίνει τη ζωντανή μαρτυρία της ορθοδοξίας. Ο αναγνώστης μπορεί να πάρει μια πρόγευση του έργου στο ιστολόγιο του βιβλίου.

Παραθέτουμε παλιότερη κριτική στο βιβλίο, που είχε δημοσιευθεί στην εφημερίδα Πατρίς στις 20 Δεκεμβρίου 2006:

Εναντίον του Θεού”: Το προνόμιο της αμφιβολίας και ο αυθεντικός χριστιανισμός

Του Γ.Μ. Βαρδαβά

“Καθετί που αντέχει στον καιρό και στο κοινό,

αυτό είναι αληθινό και νικάει τη λήθη”

(Μ. Μπέγζος)

Το τελευταίο διάστημα ο εκπαιδευτικός κόσμος άκουσε τα “εξ αμάξης” από διάφορες πλευρές με αφορμή τις απεργιακές του κινητοποιήσεις. Φτάσαμε σε σημείο να διαβάσουμε ακόμα και από σημαντικούς ανθρώπους των Γραμμάτων ότι είμαστε φυγόπονοι, ότι δουλεύουμε τρεις ώρες την ημέρα, ότι είμαστε “πασάδες” συγκρινόμενοι με τους συναδέλφους μας του ιδιωτικού τομέα.
Δεν έχω καμία διάθεση απολογητική.
Την καλύτερη όμως απάντηση σε όλα αυτά, που μας αδικούν κατάφωρα, τη δίνουν οι μαθητές μας καθημερινά, αλλά και οι συνάδελφοι μας, που έχουν το μεράκι στον ελεύθερο χρόνο τους να ασχολούνται με τη συγγραφή.
Ένας εξ αυτών είναι ο πολύ καλός συνάδελφος και φίλος εκ Ρεθύμνης Θ. Ι. Ρηγινιώτης.
Η “Πατρίς” είχε φιλοξενήσει παλιότερα κριτική μας για δύο θεολογικά έργα του (βλ. “Πατρίς” 12/10/2005, σελ. 14). Ο συγγραφέας επανέρχεται αυτή τη φορά με ένα μυθιστόρημα. Τίτλος του “Εναντίον του Θεού” (Ρέθυμνο 2006, σελ. 904). Επηρεασμένος από τον Μπόρχες, την ατμόσφαιρα του Έντγκαρ Άλλαν Πόε και τη φαντασία του Τώλκιν γράφει ένα βιβλίο για τους πλέον απαιτητικούς. Ξεφεύγοντας από την επιδερμικότητα του ευπώλητου, δεν συμβιβάζεται με τις απαιτήσεις των καιρών για εμπορικό βιβλίο.
Προτιμά το δύσκολο δρόμο της ποιότητας στη γραφή σε συνδυασμό με μια μυθοπλασία επιστημολογικού -οιονεί μπορχικού- τύπου. Η θεολογική του ιδιότητα είναι ολοφάνερη στο νέο του πόνημα. Η θεολογική θεμελίωση είναι βαθιά και ουσιαστική. Πολλά στοιχεία της ορθοδόξου πατερικής, νηπτικής, ασκητικής και αγαπητικής θεολογίας αποτυπώνονται με τρόπο εναργή και βιωματικό. Επιστήμη, φαντασία, μυθοπλασία και θεολογία διαπλέκονται αρμονικά και ασύγχυτα.
Ακόμα και ο τίτλος “Εναντίον του Θεού” παρά τη φαινομενική δισημία του καταδεικνύει ότι ο συγγραφέας είναι άριστος γνώστης της Αγίας Γραφής. Αν και η συνάφεια είναι γνωστή την υπενθυμίζουμε: “οι δε είπον αυτών τα περί Ιησού του Ναζωραίου, ός εγένετο ανήρ προφήτης δυνατός εν έργω και λόγω εναντίον του Θεού και παντός του λαού...” (κατά Λουκάν 24, 19-20). Πρόκειται λοιπόν για το γνωστό γεγονός της εμφάνισης του αναστημένου Χριστού σε δύο πρόσωπα στην προς Εμμαούς πορεία τους. Ο συγγραφέας επισημαίνει ωστόσο στον πρόλογο του έργου πως αυτή ακριβώς η δισημία ήταν που τον ώθησε να τιτλοφορήσει έτσι το βιβλίο: “η φράση (...) σημαίνει “μπροστά στο Θεό και σ’όλο το λαό” (...). Την τοποθετήσαμε ως τίτλο, λόγω ακριβώς αυτής της διπλής σημασίας...” (σελ. 9). Το θέμα του έργου όπως μας πληροφορεί το οπισθόφυλλο του βιβλίου είναι το εξής:
