Αντιρρήσεις (ή περί ύψους)

 Ο κ. Νίκος Μπακουνάκης γράφει μεταξύ άλλων στο άρθρο του με τίτλο "Τι διαβάζω" στο "Βήμα": 

Διαβάζω τον διάλογο Η διαλεκτική της εκκοσμίκευσης μεταξύ του Γιούργκεν Χάμπερμας και του πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ΄ (Βιβλιοπωλείον της Εστίας). Μια ερεθιστική συζήτηση για τον Λόγο και την Πίστη, εγεγγραμμένη σε έναν πολύ επίκαιρο προβληματισμό για την τύχη και τον αναπροσανατολισμό του φιλελεύθερου κράτους. Ο διάλογος, που έγινε το 2004, στην Καθολική Ακαδημία της Βαυαρίας, αποκαλύπτει και τη στοχαστική δυναμική αυτών των δύο κορυφαίων διανοουμένων: του φιλοσόφου Χάμπερμας και του θεολόγου Ράτσινγκερ.

Δεν νομίζω η ορθοδοξία να έχει θεολόγους του ύψους του πάπα.

Ας μας επιτραπεί να εκφράσουμε τις αντιρρήσεις μας. Βεβαίως είναι ένα θέμα πως έκαστος ορίζει τη θεολογία. Τελείως τηλεγραφικά και από μνήμης μπορώ να αναφέρω μερικά ονόματα ορθόδοξων θεολόγων, που όχι μόνο στέκονται στο εν λόγω "ύψος", αλλά ενδεχομένως το ξεπερνούν.
Επειδή, αν καταλαβαίνω ορθώς, η ανωτέρω εκτίμηση του κ. Μπακουνάκη για το πρόσωπο του πάπα βασίζεται στα δεδομένα του διαλόγου του χριστιανισμού με τη νεωτερικότητα ας δούμε ορισμένες περιπτώσεις από τον ορθόδοξο κόσμο:

1. Tο 1970 έλαβε χώρα στο BBC μια πολύ ενδιαφέρουσα τηλεοπτική συζήτηση μεταξύ της Μαργκανίτα Λάσκι και του μητροπολίτου Σουρόζ Αντωνίου (Bloom), σε δυο συνέχειες: στην πρώτη τους συνάντηση η Μ. Λάσκι έθετε τα ερωτήματα και ο Μητρ. Αντώνιος απαντούσε· στη δεύτερη, έγινε το αντίστροφο. Η συζήτηση καταγράφτηκε σε βιβλίο, που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Εν Πλώ, υπό τον τίτλο Ο μητροπολίτης και η άθεη.

2. Η Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών της Ι.Μ.Δημητριάδος και Αλμυρού είχε διοργανώσει παλιότερα (ακαδ. έτος 2001-2002) συνέδριο με θέμα "Ορθοδοξία και Νεωτερικότητα".Ανοίγοντας κανεις τα πρακτικά (κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ίνδικτος) βλέπει τις παρεμβάσεις του καθηγητού Θάνου Λιπόβατς, του συνταγματολόγου Αντ. Μανιτάκη, του Κ. Αγόρα, του π. Ευ. Γκανά κλπ. Για το θέμα έγραψε και ο Ιω. Βιβιλάκης στην "Καθημερινή" της 7ης Οκτωβρίου 2007.

3. Ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης είχε αναφερθεί το 2008 στο διάλογο Ορθοδοξίας και νεωτερικότητας σε ομιλία του κατά την τελετή αναγόρευσης του σε επίτιμο διδάκτορα του Παν. Στερεάς Ελλάδος. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να διαβάσουν την ομιλία εδώ.

4. Από τις εκδόσεις της "Εστίας" είχε κυκλοφορήσει παλιότερα ο συλλογικός τόμος Ζωντανή Ορθοδοξία στο σύγχρονο κόσμο, με τις υπογραφές του Παναγιωτάτου, του Κάλλιστου  Διοκλείας (Ware), του Αντωνίου Σουρόζ (Βloom), του πρ. Ερζαγοβίνης Αθανασίου (Γιέφτιτς), του Αλβανίας Αναστασίου, του Βασιλείου Σέργκεβο (Όζμπορν) κ.π.α.

5. Τα έργα του π. Νικολάου Λουδοβίκου (αναφέρουμε ενδεικτικά: Οι τρόμοι του προσώπου και τα βάσανα του έρωτα, -Ορθοδοξία και εκσυγχρονισμός, -O μόχθος της μετοχής, -Ψυχανάλυση και ορθόδοξη θεολογία) δεν συμβάλλουν αποφασιστικά στο διάλογο ορθοδοξίας και νεωτερικότητας;

6. Η αρθρογραφία του π. Ευ. Γκανά δεν κινείται προς αυτή την κατεύθυνση; Τι να πρωτοθυμίσουμε; Τη συμβολή του στο θέμα "Θρησκεία και Λογοτεχνία" με το εξαιρετικό του μελέτημα για την Φλ. Ο' Κόνορ (Νέα Εστία τ. 1825/9.2009); Τη μελέτη του "Μεταφυσικής αγώνας άγονος και το δώρο της μαρτυρίας: Διαδρομές στη σύγχρονη φιλοσοφία της θρησκείας" (cogito τ. 10, 7/ 2010). Τις μελέτες του στη "Σύναξη";

7. Δείγμα του ανοίγματος του ορθόδοξου κόσμου στη νεωτερικότητα είναι και η "Σύναξη". Στο τεύχος 115 υπάρχει εκτενής συζήτηση για το έργο του μεγάλου στοχαστή Π. Κονδύλη, Το πολιτικό και ο άνθρωπος, ενώ το τρέχον τεύχος της είναι "αφιερωμένο στον προβληματισμό για την Ηθική και την επανεμφάνισή του στον δημόσιο χώρο, την πολιτική θεωρία, την τέχνη, τη φιλοσοφία, τη θεολογία". Εδώ φιλοξενείται και ένα σημαντικότατο άρθρο του Γ. Σταυρακάκη για το οποίο έχουμε κάνει λόγο σε παλιότερη ανάρτηση μας.

Κλείνοντας τονίζουμε ότι η αναφορά μας δεν έχει "αμυντικό" χαρακτήρα. Αφ ής στιγμής υπάρχει μια διαρκής όσμωση γι' αυτά τα ζητήματα στον ορθόδοξο χώρο, νομίζουμε ότι δεν είναι δυνατόν να μην αναδεικνύεται. Είναι τουλάχιστον άδικο να δημιουργείται η εντύπωση ότι η ορθόδοξη εκκλησία δεν έχει "ανοιχτεί" πρός αυτή την κατεύθυνση. Εν κατακλείδι οφείλουμε ένα μεγάλο συγγνώμη στους θεολόγους που έχουν αναδείξει πτυχές του θέματος και δεν αναφέρθηκαν εδώ. Επαναλαμβάνουμε ότι γράφουμε από μνήμης.