“Ενας κορυφαίος γενετιστής καταστρέφει τ’αποτελέσματα της πρωτοποριακής έρευνάς του για τον ανθρώπινο εγκέφαλο και αυτοκτονεί, εν μέσω διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου, διοργανωμένου από μια πολυεθνική αυτοκρατορία της γενετικής.
Στον προθάλαμο ενός χειρουργείου, ένας άλλος γενετιστής συζητά με μια τυφλή καθηγήτρια ανθρωπολογίας για το Θεό, τον άνθρωπο, τον κόσμο, την επιστήμη και τον πολιτισμό.
Στη Βραζιλία και το Περού ένας άντρας και δύο γυναίκες, σχεδιαστές κόμικς και άσοι στους υπολογιστές, προσπαθούν να διαφύγουν από τα λαγωνικά των πολυεθνικών, που τους καταδιώκουν για να τους αποσπάσουν την πολύτιμη γνώση που ίσως κατέχουν”.
Στη δράση παρεμβάλλονται συζητήσεις και στοχασμοί μεταξύ των ηρώων και της καθηγήτριας που γνωρίζει τον αληθινό χριστιανισμό και την αυθεντική ορθοδοξία. Η ιδιότυπη αυτή επικοινωνία μεταξύ των επιστημόνων- που εκφράζουν καθαρά τη δυτική σκέψη και νοοτροπία- και της τυφλής ανθρωπολόγου που έχει γνωρίσει και βιώσει τον αληθινό χριστιανισμό δίνει την πραγματική διάσταση της ορθοδοξίας ως ορθοπραξίας και μαρτυρίας των αγίων. Ο χριστιανισμός είναι αγάπη (ακόμα και προς τον εχθρό, βλ. Ματθ. 44-45) και ελευθερία. Έτσι οφείλει ο πιστός να τον βιώνει. Αν προτάσσει τον εγωισμό τότε διαμορφώνει ένα χριστιανισμό “κατ’εικόνα και καθ’ομοίωσιν” του “αυτοειδώλου” του, για να θυμηθούμε και το Μέγα Κανόνα του Αγίου Ανδρέου Κρήτης.
Θεωρούμενος όμως υπό αυτή την οπτική γωνία ο χριστιανισμός εκπίπτει σε ατομικιστικό “ιδεολόγημα”, μηχανιστικό θέσφατο, σχολαστική δεοντολογία. Είναι ένα “κτήμα” που κάποιοι κληρονόμησαν χωρίς δυστυχώς να γνωρίζουν την ουσία του και χωρίς να δείχνουν τη διάθεση να ξεκαθαρίσουν τις αλήθειες του. Ένας από τους στόχους του συγγραφέα ήταν, κατά την άποψη μας, να αναδείξει την ουσία της ορθοδοξίας και να πατάξει τη “φοβοδοξία”.
Φυσικά οι ανατροπές είναι πολλές, οι συμβολισμοί διαπνέουν όλο το έργο, ενώ τίποτα δεν είναι τυχαίο. Ακόμα και η ανάλυση της ταινίας “Ο Ήρωας” (σελ. 429-471) από την τυφλή καθηγήτρια που φαινομενικά μόνο δείχνει ως παρέκβαση, λειτουργεί συμβολικά και καταλυτικά στην εξέλιξη του έργου. Δεν νομίζουμε ότι εδώ απλά ο συγγραφέας ήθελε να αποδείξει ότι όντως επρόκειτο για μια καθηγήτρια ανθρωπολογίας. Ο προσεκτικός αναγνώστης θα διαπιστώσει ότι συνάπτεται και διαπλέκεται με το σύνολο της μυθοπλασίας. Αν πούμε το πώς θα αποκαλύψουμε σχεδόν όλο το βιβλίο και δεν θα μείνει τίποτα για τον βιβλιόφιλο αναγνώστη.

Τα θέματα των συζητήσεων που παρεμβάλλονται είναι πολλά και ακανθώδη. Μερικά εξ αυτών είναι: Η αληθινή ερμηνεία της Γένεσης, τα απόκρυφα ευαγγέλια, ο γνωστικισμός και ο σχηματισμός της Καινής Διαθήκης, το “θηλυκό” όνομα του Χριστού, οι “αδελφοί” και οι “αδελφές” του Ιησού, ο αληθινός ρόλος της Μαγδαληνής και η θεολογία του έρωτα, το ιερό δισκοπότηρο, οι συμβολισμοί της Θείας Μετάληψης, η θέση της γυναίκας στο χριστιανισμό και οι γυναίκες απόστολοι, ο απόστολος Παύλος και οι Εσσαίοι, ο ρόλος του μεγάλου Κωνσταντίνου και των αυτοκρατόρων, άγιοι που έζησαν με τα θηρία, οι μαύροι και κίτρινοι άγιοι, η αληθινή χριστιανική διδασκαλία για τον παράδεισο και την κόλαση, διαλογισμός και ησυχασμός, ο μυστικισμός και τα θαύματα, ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης και ο Άγιος Ιωάννης του Σταυρού, τα χριστιανικά και τα ρωμαϊκά Μυστήρια, ο μεσαίωνας κι ο διαφωτισμός, το Άγιο Όρος και το άβατό του, η εκκοσμίκευση του εκκλησιαστικού γεγονότος διαχρονικά και συγχρονικά κ.π.α.
Θα πρέπει να επισημανθεί ότι ο συγγραφέας λέει μέσω των ηρώων του και πολλές σκέψεις, που έρχονται σε ανοικτή σύγκρουση με το χριστιανισμό. Φυσικά αυτές δεν τις αποδέχεται αλλά τις χρησιμοποιεί για τις ανάγκες του έργου. Λειτουργεί δηλαδή μ’άλλα λόγια απολογητικά και κριτικά έναντι αυτών. Εξάλλου κάθε βιβλίο έχει πολλές “αναγνώσεις”. Ο καθένας μας το αντιλαμβάνεται με βάση τα δικά του υποκειμενικά κριτήρια. Κοντολογίς, ακόμα και οι “αρνητές” του χριστιανισμού θα βρουν εδώ τις απόψεις του να εκτίθενται αναλυτικότατα, αλλά και να αναιρούνται ορθοδοξότατα.
Ο συγγραφέας δίνει αφορμές για εμβάθυνση σε πολλά θεολογικά και κοινωνιολογικά ζητήματα. 

Σταχυολογούμε αρκετά:

α. Η φυσική διάσταση του θαύματος: “Τα θαύματα δεν αντιβαίνουν στους φυσικούς νόμους, απλώς λειτουργούν με μη πτωτικούς νόμους” (σελ. 187).

β. Οι ανθρωπολογικές προεκτάσεις του “κατ’εικόνα”:

“Ο Θεός δρα έτσι κι αλλιώς, αν ο άνθρωπος Του το επιτρέψει” (σελ. 197).

γ. Το αληθινό νόημα της εορτής των Χριστουγέννων (σελ. 276) και η εκκοσμικευμένη-καταναλωτική “εκδοχή” του.

δ. Το σύγχρονο “όπιο του λαού” (σελ. 405).

ε. Χριστιανισμός και κοινωνική συνείδηση (σελ. 412): “Μήπως τελικά ο χριστιανισμός δεν είναι παρά ένα ακόμα αστικό μόρφωμα που αποκοιμίζει τις συνειδήσεις με μια ευσέβεια της Κυριακής, για να μπορούμε να οργιάζουμε σε βάρος των ασθενεστέρων τις υπόλοιπες έξι ημέρες της εβδομάδας”; Φυσικά ο συγγραφέας απαντά στο βιβλίο διακρίνοντας ανατολική και δυτική νοοτροπία, κοινωνικό δυναμισμό και πιετισμό, αγάπη για το συνάνθρωπο και φιλαυτία. Με τον τρόπο αυτό αναδεικνύει το δυναμικό και απελευθερωτικό χαρακτήρα του χριστιανισμού, που δεν κοιμίζει συνειδήσεις, ούτε είναι “όπιο του λαού”, αλλά το “Σώμα του Χριστού”, η Εκκλησία που με το παράδειγμα των αγίων, των οσίων, των ασκητών και των μεγάλων πατέρων υπέδειξε τη λύση στο κοινωνικό πρόβλημα. Το κοινωνικό πρόβλημα, σύμπτωμα του μεταπτωτικού ανθρώπου, δεν επιλύεται με επαναστάσεις, αλλά με την έρευση του πραγματικού προορισμού του ανθρώπου, που είναι η προοπτική του “καθ’ομοίωσιν”. Η προοπτική όμως αυτή συνάπτεται με το ενδιαφέρον για το συνάνθρωπο, όπως προκύπτει από την παραβολή της Τελικής Κρίσεως: “Κύριε πότε σε είδομεν πεινώντα και εθρέψαμεν ή διψώντα και εποτίσαμεν; Πότε σε είδομεν ξένον και συνηγάγομεν ή γυμνόν και περιεβάλομεν; Πότε δε σε είδομεν ασθενή ή εν φυλακή και ήλθομεν προς σε; Και αποκριθείς ο βασιλεύς ερεί αυτοίς αμήν λέγω υμίν, εφ’όσον εποιήσατε ενι τούτων των αδελφών μου των ελαχίστων, εμοί εποιήσατε” (Ματθ.25,37-40). Επειδή η θέση αυτή μπορεί να εκληφθεί από κάποιους ως “αντιδραστική” υπενθυμίζουμε τι έχει πει σχετικά με το κοινωνικό πρόβλημα ο γνωστός στοχαστής Ν. Μπερντιάεφ: “Ο χριστιανισμός δεν προκάλεσε εξεγέρσεις ούτε επαναστάσεις (...) Κήρυττε μόνο ότι η ψυχή του ανθρώπου, υπόδουλη κοινωνικά, κατείχε απόλυτη αξία και ήταν ίση μπροστά στο Θεό, με την ψυχή του άρχοντα.

Ο σκλάβος και το αφεντικό μπορούν να είναι αδελφοί εν Χριστώ και ο σκλάβος μπορεί να κατέχει στην Εκκλησία του Χριστού μια θέση ανώτερη από αυτή του αφεντικού. Η χριστιανική ισότητα των ψυχών μπροστά στο Θεό εξαρτάται από το βασίλειο το γεμάτο με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος (...). Για τη χριστιανική συνείδηση (...) η ανθρώπινη ψυχή (...) έχει απόλυτη αξία και όχι η γήινη και εμπειρική ζωή του ανθρώπου” (βλ. Ν. Μπερντιάεφ. Για την κοινωνική ανισότητα, Θεσσαλονίκη 1984, σελ. 70-71). Ο ίδιος είχε πει πως “η ζωή του χριστιανού είναι μια σταύρωση του ίδιου του εαυτού του”.

στ. Η αναίρεση του “ντανμπραουνισμού” (σελ. 690 κ. επ.).

ζ. Η αληθινή διάσταση της προσευχής (σελ. 769).

η. Η διάκριση εξουσίας και ευλογίας (σελ. 779).

θ. Θρησκεία και αλήθεια: “...Κάθε θρησκεία... πιστεύει πως κατέχει την αλήθεια” (σελ. 801). Αξίζει στο σημείο αυτό να δούμε πως ορίζει την αλήθεια ο Σωφρόνιος του Έσσεξ: “Η επιστήμη και η φιλοσοφία θέτουν στον εαυτό τους το ερώτημα: Τι είναι αληθεια; Αντίθετα η γνήσια χριστιανική συνείδηση πάντοτε στρέφεται προς την αλήθεια ρωτώντας ΤΙΣ (...).

Καρά παράδοξο τρόπο δεν αντιλαμβάνονται τον αφηρημένο χαρακτήρα του ΤΙ τους. Δεν αντιλαμβάνονται ότι η αλήθεια η συγκεκριμένη, η απόλυτη, μπορεί να είναι μόνο ΤΙΣ”. (βλ. Σωφρονίου του Έσσεξ, “Ο Άγιος Σιλουανός”, Έσσεξ 2003, σελ. 135 κ.ε.). Στον αντίποδα μια φιλοσοφική-ανθρωποκεντρική απάντηση θα μπορούσε να είναι τα παρακάτω λόγια του καθηγητή Δ. Λιαντίνη: “Γιατί η διαφορά η τρομερή εστάθηκε ότι οι ποιητές, που μοιάζαν την αλήθεια, είπανε ψέματα. Εγώ όμως που μοιάζει με τα ψέματα, έζησα την αλήθεια” (βλ. Δ. Λιαντίνη, Γκέμμα, Αθήνα 2005, σελ. 255).

Λίγο παρακάτω (σελ. 802) ο Θ.Ι.Ρ. συμπληρώνει: “κάθε ανθρωπιστική πνευματικότητα που αναλώνεται στην ομφαλοσκοπία ενέχει τον κίνδυνο να οδηγήσει στην καταστροφή”!

ι. Χριστιανισμός και μαρτύριο: “είμαστε απλώς χριστιανοί, τα σφάγια της ανθρωπότητας, τα θύματα των αδελφών μας” (σελ. 824).

Θα κλείσουμε το σύντομο σημείωμα με τη γνώμη του συγγραφέα για την ουσία της ορθοδοξίας: “Κοντολογίς, η ορθοδοξία είναι παρούσα στα πρόσωπα των χριστιανών- κατεξοχήν των αγίων- και προτείνει την ελεύθερη και ριζική προσωπική μεταλλαγή μας από εγωτικά άτομα σε πρόσωπα”... (σελ. 831). Ο συγγραφέας μας “προκαλεί” (ή μήπως μας προσκαλεί;) να θυμηθούμε τον απόστολο Παύλο: “βλέπομεν γαρ άρτι δι’εσόπτρου εν αινίγματι, τότε δε πρόσωπον προς πρόσωπον” (Α’ Κορινθ. 13,12).

 Δείτε αναλυτική παρουσίαση του βιβλίου εδώ.

Το βιβλίο μπορείτε να το παραγγείλετε μέσω οποιουδήποτε βιβλιοπωλείου είτε να το λάβετε ταχυδρομικώς με αντικαταβολή από τις εκδόσεις Όμορφος Κόσμος, τηλ. 28310-26919, fax: 28310-26880, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο:  kostasme@otenet.gr, Ρέθυμνο Κρήτης.

***
Δείτε και τις "Aναγνώσεις".